17.11.2023 Aufrufe

Lombriser/Abplanalp: Strategisches Management

  • Keine Tags gefunden...

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek<br />

Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der<br />

Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind<br />

im Internet über http://dnb.dnb.de abrufbar.<br />

Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt.<br />

Jede Verwertung ist ohne Zustimmung des Verlags unzulässig. Dies gilt insbesondere<br />

für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen und<br />

die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.<br />

© 2024 Versus Verlag AG, Zürich<br />

Die in diesem Buch verwendeten Produktnamen können Marken<br />

und/oder eingetragene Marken der jeweiligen Unternehmen sein.<br />

Weitere Informationen zu Büchern aus dem Versus Verlag unter<br />

www.versus.ch<br />

Umschlagbild und Zeichnungen: Susanne Keller · Zürich<br />

Umschlagbild: «Rettung?», Acryl/Kreide auf Papier, 100 × 70 cm<br />

Zeichnungen: Etats, vernis mou, Plattengrößen: 28,5 × 17,5 cm<br />

Satz und Herstellung: Versus Verlag · Zürich<br />

Druck: Westermann Druck Zwickau GmbH · Zwickau<br />

Printed in Germany<br />

ISBN 978-3-03909-319-9


Vorwort<br />

Mit unserem Buch zum Strategischen <strong>Management</strong> sind wir seit fünfundzwanzig<br />

Jahren unterwegs. Es freut uns sehr, zu diesem Jubiläum die<br />

achte, vollständig überarbeitete Auflage präsentieren zu können.<br />

Die bewährte Kapitel- und Themenstruktur wurde auch in dieser Auflage<br />

beibehalten, und es wurden kleinere Fehler eliminiert.<br />

Nach wie vor bildet «<strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong>» einen wichtigen<br />

Bestandteil vieler Lehrpläne an Universitäten, Fachhochschulen und<br />

Institutionen der höheren Berufsbildung. Zudem stellen wir aufgrund<br />

von verschiedenen Kontakten und Rückfragen fest, dass unser Buch<br />

längst auch einen festen Platz unter Praktikern gefunden hat. Dies freut<br />

uns besonders.<br />

Nebst punktuellen Beifügungen betreffen die Aktualisierungen insbesondere<br />

Themen wie die Digitalisierung (als wichtigste Ergänzung,<br />

welche sich über alle Kapitel hinwegzieht), Plattform-Ökosysteme (v.a.<br />

Kapitel 3, 4 und 7), Job-to-be-done (Kapitel 2), Customer Experience<br />

(Kapitel 4), Unternehmenszweck (Purpose, Kapitel 6) und neuere Formen<br />

der organischen Organisation (Selbstmanagement, Kapitel 8). Ferner<br />

haben wir mehrere neue und aktuelle Praxisbeispiele in den Text<br />

aufgenommen, andere überarbeitet und aktualisiert. Und zu guter Letzt<br />

dürfen wir Ihnen in diesem Band wiederum neun neue Fälle für den<br />

Einsatz im Unterricht zur Verfügung stellen. Dozierende weisen wir darauf<br />

hin, dass sämtliche Fälle aus früheren Auflagen kostenlos unter<br />

www.versus.ch heruntergeladen werden können.


6 Vorwort<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Wie bei jeder der früheren Auflagen haben auch diesmal Anne<br />

Buechi, Judith Henzmann und Anja Lanz vom Versus Verlag ganz hervorragende<br />

Arbeit geleistet und unsere nicht immer lupenreinen Texte<br />

und Beiträge in ein sprachlich gut lesbares und ästhetisch ansprechendes<br />

Buch verwandelt. Dafür sind wir ihnen sehr dankbar.<br />

St. Gallen und Olten, Herbst 2023<br />

Roman <strong>Lombriser</strong><br />

Peter <strong>Abplanalp</strong>


Inhaltsverzeichnis<br />

Kapitel 1 Konzept des Strategischen <strong>Management</strong>s<br />

Praxisbeispiel Felber Schuhe AG:<br />

der Preis strategischer Untätigkeit 17<br />

Praxisbeispiel Europa-Park: mit proaktivem<br />

strategischem <strong>Management</strong> zum Erfolg 19<br />

1.1 Umweltdynamik erfordert neuen <strong>Management</strong>ansatz . . . . . . . . . . . . . . 20<br />

1.2 Was ist <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong>? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />

1.2.1 Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

Praxisbeispiel Geox: Erfolg dank Einzigartigkeit 32<br />

Praxisbeispiel 3M: einseitige Ausrichtung<br />

auf Operative Effizienz 34<br />

1.2.2 Strategische Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

1.2.3 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

1.2.4 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> als dynamisch-flexibles Konzept 44<br />

1.3 Wer braucht <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong>? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

1.4 Modell des Strategischen <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

1.4.1 Komponenten des Modells . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

1.4.2 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> als Lernprozess . . . . . . . . . . . . . . . 54<br />

1.5 Wer ist für das Strategische <strong>Management</strong> verantwortlich? . . . . . . . . . 55<br />

1.5.1 Rolle der Führungskräfte und der Mitarbeitenden . . . . . . . . . . . 55<br />

1.5.2 Rolle der Planungsabteilung und der Planer . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

1.5.3 Rolle des Aufsichtsrates/Verwaltungsrates . . . . . . . . . . . . . . . . 57


10 Inhaltsverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

1.6 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> als Führungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

1.6.1 Institutionalisierung des strategischen<br />

<strong>Management</strong>prozesses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

1.6.2 Koordination des strategischen <strong>Management</strong>prozesses . . . . . 61<br />

1.6.3 Strategieworkshops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

1.6.4 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> als gelenkte Evolution . . . . . . . . . . 63<br />

Praxisbeispiel Kuonis Visa-Geschäft: von der ungeplanten<br />

Problemlösung zum neuen Kerngeschäft 67<br />

Praxisbeispiel Strategieprozess bei Amazon 69<br />

1.7 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> und Digitalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Praxisbeispiel New York Times (NYT) und Encyclopedia Britannica (EB):<br />

Aufbau neuer Erfolgspotenziale dank digitaler Transformation 73<br />

Praxisbeispiel Strategieentwicklung mit Crowdsourcing:<br />

Wikimedia, HLC, Rite-Solutions 79<br />

1.8 <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> in Theorie und Praxis . . . . . . . . . . . . . . . . . 82<br />

1.8.1 Empirische Untersuchungen zum Strategischen <strong>Management</strong> 83<br />

1.8.2 Anwendungsschwierigkeiten und Lösungsansätze . . . . . . . . . . 84<br />

1.8.3 Marktbasiert versus ressourcenbasiert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

1.8.4 Möglichkeiten und Grenzen des Strategischen <strong>Management</strong>s 85<br />

Kapitel 2 Analyse der strategischen Ausgangslage und<br />

strategische Segmentierung<br />

2.1 Analyse der strategischen Ausgangslage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

2.1.1 Bisherige Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

2.1.2 Bisheriges Aktivitätsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

2.2 Strategische Segmentierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

2.2.1 Segmentierung der Umwelt in strategische Geschäftsfelder . . 92<br />

Praxisbeispiel Bose: mit Job-to-be-done-Ansatz<br />

zu einem neuen strategischen Geschäftsfeld 96<br />

2.2.2 SGE als organisatorische Umsetzung eines SGF . . . . . . . . . . . . . 97<br />

2.2.3 Strategische Segmentierung versus Marktsegmentierung . . 102<br />

Praxisbeispiel Lufthansa Group: schlagkräftige Strategien<br />

dank strategischer Segmentierung 103<br />

2.3 Prozessuale Aspekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104<br />

Kapitel 3 Umweltanalyse<br />

3.1 Umweltanalyse als Stakeholderanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108<br />

3.2 Umweltanalyse auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

3.3 Umweltanalyse auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

3.3.1 Analyse des globalen Umfelds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

3.3.2 Branchenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Praxisbeispiel Branchenentwicklung<br />

in der Musikindustrie 135


Inhaltsverzeichnis 11<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

3.3.3 Konkurrentenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

3.3.4 Strategische Netzwerkanalyse in digitalen<br />

Plattform-Ökosystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

Praxisbeispiel Strategische Netzwerkanalyse in KMU:<br />

vier Beispiele 155<br />

3.3.5 Bestimmen der Erfolgsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />

3.4 Strategische Frühaufklärung (Competitive Intelligence) . . . . . . . . . . . 160<br />

3.4.1 Zeit als Erfolgsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

3.4.2 Komponenten eines strategischen Frühwarnsystems . . . . . . . 161<br />

3.4.3 Instrumente der Frühaufklärung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

Praxisbeispiel Die Schweiz um 2030:<br />

vier Szenarien für die Raumentwicklung 167<br />

3.4.4 Strategische Frühaufklärung: Probleme und Lösungsansätze 169<br />

Praxisbeispiel Kodak: Erfolg führt zu<br />

strategischer Kurzsichtigkeit 170<br />

Kapitel 4 Unternehmensanalyse<br />

4.1 Wettbewerbsvorteile als Schlüssel zum Erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

4.2 Strategische Erfolgspositionen SEP und Kernkompetenzen . . . . . . . . 180<br />

4.2.1 Strategische Erfolgspositionen (SEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180<br />

4.2.2 Kernkompetenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

4.2.3 Ressourcen, Fähigkeiten und Kernkompetenzen<br />

im Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Praxisbeispiel Toyota: Aufbau und Gefährdung<br />

