ปีที่ 5 ฉบับที่ 3 กรกฎาคม-กันยายน 2552 - สำนักงานนโยบายและแผน ...

บทบรรณาธิการ 

Editorial Notes 

เนื่องในวโรกาสวันคล้ายวันเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ 12 สิงหาคม 2552 กองบรรณาธิการ 

ขอถวายความจงรักภักดี โดยอัญเชิญการดําเนินงานตามแนวพระราชดําริพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ 

เกี่ยวกับหมู่บ้านยามชายแดน เพื่อลงเป็นบทความพิเศษของวารสารธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศไทย ปีที่ 5 ฉบับที่ 3 นี้ โดย 

บทความได้กล่าวถึงที่มาและการดําเนินการตามแนวพระราชดําริที่ให้จัดตั้งหมู่บ้านในรูป “บ้านยามชายแดน” เมื่อครั้งที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ 

พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จ ณ เรือนประทับแรมปางตอง เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2545 เพื่อพัฒนาราษฎรในพื้นที่ให้มีความ 

เข็มแข็งและมีส่วนร่วมในการรักษาอธิปไตยของชาติไทย ซึ่งแนวพระราชดําริดังกล่าวแสดงถึงพระปรีชาญาณ พระวิสัยทัศน์อันยาวไกล 

รวมทั้งความรักความห่วงใยที่ทั้งสองพระองค์มีต่อราษฎรอย่างเท่าเทียมกัน ถึงแม้จะอยู่ไกลแสนไกลก็ตาม จึงนับเป็นพระมหากรุณาธิคุณ 

อย่างหาที่สุดมิได้ 

อีกประการหนึ่ง กองบรรณาธิการขอขอบพระคุณในความร่วมมือจากทุกท่านที่ได้กรุณากรอกแบบสอบถามความพึงพอใจและส่งให้กองบรรณาธิการ 

อย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงวารสารในอนาคต 

On the auspicious occasion of Her Majesty Queen Sirikit Birthday Anniversary on September 12 th , 2009, the 

Editorial Team humbly presented our loyalties by respectfully inviting His Majesty the King and Her Majesty the Queen’s 

Royal Initiatives on the Border Guard Village to publish as special article in the Thailand’s Nature and Environment 

Journal, 3 rd issue. This article thoroughly stated the background and operation based on Her Majesty the Queen 

Sirikit royal initiative on the establishment of a “Border Guard Village” during Her Majesty staying at Pangthong Royal 

Residence on March 22 nd 2002 This project aims to strength residents’ will and promote Thai Sovereignty. Such Royal 

Initiative demonstrated His and Her Majesty’s wisdoms and lengthy visions, including loves and caring for their subjects 

equally, even to those living in the remote areas which showed His and Her Majesty utmost royal kindness. 

Above all, the Editorial Staff would like express their gratitude for those who continued returning completed 

questionnaires which should help further improving to this journal. 

ภาพจากปก 

Cover Picture 

ศูนย์วิจัยข้าวพัทลุง 

The Phatthalung Rice Research Center

สารบัญ 

Content 

17 

33 

10 

26 

37 

. บทบรรณาธิการ / Editorial Notes 3 

ภาพข่าว / Internews 5 

. สัมภาษณ์ผู้รู้ / Interview 

บทสัมภาษณ์ แนวคิดการพัฒนาที่ดีต้องมีการอนุรักษ์ 10 

Conservation for Ideal Development 

. บทความพิเศษ / Special 

หมู่บ้านยามชายแดน 14 

Border Guard Village 

. ความสมดุลและความหลากหลาย / Balance and Diverse 

‘ข้าวสังข์หยด’ จังหวัดพัทลุงจากข้าวพันธุ์พื้นเมือง ถึงพันธุ์ข้าว GI 17 

Sangyod Rice from Phatthalung Province From 

Indigenous Rice to GI Rice 

คืนกล้วยไม้สู่ป่าในโครงการพระราชดําริ 26 

Orchids Replanted in Jungle: the Royal Development Project 

. Üสิ่งแวดล้อมและมลพิษ / Environment and Pollution 

CSR เครื่องมือการบริหารการจัดการสิ่งแวดล้อม 33 

ตอนที่ 2 CSR กับการยอมรับในระดับโลก 

CSR: Environmental management tool 

Chapter 2: CSR and universally acception 

“เรื่องที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้เกี่ยวกับปลาหมึก... 37 

สัตว์ทะเลที่ไม่ใช่ปลาแต่เป็นหอย” 

“Unknown Facts about Cephalopods......A Non-Fish Marine Creature, 

It’s Really a Mollusc” 

. ก่อนจะปิดเล่ม / Epilogue 

สถานภาพพื้นที่ชุ่มน้ําประเภท “พรุ” ของประเทศไทย 42 

Status of Peat Swamp in Thailand 

เเนะนำหนังสือ พิษเเละภัยจากสัตว์ทะเล 46 

Introducing Environmental Glossary (3 rd Issue) 

42 

ข้อคิดเห็นและข้อเสนอใดๆ ที่นำเสนอในบทความต่างๆ เป็นของผู้เขียน 

All comments and recommendations in this journal are exclusively of the authors

ภาพข่าว 

Internews 

สผ. สนับสนุนภาคธุรกิจ แบ่งปันข้อมูล CSR ร่วมอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ 

Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning Supports 

the Business Sector in Sharing CSR Information for Biological Diversity Conservation 

20 กรกฎาคม 2552 : ดร.ศักดิ์สิทธิ์ ตรีเดช ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นประธานเปิดการประชุมเชิงปฏิบัติการ 

ความร่วมมือระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เรื่อง “ธุรกิจกับความหลากหลายทางชีวภาพ” ซึ่งประเทศไทย โดย สํานักงานนโยบายและ 

แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในฐานะหน่วยประสานงานกลาง อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ ร่วมกับ ศูนย์อาเซียน 

ว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ จัดการประชุมขึ้น ณ โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ คอนเวนชั่น กรุงเทพฯ เพื่อส่งเสริมการริเริ่มว่าด้วยธุรกิจ 

ความหลากหลายทางชีวภาพระดับภูมิภาค โดยเฉพาะการดําเนินงานของกลุ่มธุรกิจบริษัทชั้นนําในประเทศไทย ให้เป็นที่รู้จักและยอมรับของ 

หน่วยงานภาคธุรกิจในระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยการเปิดโอกาสให้มีการแลกเปลี่ยนและแบ่งปันประสบการณ์ข้อมูลการดําเนิน 

กิจกรรมความรับผิดชอบต่อสังคม (CSR : Corporate social responsibility) ที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ รวมถึง 

ร่วมหารือถึงแนวทางและวิธีการในการผลักดันให้ความหลากหลายทางชีวภาพเป็นหนึ่งในประเด็นสําคัญของภาคธุรกิจ ตลอดจนสนับสนุน 

การสร้างพันธมิตรความร่วมมือระหว่างชุมชนภาคธุรกิจทั้งในระดับประเทศ ระดับภูมิภาค และระดับโลก ทั้งนี้ จะมีการรวบรวมและบันทึก 

กิจกรรม CSR ด้านดังกล่าว เพื่อนําเสนอในรายงานภาพรวมของพันธมิตรธุรกิจกับความหลากหลายทางชีวภาพทั่วโลกภายใต้การดําเนินงาน 

ตามอนุสัญญาฯ 

On July 20 th , 2009, Dr. Saksit Tridech, Permanent Secretary of the Ministry of Natural Resources and Environment, 

served as the Chairman of the Workshop Conference in Thailand in collaboration with Southeast Asia region, with the 

title of “Business and Biological Diversity”. It was organized by the Office of Natural Resources and Environmental Policy 

and Planning, which liaised with the ASEAN Center for Biodiversity in accordance with the Convention on Biological 

Diversity. The meeting was held at the Miracle Grand Convention Hotel, Bangkok to promote business initiatives and 

biological diversity at the regional level, particularly in terms of leading Thai corporations becoming known among 

business agencies in the Southeast Asia region, while also sharing experiences and operational information. This was 

intended to lead to Corporate Social Responsibility (CSR) relevant to biological diversity conservation, including 

consultation to find guidelines and procedures for making biological diversity a significant business topic. At the same time, 

building corporate alliances among communities was promoted at national, regional and global levels. These CSR activities 

have been completed and recorded for an overall presentation about business alliances and worldwide biological diversity 

under the Convention on Biological Diversity’s operational guidelines. 

