Matheskript-BOS-2 Lernbaustein 5 Loesungen.pdf - von P ...
Matheskript-BOS-2 Lernbaustein 5 Loesungen.pdf - von P ...
Matheskript-BOS-2 Lernbaustein 5 Loesungen.pdf - von P ...
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
BBS Gerolstein<br />
Vorbereitungskurs Mathematik<br />
Mathematik<br />
für die<br />
Berufsoberschule II<br />
Lösungen<br />
www.p-merkelbach.de/bos2/mathe/matheskript-bos2-loesungen.<strong>pdf</strong><br />
Erstellt <strong>von</strong>: Herrn StD Percy Merkelbach<br />
Stand: 30.09.2008<br />
www.p-merkelbach.de − 1 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
Inhaltsverzeichnis<br />
<strong>Lernbaustein</strong> 5 ................................................................................................................................3<br />
1. Ableitungen nichtrationaler Funktionen ................................................................................3<br />
1.1 Die Umkehrregel ..........................................................................................................3<br />
1.2 Ableitung trigonometrischer Funktionen .......................................................................3<br />
1.3 Ableitung der Exponentialfunktion ................................................................................5<br />
1.4 Ableitung der Logarithmusfunktion ...............................................................................5<br />
2. Kurvendiskussion nichtrationaler Funktionen .......................................................................6<br />
2.1 Exponentialfunktionen..................................................................................................6<br />
2.2 Logarithmenfunktionen...............................................................................................12<br />
www.p-merkelbach.de − 2 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
<strong>Lernbaustein</strong> 5<br />
1. Ableitungen nichtrationaler Funktionen<br />
1.1 Die Umkehrregel<br />
Bilden Sie die erste Ableitung mit Hilfe der Umkehrregel:<br />
a)<br />
b)<br />
c)<br />
d)<br />
3<br />
f ( x) = x + 1 x > −1 ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
f x = x + x > − ⇒ f ′ x =<br />
7<br />
( ) 3 3 1 ( )<br />
3<br />
4<br />
f ( x) = 4 x x > 0 ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
3⋅<br />
x<br />
f ( t) = 2t + 1 t > − ⇒ f ′( t)<br />
=<br />
4 1<br />
2<br />
1<br />
( x )<br />
3<br />
2<br />
3⋅ + 1<br />
3 2<br />
3<br />
( x )<br />
7<br />
6<br />
7 ⋅ 3 + 3<br />
1<br />
( t )<br />
3<br />
4<br />
2 ⋅ 2 + 1<br />
1.2 Ableitung trigonometrischer Funktionen<br />
Bilden Sie jeweils die erste Ableitung der folgenden Funktionen:<br />
( )<br />
3 2<br />
a) f ( x) = 2x ⋅ cos(3 x) ⇒ f ′( x) = 6x cos ( 3x) − x ⋅ sin ( 3x)<br />
b) f ( x) = sin( 1 1 ( 1<br />
2<br />
x) + 2cos( −x) ⇒ f ′( x) =<br />
2<br />
cos<br />
2<br />
x) + 2 ⋅sin<br />
( − x)<br />
c) f ( x) = 3sin ( 1 x + 4 ) ⇒ f ′( x) = cos( 1 x + 4)<br />
d)<br />
e)<br />
f)<br />
g)<br />
3 3<br />
f ( x) = 2cos( x) + 4 tan( x) ⇒ f ′( x) = − 2sin( x)<br />
+<br />
sin( x) 1<br />
f ( x) = ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
1+ cos( x) 1+<br />
cos( x)<br />
( x ) ( x x ) ( x )<br />
( 1−<br />
sin( x)<br />
)<br />
( 1−<br />
sin( x)<br />
)<br />
4<br />
2<br />
cos ( x)<br />
2x + cot( x) ⎛ cos( x) ⎞<br />
′<br />
1<br />
f ( x) = ⇒ NR : ( cot( x)<br />
)′<br />
= ⎜ ⎟ = −<br />
− x ⎝ x ⎠ x<br />
2<br />
1 sin( ) sin( ) sin ( )<br />
⎛ −1<br />
⎞<br />
⎜ 2 + 1 sin( ) 2 cot( ) cos( )<br />
2<br />
sin ( x)<br />
⎟⋅ − − + ⋅ −<br />