nachhaltiger Wettbewerbsvorteile 185<br />

4.2.4 Daten und künstliche Intelligenz als Quellen von<br />

Wettbewerbsvorteilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187<br />

4.3 Ressourcen- oder Fähigkeitsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

4.4 Wertkettenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

4.4.1 Wertaktivitäten innerhalb der Wertkette . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

4.4.2 Definition der Wertkette eines Unternehmens . . . . . . . . . . . . . 196<br />

4.4.3 Analyse der Wertkette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

Praxisbeispiel Dacia Logan: Kostenvorteile dank<br />

Neuausrichtung der Wertkette 199<br />

4.4.4 Digitalisierung der Wertkette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

4.4.5 Anwendung der Wertkette in der Praxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

4.4.6 Customer Journey Analysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

4.5 Kulturanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

4.6 Weitere Bereiche der Unternehmensanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

4.6.1 Position gegenüber den Wettbewerbskräften . . . . . . . . . . . . . 216<br />

4.6.2 Analyse der Kundenstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

4.6.3 Analyse der ökologischen Auswirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . 218


12 Inhaltsverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

4.7 Unternehmensanalyse auf Konzernebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

4.7.1 Kernkompetenzen auf Konzernebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

Praxisbeispiel Samsung Electronics: Kernkompetenz im Design 221<br />

4.7.2 Synergienanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225<br />

4.8 Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

4.8.1 <strong>Strategisches</strong> Benchmarking – Vorgehen . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

4.8.2 Erfolgsfaktoren des Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

4.8.3 Rolle des Benchmarking im Strategischen <strong>Management</strong> . . . . 230<br />

Kapitel 5 Strategische Analyse<br />

5.1 Strategische Gesetzmäßigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

5.1.1 Konzept der Erfahrungskurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

5.1.2 Economies of Scale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

5.1.3 Lebenszyklus-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

5.1.4 Technologielebenszyklus (S-Kurve) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241<br />

5.1.5 Disruptive Innovationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Praxisbeispiel Hewlett-Packard (HP): erfolgreiche<br />

Kannibalisierung des eigenen Laserdruckers 246<br />

5.1.6 Digitale Disruption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

5.2 Strategische Analyse auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

5.2.1 Chancen-Gefahren-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

5.2.2 Informationsanalyse auf SGE-Ebene: Zusammenfassung . . . . 249<br />

5.2.3 Einfache SWOT-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

5.2.4 Erweiterte SWOT-Analyse: Brücke zur Strategieentwicklung 252<br />

5.3 Strategische Analyse auf Unternehmensebene: Portfolio-Analyse . . 254<br />

5.3.1 Marktanteils-Marktwachstums-Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Praxisbeispiel Internationaler Getränkekonzern: SGE-Portfolio 256<br />

5.3.2 Marktattraktivitäts-Wettbewerbsstärken-Matrix . . . . . . . . . . . 260<br />

5.3.3 Verschiedene Ebenen der Portfolio-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />

5.3.4 Anwendung der Portfolio-Analyse in der Praxis . . . . . . . . . . . . 270<br />

5.4 Digitalisierung: Strategische Fragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

Kapitel 6<br />

Vision und Leitbild<br />

6.1 Die Vision: Leitplanke für strategische Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />

6.1.1 Was ist eine Vision? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276<br />

6.1.2 Warum braucht ein Unternehmen eine Vision? . . . . . . . . . . . . . 277<br />

6.1.3 Komponenten einer Unternehmensvision . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

Praxisbeispiel Komatsu: Eine überzeugende strategische<br />

Intention setzt ungeahnte Ressourcen frei 279<br />

6.1.4 Ganzheitlich und langfristig: Haupteigenschaften der<br />

Unternehmensvision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

Praxisbeispiel Bühler: Profit mit Purpose 282


Inhaltsverzeichnis 13<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

6.1.5 Entwicklung und Formulierung einer Vision . . . . . . . . . . . . . . . 287<br />

6.1.6 Visionen: Problembereiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289<br />

6.2 Breite Abstützung der Vision in einem Unternehmensleitbild . . . . . . . 290<br />

Praxisbeispiel Migros: ganzheitliches Unternehmensleitbild 291<br />

6.2.1 Leitbildworkshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292<br />

6.2.2 Zusammenfassung: Anforderungen an ein Leitbild . . . . . . . . . 297<br />

6.3 Umsetzung des Leitbildes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

6.3.1 Kommunikation der Vision und des Leitbildes . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

6.3.2 Sofortmaßnahmen und Aktionsprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . 300<br />

6.3.3 Vision/Leitbild und Strategieentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

6.3.4 Überprüfung der Umsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Praxisbeispiel Iberdrola: mit Purpose und strategischer Intention<br />

zu einem führenden Anbieter in nachhaltiger Energie 302<br />

Kapitel 7 Strategieentwicklung<br />

7.1 Strategieentwicklung auf der Ebene der Geschäftseinheiten . . . . . . 308<br />

7.1.1 Inhaltliche Gestaltung von Wettbewerbsstrategien . . . . . . . . 309<br />

Praxisbeispiel Primark und Shein: zwei verschiedene<br />

Wege zur Kostenführerschaft 310<br />

Praxisbeispiel Eataly: Differenzierung dank einzigartiger<br />

Customer Journey 315<br />

Praxisbeispiel Fokusstrategien: Konzentration auf<br />

Produkte, Kundengruppen und/oder Regionen 321<br />

Praxisbeispiel Carpigiani: erfolgreiche Wachstumsstrategie<br />

dank klarem Differenzierungsfokus 323<br />

Praxisbeispiel Migros: erfolgreich als Fast Follower 325<br />

7.1.2 Dualstrategien (kombinierte Wettbewerbsstrategien) . . . . . . 326<br />

Praxisbeispiel Das Strategieparadoxon bei Apple: erfolgreiche<br />

Differenzierung über Innovation – aber nicht ohne Risiko 330<br />

7.1.3 Fazit: Komponenten einer nachhaltigen Strategie . . . . . . . . . . 335<br />

Praxisbeispiel Zara: aktuelle Mode zu erschwinglichen Preisen 339<br />

7.1.4 Vorgehen bei der Strategieentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

7.1.5 Prozessuale Aspekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

7.1.6 Dokumentation der SGE-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

7.2 Strategieentwicklung auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

7.2.1 Bestimmung der zukünftigen Unternehmensstrategie . . . . . . 347<br />

7.2.2 Entwicklung des Kerngeschäfts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

Praxisbeispiel Gillette: Vernachlässigung des Kerngeschäfts<br />

und erfolgreiche Rückbesinnung 353<br />

7.2.3 Internationale Strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Praxisbeispiel Coop: erschwerte Auslandexpansion 360<br />

7.2.4 Vertikale Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

Praxisbeispiel Jura Elektroapparate AG: vom Gemischtwarenladen<br />

zum fokussierten «Global Player» 366


14 Inhaltsverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

7.2.5 Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367<br />

Praxisbeispiel Victorinox: Krisenbewältigung dank<br />

verwandter Diversifikation 370<br />

Praxisbeispiel Benetton: vom Modeunternehmen zum<br />

Konglomerat – mit durchzogenem Erfolg 374<br />

7.3 Strategieentwicklung für digitale Plattformgeschäfte . . . . . . . . . . . . . 377<br />

Praxisbeispiel Alibabas Plattform-Strategie und die Rollen<br />

seiner Partner im Ökosystem 385<br />

7.4 Spezialthemen der Strategieentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

7.4.1 Synergien: Möglichkeiten und Grenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

Praxisbeispiel Freitag: Diversifikation und Synergien? 392<br />

7.4.2 Unternehmenskoalitionen und -konzentrationen . . . . . . . . . . . 393<br />

Praxisbeispiel Swiss: positive Synergieeffekte<br />

nach Übernahme durch Lufthansa 398<br />

7.4.3 Geschäftsmodell-Innovationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

Kapitel 8 Strategieumsetzung<br />

8.1 Strategieumsetzung im Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410<br />

8.1.1 Strategische Initiativen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411<br />

8.1.2 Operative Maßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411<br />

8.1.3 Modell der Strategieumsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412<br />

8.2 Instrumente der Strategieumsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

8.2.1 Zielsetzungssystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

8.2.2 Balanced Scorecard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

8.2.3 Aktionsprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

8.2.4 Operative Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

8.2.5 Budgets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

8.2.6 Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

8.3 Strategische Ausrichtung der Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

8.3.1 Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Praxisbeispiel ABB: auf der Suche nach der richtigen Struktur 431<br />

8.3.2 <strong>Management</strong>instrumente und <strong>Management</strong>systeme . . . . . . . 436<br />