5 

Thailand’s Nature and Environment Journal

สผ. ร่วมกับ GTZ เตรียมพร้อมคณะผู้แทนไทยเข้าร่วมเจรจาในเวทีการประชุม UNFCCC - COP15 

Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning in Collaboration with GTZ 

Prepares a Group of Thai Representatives to Participate in the UNFCCC - COP15 Conference 

20 กรกฎาคม 2552 : H.E. Dr. Hanns Schumacher เอกอัครราชทูตสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี และนางนิศากร 

โฆษิตรัตน์ เลขาธิการ สผ., Mr. Franz Ellermann ผู้อํานวยการ GTZ และนายเมธา พร้อมเทพ รองอธิบดีกรมองค์การระหว่าง 

ประเทศ ร่วมเปิดการอบรมเพื่อเพิ่มศักยภาพคณะผู้แทนไทยเตรียมพร้อมเข้าร่วมเจรจาในเวทีนานาชาติ เรื่อง การเปลี่ยนแปลง 

สภาพภูมิอากาศ (Capacity Building Workshop for Thai Climate Change Negotiation) ณ โรงแรมแลนด์มาร์ค 

กรุงเทพฯ สําหรับการประชุมรัฐภาคีอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC - COP) 

ครั้งที่ 15 และพิธีสารเกียวโต (KP - CMP) ครั้งที่ 5 ณ กรุงโคเปนเฮเกน ราชอาณาจักรเดนมาร์ก ช่วงเดือนธันวาคม 2552 

ซึ่งการอบรมครั้งนี้เป็นกิจกรรมแรกของโครงการดําเนินงานตามนโยบายเพื่อปกป้องสภาพภูมิอากาศ (Climate Protection) 

ภายใต้กรอบความร่วมมือไทย - เยอรมัน ซึ่ง สผ. และ GTZ จะร่วมกันดําเนินการอย่างต่อเนื่อง เป็นระยะเวลา 3 ปี 

(พ.ศ. 2552 - 2554) ประกอบด้วย 1) การดําเนินงานตามนโยบายเพื่อปกป้องสภาพภูมิอากาศที่มุ่งเน้นการพัฒนาบุคลากร 

ด้านการกําหนดนโยบายและการนํานโยบายไปสู่การปฏิบัติ 2) การใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพในวิสาหกิจขนาดกลาง 

3) การปกป้องสภาพภูมิอากาศในภาคการท่องเที่ยว 4) การผลิตน้ํามันปาล์มอย่างยั่งยืนเพื่อใช้เป็นพลังงานชีวภาพ 5) การ 

ใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพในพื้นที่เกาะคอเขา จังหวัดพังงา และ 6) การผลิตไฟฟ้าความร้อนร่วมจากพลังงานแสงอาทิตย์ 

และเชื้อเพลิงชีวมวล 

On July 20 th , 2009, H.E. Dr. Hans Schumacher, the Ambassador of the Federal Republic of Germany, 

Mrs. Nisakorn Kositratana, the Secretary-General of the Office of Natural Resources and Environmental 

Policy and Planning, Mr. Franz Ellermann, GTZ Director and Mr. Metha Promthep, Deputy Director - General, 

Department of International Organizations, together announced the opening of the Capacity Building 

Training Workshop for Thai Climate Change Negotiations at the Landmark Hotel, Bangkok concerning the 

15 th United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC - COP) and the 5 th Kyoto Protocol 

(KP - CMP) at Copenhagen, Denmark during December 2009. The training is considered to be the highest 

priority under the Climate Protection policy and 

involves collaboration between Thailand and Germany 

through the Office of Natural Resources and 

Environmental Policy and Planning and GTZ. It is 

projected to take place for the next three years 

(2009 - 2011). It emphasizes 1) developing policies and 

practices for staff improvement; 2) efficient use of 

energy among medium enterprises; 3) climate protection 

in the tourism industry; 4) sustainable palm oil production 

for bio-energy; 5) efficient use of energy at Koh Kho 

Khao, Phangnga Province and 6) generating heat from 

solar energy and biomass. 

วารสารธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศไทย 

6

สผ. รับฟังความเห็นต่อร่างรายงานสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ.2552 

Office of Natural Resources and Environmental Policy and 

Planning Acknowledged Public Opinion on State of Environment, 2009 

26 สิงหาคม 2552 : ที่โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ กรุงเทพ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดล้อม จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ “ร่างรายงานสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2552” เพื่อนําเสนอ 

และรับฟังความคิดเห็นต่อร่างรายงานฯ ที่ได้ศึกษาข้อมูล ข้อเท็จจริง สภาพปัญหา สาเหตุ สถานภาพ ผลกระทบของ 

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยได้ทําการทบทวนข้อมูลสถานการณ์ย้อนหลัง 5 ปี เพื่อให้ทราบแนวโน้มของ 

สถานการณ์จนถึงปีปัจจุบัน เพื่อนําเสนอคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติพิจารณานําเสนอคณะรัฐมนตรีเป็นประจํา 

ทุกปี สําหรับใช้ข้อมูลดังกล่าวเป็นแนวทางประกอบการตัดสินใจในกําหนดนโยบายและวางแผนการจัดการคุณภาพ 

สิ่งแวดล้อมของประเทศ 

On August 26 th , 2009, at the Miracle Grand Convention Hotel, Bangkok, the Office of Natural 

Resources and Environmental Policy and Planning arranged a workshop conference with 

the topic of “Draft Final Report of the State of Environment, 2009” to present and accept 

comments on the draft final report which had intended to find facts, identify problems, their causes, 

status and impacts on natural resources and the environment. Data from the past five years were 

reviewed to find current trends for the National Environment Board to consider before presenting 

it to the Cabinet on a yearly basis. The acquired information is being used to form guidelines for 

decision-making and planning quality management for the Kingdom. 

7 


สผ. เดินหน้าดําเนินงานตามนโยบายเพื่อปกป้องสภาพภูมิอากาศ 

Office of Natural Resources and Environmental Policy and 

Planning Continues Operations in Accordance with Climate Protection Policy 

25 สิงหาคม 2552 : ที่ห้องประชุมกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นางนิศากร โฆษิตรัตน์ เลขาธิการ สผ. 