f ′( x)<br />
=<br />
⎝ ⎠<br />
1 1<br />
2 − 2sin( x) − + + 2x cos( x) + cot( x) ⋅cos( x)<br />
2<br />
sin ( x) sin( x)<br />
f ′( x)<br />
=<br />
−x ⋅ sin( x) + cos( x)<br />
f ( x) = x ⋅ cos( x) ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
2 ⋅ x ⋅ cos( x)<br />
2<br />
2<br />
www.p-merkelbach.de − 3 − © Merkelbach
h)<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
1<br />
f ( x) = tan 1 − x ⇒ f ′( x)<br />
= −<br />
2 ⋅ cos 1− ⋅ 1−<br />
x<br />
( ( x )) 2<br />
2<br />
i) ′ ( ) ( ) 2<br />
f ( x) = − 2sin(3x + 4) ⇒ f ( x) = −12 ⋅ 3x + 1 ⋅ cos 3x<br />
+ 4<br />
j) f x x 2 x f ′ x x ( x<br />
2<br />
)<br />
k)<br />
( ) = −3cos(4 − ) + 2 ⇒ ( ) = −6 ⋅ sin 4 − + 2<br />
f ( x) = sin( x) ⋅ tan( x) ⇒ f ′( x) = sin( x)<br />
+<br />
sin( x)<br />
2<br />
cos ( x)<br />
www.p-merkelbach.de − 4 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
Bilden Sie jeweils die erste Ableitung der folgenden Funktionen:<br />
a)<br />
2<br />
2x<br />
f ( x) = arccos x ∈ R ] −2;2 [ ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
x<br />
2 2<br />
x ⋅ x − 4<br />
3⋅<br />
x<br />
f ( x) = arcsin x x ∈ 0;1 ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
3<br />
2 ⋅ 1−<br />
x<br />
5<br />
f ( x) = arctan(5 x) x ∈ R ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
2<br />
1 + 25x<br />
2<br />
x −1 4x 4x 2 ⋅sgn( x)<br />
f ( x) = arcsin ⇒ f ′( x)<br />
= = =<br />
2 2 2 2<br />
2<br />
x + 1 2<br />
( x −1)<br />
4x<br />
⋅ ( x + 1)<br />
x + 1<br />
2<br />
2<br />
1− ⋅<br />
2 ( x + 1)<br />
2<br />
x + 1<br />
3<br />
b) [ ]<br />
c)<br />
d)<br />
1.3 Ableitung der Exponentialfunktion<br />
1.4 Ableitung der Logarithmusfunktion<br />
( )<br />
Bilden Sie jeweils die erste Ableitung der folgenden Funktionen:<br />
a) ( ) x<br />
x<br />
f x = x ⋅ e ⇒ f ′( x) = e ⋅ ( x + 1)<br />
b) ( ) x<br />
x<br />
f x = e ⋅ sin( x) ⇒ f ′( x) = e ⋅ ( cos( x) + sin( x)<br />
)<br />
c)<br />
d)<br />
x<br />
1−<br />
e<br />
2e<br />
f ( x) = ⇒ f ′( x)<br />
= −<br />
x<br />
1+ e<br />
1+<br />
x<br />
x<br />
( e ) 2<br />
( 2 cos( ) sin( ))<br />
2x 2x<br />
e ⋅ ⋅ x + x<br />
e<br />
f ( x) = ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
2<br />
cos( x) cos ( )<br />
x<br />
x<br />
e<br />
e) f ( x) = e ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
2 ⋅ x<br />
−<br />
( ) ( 1) x<br />
− x<br />
f x = x − ⋅ e ⇒ f ′( x) = e ⋅ − x + 2<br />
f) ( )<br />
g)<br />
h)<br />
f ( x) = ln x ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
x<br />
2<br />
−2x<br />
f ( x) = ln(1 − x ) ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
1 − x<br />
4 4<br />
2<br />
x<br />
i)<br />
j)<br />
1+<br />
x<br />
2<br />
f ( x) = ln ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
1−<br />
x<br />
1−<br />
x<br />
ln x<br />
1−<br />
ln x<br />
f ( x) = ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
2<br />
x<br />
x<br />
2<br />
k) f ( x) = x ⋅ ln x ⇒ f ′( x) = ln x + 1<br />
l)<br />
m)<br />
e x ⋅ ln x ⋅ e − e<br />
f ( x) = ⇒ f ′( x)<br />
=<br />
ln x x ⋅ x<br />
x x x<br />
( ln ) 2<br />
2 2<br />
x<br />
x<br />
f ( x) = 5 ⇒ f ′( x) = 2x<br />
⋅5 ⋅ ln 5<br />
www.p-merkelbach.de − 5 − © Merkelbach
n)<br />
o)<br />
4<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
3x<br />
3x<br />
f ( x) = 2 ⇒ f ′( x) = 3⋅ 2 ⋅ ln 2<br />
1<br />
f ( x) = log x ⇒ f ′( x)<br />
= x ⋅ ln 4<br />
1<br />
f ( x) = − log x ⇒ f ′( x)<br />
= − x ⋅ ln 3<br />
p)<br />
3<br />
2. Kurvendiskussion nichtrationaler Funktionen<br />
2.1 Exponentialfunktionen<br />
1) Untersuchen Sie die Funktion:<br />