8.3.3 Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440<br />

Praxisbeispiel Hilti: aktive Kulturgestaltung zur<br />

Förderung der Strategieumsetzung 442<br />

8.3.4 Führung (Leadership) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443<br />

8.3.5 Mitarbeitende und Fähigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

8.3.6 Moderne Formen der organisch-evolutionären Organisation 447<br />

Praxisbeispiel Michelin: mit mehr Selbstbestimmung<br />

zum strategischen Erfolg 452<br />

8.4 Change <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454<br />

8.4.1 Was ist Change <strong>Management</strong>? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454<br />

8.4.2 Strategien der Veränderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456


Inhaltsverzeichnis 15<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

8.4.3 Gestaltungsmöglichkeiten für ein erfolgreiches<br />

Change <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457<br />

Praxisbeispiel ABB: Bewusstsein für die Dringlichkeit<br />

des Wandels dank offener Kommunikation 460<br />

8.4.4 Typische Herausforderungen beim Change <strong>Management</strong> . . . 466<br />

8.4.5 Erfolgreicher Umgang mit Widerständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

8.4.6 Digitale Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472<br />

Kapitel 9 Strategiekontrolle<br />

9.1 Operative und strategische Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

9.2 Modell der strategischen Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

9.2.1 Prämissenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477<br />

9.2.2 Wirksamkeitskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478<br />

9.2.3 Durchführungskontrolle (Umsetzungskontrolle) . . . . . . . . . . . . 479<br />

Praxisbeispiel Store 24: «good execution – wrong strategy» 480<br />

9.2.4 Früherkennungsindikatoren festlegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

9.2.5 Strategiekontrolle zur Förderung von Flexibilität und Lernen . 483<br />

Anhang: Fallstudien Fallstudie 1: Ex Libris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488<br />

Fallstudie 2: Logitech im Jahr 2023 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493<br />

Fallstudie 3: On Holding AG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 510<br />

Fallstudie 4: Sonova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520<br />

Fallstudie 5: Swatch Group . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 530<br />

Fallstudie 6: Booking.com . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543<br />

Fallstudie 7: Lego im Jahr 2023 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552<br />

Fallstudie 8: Patagonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564<br />

Fallstudie 9: Tesla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573<br />

Literaturverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587<br />

Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603<br />

Autoren und Künstlerin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621


Stichwortverzeichnis<br />

A<br />

ABB Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431, 460<br />

ABC-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217–218<br />

Ablauforganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

Abnehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 118–119, 132<br />

Anforderungen der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203<br />

-gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Kaufkriterien der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

-segmente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

Umstellungskosten der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Verhandlungsstärke der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />

Abschöpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351<br />

Abschöpfungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Abteilungsleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Activity-based costing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201–202<br />

Ad-hoc-Projektteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463<br />

Advanced Analytics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168<br />

Aggregation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359<br />

agile Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

Agile Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399<br />

Agilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 451<br />

Akquisition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375, 395<br />

Gründe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396<br />

Aktionsprogramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300, 421–422<br />

Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30, 32<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39–40<br />

primäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

unterstützende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Vernetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

Wert- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

Aktivitätsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

Aktivitätstypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

Alibaba Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385<br />

Allianz, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 393–395<br />

internationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395<br />

Vor- und Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396<br />

Amazon Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Analyse<br />

ABC- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217–218<br />

Aktivitätsfeld- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91<br />

Branchen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113<br />

Informationsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Branchenstruktur- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122–130<br />

Chancen-Gefahren- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248–249<br />

der Ausgangslage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294<br />

der Kundenstruktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217–218<br />

der Unternehmenskultur . . . . . . . . . . . . . . . 214–215<br />

der Wertvorstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294<br />

der Wettbewerbskräfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125<br />

des globalen Umfeldes . . . . . . . . . . . . . . . . . 110–112<br />

Fähigkeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192–194<br />

Informations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 53, 249–251<br />

Konkurrenten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141–144<br />

Checkliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

Elemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

Informationsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Kosten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198, 200


604 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Analyse (Forts.)<br />

Kräftefeld- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

Kultur- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

Nutzwert- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344<br />

Paralyse durch Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

Portfolio- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254, 269–271, 439<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270–271<br />

Vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Ressourcen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

Stakeholder- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294<br />

Stärken-Schwächen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

erweiterte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252, 254<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 52–53, 233<br />

auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

strategischer Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–128<br />

SWOT- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

erweiterte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252, 254<br />

Synergien- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225–226<br />

Traffic-Light- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Umwelt- . . . . . 52, 107–109, 159, 172, 216–217, 294<br />

auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . 109–110<br />

Ergebnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . 52, 175, 216–217, 294<br />

auf Konzernebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

Wertketten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194, 211<br />

Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358–359<br />

Anpassungs-Aggregation-Arbitrage-Framework . . . . 359<br />

Anpassungsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

Anpassungsfähigkeit, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

Anpassungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

Anreize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439<br />

Anreizsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437–438<br />

Anspruchsgruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 280<br />

-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280<br />

Apple Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330<br />

Arbeitnehmer, Verhandlungsstärke . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

Arbeitszufriedenheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Arbitrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358–359<br />

armer Hund . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 259<br />

Attraktivität<br />

der Branche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 114, 129<br />

des Wettbewerbsumfelds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

Beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261, 264<br />

Faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260–261<br />

Klassifizierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

Aufbauorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

Aufsichtsrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

Auftauen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Augmented Reality . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192<br />

Ausbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Ausgabenbudget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Ausgangslage, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

Austrittsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364<br />

B<br />

Balanced Scorecard (BSC) . . . . . . . . . . . . 414–420, 425<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420<br />

vier Perspektiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416<br />

Barrieren<br />

Austritts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364<br />

Eintritts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Mobilitäts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–128<br />

staatliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Batmaid Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156<br />

BCG-II-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

BCG-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255–256, 258, 265<br />

Stärken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259–260<br />

Bedrohung durch Ersatzprodukte . . . . . . . . . . . 117–118<br />

Bedrohung durch neue Konkurrenten . . . . . . . . . . . . 115<br />

Belohnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439<br />

immaterielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439<br />

Belohnungssystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437–439<br />

negative Auswirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438<br />

Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226, 228, 230<br />

Arten von . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229<br />

erfolgreiches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

Erfolgsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229–230<br />

-Objekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

-Partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227–229<br />

-Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

Benetton Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

Beobachtungsfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161–162<br />

Bereichsleitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296–297<br />

Bereichsleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Bereichspositionierungs-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Beschäftigungssicherheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Best Practice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226<br />

Best-Cost-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Best-Value-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Betriebsgrößenersparnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Betriebsklima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Bewegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Bewertungsraster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Beyond Budgeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Big Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 75, 188, 190–191<br />

Billigkonkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Billigstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327, 333<br />

Blockchain . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 207<br />

Bombenwurfstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456–457<br />

Bose Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96<br />

Bottom-up-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457<br />

Branchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 159<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113, 153<br />

Informationsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

-attraktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 114, 129<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . 130, 132–133, 135, 159<br />

Erfolgsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

-kräfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134


Stichwortverzeichnis 605<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Branchen (Forts.)<br />

-lebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131–132<br />

-rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114, 118, 120–121<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113, 128<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122–130<br />

-wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129<br />

branchenweite Strategie . . . . . . . . . . . . . . . 318, 322–323<br />

branchenweiter Differenzierer . . . . . . . . . . . . . . 319–320<br />

branchenweiter Kostenführer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

BRIC-Länder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332<br />

BSC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414–420, 425<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420<br />

vier Perspektiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416<br />

Budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422–423<br />

Ausgaben- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Beyond Budgeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Jahres- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

operatives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422, 424<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Produktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424, 438<br />

Verkaufs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Budgetierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

Bühler Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

Business Engineering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23, 434<br />

Business Model Canvas . . . . . . . . . . . . . . . 402, 404–405<br />

Business Model Generation . . . . . . . . . . . . . . . . 339, 402<br />

Business Process Reengineering . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

Businessplan-Wettbewerb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

Business-Proposals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

C<br />

CAGE-Framework . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359<br />

Carpigiani Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323<br />

Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

Free Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Cash-Kuh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Champions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Chancen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 252–253<br />

Mega- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371–372<br />

Chancen-Gefahren-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . 248–249<br />

Change <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . 38, 54, 454–457, 463<br />

drei Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455, 457, 460, 465<br />

Dringlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458–460<br />

Herausforderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463–464<br />

Circular Economy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133–134<br />

Commitment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462–463<br />

Competitive Intelligence . . . . . . . . . . . . 78, 107–108, 160<br />

Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475<br />

Coop Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360<br />

Co-opetition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

Corporate Discount . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

Corporate Surplus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

Crowdsourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72, 78–79, 81–82<br />

Customer Experience . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209<br />

Customer Journey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211–212, 315<br />

Customer Journey Analysis . . . . . . . . . . . . . . . . 211–212<br />

Customization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

D<br />

Dacia Logan Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />

Daten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

«Deep Purpose»-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282, 284<br />

Defensivstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Delegation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430<br />

demographische Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . 110–112<br />

Denken, strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 83<br />

Design Thinking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406<br />

Desintegration, vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365<br />

Desinvestition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350<br />

Desinvestitionsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Dezentralisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427<br />

Differenzierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332<br />

branchenweiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319–320<br />

Differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198, 313, 316, 389<br />

erfolgreiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178<br />

horizontale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Risiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Differenzierungs-<br />

-fokus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

-quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313–314, 316<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313, 328–329, 434<br />

Gefahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316<br />

-vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

digitale Disruption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 247<br />

digitale Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . 73, 472–473<br />

Digitalisierung . . . . 69–71, 73, 75–76, 82, 272, 446, 472<br />

der Wertkette . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

Trends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112–113<br />

Diskontinuität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />

Disruption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

digitale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247<br />

disruptive Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244–247<br />

Disruptor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247–248<br />

Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 55, 100, 342, 367<br />

Arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367<br />

erfolgreiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369–370<br />

Gründe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368<br />

in Plattformgeschäften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374–375<br />

Auswahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375–376<br />

konglomerate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371–373<br />

laterale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367, 371–373<br />

Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376–377<br />

nichtverwandte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367, 371–373<br />

um Kernkompetenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

verwandte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369–371, 394


606 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Division . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

Bildung von . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430<br />

divisionale Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429–430<br />

Divisionalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430<br />

3M Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

3-D-Drucker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207–208<br />

Drei-Phasen-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293<br />

Dualstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326, 328, 332–333<br />

Argumente für . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331, 333–334<br />

Arten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326–327<br />

Durchführungskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . 54, 479–480<br />

«Durchwursteln» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

Dynamik der Umwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

E<br />

Economies of Scale . . . . . . 101, 116, 126, 237–238, 331<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

Economies of Scope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

«ecosystem carryover» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383<br />

Effizienz, operative . . . . . . . . . . . . . . 26, 31, 34, 310, 411<br />

EFQM-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421<br />

einfache Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Einfrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Eintrittsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Einzigartigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31–32<br />

emotionale Werte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

Empowerment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452<br />

Encyclopedia Britannica (EB) Praxisbeispiel . . . . . . . . 73<br />

Endprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

Entmaterialisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

Entwicklungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Erfahrungskurven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234, 236–237<br />

-effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Konsequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236–237<br />

Erfolg<br />

kurzfristiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 42<br />

langfristiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Erfolgs-<br />

-determinanten, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157, 159, 240<br />

des Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . . . 229–230<br />

nach Branche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240<br />

Veränderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158–159<br />

Zeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

-kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

-modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

-position, strategische . . . . . . . . . 180, 183–184, 313<br />

-potenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39–41, 157<br />

Ersatzprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Bedrohung durch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117–118<br />

Ertragsmechanik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

ESG Investing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Europa-Park Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />

Evolutionsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Evolution, gelenkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

Expansion . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238, 322, 351, 353, 395<br />

als Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367<br />

Expertenbefragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

Expertengruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

F<br />

Fachleute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163, 482<br />

Fähigkeiten . . . . . . . 30, 32, 178, 180–181, 183, 264, 445<br />

unsichtbare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

von Konkurrenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Fähigkeitsanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192–194<br />

Fast Follower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324–325<br />

-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Feedback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

Felber Schuhe AG Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

Finanzkennzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90, 342<br />

Finanzplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35–36<br />

Finanzprognose, rollende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

First Mover . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124, 324–325<br />

-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325, 327<br />

-Vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />

Flexibilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46–48<br />

Fokus-Gespräch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Fokussierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320, 322<br />

Fokusstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319–323<br />

Follower-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

Forschungs- und Entwicklungspotenzial, relatives . . 262<br />

Fragezeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257<br />

Free Cash-flow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343<br />

Freetime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Freitag Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392<br />

Frühaufklärung<br />

strategische . . . . . . . . . . 159–160, 162, 169–170, 172<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

Früherkennungsindikatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481<br />

Frühindikatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161<br />

Frühwarnindikatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243<br />

Frühwarnsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161, 173<br />

Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443<br />

agile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451<br />

durch Zielsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 42<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 42<br />

Führungsansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

regional unterschiedlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374<br />

Führungskräfte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162, 345, 372<br />

Eigeninteressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368<br />

Kritikbereitschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

relative Qualifikation der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Rolle der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Führungsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

funktionale Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Funktionsleitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296–297<br />

Funktionsleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Fusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238, 395<br />

Gründe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396


Stichwortverzeichnis 607<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

G<br />

Gamification . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

ganzheitliche Vision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286–287<br />

ganzheitliches Leitbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291<br />

ganzheitliches <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Gefahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 252–253<br />

gelenkte Evolution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

GE-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

generische Wettbewerbsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

Geox Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />

Geschäftsdefinition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />

Geschäftseinheit, strategische . . . . . . . . . 53, 97, 100, 142<br />

Abgrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Abhängigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

Geschäftsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

homogenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93, 95<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92, 97, 100, 264<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Geschäftsmodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 69, 400<br />

-Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401<br />

Gesetzmäßigkeiten, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

Gewinnmaximierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Gewinnpotenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124–125<br />

Gillette Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Glaubwürdigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Global Player . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366<br />

globale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357–358<br />

globaler Wettbewerb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

globales Umfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110–112<br />

Entwicklungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

globales Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Globalisierung . . . . . . . . . . . . . . . 21, 133, 354–355, 395<br />

good enough . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332<br />

Greenwashing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289<br />

Gresham’s Law of Planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

Größenvorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

groupthink . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Grundwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

Gruppen<br />

Abnehmer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Anspruchs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 280<br />

-denken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

-diskussion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

Experten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

homogene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 171<br />

Stakeholder- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 280<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125–127, 159<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–128<br />

Karte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126–128<br />

H<br />

Harmonie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171–172<br />

Hauptbedürfnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Häuptling-Indianer-Syndrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />

Hewlett-Packard (HP) Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . 246<br />

Hierarchieebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

High-End-Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

high-velocity environment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />

Hilti Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Holacracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448<br />

homogene Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126, 171<br />

homogenes Geschäftsfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93, 95<br />

horizontale Differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

horizontale Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

horizontale Koordination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Human Resources <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Hund, armer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 259<br />

hypercompetition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />

I<br />

Iberdrola Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302<br />

Imitationsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324–325<br />

immaterielle Belohnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439<br />

immaterielle Ressourcen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

Inflexibilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Informatik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Informations-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 53, 249–251<br />

-austausch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230<br />

-beschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144, 146<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

-pathologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

-quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

fremdsprachige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

-system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436–437<br />

-technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22–23<br />

Initiative, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 411<br />

Generierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Identifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

Selektion und Förderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

Inkompatibilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 246, 399<br />

disruptive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244–247<br />

-Jams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Marketing- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132, 331<br />

Prozess- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

störende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

System- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Technologie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Verfahrens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

Innovations-<br />

-portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272<br />

Innovationsführer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324<br />

Innovationsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324–325


608 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Innovationsverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308–309<br />

Inside-out-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92–94<br />

Integration<br />

Rückwärts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

Entscheidungskriterien . . . . . . . . . . . . . . 363–364<br />

Vor- und Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . 364–365<br />

Vorwärts- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

Intelligenz, kollektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Intention, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 278–279<br />

Interaktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

internationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

internationales Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Internationalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . 353–355, 357<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355<br />

Herausforderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

interne Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375<br />

interner Wettbewerb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23, 69<br />

Internet of Things . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

Intrapreneur-Programm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

Intuition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Investitionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

Investitionsprioritäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265<br />

Investitionsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Issue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

Ist-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

Ist-Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Ist-Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255–256, 265<br />

J<br />

Jahresbudget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Job-to-be-done (JTBD) . . . . . . . . . . . . . . . . . 96–97, 288<br />

Joint Venture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375, 395<br />

Just-in-Time-Training . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

K<br />

Kannibalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246, 272<br />

Kapital<br />

-bedarf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

-bindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

-freisetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Risiko- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375<br />

Kaufkriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177, 204<br />

der Abnehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Kennzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90, 342<br />

Kerngeschäft . . . . . . . . . . . . . . . 348–349, 352–353, 368<br />

Ausbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351–352<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350<br />

Stärkung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350–352, 368<br />

Vernachlässigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Kernkompetenzbaum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223–224<br />

Kernkompetenzen . . . . . . . . . . . 181, 183–184, 220–222<br />

Aufbau von . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Bausteine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Kernkompetenzen (Forts.)<br />

Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

bestehende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Diversifikation um . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

dynamische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Identifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />

Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223–224<br />

neue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Kernprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222–223<br />

Kernprozesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

key success factors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157<br />

Klein- und Mittelunternehmen (KMU) . . . . 37, 161, 393<br />

Klimawandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24–25<br />

Know-how-Transfer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390<br />

Koalition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393<br />

Koalitionsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393<br />

Kodak Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170<br />

kollektive Intelligenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

Komatsu Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279<br />

kombinierte Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357<br />

Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

horizontale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

offene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Tele- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Kommunikationsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

Kompetenzbaum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223–224<br />

Kompetenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181–183<br />

Kern- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181, 183–184, 220–222<br />

Aufbau von . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Bausteine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181<br />

Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

bestehende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Diversifikation um . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371<br />

dynamische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183<br />

Identifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224<br />

Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223–224<br />

neue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372<br />

Kompetenz-Produkt-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . 371–372<br />

Komplementär . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122, 124, 380<br />

-produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

Komplexität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Kompromiss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Konflikte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334–335<br />

Konglomerat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371, 374<br />

in Schwellenländern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

konglomerate Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . 371–373<br />

Konkurrenten . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 120, 127, 141, 159<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141–144<br />

