Leseprobe: Gritli Ryffel: Recht im Berufsalltag
- Keine Tags gefunden...
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
Bibliografische Information Der Deutschen Bibliothek<br />
Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der<br />
Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten<br />
sind <strong>im</strong> Internet über http://dnb.ddb.de abrufbar.<br />
Das Werk einschliesslich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt.<br />
Jede Verwertung ist ohne Zust<strong>im</strong>mung des Verlags unzulässig. Dies gilt<br />
insbesondere für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen<br />
und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.<br />
Weitere Informationen über Bücher aus dem Versus Verlag unter<br />
http://www.versus.ch<br />
© 2007 Versus Verlag AG, Zürich<br />
Umschlagbild und Kapitelillustrationen: Barbara Theis · Freiburg i. Brsg.<br />
Satz und Herstellung: Versus Verlag · Zürich<br />
Druck: Comunecazione · Bra<br />
Printed in Italy<br />
Dieses Buch erscheint in der Reihe<br />
«Basiskompetenzen Leadership und Management».<br />
ISBN 978-3-03909-061-7
5<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
Vorwort<br />
Dieses Buch umfasst eine grundlegende Darstellung derjenigen <strong>Recht</strong>sgebiete,<br />
die jeder Angestellte 1 in seinem Arbeitsalltag kennen sollte, die jeder<br />
Selbstständigerwerbende, jede Führungskraft oder jeder Arbeitgeber <strong>im</strong><br />
Geschäftsalltag aber kennen muss. Es richtet sich an alle, die sich einen<br />
Überblick über die wichtigsten <strong>Recht</strong>sbereiche verschaffen möchten, die den<br />
<strong>Berufsalltag</strong> tangieren. Die Auswahl der vorgestellten <strong>Recht</strong>sgebiete entspricht<br />
gleichzeitig den Lernzielen des Lehrplanes für das Modul «<strong>Recht</strong>»<br />
für die Modulprüfung der Schweizerischen Vereinigung für Führungsausbildung<br />
SVF.<br />
Bei der Darstellung der rechtlichen Materie habe ich mich um eine leicht<br />
verständliche Ausdrucksweise bemüht und mich bewusst daran orientiert,<br />
dass vom Leser keine juristischen Kenntnisse vorausgesetzt werden. Auf<br />
allzu theoretische juristische Lehrmeinungen und die ausführliche Erläuterung<br />
von Gerichtsentscheiden habe ich ganz verzichtet. Zahlreiche Beispiele<br />
hingegen sollen die Lektüre veranschaulichen und das Lernen erleichtern.<br />
Ebenso erlauben die am Ende jedes Kapitels beigefügten Fälle und Repetitionsfragen<br />
dem Leser, den Stoff zu wiederholen und seinen Wissensstand<br />
selbst zu überprüfen. Ich empfehle sehr, nicht nur mit dem vorliegenden Text,<br />
1 Im Text wurde aus Gründen der besseren Lesbarkeit und um häufige Wiederholungen wie<br />
beispielsweise Schuldner/Schuldnerin oder Arbeitnehmer/Arbeitnehmerin zu vermeiden,<br />
die männliche Form gewählt, welche selbstverständlich <strong>im</strong>mer auch die Frauen mit einschliesst.