2<br />
f ( x)<br />
= x ⋅ e − x<br />
a) Definitionsbereich<br />
D<br />
f<br />
= R<br />
b) Symmetrie<br />
f ( x) = f ( −x)<br />
( )<br />
2 − x<br />
2 −( − x)<br />
x ⋅ e = −x ⋅e<br />
2 − x 2 x<br />
x ⋅ e = x ⋅e ⇒ keine Achsensymmetrie<br />
f ( x) = − f ( −x)<br />
( )<br />
2 − x<br />
2 −( − x)<br />
x ⋅ e = − −x ⋅e<br />
⋅ = − ⋅ ⇒<br />
c) Achsenschnittpunkte<br />
f ( x) = 0<br />
2 −x<br />
x ⋅ e = 0<br />
ւ ց<br />
2 − x 2 x<br />
x e x e keine Punktsymmetrie<br />
x<br />
2<br />
− x<br />
= 0 ∨ e = 0 | ln<br />
x = 0 n. d.<br />
doppelte Nullstelle bei N<br />
1<br />
( 0 / 0)<br />
f e S<br />
2 −0<br />
(0) = 0 ⋅ = 0⋅ 1 = 0 ⇒<br />
y<br />
(0 / 0)<br />
d) Verhalten im Unendlichen<br />
x<br />
2<br />
2 − x<br />
lim x ⋅ e = lim<br />
x→∞<br />
x→∞<br />
x<br />
= ⇒ unbestimmter Ausdruck<br />
e<br />
∞<br />
∞<br />
∞ 0<br />
Regel <strong>von</strong> L’Hospital: Kommt bei einer Grenzwertbetrachtung ein unbestimmter Ausdruck wie oder<br />
∞ 0<br />
heraus, so kann man die erste Ableitung des Zählers und des Nenners bilden und nochmals den Grenzwert<br />
berechnen. Kommt wieder ein unbestimmter Ausdruck heraus, kann man den Zähler und den Nenner wieder<br />
0 ∞<br />
0<br />
ableiten usw. Unbestimmte Ausdrücke wie 0 ⋅∞, ∞ − ∞, 0 , 1 und ∞ lassen sich so umformen, dass man die<br />
Regel <strong>von</strong> L’Hospital anwenden kann.<br />
www.p-merkelbach.de − 6 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
2x<br />
∞<br />
= lim = ⇒<br />
x→∞<br />
x<br />
e ∞<br />
2 2<br />
= lim = = 0<br />
x→∞<br />
x<br />
e ∞<br />
unbestimmter Ausdruck<br />
( )<br />
2 x<br />
2 ( )<br />
lim x ⋅ e − = lim −∞ ⋅ e − −∞<br />
= ∞ ⋅∞ = ∞<br />
x→−∞<br />
x→∞<br />
e) Extremstellen<br />
2<br />
( )<br />
− x<br />
f ′( x) = e ⋅ 2x − x<br />
2<br />
( )<br />
( )<br />
( )<br />
( 0 / 0) H ( 2 / 0,5413)<br />
2<br />
( )<br />
− x<br />
f ′( x) = 0 ⇒ e ⋅ 2x − x = 0<br />
− x<br />
f ′′( x) = e ⋅ x − 4x<br />
+ 2<br />
−0 2<br />
(<br />
E1) 0 4 0 2 2 0<br />
2 −0<br />
(<br />
E1) = 0 ⋅ e = 0<br />
2 −2<br />
E 2 2<br />
n. d. x = 0 x = 2<br />
E1 E 2<br />
−2 2<br />
2<br />
f ′′( xE<br />
2<br />
) = e ⋅ 2 − 4⋅ 2 + 2 = −<br />
2<br />
e<br />
< 0 ⇒ Hochpunkt<br />
f x<br />
f ( x ) = 2 ⋅ e<br />
4<br />
=<br />
e<br />
T<br />
↓ ∨ ↓<br />
−x<br />
2<br />
e 0 2x x 0<br />
= ∨ − =<br />
f ′′ x = e ⋅ − ⋅ + = > ⇒ Tiefpunkt<br />
www.p-merkelbach.de − 7 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
f) Wendestellen<br />
2<br />
( )<br />
− x 2<br />
( )<br />
− x<br />
f ′′( x) = e ⋅ x − 4x<br />
+ 2<br />
f ′′( x) = 0 ⇒ e ⋅ x − 4x<br />
+ 2 = 0<br />
↓ ∨ ↓<br />
−x<br />
2<br />
e 0 x 4x<br />
2 0<br />
= ∨ − + =<br />
n. d. x = 2 − 2 ; x = 2 + 2<br />
W 1 W 2<br />
2<br />
( )<br />
( 2−<br />
2<br />
2<br />
) ⎛<br />
⎜ ( ) ( )<br />
− x<br />
f ′′′ ( x) = e ⋅ − x + 6x<br />
− 6<br />
−<br />
f ′′′ ( xW<br />
1) = e ⋅ − 2 − 2 + 6⋅ 2 − 2 − 6<br />
⎞<br />
⎟ = ??? ≠ 0 ⇒ Wendepunkt<br />
⎝<br />
⎠<br />
( 2 2<br />
2<br />
) ⎛<br />
⎜ ( ) ( )<br />
− +<br />
f ′′′ ( xW<br />
2) = e ⋅ − 2 + 2 + 6⋅ 2 + 2 − 6<br />
⎞<br />
⎟ = ??? ≠ 0 ⇒ Wendepunkt<br />
⎝<br />
⎠<br />
W1<br />
W 2<br />
2<br />
( )<br />
−( 2−<br />
e<br />
2 )<br />
2<br />
( )<br />
− ( 2+<br />
e<br />
2 )<br />
f ( x ) = 2 − 2 ⋅ = 0,1910<br />
f ( x ) = 2 + 2 ⋅ = 0,3835<br />
W<br />
( 0,5858/ 0,1910 ) ; W ( 3,4142 / 0,3835)<br />
1 2<br />
g) Wertebereich<br />
h) Graph der Funktion<br />
f<br />
{ R | 1}<br />
W = y ∈ y ≥<br />
6 y<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
-2<br />
-1<br />
N T<br />
W<br />
H<br />