Checkliste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145<br />

Elemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

Informationsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147<br />

Quellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Annahmen über die Branche . . . . . . . . . . . . . . . . 142


Stichwortverzeichnis 609<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Konkurrenten (Forts.)<br />

Annahmen über sich selbst . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />

Bedrohung durch neue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115<br />

bestimmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Billig- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Fähigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

gegenwärtige Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Reaktionsprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . 22, 52, 120, 127, 141, 159<br />

Annahmen über die Branche . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />

Annahmen über sich selbst . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142<br />

bestimmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Billig- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

Fähigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

gegenwärtige Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Reaktionsprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Konsistenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

kontinuierliche Veränderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454<br />

Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

Durchführungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 479–480<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

Prämissen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 477–478<br />

Strategie- . . . . . . . . . . . . 54, 466, 475–476, 482–484<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476–477<br />

Umsetzungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479<br />

Wirksamkeits- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 478–479<br />

Kontrollpunkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

Konzernbeitrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

Kooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365, 395<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

Koordination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391<br />

horizontale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

vertikale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61–62<br />

Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389<br />

Stück- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234–235<br />

Transaktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Umstellungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Kosten-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198, 200<br />

-fokusstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

-führerschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309–310<br />

Risiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312<br />

-führerstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312, 328–329<br />

-führer, branchenweiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235–236<br />

-reduktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236–237<br />

-senkungspotenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

-steigerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

-unterschiede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

-vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177, 199<br />

größenunabhängige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Kräftefeldanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

Kreativität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Kreativitätstechniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

Kreislaufwirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

Krisen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 160<br />

-bewältigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48–49, 84, 160<br />

Maßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

Quasi- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471<br />

Kritikbereitschaft der Führungskräfte . . . . . . . . . . . . . 172<br />

kritische Größe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382<br />

Kult . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

Kultur<br />

Erfolgs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

Ist- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Soll- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . 38, 169, 214, 440–441<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214–215<br />

Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440<br />

Kultur-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214<br />

-anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

-defizite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

-erfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

-merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

-risiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442<br />

Kunden<br />

-anforderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

-bedürfnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 102, 203<br />

-erlebnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189<br />

Kaufkriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177<br />

-nutzen-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212–213<br />

-problem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

-struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217–218<br />

künstliche Intelligenz (KI) . . . . . . . . . . . . . . 22, 188–191<br />

Risiken und Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191<br />

Kuoni Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

kurzfristiger Erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 42<br />

Kurzsichtigkeit, strategische . . . 169, 171–172, 457, 468<br />

L<br />

Landkarte<br />

Strategie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417–418<br />

langfristige Vision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

langfristiger Erfolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Langfristigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 282<br />

Langfristplanung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36–37<br />

Laserhub Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156<br />

laterale Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371–373<br />

Leadership . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443–444<br />

Subprozesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443


610 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Lebenszyklus<br />

Branchen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131–132<br />

-Konzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238, 240<br />

Nachfrage- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239–240<br />

Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131, 238–240<br />

Technologie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239–241<br />

Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23, 177, 226<br />

Spezifität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

strategische Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

Leistungsstandards . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

Leitbild . . . . . . . . . . . . . . . . 53, 290, 294–297, 300–301<br />

Anforderungen an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

Bereichs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296–297<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . 292–293, 296–297<br />

Entwurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

Funktions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296–297<br />

ganzheitliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291<br />

Inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291, 297, 301<br />

Kommunikation des . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Umsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298–299, 301<br />

-verträglichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

-workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292–293, 296<br />

Lernansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />

Lernarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484<br />

Lernen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

organisationales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

organisatorisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167, 172<br />

Lernkurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

Lieferanten, Verhandlungsstärke der . . . . . . . . . 119–120<br />

Linienverantwortliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Liquidation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351<br />

Low-End-Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Lufthansa Group Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . 103<br />

M<br />

3M Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34<br />

<strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443<br />

by Objectives (MbO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

by Walking Around . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444<br />

des Wandels . . . . . . . . . . . . . . . 38, 54, 454–457, 463<br />

drei Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . 455, 457, 460, 465<br />

Dringlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458–460<br />

Herausforderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463–464<br />

ganzheitliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Human Resources <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Kosten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235–236<br />

Krisen- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48–49, 84, 160<br />

Kultur- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Marketing- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

of Change . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 54, 454–457, 463<br />

drei Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . 455, 457, 460, 465<br />

Dringlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458–460<br />

Herausforderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466<br />

Team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463–464<br />

<strong>Management</strong> (Forts.)<br />

operatives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 60<br />

Personal- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Portfolio- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254–255<br />

Prozess- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

Merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

Strategic Issue <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . 44, 48, 84<br />

<strong>Strategisches</strong> . . . . . . . . . . . . . . . 18, 26, 37–38, 60, 87<br />

empirische Untersuchungen . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Fehler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

geschichtliche Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

Grenzen und Gefahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83–84<br />

Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

Möglichkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

nach Ansoff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

Nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

Supply-Chain- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

Top- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

Veränderungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Weak Signal <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

<strong>Management</strong>-<br />

-Buyout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350<br />

-instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436<br />

-prozess, strategischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436<br />

Marge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

Market-Based View . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133<br />

-instrument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

strategisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Markowitz-Regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

Markt<br />

-anteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

relativer . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236, 255, 259–260<br />

-anteils-Marktwachstums-Matrix . . . . . . . . . . . . . 255<br />

-anteils-Marktwachstums-Portfolio . . . . . . . . . . . 255<br />

-attraktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261<br />

Beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261, 264<br />

Faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260–261<br />

Klassifizierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

-attraktivitäts-Wettbewerbsstärken-<br />

Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260–261, 264<br />

quantitative Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

-beziehungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

-definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

-durchdringung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

-eintritt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115–116<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

Positionierung im . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />

-position, relative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

-potenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39


Stichwortverzeichnis 611<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Markt (Forts.)<br />

-segmentierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

-stellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

-unterschiede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

wachsender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236<br />

-wachstumsrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255, 259<br />

marktbasierte Sicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

Materialrest24 Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156<br />

materielle Ressourcen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178–179<br />

Matrix<br />

BCG- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255–256, 258, 265<br />

Schwächen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259–260<br />

Stärken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259<br />

BCG-II- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Bereichspositionierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

GE- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260<br />

Kompetenz-Produkt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371–372<br />

Marktanteils-Marktwachstums- . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

Marktattraktivitäts-Wettbewerbsstärken- . . 260–261,<br />

264<br />

quantitative Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

McKinsey- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260, 265–268<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

Neun-Felder- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266, 268<br />

Produkt-Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . 92–93, 342, 351<br />

-Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430–431<br />

SWOT- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252–253<br />

Vier-Felder- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Vorteils- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

maximaler Unternehmenswert . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

MbO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

MBV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

McKinsey-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260, 265–268<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

mechanistische Organisation . . . . . . . . . . . 426–427, 447<br />

Mega-Chance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371–372<br />

Michelin Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452<br />

Migros Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291, 325<br />

Mikrokredit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

Mission, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

Mitarbeitende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55–56, 445<br />

Ausbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />

Rolle der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />

Mittelsegment, wachsendes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332<br />

Mobilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

Mobilitätsbarrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–128<br />

Model T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

Modell des Strategischen <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . 51<br />

moving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

muddling through . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

multilokale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357–358<br />

multinationales Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Musikindustrie Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135<br />

N<br />

Nachahmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324<br />

Nachahmungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

Nachfragelebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239–240<br />

nachhaltige Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

Nachhaltigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

natürliche Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147, 365<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147, 154–155, 377<br />

-effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116, 152–153<br />

Neun-Felder-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266, 268<br />

Neupositionierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338<br />

New York Times (NYT) Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . 73<br />

nichtdiversifiziertes Unternehmen . . . . . . . . . . . 367–368<br />

nichtverwandte Diversifikation . . . . . . . . . . . . . 371–373<br />

Niederlassungsleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Normstrategie . . . . . . . . . . . . . . 257, 259–260, 265, 267<br />

Nutzenpotenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367<br />

Nutzenversprechen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Nutzwertanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344<br />

O<br />

offene Kommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Offensivstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Ökologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 110–111, 218<br />

Auswirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219<br />

ökologisch bewusste Unternehmensführung . . . . . . . . . 24<br />

Ökosystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76–77, 148, 380<br />

Akteure/Rollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Konkurrenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383<br />

Omni-Channel-Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208<br />

Open Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72, 78–79, 81<br />

Open Space . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

-Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

-Veranstaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

operative Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39–40<br />

operative Effizienz . . . . . . . . . . . . . . . 26, 31, 34, 310, 411<br />

operative Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 42<br />

operative Kontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

operative Maßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411<br />

operative Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

operative Tätigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

operatives Budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422, 424<br />

Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

operatives <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 60<br />

Orchestrator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Organisation<br />

Ablauf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

Aufbau- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

mechanistische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426–427, 447<br />

organische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426–427<br />

organisch-evolutionäre . . . . . . . . . . . . . . . . . 447–451<br />

Prozess- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

Sekundär- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

organisationales Lernen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483


612 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Organisationsstruktur . . . . . . . . . . . . 426, 431, 433–434<br />

divisionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429–430<br />

einfache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

funktionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Gestaltung nach Divisionen . . . . . . . . . . . . . 429–430<br />