ร่วมการเสวนาเพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์เกี่ยวกับการเพิ่มประสิทธิภาพ การใช้พลังงานและการลดก๊าซเรือนกระจกในสถาน 

ประกอบการขนาดกลาง ระหว่างผู้แทนหน่วยงานที่มีภารกิจด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของไทยกับเยอรมนี ซึ่งเป็น 

หนึ่งในกิจกรรมของโครงการดําเนินงานตามนโยบายเพื่อปกป้องสภาพภูมิอากาศ ที่ สผ. ร่วมกับ GTZ จัดขึ้น โดย 

Mr. Franz Ellermann ผู้อํานวยการสํานักงาน GTZ ได้เชิญ Dr. Georg Maue ผู้เชี่ยวชาญอาวุโส จากกระทรวงสิ่งแวดล้อม 

ประเทศเยอรมนี มาร่วมเสวนาให้ความรู้และแลกเปลี่ยนประสบการณ์เกี่ยวกับการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงานและการลด 

ก๊าซเรือนกระจกในสถานประกอบการ เพื่อแก้ไขปัญหาสภาวะโลกร้อน โดยการนําเสนอข้อมูลเรื่องที่น่าสนใจเกี่ยวกับ BAT 

(Best Available Techniques) ที่ EU และเยอรมนี ใช้ในขณะนี้ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการดําเนินงานของประเทศไทย 

ในด้านดังกล่าว 

On August 25 th , 2009, at the Conference Room of the Ministry of Natural Resources and Environment, 

Office of the Natural Resources and Environmental Policy and Planning Secretary-General, Mrs. Nisakorn 

Kositratana participated in the discussion to share experiences related to increasing efficiency, using energy 

and reducing greenhouse effects in the medium-sized enterprises between Thai and German representatives 

responsible for climate change. This is considered to be one of the principal activities in the project to 

protect the climate that was arranged by the Office of Natural Resources and Environmental Policy and 

Planning and GTZ. Mr.Franz Ellermann, Director of GTZ, invited Dr. George Maue, the senior expert from 

the Ministry of Environment, Germany to take part in the discussion to share knowledge and experiences, 

aiming for increasing efficiency in energy use and reducing greenhouse effects in the workplace to find 

solutions for global warming. Best Available Techniques (BAT) were introduced at EU and implemented in 

Germany and these should benefit similar operations in Thailand. 


8

กองทุนสิ่งแวดล้อมปล่อยกู้ดอกเบี้ยต่ําให้ภาคเอกชนร่วมดูแลสิ่งแวดล้อม 

Low Interest Loans Arranged by the Office of Environmental Funds 

for Private Sector Participation in Environmental Preservation 

20 สิงหาคม 2552 : ที่โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ กรุงเทพฯ สผ. 

เชิญผู้ประกอบการภาคเอกชน ร่วมสัมมนา เรื่อง “กองทุนสิ่งแวดล้อมเพื่อภาคเอกชน” 

เพื่อให้ได้รับทราบระเบียบ หลักเกณฑ์ และแนวทางการขอรับการสนับสนุนเงินกู้ 

ดอกเบี้ยต่ํา จากกองทุนสิ่งแวดล้อม ซึ่งได้ปรับลดอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ใหม่ให้ต่ํากว่า 

ท้องตลาด คือ ร้อยละ 2 - 3 ต่อปี และการชําระคืนเงินกู้ โดยกําหนดให้มี 

ระยะเวลาปลอดการชําระคืนเงินต้นไว้ 2 ปี และมีระยะเวลาชําระหนี้รวมระยะเวลา 

ปลอดการชําระคืนเงินต้นไม่เกิน 7 ปี เพื่อใช้ในการดําเนินธุรกิจของตนเอง ตาม 

แนวคิดความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม (Corporate Social Responsibility : 

CSR) สําหรับการลงทุนที่จัดให้มีระบบการจัดการมลพิษ ในการขจัดมลพิษที่เกิดจาก 

กระบวนการผลิต เพื่อไม่ให้ส่งผลกระทบต่อชุมชนและสิ่งแวดล้อมหรือให้ส่งผลกระทบ 

น้อยที่สุด 

On August 20 

th 

, 2009, at the Miracle Grand Convention Hotel, 

Bangkok, the Office of Natural Resources and Environmental Policy and 

Planning invited entrepreneurs to participate in a seminar with the title 

“Environmental Funds for the Private Sector,” so that they could learn 

about rules, regulations and guidelines for requesting low interest loans 

from the Office of Environmental Funds. The adjusted interest rate is 

lower than the market rate, approximately 2% to 3% per year, with two 

years non-repayment of the principle and total loan payment within 

seven years for those business enterprises that operated according to 

principles of Corporate Social Responsibility (CSR) by investing in pollution 

management systems to dispose of pollution from production processes 

for minimum or no effect on the community and the environment. 

9 


สัมภาษณìผูéรูé 

Interview 

บทสัมภาษณ์ ร.ศ. ประสงค์ เอี่ยมอนันต์ 

แนวคิดการพัฒนาที่ดีต้องมีการอนุรักษ์ 

Conservation Associate professor Prasong Eiam-anant for ldeal Development 

“หากเปรียบว่าพื้นที่ต้องการอนุรักษ์เป็นห้องที่เรานั่งประชุม 

กันอยู่นี้ ขณะที่ประชุมเราต้องการความสงบเรียบร้อยเป็นปกติ แต่หาก 

มีเด็กมาเล่นฟุตบอลอยู่ ใกล้ๆ ก็ต้องไม่เหมาะไม่ควรแน่ๆ เพราะจะ 

รบกวนการประชุมจนถึงทำให้ประชุมไม่ได้เลย เราอาจต้องบอกให้เด็ก 

ออกไปเล่นข้างนอก และแค่ข้างนอกอาจจะยังไม่พอ เพราะเล่นฟุตบอล 

ต้องใช้พื้นที่และเสียงดังมาก หากอยู่ไม่ไกลมากพอเสียงก็จะดังเข้ามา 

ข้างใน คงต้องออกไปไกลกว่านั้น แต่ถ้าหากว่ามีเพียงเด็กผู้หญิง 

2-3 คน นั่งเล่นหมากเก็บกันอยู่ อันนี้ก็ไม่ต้องลงไปถึงข้างล่าง ก็ยังพอ 

นั่งเล่นในห้องเดียวกันได้หากห้องใหญ่พอและการประชุมนั้นไม่เป็นทาง 

การมากนัก หรืออาจให้ไปนั่งเล่นห้องข้างๆ ก็จะไม่มีปัญหา ในทำนอง 

เดียวกัน หลักการการพัฒนาและการอนุรักษ์ก็คือ การนำหลักการตาม 

ตัวอย่างดังกล่าวมาเป็นแนวคิดในการพิจารณากำหนดเป็น เขตคุ้มครอง 

พื้นที่อนุรักษ์นั่นเอง” 

“Imagine the intended conservation area as the meeting 

room we are in now. If children are playing football nearby, 

the meeting would be disturbed and eventually cancelled. 

Asking the children to play outside may not be enough 

because football must be played in a large area and can 

be noisy. We may have to ask them to move further away. 

On the contrary, if only two girls are playing Jackstones, 

they can be in the same area with us provided that the 

meeting is informal or perhaps we could ask them to play 

in the next room. The above mentioned are then good 

examples of the principle of development in defining the 

conservation area.” 