W<br />
1 2 3 4 5 6<br />
x<br />
-1<br />
-2<br />
www.p-merkelbach.de − 8 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
2) a)<br />
f(x)<br />
in m<br />
100 m<br />
(x) in m<br />
b)<br />
f ′( x) = 0,0619475⋅ e − 0,0619475 ⋅e<br />
0,024779⋅x<br />
−0,024779⋅x<br />
f ′ = ⋅e − ⋅ e =<br />
0,024779⋅100 −0,024779⋅100<br />
(100) 0,0619475 0,0619475 0,73298<br />
tanα<br />
= 0,73298 | tan<br />
α =<br />
−1<br />
tan (0,73298)<br />
α = 36,24°<br />
−1<br />
∆ y<br />
0,73298 73,298<br />
= 0,73298 = = = 73,3%<br />
∆x<br />
1 1<br />
c)<br />
1<br />
2<br />
1<br />
2<br />
0,024779⋅x<br />
0,024779⋅x<br />
−0,024779⋅x<br />
( )<br />
f ( x) = 2,5⋅ e + e = 15 | : 2,5<br />
e<br />
0,024779⋅x<br />
−0,024779⋅x<br />
e<br />
Sustitution z = e<br />
0,024779⋅x<br />
0,024779⋅x<br />
1<br />
z + = 6 | ⋅ z<br />
z<br />
2<br />
z + 1 = 6z<br />
z<br />
− 6z<br />
= −1<br />
z = 3− 8 = 0,17157<br />
z<br />
= 3+ 8 = 5,8284<br />
Rücksubtitution<br />
z<br />
2<br />
2<br />
e<br />
0,024779⋅x<br />
+ e = 6<br />
1<br />
+ = 6<br />
0,024779⋅x<br />
e<br />
= 0,17157 | ln<br />
0,024779 ⋅ x ⋅ ln e = ln 0,17157<br />
ln 0,17157<br />
x1<br />
= = −71,14<br />
0,024779<br />
z<br />
e<br />
= 5,8284 | ln<br />
0,024779 ⋅ x ⋅ ln e = ln 5,8284<br />
x<br />
ln 5,8284<br />
= = + 71,14<br />
0,024779<br />
www.p-merkelbach.de − 9 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
d)<br />
f ′( x) = 0,2<br />
1<br />
2<br />
0,024779⋅x<br />
−0,024779⋅x<br />
( e e )<br />
0,061947 ⋅ − = 0,2 | : 0,061947<br />
e<br />
0,024779⋅x<br />
−0,024779⋅x<br />
e<br />
0,024779⋅x<br />
Sustitution z = e<br />
− e = 3,228566<br />
0,024779⋅x<br />
1<br />
− = 3,228566<br />
0,024779⋅x<br />
e<br />
1<br />
z − = 3,228566 | ⋅ z<br />
z<br />
2<br />
z − 1 = 3,228566 ⋅ z<br />
z<br />
z = −0,284637<br />
z<br />
2<br />
1<br />
= 3,513203<br />
Rücksubtitution<br />
z<br />
e<br />
− 3, 228566 ⋅ z = + 1<br />
0,024779⋅x<br />
= −0,284637 | ln<br />
0,024779 ⋅ x ⋅ ln e = ln− 0, 284637 ∉ R<br />
z<br />
2<br />
e<br />
0,024779⋅x<br />
= 3,513203 | ln<br />
0,024779 ⋅ x ⋅ ln e = ln 3,513203<br />
ln 3,513203<br />
x1<br />
= = + 50,71<br />
0,024779<br />
3)<br />
a) Nach dem linken Grafen ist nach etwa 18 Tagen die gesamte Population durchseucht. Auch nach 40<br />
Tagen hält die Epidemie unvermindert an.<br />
Auch nach dem mittleren Grafen hat die Epidemie nach etwa 18 Tagen ihre maximale Ausbreitung erreicht<br />
und hält diesen Stand auch noch nach 40 Tagen. Sie betrifft aber nur etwas mehr als ein Drittel der<br />
Population.<br />
Auch nach dem rechten Grafen betrifft die maximale Durchseuchung etwas mehr als ein Drittel der<br />
Population, ist aber schon nach 15 Tagen erreicht. Im Gegensatz zu den anderen Verläufen klingt sie aber<br />
bis zum 30. Tag wieder völlig ab.<br />
b)<br />
c)<br />
1500 1500<br />
lim<br />
= lim<br />
t→∞<br />
−0,5⋅t<br />
1+ 50 ⋅e<br />
t→∞<br />
1<br />
1+ 50⋅<br />
0,5⋅t<br />
e<br />
1500 1500 1500<br />
= = = = 1500<br />
1 1+ 50 ⋅0 1<br />
1+ 50⋅<br />
0,5⋅∞<br />
e<br />
Für t gegen Unendlich konvergiert der Graph der Funktion gegen 1500.<br />
Das bedeutet, dass der 1. Graph die Funktion darstellt.<br />
www.p-merkelbach.de − 10 − © Merkelbach
1500<br />
n( t)<br />
=<br />
1 + 50 ⋅ e<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
−0,5⋅t<br />
(<br />
−0,5⋅t<br />
e )<br />
−0,5⋅t<br />
e −0,5⋅t<br />
e<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅ e )<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
0⋅ 1+ 50⋅ −1500 ⋅50 ⋅ ⋅( −0,5) 37500⋅<br />
n′ ( t)<br />
= =<br />
−0,5⋅0<br />