Gestaltung nach Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

ideale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Matrix- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430–431<br />

organisatorisches Lernen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167, 172<br />

organische Organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426–427<br />

organisch-evolutionäre Organisation . . . . . . . . . 447–451<br />

Outside-in-Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94–95<br />

Outsourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

overshooting the market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

P<br />

Paralyse durch Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />

Partizipation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458<br />

personal scorecard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425<br />

Personalbeurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447<br />

Personalentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445–446<br />

Maßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Personalgewinnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Personalmanagementkonzept . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

PESTEL-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110<br />

Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

strategischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

Planer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

Finanz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35–36<br />

Langfrist- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36–37<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35–36, 38, 56<br />

in KMUs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Planungs-<br />

-abteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

-horizont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

-Stabsstellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

-systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

-verantwortlicher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104<br />

-workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

Plattform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148<br />

-Governance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

in der Industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

KMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152<br />

Plattformbetreiber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148–150, 379<br />

Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381<br />

Wettbewerbsverständnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384<br />

Plattformgeschäfte . . . . . . . . . . . . 149, 151, 189, 208, 247<br />

Diversifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388<br />

Kundenproblem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Strategieentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377<br />

Plattform-Ökosystem . . . . . . . . . . . 76–77, 148–149, 155<br />

Politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110–111<br />

Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254<br />

-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254, 269–271, 439<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270–271<br />

Vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270<br />

Ist- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255–256, 265<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254–255<br />

Marktanteils-Marktwachstums- . . . . . . . . . . . . . . 255<br />

SGE- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Soll- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 347<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

Beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

Positionierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32, 337–338<br />

im Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />

Neu- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257–258, 265, 336<br />

Prämissenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 477–478<br />

«predictive maintenance» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190<br />

Preis<br />

-elastizität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

-festsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

-kampf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120–121<br />

-parität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

-politik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

-rivalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

Premiumprodukt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332–333<br />

Premiumstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327, 333<br />

Pricing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318<br />

primäre Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Primark Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

Product-as-a-Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

End- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222<br />

Ersatz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Bedrohung durch . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117–118<br />

High-End- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Kern- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222–223<br />

Komplementär- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

Low-End- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245<br />

Premium- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332–333<br />

Produkt-<br />

-differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132, 331<br />

-lebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131, 238–240<br />

-linien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429<br />

-Manager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

-Markt-Kombinationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93<br />

-Markt-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92–93, 342, 351<br />

-verbesserung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Produktionsbudget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Produktionspotenzial, relatives . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Produktionsvolumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234–235<br />

Prognose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Finanz-, rollende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423


Stichwortverzeichnis 613<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Projektteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463<br />

Szenario- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

Prozess<br />

der strategischen Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

des Strategischen <strong>Management</strong>s . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

Führungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />

Kern- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227<br />

Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

<strong>Management</strong>-, strategischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />

Planungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

sozialer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Strategieentwicklungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55–56<br />

Übergangs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Veränderungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

drei Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Prozess-<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

Merkmale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435<br />

-organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28, 192<br />

Purpose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 278, 282–284, 287<br />

Q<br />

Qualifikation der Führungskräfte, relative . . . . . . . . . 262<br />

Quasikrise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459<br />

Quellen<br />

der Branchenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

der Informationsbeschaffung . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

der Konkurrentenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146<br />

Differenzierungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . 313–314, 316<br />

Informations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

fremdsprachige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

R<br />

rationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Raumentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167<br />

RBV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

Reaktionsprofil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143<br />

real time strategic change . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465<br />

Realitätsmodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

Realoption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46–48<br />

Real-time-System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 84<br />

Rechnungswesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415<br />

Recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110–111<br />

refreezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Rekrutierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446<br />

relative Marktposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

relative Qualifikation der Führungskräfte . . . . . . . . . . 262<br />

relativer Marktanteil . . . . . . . . . . . . . . 236, 255, 259–260<br />

relatives Forschungs- und Entwicklungspotenzial . . . 262<br />

relatives Produktionspotenzial . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262<br />

Renditeunterschiede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114–115<br />

Rendite, überdurchschnittliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

Rentabilität . . . . . . . . . . . . . . . . . 114, 118, 120–121, 176<br />

Rentabilitätsunterschiede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125<br />

Resilienz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />

Resilienz-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205<br />

Resource-Based View . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

Responsabilisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452–453<br />

Ressourcen . . . . . . . . . . . . . . . 30, 32, 178, 180–181, 183<br />

-allokation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194<br />

immaterielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179<br />

materielle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178–179<br />

ressourcenbasierte Sicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

Return on Investment (ROI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438<br />

Reverse Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

Revolutionsphase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454–455<br />

Ribeme Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156<br />

Risikokapital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375<br />

Rivalität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120, 124, 127–128<br />

unter bestehenden Wettbewerbern . . . . . . . . . . . . . 120<br />

ROI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438<br />

rollende Finanzprognose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423<br />

Rückwärtsintegration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

Rückzugsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350–351<br />

S<br />

Samsung Electronics Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . 221<br />

schwache Signale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45–46, 163<br />

Schwächen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 252–253<br />

SCP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134–135<br />

Segmentierung<br />

der Umwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92, 102–104<br />

segmentspezifische Strategie . . . . . . . . . . . 319, 322–323<br />

Sekundärorganisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99<br />

Selbstzensur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Selektion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

selektive Wahrnehmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

SEP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180, 183–184, 313<br />

Serious Play . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

Servitization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72<br />

SGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53, 97, 100, 142<br />

Abgrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Abhängigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

-Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

-Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307, 349<br />

Auswahl und Ausarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Dokumentation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

koordinieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

-Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

SGF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92, 97, 100, 264<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

Shared Value . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284–286<br />

Shareholder-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280–281<br />

Shein Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310<br />

7S+P-Schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425, 440


614 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Signale, schwache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45–46, 163<br />

SIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44, 48, 84<br />

Skaleneffekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Skalenerträge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237–238, 331<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238<br />

Skalierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383<br />

Skills . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

S-Kurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241–243<br />

Beschränkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242–243<br />

Smart Connected Products (SCP) . . . . . . . 134–135, 191<br />

Social Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23, 77–78<br />

-Plattform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77<br />

Sofortmaßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300, 422<br />

Soll-Kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441<br />

Soll-Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 347<br />

sozialer Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

soziokulturelle Entwicklungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />

Spezialisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Spezifität der Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

staatliche Barrieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

staatliche Maßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

Stabsstellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />

Staff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

Stakeholder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25, 108, 280<br />

-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294<br />

-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280–281<br />

-Ansprüche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25<br />

-gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108, 280<br />

-Interessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

Stärken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250, 252–253<br />

Stärken-Schwächen-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

erweiterte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252, 254<br />

Start-up-Geschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376<br />

Start-ups . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73<br />

Stern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 259<br />

Store 24 Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480<br />

störende Innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

Strategic Issue <strong>Management</strong> (SIM) . . . . . . . . . . 44, 48, 84<br />

Strategic <strong>Management</strong> by Exception . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />

Strategic Task Force . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />

Strategie-<br />

-alternativen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

-architekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

-begriff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

Intention, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

Lernansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />

traditioneller Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

umfassender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34–35<br />

-bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128, 343–344<br />

-definition<br />

Intention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />

Lernansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />

traditioneller Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

umfassende . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34–35<br />

Strategie- (Forts.)<br />

-dokument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

-entwicklung . . . 50, 53–54, 147, 157, 195, 214, 254,<br />

301, 307, 345, 389, 409<br />

auf SGE-Ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55–56<br />

Vorgehensweise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341<br />

-kontrolle . . . . . . . . . . . . 54, 466, 475–476, 482–484<br />

operative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476–477<br />

-Landkarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417–418<br />

-paradoxon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329–331<br />

-typen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253–254<br />

-umsetzung . . . . 52, 54, 214, 409–410, 418, 475, 477<br />

Hindernisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414–415<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412, 414<br />

Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410<br />

Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412<br />

-varianten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341–343<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342, 344<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342<br />

-workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63–64<br />

Strategien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27–28, 125<br />

Abschöpfungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Anpassungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />

Best-Cost- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Best-Value- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

Billig- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327, 333<br />

Bombenwurf- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456–457<br />

branchenweite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318, 322–323<br />

Defensiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

der Veränderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Desinvestitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Differenzierungs- . . . . . . . . . . . . . 313, 328–329, 434<br />

Gefahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316<br />

Differenzierungsfokus- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

Dual- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326, 328, 332–333<br />

Argumente für . . . . . . . . . . . . . . . . . 331, 333–334<br />

Arten von . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326–327<br />

Entwicklungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Evolutions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Fast-Follower- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327<br />

First-Mover- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325, 327<br />

Fokus- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319–323<br />

Follower- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325<br />

geplante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28–29<br />

globale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357–358<br />

Imitations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324–325<br />

Innovations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324–325<br />

internationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

Investitions- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

kombinierte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357<br />

Kosten- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434<br />

Kostenfokus- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320<br />

Kostenführer- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312, 328–329


Stichwortverzeichnis 615<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Strategien (Forts.)<br />

multilokale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357–358<br />

Nachahmungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

nachhaltige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

natürliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266<br />

nicht geplante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28–29<br />

Norm- . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257, 259–260, 265, 267<br />