10

นั่นเป็นเรื่องราวที่ รองศาสตราจารย์ประสงค์ เอี่ยมอนันต์ อธิบาย 

เปรียบเทียบให้กองบรรณาธิการได้เข้าใจเรื่องยากๆ ให้เป็นเรื่องง่าย 

ด้วยการอุปมาอุปไมยอย่างแจ่มแจ้งเพื่อให้เราเข้าใจหลักการคร่าวๆ 

ในการพิจารณาและกำหนดขอบเขตคุ้มครองพื้นที่ที่ต้องการอนุรักษ์ 

รองศาสตราจารย์ประสงค์ เอี่ยมอนันต์ หรือ ที่ลูกศิษย์หลายคน 

เรียกท่านว่า “อาจารย์” ท่านเป็นผู้มีความรู้ความสามารถพิเศษด้านการ 

อนุรักษ์ชุมชนและเมืองเก่า และงานสถาปัตยกรรมท่านเป็นผู้ทรงคุณวุฒิด้ 

านการอนุรักษ์งานสถาปัตยกรรม กรมศิลปากร เป็นกรรมการในชุดต่างๆ 

ที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พื้นที่และอาคารเก่าหลายชุด และยังเป็นสถาปนิก 

ที่ปรึกษาของโครงการอนุรักษ์อาคารเก่าต่างๆ อาทิเช่น วัดซางตราครูส 

กรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2536 อาคารศาลากลาง จังหวัดเชียงใหม่หลังเก่า 

ที ่ปรับปรุงเป็นหอศิลปวัฒนธรรมล้านนา จังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. 2539 และ 

งานอนุรักษ์ด้านสถาปัตยกรรมอีกหลายโครงการ 

ท่านได้เล่าถึงหลักการของการพัฒนาเมืองในเชิงอนุรักษ์อย่างยั่งยืน 

รวมถึงแนวทางการอนุรักษ์งานสถาปัตยกรรม โดยเริ่มต้นที่ความหมายของ 

คำว่า “ทรัพยากรธรรมชาติ” และ “สิ่งแวดล้อม” ก่อน ทั้งนี้เนื่องจาก 

การลงมือทำสิ่งต่างๆ ของภาครัฐนั้นหากต้องการให้ประสบความสำเร็จ 

จำเป็นอย่างยิ่งต้องมีส่วนรวม เพื่อให้โครงการเหล่านั้นดำเนินการไปได้ 

อย่างราบรื่น และสำเร็จอย่างยั่งยืน 

“ทรัพยากรธรรมชาติ” เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ ส่วน 

“สิ่งแวดล้อม” คือสิ่งที่อยู่รอบตัวมนุษย์ทั้งทางกายภาพและชีวภาพ ทั้งที่ 

เกิดเองตามธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์ได้ทำขึ้น เพื่อประโยชน์ต่อการดำรง 

ชีพของมนุษย์ เมื่อทุกคนเข้าใจความหมายที่ครอบคลุมดังที่กล่าวมาแล้ว 

นั่นหมายความว่า การพัฒนาสิ่งต่างๆ ย่อมมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม 

ด้วยกันทั้งสิ้น อย่างที่เรียกได้ว่า “การเด็ดดอกไม้ก็ยังสะเทือนถึงดวงดาว” 

ดังนั้นการพัฒนาเพื่อความเจริญที่แท้จริงและอย่างยั่งยืน ควรจะเป็นการ 

พัฒนาไปพร้อมกับการอนุรักษ์ มีการบริหารจัดการสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม 

กับการดำรงอยู่ของสังคมมนุษย์และสภาพแวดล้อมของพื้นที่ โดยการ 

ประเมินสภาพสิ่งแวดล้อมว่ามีคุณภาพอย่างไร มีคุณค่ามากน้อยเพียงใด 

และลักษณะของสิ่งแวดล้อมจะฟื้นฟูเองได้หรือไม่ หากเข้าใจอย่างท่องแท้ 

แล้วก็จะรู้ว่าต้องนำทรัพยากรไปใช้อย่างไร ใช้มากหรือน้อยเพียงใด จึงจะ 

กระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุด ซึ่งเรียกว่า “การพัฒนาเชิงอนุรักษ์” 

ส่วนสถานการณ์ต่างๆ รอบตัวเรา ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐกิจ สังคม 

การเมือง การบริหารและการปกครอง ล้วนมีผลต่อการพัฒนาทั้งสิ้น 

เพราะโดยทั่วไปแล้วเมื่อภาวะเศรษฐกิจมีปัญหา หรือภาวะเศรษฐกิจขาลง 

จะไม่มีการเร่งการขยายตัวของชุมชนและเมือง จึงเป็นช่วงจังหวะ 

เวลาที่ดีที่รัฐบาลจะใช้ในการพิจารณาปรับปรุงสิ่งที่เรามีอยู่อย่าง 

รอบคอบและรัดกุม ไม่ต้องเร่งที่จะพัฒนาแบบก้าวกระโดดเหมือนใน 

ยุคเศรษฐกิจขาขึ้น แต่ที่ผ่านมาเราไม่ได้ทำเช่นนั้น ดังนั้นก็ได้แต่หวังว่า 

เมื่อเศรษฐกิจขาลงครั้งนี้จะเป็นโอกาสให้เราแก้ตัวในเรื่องนี้อีกครั้ง 

ทั้งนี้หลักการ และแนวทางการปฎิบัติอย่างครอบคลุมและกว้างขวางนั้นมี 

อยู่ แต่ต้องทำอย่างระมัดระวัง และการพัฒนากับการอนุรักษ์ก็จะสามารถ 

กระทำพร้อมกันได้ในคราวเดียว โดยเราจะต้องพัฒนาแบบมีสำนึกว่าต้อง 

รักษาส่วนใดไว้บ้าง หรืออนุรักษ์ด้านใดบ้าง ถ้าทำได้ก็เป็นการ 

This is how Associate Professor Prasong Eiam-anant 

used metaphors to explain the complex situation of defining 

conservation areas. 

Associate Professor Prasong Eiam-anant is an expert in 

preserving old towns, historical and architectural sites. He 

is the chairman of the committee and also an expert in 

architectural conservation at the Fine Arts Department. He 

acts as an architectural consultant for the conservation of 

old buildings such as Santa Cruz Church, Bangkok 1993. He 

is also responsible for turning Chiang Mai Old City Hall into 

the Lanna culture art gallery, 1993, as well as many other 

architectural conservation projects. 

He told us about sustainable town development, 

including guidelines for architectural conservation by 

starting to define the meaning of “Natural Resources” and 

“Environment”. In order for the government to accomplish 

their tasks, it is crucial for them to be actively involved for 

smooth and sustainable operations. 

“Natural Resources” are nature-made surroundings, 

whereas “Environment” is composed of human-made 

physical and biological surroundings; both natural and 

man-made items have become key elements for human 

existence. So, everyone must understand that all 

developments create some form of environmental impact, 

as in the old saying, “picking a single flower can disturb 

all the stars”. Consequently, true progress and sustainable 

development should be attempted together with conservation 

and environmental management so as to make it suitable for 

human existence. Environmental conditions must be assessed 

to find good quality conditions, values and environmental 

capacity. Only through clear understanding can one learn 

how to utilize resources wisely, in the right amount and 

with the least environmental impact. This is the so-called 

“Conservation Development”. 