37500⋅<br />
e<br />
n′ (0) = = 14,42<br />
−0,5⋅0<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
2<br />
2 2<br />
D.h. zum Zeitpunkt t=0 werden 14,42 Mitglieder pro Tag infiziert.<br />
n′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
n′′ ( t)<br />
=<br />
37500 ⋅e<br />
−0,5⋅t<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
2<br />
2<br />
( ) ( ) ( ) ( )<br />
4<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50 ⋅e<br />
)<br />
−0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t<br />
( −0,5) ⋅37500⋅ e ⋅ ( 1+ 50⋅e ) − 37500⋅e ⋅ 2⋅( −0,5)<br />
⋅50⋅e<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
−0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t<br />
−18750 ⋅e ⋅ ( 1+ 50⋅ e ) + 18750⋅e ⋅100<br />
⋅e<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50 ⋅e<br />
)<br />
2 2<br />
−0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t<br />
−18750 ⋅e −18750⋅50⋅ ( e ) + 18750 ⋅100⋅( e )<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
2<br />
−0,5⋅t<br />
−0,5⋅t<br />
−18750 ⋅ e + 18750 ⋅50<br />
⋅( e )<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50 ⋅e<br />
)<br />
−0,5⋅t<br />
−0,5⋅t<br />
18750 ⋅e<br />
( − 1+ 50⋅e<br />
)<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
−0,5⋅t<br />
−0,5⋅t<br />
18750 ⋅e<br />
( − 1+ 50⋅e<br />
)<br />
3<br />
−0,5⋅t<br />
3<br />
( e )<br />
−0,5⋅t<br />
( 1+ 50⋅e<br />
)<br />
−0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t<br />
18750 ⋅e ( − 1+ 50⋅ e ) = 0 | :( 18750 ⋅e<br />
)<br />
−0,5 ⋅37500⋅ e ⋅ 1+ 50⋅e − 37500 ⋅e ⋅ 2⋅ 1+ 50⋅e ⋅ −0,5 ⋅50<br />
⋅e<br />
−0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t −0,5⋅t<br />
n′′ ( t) = 0 ⇒ = 0 | ⋅ 1+ 50⋅<br />
− + ⋅ e =<br />
−0,5⋅t<br />
1 50 0<br />
e<br />
−0,5⋅t<br />
= 0,02 | ln<br />
− 0,5⋅t<br />
⋅ln e = ln 0,02<br />
ln 0,02<br />
t = − 0,5<br />
t = 7,82<br />
Die größte Ausbreitungsgeschwindigkeit liegt am Ende des 7. Tages.<br />
−0,5⋅7,82<br />
37500 ⋅e<br />
n′ (7,82) = = 187,5<br />
2<br />
−0,5⋅7,82<br />
1+ 50⋅e<br />
( )<br />
Die Ausbreitungsgeschwindigkeit beträgt 187,5 Mitglieder pro Tag.<br />
www.p-merkelbach.de − 11 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
d)<br />
1<br />
1+ 50⋅e<br />
1500<br />
n( t) = = 1500⋅<br />
0,6<br />
−0,5⋅t<br />
1+ 50⋅e<br />
−0,5⋅t<br />
= 0,6<br />
−0,5⋅t<br />
( e )<br />
1 = 0,6 ⋅ 1+ 50⋅<br />
1<br />
1 = 0,6 + 30<br />
e<br />
1−<br />
0,6 1<br />
=<br />
0,5⋅t<br />
30 e<br />
0,5⋅t<br />
e = 75 | ln<br />
0,5⋅t<br />
⋅ ln e = ln 75<br />
ln 75<br />
t =<br />
0,5<br />
t = 8,635<br />
0,5⋅t<br />
Nach 8,64 Tagen sind 60% der Mitglieder infiziert.<br />
2.2 Logarithmenfunktionen<br />
1) Untersuchen Sie die Funktion: f ( x) = x ⋅ ln x<br />
a) Definitionsbereich<br />
b) Symmetrie<br />
c) Achsenschnittpunkte<br />
f<br />
{ R | 0}<br />
D = x ∈ x ><br />
Die Funktion ist unsymmetrisch, da der Definitionsbereich<br />
ւ<br />
f ( x) = 0<br />
x ⋅ ln x = 0<br />
x = 0 ∨ ln x = 0 | e<br />
∉ D e = e<br />
f<br />
ց<br />
Nullstelle bei N<br />
ln x 0<br />
x = 1<br />
f (0) = 0⋅ln 0 ∉ D<br />
d) Verhalten im Unendlichen<br />
1<br />
( 1/ 0)<br />
lim x ⋅ ln x = ∞ ⋅∞ = ∞<br />
x→∞<br />
e) Verhalten an der Randstelle<br />
f<br />
*<br />
R<br />
+<br />
.<br />
www.p-merkelbach.de − 12 − © Merkelbach
x→0<br />
lim<br />
x→0<br />
1<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
( )<br />
lim x ⋅ ln x = 0⋅ −∞ ⇒ unbestimmter Ausdruck<br />
ln x<br />
−∞<br />
= ⇒<br />
∞<br />
unbestimmterAusdruck<br />
x<br />
∞ 0<br />
Regel <strong>von</strong> L’Hospital: Kommt bei einer Grenzwertbetrachtung ein unbestimmter Ausdruck wie oder<br />