Offensiv- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Premium- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327, 333<br />

rationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456<br />

Rückzugs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350–351<br />

segmentspezifische . . . . . . . . . . . . . . . . 319, 322–323<br />

SGE- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307, 349<br />

Auswahl und Ausarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Dokumentation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

koordinieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

transnationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357<br />

Übergangs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

Unternehmens- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307, 346–348<br />

Prozess-Aspekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

Veränderungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456–457<br />

Wachstums- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267, 323<br />

Wertsteigerungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

Wettbewerbs- . . . . . . . . . . . 29–30, 114, 126, 263, 309<br />

eindeutige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

generische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

inhaltliche Dimensionen . . . . . . . . . . . . . 308–309<br />

«strategisch» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

strategische Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />

strategische Allianz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125, 393–395<br />

internationale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395<br />

Vor- und Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396<br />

strategische Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 52–53, 233<br />

auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

strategische Anpassungsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />

strategische Ausgangslage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

strategische Erfolgsdeterminanten . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />

strategische Erfolgsfaktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240<br />

strategische Erfolgsposition (SEP) . . . 180, 183–184, 313<br />

strategische Flexibilität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46–48<br />

strategische Frühaufklärung 159–160, 162, 169–170, 172<br />

Instrumente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163<br />

strategische Führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 42<br />

strategische Geschäftseinheit (SGE) . . . . 53, 97, 100, 142<br />

Abgrenzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Abhängigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Kriterien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97<br />

Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307, 349<br />

Auswahl und Ausarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . 345<br />

Dokumentation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346<br />

koordinieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349<br />

Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

strategische Gesetzmäßigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234<br />

strategische Größen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90<br />

strategische Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . 125–127, 159<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127–128<br />

Karte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126–128<br />

strategische Informationsquellen . . . . . . . . . . . . . . . . . 162<br />

strategische Initiative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 411<br />

Generierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />

Identifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />

Selektion und Förderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

strategische Intention . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 278–279<br />

strategische Kontrolle . . . . . 54, 466, 476–477, 483–484<br />

strategische Kurzsichtigkeit . . . . 169, 171–172, 457, 468<br />

strategische Mission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

strategische Netzwerkanalyse . . . . . . 147, 154–155, 377<br />

strategische Planung . . . . . . . . . . . . . . . . . 35–36, 38, 56<br />

in KMUs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />

strategische Positionierung . . . . . . . . 257–258, 265, 336<br />

strategische Segmentierung . . . . . . . . . . . . . 92, 102–104<br />

strategische Tätigkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />

strategische Untätigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

strategische Veränderungen . . . . . . . . . . . . 454–455, 465<br />

strategische Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

strategischer Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36<br />

strategisches Benchmarking . . . . . . . . . . . . . . . 227–229<br />

strategisches Budget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424, 438<br />

strategisches Controlling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475<br />

strategisches Denken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 83<br />

strategisches Geschäftsfeld (SGF) . . . . . . 92, 97, 100, 264<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94<br />

<strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> . . . . . . 18, 26, 37–38, 60, 87<br />

empirische Untersuchungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Fehler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

geschichtliche Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

Grenzen und Gefahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83–84<br />

Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />

Möglichkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85<br />

nach Ansoff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

Nutzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />

Prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 60<br />

strategisches Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />

Strategy Map . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417–418<br />

structure follows strategy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426<br />

Structure-Conduct-Performance-Paradigma . . . 113–114<br />

Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426, 431, 433–434<br />

divisionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429–430<br />

einfache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

funktionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

-gestaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436<br />

nach Divisionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429–430<br />

nach Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428


616 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Struktur (Forts.)<br />

ideale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Kunden- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217–218<br />

Matrix- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430–431<br />

SGE- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101<br />

Stückkosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234–235<br />

Supply-Chain-<strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

Swiss Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

SWOT-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

erweiterte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252, 254<br />

SWOT-Kombinationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253–254<br />

SWOT-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252–253<br />

Syndrom des Gruppendenkens . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Synergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389–390, 392<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225–226<br />

-effekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398<br />

-falle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390<br />

Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

System<br />

Anreiz- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437–438<br />

Belohnungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437–439<br />

negative Auswirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438<br />

Frühwarn- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161, 173<br />

Informations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436–437<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331<br />

<strong>Management</strong>- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436<br />

Real-time- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 84<br />

Wertschöpfungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

Zielsetzungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

systematische Vernetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337<br />

Szenario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

Entwicklung eines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165<br />

für die Raumentwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167<br />

-projekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166–167<br />

-team . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

-technik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163–164<br />

Trend- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165, 167<br />

unternehmenspezifisches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

-workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

T<br />

Tagesgeschäft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 110–111, 241–242<br />

Informations- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22–23<br />

-innovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244<br />

-lebenszyklus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239–241<br />

neue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 238, 242, 436<br />

Open-Space- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />

-transfer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237<br />

Telekommunikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433<br />

Top-down-Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457<br />

Topmanagement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68<br />

Touchpoints . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211<br />

Toyota Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Tracken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207<br />

Trade-off-Entscheidungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336<br />

traditioneller Ansatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

Traffic-Light-Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Transaktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397<br />

Transaktionskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Transformation, digitale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472–473<br />

transnationale Strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357<br />

Trend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110, 294<br />

-erkennung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77<br />

-szenario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165, 167<br />

U<br />

Übergangsprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460<br />

Übergangsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267<br />

übergeordneter Zweck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

Umsetzungskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479<br />

Umsetzungsworkshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Umstellungskosten der Abnehmer . . . . . . . . . . . . . . . 116<br />

Umwelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

-analyse . . 52, 107–109, 154, 159, 172, 216–217, 294<br />

auf Geschäftseinheitsebene . . . . . . . . . . . . . . . 109<br />

auf Unternehmensebene . . . . . . . . . . . . . 109–110<br />

Ergebnisse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248<br />

Überblick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159<br />

-dynamik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 455<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

-orientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 43<br />

-schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 281<br />

Segmentierung der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92<br />

-veränderungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />

undermanaged companies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373<br />

unfreezing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

Untätigkeit, strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

Unternehmen<br />

globales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

internationales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

multinationales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

nichtdiversifiziertes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367–368<br />

Vergleichs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227–229<br />

10X- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Unternehmens-<br />

-analyse . . . . . . . . . . . 52, 77, 175, 216–217, 294, 377<br />

auf Konzernebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220<br />

-entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />

-faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250<br />

-führung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

ökologisch bewusste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />

-koalition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393<br />

-konzentration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393<br />

-kultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 169, 214, 440–441<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214–215<br />

Funktionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440


Stichwortverzeichnis 617<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Unternehmens- (Forts.)<br />

-leitbild . . . . . . . . . . . . . 53, 290, 294–297, 300–301<br />

Anforderungen an . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . 292–293, 296–297<br />

Entwurf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

ganzheitliches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291<br />

Inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291, 297, 301<br />

Kommunikation des . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Umsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298–299, 301<br />

-verträglichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

Workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292–293, 296<br />

-leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

-philosophie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278, 283<br />

-Portfolio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

Beurteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

-realität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307, 346–348<br />

Prozess-Aspekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

-transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454, 459<br />

-vision . . . . . . . . 38, 53, 276–279, 287, 290, 301, 415<br />

ganzheitliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286–287<br />

Kommunikation der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

langfristige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

wirksame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280–281<br />

-wert, maximaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

unternehmenspezifisches Szenario . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

unterstützende Aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

V<br />

Value Proposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379<br />

Value Proposition Design . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339<br />

Veränderungen<br />

kontinuierliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454<br />

Notwendigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455, 460, 462<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454–455, 465<br />

Vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461<br />

Widerstand gegen . . . . . . . . . . . . . . . . . 466–467, 471<br />

kultureller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

politischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

psychologischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Symptome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

technischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466–467<br />

überwinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

Umgang mit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

voraussehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468–469<br />

Veränderungs-<br />

-druck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458–459, 464<br />

-fähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

-geschwindigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445<br />

-prozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

drei Phasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456–457<br />

Verantwortungsdiffusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Verfahrensinnovation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

Verfahrensverbesserung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235<br />

Vergeltungsmaßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117<br />

Vergleichsunternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227–229<br />

Verhandlungsstärke<br />

der Abnehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118<br />

der Arbeitnehmer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

der Lieferanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119–120<br />

Verkaufsbudget . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422<br />

Vernetzung, systematische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337<br />

vertikale Desintegration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365<br />

vertikale Differenzierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428<br />

vertikale Integration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

Entscheidungskriterien . . . . . . . . . . . . . . . . 363–364<br />

Vor- und Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364–365<br />

vertikale Kooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

vertikale Koordination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61–62<br />

Vertriebskanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116–117<br />

Verwaltungsrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />

verwandte Diversifikation . . . . . . . . . . . . . 369–371, 394<br />

Victorinox Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370<br />

Vier-Felder-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256<br />

Virtualisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />

Vision . . . . . . . . . . . 38, 53, 276–279, 287, 290, 301, 415<br />

ganzheitliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286–287<br />

Kommunikation der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Kritik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289–290<br />

langfristige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282<br />

wirksame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280–281<br />

Vision Statement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287–288<br />