All situations around us, whether economic, political and 

administrative, influence development. Generally, when the 

economy is in trouble or in recession, there is no need for 

immediate urban expansion. Consequently, this is the best 

time to consider carefully improving the existing surroundings 

without rushing into it as might happen when the economy 

is flourishing. In the past, we sometimes failed to do the right 

thing. Now, we are hopeful that this economic downturn 

will present us with the opportunity to do the right thing this 

time, thoroughly and carefully covering the requisite principles 

11 


บริหารจัดการที่ดี โดยก่อนที่จะลงมือทำอะไรต้องพิจารณาให้รอบคอบ 

ทุกด้านและมองในมุมกว้าง เพื่อที่จะได้เห็นปัญหาและเห็นลู่ทางกว้างขึ้น 

เมื่อสำรวจดูรอบคอบแล้วก็จะพบว่า ตรงไหนต้องรักษาไว้ ในเรื่องอะไร 

และเคร่งครัดเพียงใด ตรงไหนพอพัฒนาได้บ้างและตรงไหนพัฒนาได้ 

มากขึ้น แล้วกำหนดขอบเขตของพื้นที่ที่จะดำเนินการทั้งการพัฒนาและ 

อนุรักษ์ไว้แต่ละพื้นที่ เหมือนตัวอย่างการเล่นที่เกริ่นมาตั้งแต่ต้น 

นอกไปจากนั้นการพัฒนาควรให้มีความเชื่อมต่อหรือกลมกลืนกับ 

ลักษณะทางกายภาพของพื้นที่เดิมกับพื้นที่ใหม่ด้วย ซึ่งบางครั้งอาจจะต้อง 

หาวิธีป้องกันพื้นที่เพื่อไม่ให้มีผลกระทบในระยะยาว ในบางพื้นที่การพัฒนา 

อาจเอื้อประโยชน์ต่อกัน เช่น การพัฒนาในพื้นที่กว้างอาจมีโอกาส 

พัฒนาได้เหมาะสมกว่า และไม่ค่อยทำลายสิ่งแวดล้อมด้วย ตัวอย่างการ 

พิจารณาการแบ่งพื้นที่อย่างง่ายๆ เช่น เราต้องการสร้างโรงงานอุตสาหกรรม 

แต่พื้นที่อุตสาหกรรมจะก่อให้เกิดมลพิษต่อชุมชนมาก ดังนั้นการตั้งโรงงาน 

ต้องตั้งให้อยู่ไกลจากชุมชน เพราะมลพิษที่ปล่อยออกมาจะรบกวนชุมชน 

ทั้งนี้ต้องประเมินถึงค่าใช้จ่ายในส่วนอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นค่าใช้จ่ายในการ 

ขนส่ง (Logistic) หรือแรงงานที่มีความชำนาญ ถึงแม้ว่าการลงทุนในพื้นที่ 

ที่ห่างไกลจะใช้งบประมาณมากกว่าในเบื้องต้น แต่หากคำนวนเรื่องผลได้ 

ผลเสียในระยะยาว และงบประมาณที่ต้องมาเสียกับการแก้ปัญหา 

สิ่งแวดล้อมในภายหลังนั้น การวางแผนในระยะยาวย่อมมีความคุ้มค่า 

กว่าแน่นอน 

ในส่วนของรัฐบาลจึงจำเป็นต้องใช้มาตราการต่างๆ ทั้งการจูงใจ 

การส่งเสริม และการสนับสนุน เช่น การให้สิทธิในเรื่องของภาษี อาจ 

จะลดหรืองดการเก็บภาษีในช่วงระยะเวลาหนึ่ง หรือลดภาษีหากมีการ 

ตั้งโรงงานในพื้นที่ที่รัฐบาลกำหนดให้ หรือการให้กู้ยืมเงินในอัตราพิเศษ 

จากนั้นก็ต้องเร่งรัด จนถึงการบังคับใช้กฎหมายต่างๆ อย่างเคร่งครัด 

หรือออกกฎเกณฑ์ใหม่ๆ เพื่อให้มีผลบังคับใช้ได้ดีขึ้น 

and guidelines. Both development and conservation must be 

done at the same time by developing with consciousness 

those things that need to be conserved. This can only 

succeed through good management, careful consideration 

and deep perception by identifying proper solutions to 

problems and wise choices. After careful consideration, 

answers should be found in the subject matter, what should 

be preserved and how, and where to develop a more or 

less and defined scope of each area in planning for the 

conservation mentioned earlier. 

Furthermore, in developing old areas, the physical 

appearance of the old and new areas are blended 

together. Sometimes there will be a need for preventive 

measures for long-term effects. In certain areas, development 

could complement other objectives, so that for example 

developing large areas may be managed properly with the 

least environmental damage. Another example concerns a 

simple area division when building a factory that may create 

heavy pollution for community. Other expenses must also be 

taken into consideration, such as the costs of logistics or for 

hiring experienced labourers. Even though expenses in remote 

areas may be higher than initially forecast, when considering 

the long-run effects and budget for solving such problems, 

then certainly long-term plans seem to work better. 

มาบตาพุด 

Map Ta Phut 

ถนนสาธรเหนือ 

North sathorn Road 


12

โดยสรุป การพัฒนาดีแน่ แต่ต้องไม่ลืมการอนุรักษ์ให้มีความ 

พอดีกันสมดุลกัน หากอย่างหนึ่งอย่างใดมากไปหรือน้อยไป ย่อมไม่ 

เกิดประโยชน์ต่อส่วนรวมทั้งสิ้น ดังนั้น การบริหารจัดการจึงสำคัญที่ 

จะทำให้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่เหลืออยู่ในช่วงชีวิตของ 

เราดำรงอยู่ตลอดไป รู้จักการแบ่งปัน จัดสรรอย่างสมดุล เหมาะสม 

เหมือนการเปรียบเทียบง่ายๆ ที่ “อาจารย์ประสงค์” ได้พยายามสื่อไว้ 

ในข้างต้นของบทสัมภาษณ์ และโอกาสนี้กองบรรณาธิการต้องกราบ 

ขอบพระคุณ รองศาสตราจารย์ประสงค์ เอี่ยมอนันต์ เป็นอย่างสูงที่ให้ความรู้ 

“แนวคิดการพัฒนาที่ดีต้องมีการอนุรักษ์” โดยได้อธิบายทั้งเชิงทฤษฎีและ 

เปรียบเทียบให้เข้าใจง่ายยิ่งขึ้น 

As a result, the government must use various measures 

to induce and promote desired activities, such as tax 

privileges through tax reduction for factories built in specific 

zones, or special rates loans, as well as strictly enforcing 

rules or issuing new regulations for better enforcement of 

such projects. 

In summary, development is good but one should 

never forget that all things must be equal. Without 

equilibrium, society cannot enjoy the full benefits of 

development. Therefore, available natural resources and 

environment must be managed well for sustainable 

living, with attention to the needs for sharing and allocating 

equally as “Professor Prasong” tried to explain at the 

beginning of the interview. On this occasion, the Editorial 

Board would like to offer sincere appreciation to Associate 

Professor Prasong Iaemarnun for providing us with knowledge 

about “Conservation for Ideal Development” and explanations 

of theory as well as comparisons for easier understanding. 

ผังเมืองยะลา 

Yala City 

13 


บทความพิเศษ 

Special 

“หมู่บ้านยามชายแดน” 

“Border Guard Village” 

ตลอดระยะเวลากว่า 59 ปี สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ ์ พระบรมราชินีนาถ 

“แม่หลวงของแผ่นดิน” ได้โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทุกหนแห่ง 

ทั่วราชอาณาจักร ไม่ว่าหนทางจะแสนไกลยากลําบากเพียงใด ทรงตรากตรํา 

พระวรกาย เสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมเยียนราษฎร เพื่อพระราชทาน 

ความช่วยเหลือให้แก่พสกนิกรทั่วทุกหมู่เหล่าได้มีโอกาสและมีชีวิตความ 

เป็นอยู่ที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืน 

พระมหากรุณาธิคุณในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ 

พระแม่หลวงของปวงชนชาวไทยแผ่ไพศาล พระองค์ได้พระราชทาน 

ความช่วยเหลือและทรงรับเป็นพระราชภาระผ่อนเพลาบรรเทาทุกข์เพื่อ 

พสกนิกรตลอดมา แม้แต่ราษฎรในถิ่นทุรกันดาร พระองค์ก็ทรงสน 

พระราชหฤทัยในความปลอดภัยของราษฎรอย่างเท่าเทียมกัน โดยเฉพาะ 

ราษฎรที่อาศัยอยู่ตามแนวชายแดน เนื่องจากบริเวณชายแดน 

โดยเฉพาะในภาคเหนือมีชนกลุ่มน้อยและชาวไทยภูเขาเผ่า 

ต่างๆ อาศัยอยู ่และยังไม่มีความชัดเจนในเรื ่องเขตแดน โดยเฉพาะ 

ชายแดนติดต่อกับประเทศเมียนม่าร์ จึงทําให้เกิดปัญหากระทบ 

กระทั่งกันตามแนวชายแดนบ่อยครั้ง จากการที่พม่าปราบปรามชนกลุ่มน้อย 

ทําให้มีผลกระทบต่อราษฎรที่อาศัยอยู่ตามแนวชายแดนต้องโยกย้าย 

ถิ่นฐาน นอกจากนี้ ยังมีปัญหาผู้หนีภัยจากการสู้รบ รวมทั้ง การหลบหนี 

เข้าเมืองโดยผิดกฎหมายทําให้การดูแลราษฎรเป็นไปด้วยความยากลําบาก 

Over 59 years that Her Majesty Queen Sirikit, “Mother 

of the land”, has followed His Majesty King Bhumibol to 

throughout the kingdom of Thailand. No matter how far and 

rough it is, she has visited people in order to help, give 

them opportunity, and provide their better well-beings and 

sustainable living. 