∞ 0<br />
heraus, so kann man die erste Ableitung des Zählers und des Nenners bilden und nochmals den Grenzwert<br />
berechnen. Kommt wieder ein unbestimmter Ausdruck heraus, kann man den Zähler und den Nenner wieder<br />
0 ∞<br />
0<br />
ableiten usw. Unbestimmte Ausdrücke wie 0 ⋅∞, ∞ − ∞, 0 , 1 und ∞ lassen sich so umformen, dass man die<br />
Regel <strong>von</strong> L’Hospital anwenden kann.<br />
f) Extremstellen<br />
1<br />
2<br />
1<br />
lim<br />
x −x<br />
= lim ⋅ = lim − x = −0<br />
x →0 1 x →0 x 1 x →0<br />
−<br />
2<br />
x<br />
f ′( x) = 1+<br />
ln x<br />
f ′( x) = 0 ⇒ ln x = −1 | e<br />
e<br />
ln x −1<br />
x<br />
E1<br />
= e<br />
1<br />
=<br />
e<br />
1<br />
f ′′( x)<br />
=<br />
x<br />
1<br />
f ′′( xE1) = = e<br />
1<br />
> 0 ⇒ Tiefpunkt<br />
e<br />
1 1 1 −1<br />
1<br />
f ( xE1) = ⋅ ln = ⋅ ln e = −<br />
e e e e<br />
g) Wendestellen<br />
⎛ 1 1 ⎞<br />
T ⎜ / oder T 0,3679 / 0,3679<br />
e e<br />
⎟<br />
⎝ ⎠<br />
( − )<br />
1<br />
f ′′( x)<br />
=<br />
x<br />
f ′′( x) = 0 ⇒<br />
1<br />
= 0<br />
x<br />
1 = 0<br />
es existieren keine Wendestellen<br />
h) Wertebereich<br />
i) Graph der Funktion<br />
f<br />
{ R | 0,3679}<br />
W = y ∈ y ≥ −<br />
www.p-merkelbach.de − 13 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
y<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
-2<br />
-1<br />
T<br />
N<br />
1 2 3 4<br />
x<br />
-1<br />
-2<br />
2) Untersuchen Sie die Funktion: f ( x) = ln ( x − 1)<br />
a) Definitionsbereich<br />
f<br />
{ R | 1}<br />
D = x ∈ x ><br />
b) Symmetrie<br />
Die Funktion ist unsymmetrisch, da x>1 sein muss.<br />
c) Achsenschnittpunkte<br />
f ( x) = 0<br />
( x )<br />
ln − 1 = 0 |<br />
e<br />
= e<br />
ln( x−1) 0<br />
x − 1 = 1<br />
x = 2<br />
e<br />
Nullstelle bei N<br />
( )<br />
1<br />
( 2 / 0)<br />
f (0) = ln 0 −1<br />
∉ D<br />
d) Verhalten im Unendlichen<br />
( x ) ( )<br />
lim ln − 1 = ln ∞ − 1 = ln ∞ = ∞<br />
x→∞<br />
e) Verhalten an der Randstelle<br />
x→1<br />
( x ) ( )<br />
f<br />
lim ln − 1 = ln 1− 1 = ln 0 = −∞<br />
www.p-merkelbach.de − 14 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
f) Extremstellen<br />
1<br />
f ′( x)<br />
=<br />
x − 1<br />
f ′( x) = 0 ⇒<br />
1<br />
= 0<br />
x −1<br />
| ⋅( x −1)<br />
1 = 0 es existieren keine Extremwerte<br />
g) Wendestellen<br />
f ′′( x)<br />
=<br />
−1<br />
( x −1)<br />
2<br />
−1<br />
f ′′( x) = 0 ⇒ = 0 | ⋅ x −1<br />
( x −1)<br />
2<br />
( )<br />
2<br />
− 1 = 0 es existieren keine Wendestellen<br />
h) Wertebereich<br />
W<br />
f<br />
= R<br />
i) Graph der Funktion<br />
5<br />
y<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
N<br />
1 2 3 4 5 6<br />
x<br />
-1<br />
-2<br />
-3<br />
-4<br />
-5<br />
v<br />
K( v) = ln v − 1 + 8 v > 1<br />
20<br />
⎣ ⎦<br />
3) Untersuchen Sie die Funktion: ⎡ ( ) ⎤<br />
2<br />
a) Definitionsbereich<br />
www.p-merkelbach.de − 15 − © Merkelbach
f<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
{ R | 1}<br />
D = v ∈ v ><br />
b) Symmetrie<br />
Die Funktion ist unsymmetrisch, da v>1 sein muss.<br />
c) Achsenschnittpunkte<br />
v<br />
2<br />
K( v) = ⎡ln ( v − 1)<br />
⎤ + 8 = 0<br />
20<br />
⎣ ⎦<br />
( v )<br />
2<br />
v ⋅ ⎡<br />
⎣ln − 1 ⎤<br />
⎦ = −160<br />
Da v>0 sein muss, kann der Term nicht negativ werden!<br />
ln v − 1 negativ werden sollte wird er durch das Quadrieren wieder positiv.<br />
Selbst wenn ( )<br />
Es existieren also keine Nullstellen!<br />
d) Verhalten im Unendlichen<br />
v<br />
2 ∞<br />