Volumen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318–319<br />

Vorteils-Matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271<br />

Vorwärtsintegration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363<br />

VUCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />

W<br />

Wachstum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322<br />

Wachstumsrate, Markt- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255, 259<br />

Wachstumsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267, 323<br />

Wahrnehmung, selektive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171<br />

Währungsschwankungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356<br />

Wandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457, 462–463, 467<br />

Weak Signal <strong>Management</strong> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />

weak signals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45–46, 163<br />

Weltanschauung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169<br />

Wert-<br />

-aktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198<br />

-ketten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195–197, 205<br />

-analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194, 211<br />

Definition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196, 198<br />

Digitalisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206<br />

einzigartige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313<br />

gesellschaftliche Probleme in der . . . . . . . . . . 285<br />

Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195<br />

Neuausrichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199<br />

Probleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210–211<br />

qualitativer Vergleich . . . . . . . . . . . . . . . 202–203<br />

Verknüpfungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204


618 Stichwortverzeichnis<br />

..........................................................................................................................................................................................<br />

Wert- (Forts.)<br />

-kurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203, 337–339<br />

-schöpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362<br />

-schöpfungssystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196<br />

-steigerungsstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348<br />

-vorstellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294–295<br />

Analyse der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294<br />

Profil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295<br />

Werte<br />

emotionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296<br />

Grund- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278<br />

Unternehmens-, maximale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347<br />

-wandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 110<br />

Wettbewerb<br />

Businessplan- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

globaler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353<br />

interner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66<br />

Wettbewerbs-<br />

-dimensionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127<br />

-feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308–309<br />

-grenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112<br />

-kräfte . . . . 114–115, 117–120, 122–124, 127, 130,<br />

159, 216<br />

Analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125<br />

Maßnahmen gegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

-stärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Bewertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263<br />

Faktoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260, 262<br />

Klassifizierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264<br />

-strategie . . . . . . . . . . . . . 29–30, 114, 126, 263, 309<br />

eindeutige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328<br />

Entwicklung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335<br />

generische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309<br />

inhaltliche Dimensionen . . . . . . . . . . . . 308–309<br />

-umfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216<br />

-vorteile . . 29–30, 32, 176–178, 181, 196, 198, 242,<br />

308–309<br />

nachhaltige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185<br />

Widerstand gegen Veränderung . . . . . . . . . 466–467, 471<br />

kultureller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

politischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467, 470<br />

psychologischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467<br />

Symptome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469<br />

technischer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466–467<br />

überwinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470<br />

Umgang mit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468<br />

voraussehen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468–469<br />

Wikimedia Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79<br />

wirksame Vision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280–281<br />

Wirksamkeitskontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 478–479<br />

Wirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110–111<br />

wisdom of the crowd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78<br />

Workout-Programm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464–465<br />

Vorteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464–465<br />

Workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104, 464<br />

Leitbild- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292–293, 296<br />

Planungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483<br />

Strategie- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63–64<br />

Szenario- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166<br />

Umsetzungs- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299<br />

Z<br />

Zahlungsbereitschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176<br />

Zara Praxisbeispiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339<br />

10X-Unternehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

Zeit als Erfolgsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160<br />

Zentralisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427<br />

Ziel-<br />

-ebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414<br />

-hierarchie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413–414<br />

-setzung<br />

Führung durch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

Ziele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413–414<br />

der Konkurrenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141<br />

Formulierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413<br />

für Stakeholder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281<br />

strategische . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394<br />

Zweck, übergeordneter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278


Autoren und Künstlerin<br />

Roman <strong>Lombriser</strong><br />

Peter A. <strong>Abplanalp</strong><br />

Doctor of Business Administration, Professor für <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong><br />

an der Hochschule für Wirtschaft, Olten (Fachhochschule<br />

Nordwestschweiz). Seit 2008 Verwaltungsratspräsident des Beratungsunternehmens<br />

Forrer <strong>Lombriser</strong> & Partner, Strategie- und Projektmanagement.<br />

Von 2002 bis 2008 Professor an der Fachhochschule für<br />

Angewandte Wissenschaften FHS St. Gallen. Von 1994 bis 2005 Leiter<br />

der Unternehmensberatung am Institut für Führung und Personalmanagement<br />

(I.FPM) der Universität St. Gallen (HSG). An der gleichen<br />

Universität seit 1993 Lehrbeauftragter für Betriebswirtschaftslehre und<br />

Corporate Governance/VR-<strong>Management</strong>. Seit 2005 Partner des International<br />

Center for Corporate Governance und Dozent der Swiss Board<br />

School. Von 1999 bis 2001 Visiting Professor of Strategic <strong>Management</strong><br />

an der U.S. International University, San Diego/USA. Zuvor zehn Jahre<br />

Praxiserfahrung im Finanzsektor. 1992 Gewinner des internationalen<br />

«Igor Ansoff Award» von Coopers & Lybrand (Amsterdam, NL) für die<br />

Forschungsarbeit über «Strategische Unternehmensführung bei fundamentalen<br />

Veränderungen». Autor diverser Bücher und Fachbeiträge zum<br />

Strategischen <strong>Management</strong>.<br />

Dr. rer. pol., Professor und vormaliger Direktor der Fachhochschule<br />

Solothurn Nordwestschweiz für Technik, Wirtschaft und Soziales in<br />

Olten. Berufslehre und mehrjährige Tätigkeit bei den Schweizerischen<br />

Bundesbahnen. Werbe- und Redaktionsassistent einer Versicherungsgesellschaft.<br />

Studium der Betriebswirtschaft und Soziologie an der Uni-


..........................................................................................................................................................................................<br />

versität Basel. Visiting Scholar an der Cornell University, Ithaca N.Y.<br />

Mehrjährige Praxis als Verantwortlicher für Kaderausbildung und<br />

Kaderentwicklung in Industrie- und Dienstleistungsunternehmen. Verschiedene<br />

Einsätze als Dozent für <strong>Strategisches</strong> <strong>Management</strong> in China,<br />

Vietnam und Nordkorea sowie in den USA, Deutschland und in der<br />

Schweiz. Co-Leiter des Curriculum Committees des Netzwerkes<br />

«Microeconomics of Competitiveness» (Professor Michael E. Porter).<br />

Susanne Keller<br />

Irritation und<br />

Widerstand<br />

Das Floß der Medusa<br />

Die Malerin Susanne Keller lebt und arbeitet in Zürich. In ihrem Atelier<br />

entstehen vor allem großformatige Gemälde, die seit 1980 an zahlreichen<br />

Ausstellungen im In- und Ausland zu sehen waren.<br />

«Susanne Kellers Malerei entzündet sich immer an existierenden Dingen.<br />

Emotionen tragen den Malprozess jedoch weg vom fassbaren Gegenstand,<br />

lösen das Greifbare fast vollends auf in sinnliche Farben. Mit<br />

den Stimmungswerten und Leuchtkräften von Symbolfarben liefert die<br />

Künstlerin einen neuen Einstieg in ihre großformatigen Bilder. Am bewegten,<br />

rauen Relief der Oberfläche findet das Auge temporären Halt,<br />

erfährt aber auch Irritation und Widerstand beim Vordringen in die<br />

Tiefe. (…) Die Malerin stellt kontroverse Zustände und Befindlichkeiten<br />

in zweigeteilten Bildern nebeneinander und fasst sie doch als zusammengehörig<br />

auf. Mauerartig fahle, verblasste Vergangenheit und satte<br />

Lebensfülle bilden ‹Erinnerung›. Dabei verkörpert gerade furchige, versehrte<br />

Farbhaut und nicht glatte Oberfläche die Schönheit des Gelebten.»<br />

Barbara Handke, Tages-Anzeiger Zürich, Dezember 2002<br />

Buchumschlag und Kapitelillustrationen zitieren aus Jean Louis Théodore<br />

Géricaults berühmtem Gemälde Das Floß der Medusa. Während<br />

das Gemälde eine «Erfindung der Wirklichkeit» ist, eine Metapher, die<br />

in jeder Zeit eine eigene Deutung zulässt, besteht der zweite Teil des<br />

Motivpools aus den Konstruktionsplänen des Floßes, aufgezeichnet<br />

1818 von Alexandre Corréard und J.B. Henri Savigny, die das Floß aus<br />

Schiffswrackteilen zusammengebaut haben.<br />

Die Figuren, die auf dem Buchumschlag und im Buch erscheinen,<br />

sind allesamt dem «Hoffnungsteil» nachempfunden. Das Winken, Gestikulieren,<br />

Zeigen, die gegenseitige Hilfe beim Hochsteigen zur Spitze<br />

der (Menschen-)Pyramide bedeutet Überleben (auch im <strong>Management</strong>).<br />

Ein Floß, eilig zusammengebaut, ebenso.<br />

Umschlagbild: «Rettung?», Acryl/Kreide auf Papier, 100 × 70 cm<br />

Zeichnungen: Etats, vernis mou, Plattengrößen: 28,5 × 17,5 cm

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!