The Royal Kindness of Her Majesty Queen Sirikit has 

been far-flung over the prople. She consistently supports and 

takes the responsibility to solace people. Even people in 

barren areas, Her Majesty Queen Sirikit concerns about the 

security of people, especially those who live alongside the 

border. 

The border area, especially in the northern region, 

has been dwelled by several minorities and Thai hill tribes, 

which still has unclear borderline particularly the border areas 

adjoined with Myanmar. Many conflicts and combats have 

been occurred there. Particularly when Myanmar represses 

the minorities at the border, which has effect the people to 

immigrate. Moreover, the problems occur from refugees of 

the war within Myanmar and illegal immigrants. 


14

จากสภาพปัญหาดังกล่าวพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทาน 

แนวทางการสร้างความมั่นคงพื้นที่ชายแดนในพื้นที่เพ่งเล็งตั้งแต่ช่องทาง 

กิ่วผาวอก จังหวัดเชียงใหม่ ถึงอําเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน 

จากแนวพระราชดําริดังกล่าว สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ ์ พระบรมราชินีนาถ 

ได้มีพระราชเสาวนีย์กับพลเอกนิพนธ์ ภารัญนิตย์ ผู้อํานวยการโครงการ 

พัฒนาตามพระราชดําริ จังหวัดแม่ฮ่องสอน ณ เรือนประทับแรม 

ปางตอง เมื่อวันที่ 22 มีนาคม 2545 ว่า ให้พิจารณาแนวทาง 

ในการดําเนินการจัดตั้งหมู่บ้านในรูปแบบ “บ้านยามชายแดน” ด้าน 

ทิศตะวันตกของตัวเมืองแม่ฮ่องสอนเพื่อพัฒนาราษฎรในพื้นที่ให้เข้มแข็ง 

มีส่วนร่วมรักษาอธิปไตยของชาติอย่างมีระบบ ตามแนวพระราชดําริของ 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยจะต้องเป็นหมู่บ้านจัดตั้งใหม่บนเขา 

และมีความปลอดภัยพอสมควร เป็นพื้นที่ที่สามารถทําการเกษตรได้ 

มีแหล่งน้ําและพื้นที่เพียงพอสําหรับราษฎร 40 - 50 ครอบครัว และ 

ให้ทหารช่วยเหลือในการจัดตั้งหมู่บ้าน การฝึกอบรม การระวังป้องกัน 

การรายงานข่าวสารเพื่อเป็นหูเป็นตาให้กับทางราชการ นอกจากนี้ มูลนิธิ 

ส่งเสริมศิลปาชีพจะช่วยสนับสนุนด้านอาชีพอีกด้วย 

นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและ 

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ ์ พระบรมราชินีนาถที ่ได้พระราชทานแนวพระราชดําริ 

ให้ดําเนินงานโครงการต่างๆ ในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศไทย ตลอดจน 

พระราชกรณีกิจน้อยใหญ่ที่ทรงปฏิบัติในการพระราชทานความช่วยเหลือ 

ราษฎรและขจัดปัดเป่าปัญหาของชาติตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา ทําให้ 

วิกฤติการณ์ที่เป็นปัญหาในพื้นที่ภาคเหนือ ซึ่งสามารถส่งผลกระทบต่อ 

ความมั่นคงและความผาสุกของคนในชาติเป็นส่วนรวมได้กับการแก้ไข 

อย่างทันท่วงที 

ปัจจุบันโครงการหมู่บ้านยามชายแดนอันเนื่องมาจากพระราชดําริ 

ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน มี 4 แห่ง 

1. โครงการหมู่บ้านยามชายแดนอันเนื่องมาจากพระราชดําริ 

(บ้านปางคอง) อําเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน 


(บ้านแม่ส่วยอู) อําเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน 


(บ้านดอยผักกูด) อําเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน 


(บ้านอาโจ้) อําเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน 

For the problems above, His Majesty King Bhumibol 

gave an idea to build security within critical border areas. 

These critical border areas are from Kiew Pha Wok path, 

Chiangmai province to Amphoe Pang Ma Pha, Maehongson 

province. According to the king idea or the royal thought, 

Her Majesty Queen Sirikit asked General Nipon Pharannit, 

the director of Development Project by Royal Thought of 

Maehongson Province, at Pang Tong residence on 22 rd 

March 2002. to consider how to establish the “Border Guard 

Village” at the West of Maehongson province in order 

to encourage local people and allow them to systematically 

take part in sovereignty protection. The establishment 

of the border guard village must be a new location on 

mountain with moderate security. The village area should have 

enough water sources, and cultivation area for 40-50 families. 

Soldiers should support the village establishment, precaution, 

training, and information-report to look after things for the 

official and The Foundation of the Promotion of Supplementary 

Occupations and Related Techniques of Her Majesty Queen 

Sirikit of Thailand should give a hand on career sector. 

According to the royal kindness of His Majesty King 

Bhumibol and Her Majesty Queen Sirikit who give the royal 

thought to implement several projects on the Northern of 

Thailand. As well as, royal activities which have been done 

in order to help people and eliminate national problems. 

With these projects carried out, the crisis in the Northern 

area, which may affect the public security and overall 

well-being of people, is just-in-time resolved. 

There are currently 4 places of the Border Guard 

Village project by royal thought in Maehongson province 

including: 

1. Border Guard Village Project by royal thought 

(Ban Pang Kong) at Amphoe Pang Ma Pha 


(Ban Mae Suay Ou), Amphoe Muang. 