2 2 2<br />
lim ⎡ln ( v 1) 8 ln ( 1) 8 ln ( ) 8 [ ] 8<br />
x→∞<br />
20<br />
⎣ − ⎤<br />
⎦ + = ⎡ ∞ − ⎤ + = ∞ ⋅ ⎡ ∞ ⎤ + = ∞ ⋅ ∞ + = ∞<br />
20<br />
⎣ ⎦ ⎣ ⎦<br />
e) Verhalten an der Randstelle<br />
v<br />
2 1 2 1 2 1 2<br />
lim ⎡ln ( v 1) 8 ln ( 1 1) 8 ln ( 0) 8 [ ] 8<br />
x→1<br />
20<br />
⎣ − ⎤<br />
⎦ + = ⎡ − ⎤ + = ⎡ ⎤ + = −∞ + = ∞<br />
20<br />
⎣ ⎦<br />
20<br />
⎣ ⎦<br />
20<br />
f) Extremstellen<br />
v<br />
2<br />
K( v) = ⎡ln ( 1)<br />
8<br />
20<br />
⎣ v − ⎤<br />
⎦ +<br />
1 2 v<br />
1<br />
K′ ( v) = ⎡ln ( v 1) 2 ln ( v 1)<br />
20 ⎣ − ⎤<br />
⎦ + ⋅ ⋅ −<br />
20 v −1<br />
K′ ( v)<br />
=<br />
2<br />
( v −1) ⋅ ⎡<br />
⎣ln ( v − 1) ⎤<br />
⎦ + 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
20 ⋅( v −1)<br />
2<br />
( v −1) ⋅ ⎡<br />
⎣ln ( v − 1) ⎤<br />
⎦ + 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
20⋅( v −1)<br />
K′ ( v) = 0 ⇒ = 0 | ⋅ 20 ⋅( v −1)<br />
2<br />
( v ) ⎡<br />
⎣ ( v ) ⎤<br />
⎦ v ( v )<br />
( v ) ( v ) ( v ) v<br />
−1 ⋅ ln − 1 + 2⋅ ⋅ln − 1 = 0<br />
( )<br />
ln −1 ⋅ −1 ⋅ln − 1 + 2⋅ = 0<br />
ւ<br />
ln( v − 1) = 0 ∨<br />
ց<br />
( ) ( )<br />
v −1 ⋅ln v − 1 + 2⋅ v = 0<br />
ln( v−1) 0<br />
e = e führt zu keiner weiteren Lösung<br />
v − 1 = 1<br />
v = 2<br />
www.p-merkelbach.de − 16 − © Merkelbach
K′ ( v)<br />
=<br />
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
2<br />
( v −1) ⋅ ⎡<br />
⎣ln ( v − 1) ⎤<br />
⎦ + 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
20 ⋅( v −1)<br />
⎡<br />
2 1 ⎛ 1 ⎞⎤<br />
2<br />
ln ( v 1) ( v 1) 2 ln ( v 1) 2 ln ( v 1) v 20 ( v 1) ⎡( v 1) ln ( v 1) 2 v ln ( v 1)<br />
⎤<br />
⎢⎣ ⎡ − ⎦<br />
⎤ + − ⋅ ⋅ − + ⋅ − + ⋅ ⋅ ⋅ − − − ⋅ ⎡ − ⎤ + ⋅ ⋅ − ⋅ 20<br />
v −1 ⎜<br />
v 1<br />
⎟⎥<br />
⎣ ⎦<br />
⎝<br />
− ⎠<br />
⎢⎣<br />
⎥⎦<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
⎣<br />
⎦<br />
2<br />
2<br />
20 ⋅ 1<br />
( v − )<br />
⎡<br />
2<br />
⎛<br />
1 ⎞⎤<br />
2<br />
⎢⎡<br />
⎣ln ( v − 1) ⎤<br />
⎦ + 2⋅ln ( v − 1) + 2⋅⎜ln ( v − 1)<br />
+ v ⋅ ⋅ v −<br />
v 1<br />
⎟⎥<br />
( 1) − ⎡( v −1) ⋅ ⎡ln ( v − 1) ⎤ + 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
⎤<br />
⎝<br />
− ⎠<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
⎣<br />
⎦<br />
⎢⎣<br />
⎣ ⎦<br />
⎥⎦<br />
2<br />
20⋅<br />
v −1<br />
( )<br />
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )<br />
( ) ( ) ( ) ( )<br />
2 2<br />
⎡ ⎤ ⎡ ⎤<br />
v −1 ⋅ ⎡ln v − 1 ⎤ + v −1 ⋅ 2⋅ln v − 1 + 2⋅ v −1 ⋅ln v − 1 + v − v −1 ⋅ ⎡ln v − 1 ⎤ + 2⋅v ⋅ln v −1<br />
⎢ ⎣ ⎦ ⎥ ⎢ ⎣ ⎦<br />
⎥<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
⎣ ⎦ ⎣ ⎦<br />
2<br />
20⋅<br />
1<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
K′′ ( v)<br />
=<br />
( v − )<br />
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )<br />
2<br />
20 ⋅( v −1)<br />
4⋅( v −1) ⋅ln ( v − 1) + 2⋅v − 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
2<br />
20 ⋅( v −1)<br />
4⋅v ⋅ln ( v −1) − 4⋅ln ( v − 1) + 2⋅v − 2⋅v ⋅ln ( v −1)<br />
2<br />
20 ⋅( v −1)<br />
2⋅v ⋅ln ( v −1) − 4⋅ln ( v − 1)<br />
+ 2⋅v<br />
2<br />
20⋅( v −1)<br />
v ⋅ln ( v −1) − 2⋅ln ( v − 1)<br />
+ v<br />
2<br />
10 ⋅( v −1)<br />
2 2<br />
( )<br />
v −1 ⋅ ⎣<br />
⎡ln v − 1 ⎦<br />
⎤ + v −1 ⋅ 2⋅ln v − 1 + 2⋅ v −1 ⋅ln v − 1 + 2⋅v − v −1 ⋅ ⎣<br />
⎡ln v −1 ⎦<br />
⎤ − 2⋅v<br />
⋅ln v −1<br />
( ) ( )<br />
10⋅( 2 −1) 2<br />
2⋅ln 2 −1 − 2⋅ln 2 − 1 + 2 2⋅ln(1) − 2⋅ ln(1) + 2<br />
K′′ (2) = = = 0, 2 > 0 ⇒<br />
10<br />
Tiefpunkt<br />
2<br />
2<br />
K(2) = ⎡ln ( 2 − 1)<br />
⎤ + 8 = 8<br />
20<br />
⎣ ⎦<br />
T<br />
( 2 / 8)<br />
g) Wendestellen<br />
Es existieren keine Wendestellen.<br />