6 Vorwort<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
sondern auch mit den Gesetzen (und hier vor allem mit dem Zivilgesetzbuch<br />
und dem Obligationenrecht) zu arbeiten und die zitierten Gesetzesstellen selber<br />
nachzuschlagen.<br />
Das Manuskript wurde <strong>im</strong> Februar 2007 abgeschlossen. Berücksichtigt<br />
wurde jedoch bereits die vollständige Revision des Gesellschaftsrechts in<br />
Bezug auf die Gesellschaft mit beschränkter Haftung sowie die teilweisen<br />
Änderungen von Best<strong>im</strong>mungen über die Aktiengesellschaft und die Genossenschaft,<br />
welche voraussichtlich am 1. Juli 2007 in Kraft treten.<br />
Küsnacht, <strong>im</strong> Februar 2007<br />
<strong>Gritli</strong> <strong>Ryffel</strong><br />
Zur Reihe<br />
«Basiskompetenzen<br />
Leadership<br />
und Management»<br />
Die Bücher dieser Reihe geben eine kompakte, knappe und gut verständliche<br />
Einführung in alle Bereiche des Führungswissens. Sie vermitteln angehenden<br />
Führungskräften all jene Kompetenzen, die <strong>im</strong> Führungsalltag gefordert<br />
sind. Die Bücher eignen sich sowohl für den Unterricht als auch für das<br />
Selbststudium. Sie decken alle elf Themen der modularen Führungsausbildung<br />
der Schweizerischen Vereinigung für Führungsausbildung SVF gebäss<br />
den ab 2008 gültigen Richtlinien ab (Näheres unter www.svf-asfc.ch).<br />
Im Schwerpunkt «Management» geht es um die finanziellen und eher technischen<br />
Themen, während <strong>im</strong> Schwerpunkt «Leadership» die nicht weniger<br />
wichtigen «soft skills» <strong>im</strong> Vordergrund stehen.<br />
Modulare Ausbildung SVF zur/zum eidg. dipl. Führungsfachfrau/-fachmann<br />
Stufe eidgenössische Berufsprüfung (Gruppe/Team)<br />
Leadership<br />
1. Selbstkenntnis als Führungsperson<br />
2. Selbstmanagement als Führungsperson<br />
3. Eine Gruppe/ein Team führen<br />
4. Mit der Gruppe/dem Team kommunizieren,<br />
die Gruppe/das Team informieren<br />
5. In der Gruppe/<strong>im</strong> Team vorhandene<br />
Konflikte bewältigen<br />
Management<br />
1. Grundzüge der Betriebswirtschaft auf<br />
Stufe Gruppe/Team<br />
2. Finanzielles und betriebliches Rechnungswesen<br />
3. Personalwesen auf Stufe Gruppe/<br />
Team<br />
4. Eine Gruppe/ein Team organisieren<br />
5. Projektmanagement<br />
6. <strong>Recht</strong> auf Stufe Gruppe/Team
7<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
Inhaltsverzeichnis<br />
1 Einführung in die <strong>Recht</strong>sordnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />
1.1 Aufgabe der <strong>Recht</strong>sordnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16<br />
1.2 <strong>Recht</strong>squellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16<br />
1.3 Rangordnung der <strong>Recht</strong>svorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18<br />
1.3.1 Verfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
1.3.2 Gesetze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
1.3.3 Verordnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />
1.4 Einteilung der <strong>Recht</strong>svorschriften nach Gebiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />
1.5 Öffentliches <strong>Recht</strong> und Privatrecht (Zivilrecht) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
1.6 Zitierweise eines Gesetzes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
1.7 Zwingende und dispositive <strong>Recht</strong>svorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />
1.8 Drei wichtige <strong>Recht</strong>sgrundsätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />
1.9 <strong>Recht</strong>sanwendung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8 Inhaltsverzeichnis<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
2 Personenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
2.1 <strong>Recht</strong>sfähigkeit natürlicher Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
2.2 Handlungsfähigkeit natürlicher Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
2.2.1 Volle Handlungsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
2.2.2 Vollständige Handlungsunfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />
2.2.3 Beschränkte Handlungsunfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />
2.3 Juristische Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />
2.3.1 Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
3 Die Obligation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
3.1 Beteiligte Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
3.2 Entstehungsgründe einer Obligation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
3.2.1 Entstehung einer Obligation aus Vertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
3.2.2 Entstehung einer Obligation aus unerlaubter Handlung . . . . . . 39<br />
3.2.3 Entstehung einer Obligation aus ungerechtfertigter<br />
Bereicherung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
3.3 Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
4 Haftpflichtrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
4.1 Verschuldenshaftung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
4.1.1 Finanzieller Schaden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
4.1.2 Widerrechtlichkeit der Schädigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
4.1.3 Verschulden des Schädigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
4.1.4 Adäquater Kausalzusammenhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
4.2 Kausalhaftungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
4.3 Produktehaftpflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
4.3.1 Haftende Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
4.3.2 Fehlerhafte Produkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />
4.3.3 Haftungsansprüche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Inhaltsverzeichnis 9<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
5 Allgemeine Vertragslehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
5.1 Vertragsabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
5.1.1 Haupt- und Nebenpunkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
5.1.2 Angebot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
5.1.3 Annahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
5.1.4 Widerruf von Angebot und Annahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
5.1.5 Zusendung von unbestellten Waren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
5.1.6 Vertragsauslegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
5.2 Form der Verträge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
5.3 Zulässiger Vertragsinhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
5.4 Mängel be<strong>im</strong> Vertragsabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
5.4.1 Anfechtung eines Vertrags wegen wesentlichen Irrtums . . . . . 68<br />
5.4.2 Anfechtung eines Vertrags wegen absichtlicher Täuschung . . 70<br />
5.4.3 Anfechtung eines Vertrags wegen Drohung . . . . . . . . . . . . . . . . 71<br />
5.4.4 Anfechtung eines Vertrags wegen Übervorteilung . . . . . . . . . . . 72<br />
5.4.5 <strong>Recht</strong>swirkung der Anfechtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />
5.5 Vertragserfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
5.5.1 Person des Leistenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74<br />
5.5.2 Gegenstand der Erfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75<br />
5.5.3 Zeitpunkt der Erfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76<br />
5.5.4 Ort der Erfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77<br />
5.6 Schlechterfüllung und Nichterfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />
5.6.1 Schlechterfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />
5.6.2 Nichterfüllung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />
5.6.3 Schuldnerverzug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />
5.6.4 Gläubigerverzug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />
5.7 Allgemeine Geschäftsbedingungen (AGB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />
5.8 Verjährung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />
5.9 Verrechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
10 Inhaltsverzeichnis<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
6 Kaufvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />
6.1 Arten des Kaufs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />
6.2 Abschluss des Kaufvertrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
6.3 Hauptpflichten der Vertragsparteien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />
6.4 Nebenpflichten von Käufer und Verkäufer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />
6.5 Übergang von Nutzen und Gefahr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
6.6 Vertragsverletzungen durch den Verkäufer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
6.6.1 Lieferverzug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />
6.6.2 Sachmängelhaftung (Garantie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />
7 Grundlagen des Arbeitsrechts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105<br />
7.1 <strong>Recht</strong>squellen des Arbeitsrechts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
7.1.1 Gesetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106<br />
7.1.2 Vertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111<br />
7.1.3 Betriebsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
7.2 Verhältnis der einzelnen <strong>Recht</strong>squellen zueinander . . . . . . . . . . . . . . 113<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />
8 Einzelarbeitsvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />
8.1 Abschluss des Einzelarbeitsvertrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />
8.2 Pflichten des Arbeitnehmers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />
8.2.1 Persönliche Arbeitspflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />
8.2.2 Sorgfalts- und Treuepflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />
8.2.3 Rechenschafts- und Herausgabepflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />
8.2.4 Pflicht zur Leistung von Überstundenarbeit . . . . . . . . . . . . . . . 121<br />
8.2.5 Befolgung von Weisungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
8.3 Pflichten des Arbeitgebers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
8.3.1 Lohnzahlungspflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123<br />
8.3.2 Fürsorgepflicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />
8.3.3 Gewährung von Ferien und Freizeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Inhaltsverzeichnis 11<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
8.4 Beendigung des Arbeitsverhältnisses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />
8.4.1 Ordentliche Kündigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />
8.4.2 Kündigungsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />
8.4.3 Fristlose Kündigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138<br />
8.5 Folgen der Beendigung des Arbeitsverhältnisses . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
8.5.1 Fälligkeit der Forderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
8.5.2 Rückgabepflichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
8.5.3 Abgangsentschädigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />
8.5.4 Arbeitszeugnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />
8.5.5 Konkurrenzverbot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />
8.6 Besondere Arbeitsverhältnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />
8.6.1 Lehrvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />
8.6.2 Handelsreisendenvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
8.6.3 He<strong>im</strong>arbeitsvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />
8.7 Arbeitsvermittlung und Temporärarbeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149<br />
9 Weitere Verträge auf Arbeitsleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />
9.1 Werkvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154<br />
9.1.1 Inhalt des Werkvertrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
9.1.2 Gefahrtragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />
9.1.3 Haftung für Mängel des Werks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />
9.1.4 Rücktritt des Bestellers bei Verspätung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />
9.1.5 Vorzeitiger Rücktritt durch den Besteller . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />
9.2 Auftrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />
9.2.1 Abgrenzung des Auftrags zum Werk- und Arbeitsvertrag . . . . 162<br />
9.2.2 Vertragsabschluss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />
9.2.3 Pflichten des Beauftragten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />
9.2.4 Pflichten des Auftraggebers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167<br />
9.2.5 Beendigung des Auftrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167<br />
9.3 Besondere Auftragsverhältnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />
9.3.1 Maklervertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />
9.3.2 Agenturvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />
9.3.3 Kommission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
12 Inhaltsverzeichnis<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
10 Sozialversicherungsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175<br />
10.1 Altersvorsorgesystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />
10.2 Sozialversicherungen <strong>im</strong> Einzelnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />
10.2.1 Alters- und Hinterlassenenversicherung (AHV) . . . . . . . . . . . . 177<br />
10.2.2 Invalidenversicherung (IV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />
10.2.3 Erwerbsausfallentschädigung (Erwerbsersatzordnung, EO) . 180<br />
10.2.4 Arbeitslosenversicherung (ALV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />
10.2.5 Berufliche Alters-, Hinterlassenen- und Invalidenvorsorge<br />
(BVG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182<br />
10.2.6 Krankenversicherung (KV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />
10.2.7 Unfallversicherung (UV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186<br />
11 Datenschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />
11.1 Grundzüge des Datenschutzgesetzes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />
11.2 Datenschutz <strong>im</strong> Arbeitsverhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />
12 Gesellschaftsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197<br />
12.1 Formen von Unternehmungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />
12.1.1 Einzelunternehmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />
12.1.2 Gesellschaftsunternehmungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />
12.2 Einfache Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200<br />
12.3 Kollektivgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202<br />
12.4 Kommanditgesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204<br />
12.5 Aktiengesellschaft (AG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
12.5.1 Charakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
12.5.2 Gründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />
12.5.3 Organisation der AG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />
12.5.4 Aktionär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212<br />
12.5.5 Aktienkapital und Haftung für Gesellschaftsschulden . . . . . . 213<br />
12.5.6 Arten von Aktien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Inhaltsverzeichnis 13<br />
................................................................................................................................................................................................<br />
12.6 Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215<br />
12.6.1 Charakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />
12.6.2 Gründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />
12.6.3 Organisation der GmbH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />
12.6.4 Haftung für Gesellschaftsschulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />
12.7 Genossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />
12.7.1 Charakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />
12.7.2 Gründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />
12.7.3 Organe der Genossenschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221<br />
12.7.4 Haftung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />
13 Stellvertretung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />
13.1 Gewöhnliche Stellvertretung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />
13.2 Kaufmännische Stellvertretung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />
13.2.1 Prokurist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228<br />
13.2.2 Handlungsbevollmächtigter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />
13.2.3 Direktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />
Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />
Antworten zu den Repetitionsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231<br />
Abkürzungsverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249<br />
Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251<br />
Autorin und Künstlerin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259