(Ban Doi Pak kood), Amphoe Muang 


(Ban Ar Jo), Amphoe Pai 

15 


โครงการหมู่บ้านยามชายแดนดําเนินการโดยยึดหลักการมีส่วนร่ว 

มของชุมชนตั้งแต่ร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมดําเนินการ ร่วมประเมินผล 

และร่วมแก้ไขปัญหาเพื ่อให้ชุมชนมีความพร้อมที ่จะรับการพัฒนา เรียกว่า 

“การระเบิดจากข้างใน” เป็นการพัฒนาแบบค่อยเป็นค่อยไป คํานึงถึง 

ความเหมาะสม สอดคล้องกับสภาพสังคม และมีความสมดุลกับทรัพยากร 

ธรรมชาติเเละสิ่งแวดล้อมของชุมชน มุ่งพัฒนาสู่ชุมชนพึ่งตนเอง ให้สมาชิก 

ในชุมชนอยู่ดีมีสุข และส่งผลต่อความยั่งยืนของทรัพยากรธรรมชาติและ 

สิ่งแวดล้อม ให้อนุชนรุ่นหลังได้ใช้ประโยชน์ ทําให้ชุมชนมีความเข้มแข็ง 

มีภูมิคุ้มกันพร้อมที่จะรับผลกระทบจากวิกฤติการณ์ต่างๆ และสามารถ 

ปฏิบัติภารกิจของราษฎรไทยอาสาสมัครหมู่บ้านยามชายแดนได้อย่าง 

มีประสิทธิภาพ โดยมีทหารเข้าไปช่วยในด้านการฝึกอบรม การระวัง 

ป้องกัน การรายงานข่าวสารเพื่อเป็นหูเป็นตาให้กับทางราชการวัตถุประสงค์ 

ที ่สําคัญเพื่อการข่าวและความมั่นคงของประเทศ 

วันนี้ หมู่บ้านยามชายแดนได้มีการพัฒนาตามแนวทางพระราชดําริ 

ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ 

จนสามารถดํารงความเป็นหมู ่บ้านยามชายแดนได้ตามจุดมุ ่งหมายเพราะ 

ประชาชนในหมู่บ้านนั้น ได้เป็นผู้ดํารงชีวิตอยู่ในผืนป่าอย่างเรียบง่าย 

พอใจในชีวิตความเป็นอยู่ ทําหน้าที่รายงานข่าวสารที่เป็นผลดีต่อความมั่นคง 

ของชาติ และนี่คือพระราชกรณียกิจหนึ่ง ที่ทั้งสองพระองค์ได้ทรงมอบ 

ให้แก่พสกนิกรของพระองค์ถึงแม้จะอยู่ไกลแสนไกลก็ตาม 

The implementation of the Border Guard Village by 

royal thought is based on community participation including; 

brainstorming, planning, implementation, evaluation, and 

resolving problems, which can make the community ready 

for development. This principle is called “Explosion within”. 

It is evolutionary development realizing about aptitude 

which should be suitable and compatible with social and 

balance with natural resources and environment of community. 

The project aims to create autonomous community, allow 

community members to live well, and sustain natural 

resources and environment for posterity. Consequentially, 

the community becomes strong and ready for any critical 

impact, and villagers can practice as volunteer border 

guard efficiently with the support of soldiers in training, 

precaution and also information reported from villagers who 

are informants corresponding with the primary objectives: 

intelligence and national security. 

At present, the current guard village are developed 

based on the guideline of royal thought and principles of 

King Bhumibol and Queen Sirikit until they can achieve the 

goal of Border Guard Village. This is because the people 

in such villages are satisfy of their livelihood and live in 

the forest with simplicity, meanwhile reporting information 

which is beneficial to the national security. This border guard 

village is one of many royal activities that the King and the 

Queen support people who even live in faraway and barren 

locations. 


16

ความสมดุลและ 

ความหลากหลาย 

Balance and Diverse 

‘ข้าวสังข์หยด’ จังหวัดพัทลุงจาก 

ข้าวพันธุ์พื้นเมือง ถึงพันธุ์ข้าว GI 

Sangyod Rice from Phatthalung Province From Indigenous Rice to GI Rice 

17 


“สําหรับข้าวสังข์หยดนี้ ข้าพเจ้าเพิ่งได้ไปพบเข้าที่จังหวัดพัทลุง เมื่อ 2 ปีมาแล้ว 

และข้าพเจ้าก็ได้นํากลับมาที่พระตําหนักทักษิณฯ แล้วหุง พอดีกับท่านนายกรัฐมนตรีเมตตาไปเยี่ยมเยียนข้าพเจ้า 

และท่านนายกฯ ก็รับประทานข้าวสังข์หยด ซึ่งเป็นข้าวซ้อมมือ แล้วนายกฯ บอกว่าข้าวนี้อร่อย 

ทําให้ข้าพเจ้ามีกําลังใจมากและก็ประชาชนทั้งหลายก็มีความภาคภูมิใจ 

นอกจากข้าวหอมมะลิก็ยังได้มีข้าวสังข์หยด สีแดงๆ มีผู้ช่วยคิดนําข้าวกล้องหลายชนิดมาผสมกัน 

เพื่อหุงเป็นข้าวชนิดใหม่ที่อร่อยและมีคุณประโยชน์มากขึ้น” 

พระราชดํารัส สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ วันที่ 11 สิงหาคม 2548 

เนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิตาลัย สวนจิตรลดา 

“I found Sangyod rice at Phattalung Province two years ago 

and brought it back to cook at Taksin Palace. During that time, 

the Prime Minister had kindly paid a visit and eaten Sangyod rice with me. 

Because he mentioned that the rice was so delicious, 

I felt overjoyed and most people felt proud. Besides Jusmine rice, 

there is a brand new red variety, which is delicious and full of nutrients. 

This is a type of Sangyod rice that was derived 

from mixing different kinds of brown rice together.” 

The Royal Address by Her Majesty Queen Sirikit on August 11 th , 2005 

On the Auspicious Occasion of Her Majesty Queen Sirikit’s Birthday 

given at Sala Dusitalai, Chitralada Palace 

เส้นทางข้าวพันธุ์สังข์หยด 

ข้าวเฉพาะถิ่นเมืองลุง... 

ข้อมูลจากกรมการข้าวบันทึกถึงพันธุ์ข้าวสังข์หยด เอาไว้ว่า เป็น 

พันธุ์ข้าวเฉพาะถิ่นของจังหวัดพัทลุงที่ชาวใต้รู้จักกันมานานนับ 100 ปี 

สมัยก่อนชาวนาปลูกไว้เป็นของกํานัลแก่ผู้หลักผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ 

ในเทศกาลหรือวันสําคัญต่างๆ เช่น วันสงกรานต์ขึ้นบ้านใหม่แบบไทย 

โบราณ หรือใช้หุงต้มเพื่อทําบุญตักบาตรตามประเพณีนิยม มีคุณสมบัติ 

เฉพาะตามลักษณะของข้าวกล้องที่แตกต่างจากพันธุ์ข้าวพื้นเมืองอื่นๆ 

ด้วยเมล็ดมีเยื่อหุ้มสีแดง เรียวเล็ก นิยมบริโภคในรูปแบบข้าวซ้อมมือ 

และข้าวกล้อง 

ปี พ.ศ. 2525-2529 ศูนย์วิจัยข้าวพัทลุงเก็บรวบรวมพันธุ์ข้าว 

พื้นเมืองในภาคใต้ 1,997 สายพันธุ์ มีพันธุ์ข้าวสังข์หยดจาก 3 แหล่ง 

ได้แก่ สังข์หยด (KGTC82045) จากตําบลโคกทราย อําเภอปากพะยูน 

จังหวัดพัทลุง สังข์หยด (KGTC82239) จากตําบลท่ามะเดื่อ อําเภอ 

บางแก้ว จังหวัดพัทลุง และสังข์หยด (KGTC82267) จากตําบลควนขนุน 

อําเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุง เมล็ดพันธุ์ที่รวบรวมได้ส่วนหนึ่งถูกส่งไป 

อนุรักษ์ที่ศูนย์ปฏิบัติการและเก็บเมล็ดเชื้อพันธุ์ข้าวแห่งชาติศูนย์วิจัยข้าว 

ปทุมธานี และส่วนหนึ่งปลูกรักษาพันธุ์ในศูนย์วิจัยข้าวพัทลุง 

Sangyod Rice: an Indigenous 

Rice Species of Muang Lung 

According to data from the Department of Rice, 

Sangyod rice is an indigenous rice species of Patthalung, 

which has been well-known for more than 100 years. 