h) Wertebereich<br />
K<br />
{ ( ) R | ( ) 8}<br />
W = K v ∈ K v ≥<br />
www.p-merkelbach.de − 17 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
i) Graph der Funktion<br />
K(v)<br />
(l/100km) y<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
T(2/8)<br />
4<br />
2<br />
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18<br />
v (10km/h) x<br />
b) Für Geschwindigkeiten knapp über 10 km/h ist der Kraftstoffverbrauch zunächst unendlich<br />
hoch. Dieser Bereich erscheint für die Praxis unrealistisch. Bei steigender Geschwindigkeit<br />
vermindert sich der Verbrauch aber sehr rasch und erreicht schon bei 20 km/h sein<br />
Minimum mit 8 l/100km. Danach steigt der Kraftstoffverbrauch streng monoton und<br />
progressiv. Er erreicht bei der Höchstgeschwindigkeit <strong>von</strong> 180 km/h sein Maximum mit<br />
15,24 l/100km.<br />
4) Untersuchen Sie die Funktion: h( p) = −7991⋅( ln p − ln1013)<br />
a) Definitionsbereich<br />
b) Symmetrie<br />
c) Achsenschnittpunkte<br />
d) Verhalten im Unendlichen<br />
*<br />
{ R | 0} R<br />
Dh<br />
= p ∈ p > =<br />
+<br />
Die Funktion ist unsymmetrisch, da p>0 sein muss.<br />
( p )<br />
( p )<br />
h( p) = 0 ⇒ − 7991⋅ ln − ln1013 = 0<br />
ln − ln1013 = 0<br />
ln p = ln1013 | e<br />
e<br />
ln p<br />
= e<br />
ln1013<br />
p = 1013<br />
Das bedeutet bein der Höhe 0m (NN) beträgt der Luftdruck 1013mbar.<br />
Es existiert kein Schnittpunkt mit der y-Achse!<br />
( p ) ( )<br />
lim = −7991⋅ ln − ln1013 = −7991⋅ ln ∞ − ln1013 = −7991⋅∞ = −∞<br />
p→∞ www.p-merkelbach.de − 18 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
e) Verhalten an der Randstelle<br />
f) Extremstellen<br />
p→0<br />
( p ) ( ) ( )<br />
lim = −7991⋅ ln − ln1013 = −7991⋅ ln 0 − ln1013 = −7991⋅ −∞ = ∞<br />
( p )<br />
h( p) = −7991⋅ ln − ln1013<br />
−7991<br />
h′ ( p)<br />
=<br />
p<br />
h′ ( p) = 0 ⇒<br />
−7991<br />
= 0<br />
p<br />
− 7991 = 0<br />
es existieren keine Extremstellen<br />
g) Wendestellen<br />
−7991<br />
h′ ( p)<br />
=<br />
p<br />
7991<br />
h′′ ( p)<br />
=<br />
2<br />
p<br />
h′′ ( p) = 0 ⇒<br />
7991<br />
= 0<br />
2<br />
p<br />
7991 = 0<br />
es existieren keine Wendestellen<br />
h) Wertebereich<br />
W<br />
h<br />
= R<br />
i) Graph<br />
y/10<br />
3<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
-100<br />
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200<br />
x<br />
-5<br />
www.p-merkelbach.de − 19 − © Merkelbach
Vorbereitungskurs Mathematik <strong>BOS</strong> II<br />
b) Ein gemessener Luftdruck nahe Null bedeutet eine unendlich große Höhe. Mit steigendem Luftdruck<br />
nimmt die Höhe ständig ab. Die Abnahme ist degressiv, d.h. mit jeder zusätzlichen Einheit Luftdruck,<br />
verringert sich die Höhe immer weniger. Bei einem Luftdruck <strong>von</strong> 1013mbar ist die Höhe Null erreicht. Ist<br />
der gemessene Luftdruck noch höher, befindet man sich unter NN.<br />
c) Die 1. Ableitung gibt an, wie sich die Höhe in Abhängigkeit vom Luftdruck verändert. Negative Werte<br />
bedeuten, dass die Höhe abnimmt. Steigende Werte der 1.Ableitungsfunktion, dass die Änderungsrate<br />
zunimmt.<br />
y<br />
60<br />
20<br />
-100<br />
-20<br />
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200<br />
x<br />
-60<br />
-100<br />
-140<br />
-180<br />
-220<br />
-260<br />
d) h (500) = 5642,15<br />
Bei 500 mbar gemessenem Luftdruck gilt eine Höhe <strong>von</strong> 5642,15 m.<br />
(500) 15,982<br />
h′ = −<br />
Bei gemessenen 500mbar Luftdruck nimmt die Höhe um 15,982m/mbar ab.<br />
www.p-merkelbach.de − 20 − © Merkelbach