In the old days, this rice was grown as a gift to be 

presented to respected elderly people at special occasions or 

festivals such as Songkran, traditional house warming 

parties or for cooking for merit making activities. Although 

this rice possesses some specific characteristic of brown rice, 

the differences can be seen in the seed, which is covered 

with red fibres and has an elongated shape. It can be 

cooked the same way as brown rice. 

From 1982-1986, the Patthalung Rice Research Center a 

total of 1,997 rice species in the South. Sangyod rice was 

collected from three different places: Sangyod (KGTC82045) 

from KokeSai Sub-district, Pak Payoon District, Pattalung 

Province; Sangyod (KGTC82239) from Tha Maduea Sub-district, 

Bang-Keow District, Pattalung Province; and Sangyod 


18

ฤดูทํานาปี พ.ศ. 2531/32 มีการคัดเลือกพันธุ ์สังข์หยด (KGTC82239) 

จากแหล่งเก็บตําบลท่ามะเดื่อ อําเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง โดยคัดเลือก 

แบบหมู่ (mass selection) จนได้สายพันธุ์สังข์หยด (KGTC82239-2) 

ซึ ่งมีลักษณะเมล็ดเล็กเรียวยาว แต่จุดเปลี ่ยนสําคัญเกิดขึ ้นในปี พ.ศ. 2543 

เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถทรงมีพระราชดําริให้ตั้ง 

โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดําริ จังหวัดพัทลุง ขึ้นที่ตําบลนาปะขอ 

อําเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง ศูนย์วิจัยข้าวพัทลุงซึ่งได้รับมอบหมาย 

ให้รับผิดชอบแปลงนาในโครงการฯ จึงทดลองปลูกข้าวพันธุ์สังข์หยดและ 

ถวายข้าวสังข์หยดแด่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เมื่อวันที่ 

24 กันยายน 2546 ปรากฏว่าเป็นที่ทรงโปรด 

ต่อมา ศูนย์วิจัยข้าวพัทลุง ได้ยื่นคําขอหนังสือรับรองพันธุ์พืช 

ขึ้นทะเบียนตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช พ.ศ. 2518 โดยกรมวิชาการ 

เกษตรได้ประกาศออกหนังสือรับรองพันธุ์พืชขึ้นทะเบียนชื่อพันธุ์ “ข้าว 

สังข์หยดพัทลุง” เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2548 และเสนอคําขอ 

ขึ้นทะเบียนเป็นสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 

2549 ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ พ.ศ. 2546 

ต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ โดยใช้ชื่อสินค้าว่า 

“ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง” 

ด้วยคุณสมบัติพิเศษ ลักษณะข้าวกล้องสีแดง รูปร่างเมล็ดเรียว 

ความยาวเมล็ดข้าวกล้อง 6.70 มิลลิเมตร ข้าวซ้อมมือมีสีแดงปนสีขาว 

เมื่อขัดสีแล้วบางเมล็ดมีสีขาวใส แต่ส่วนใหญ่มีลักษณะขาวขุ่น คุณสมบัติ 

การหุงต้มดี ลักษณะข้าวหุงสุกนุ่ม มีความคงตัวของแป้งสุกอ่อน (94 

มิลลิเมตร) ปริมาณอมิโลสต่ํา (15.28-2.08%) ลักษณะทรงต้นสูง 140 

เซนติเมตร 

(KGTC82267) from Khuan-khanun Sub-district, Khao-chaison 

District, Phattalung Province. Certain parts of the collected 

seeds were sent to be preserved at the Germplasm Bank, 

Pathumthani Rice Research Center and some other parts 

were kept at the Phattalung Rice Research Center. 

During the rice growing season in 1978-1979, 

Sangyod (KGTC82239) breeder seeds were selected from 

the rice stock at Tamadae Sub-district, Bangkaew District, 

Phattalung Province, through mass selection. This produced 

Sangyod (KGTC82239-2) breeders, which have elongated 

seeds. However, the significant change happened during 

2000 when Her Majesty the Queen initiated the Royal 

Farm Project at Phattalung Province, Napakor Sub-district, 

Bang Kaew District, Phattalung Province by assigning the 

Phattalung Rice Research Center to tend rice plots in 

the project. Sangyod rice was grown and the harvested 

rice was presented to Her Majesty the Queen on September 

24 th , 2003. This rice has become the Queen’s favourite. 

Later, the Phattalung Rice Research Center petitioned 

for this rice breeder to be registered in accordance with the 

Plant Offspring Act B.E. 2518 (1975) and subsequently received 

a letter of approval to register seeds under the name 

“Sangyod Muang Phattalung Rice” on July 4 th , 2005 and 

also submitted the petition for GI (Geographical Indication) 

registration on June 23 rd , 2006 to comply with the GI 

(Geographical Indication) Act of the Intellectual Property 

Department, Ministry of Commerce under the name “Sangyod 

Muang Phattalung Rice.” 

19 


ข้าวสังข์หยดมีกากใยอาหารสูงเป็นประโยชน์ต่อระบบขับถ่าย 

มีวิตามินอีช่วยชะลอความแก่ มีโปรตีน ธาตุเหล็กและฟอสฟอรัส 

ช่วยในการบํารุงโลหิต บํารุงร่างกายให้แข็งแรง ป้องกันโรคความจําเสื่อม 

และยังมีสารแอนติออกซิแดนท์จําพวก oryzanol และ gama 

aminbutyric acid (GABA) ช่วยลดอัตราเสี่ยงของการเป็นมะเร็ง 

ทําให้ในปัจจุบัน ข้าวสังข์หยดได้รับความนิยม แม้จะมีราคาที่แพงเมื่อ 

เปรียบเทียบกับข้าวสายพันธุ์อื่นๆ 

คุณสําเริง แซ่ตัน นักวิชาการเกษตรชํานาญการพิเศษจากศูนย์วิจัย 

ข้าวพัทลุง กล่าวว่า สํานักงานเกษตรจังหวัดพัทลุงวางยุทธศาสตร์ 

พัฒนาข้าวพันธุ์พื้นเมืองมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 ในระยะแรกข้าวสังข์หยด 

ราคาประมาณ 7,000 บาท/เกวียน ต่อมาได้ขยายพื้นที่ปลูกเพิ่มมากขึ้น 

เพราะสามารถปลูกในพื้นที่โซนข้าวเฉี้ยงได้ทุกแปลง ปี พ.ศ. 2550 

มีการปลูกข้าวสังข์หยดประมาณ 15,000 ไร่ ผลผลิตประมาณ 

450-500 กิโลกรัม/ไร่ ราคาประมาณ 15,000 บาท/เกวียน ราคาส่งอยู่ที่ 

25-30 บาท/กิโลกรัม ส่วนราคาในห้างสรรพสินค้าอยู่ที่กิโลกรัมละ 

40-45 บาท และตลาดมีความต้องการมากจนผลิตกันไม่ทันและไม่พอเพียง 

ต่อความต้องการของตลาดและผู้บริโภค คาดว่าในปี พ.ศ. 2552 

ราคาจะขยับขึ้นถึง 20,000 บาท/เกวียน 

With its specific attributes, Sangyod Muang Phattalung 

Rice is a combination of red colored brown rice with 

an elongated shape 6.70 millimeters in length for the rice 

seed. Unpolished rice grains have reddish white colored, 

some of which turn clear white after polishing but most 

remain cloudy. This rice can be cooked easily and produces 

soft cooked rice with a partially cooked flour (94 millimeters) 

and low amilos (15.28-2.08%) in the shape of a tall tree. It 

helps to nourish the blood supply and strengthens the body 

as well as preventing Alzheimer’s disease and providing full 

measures of antioxidants, namely, oryzanol and gamma 

aminbutyric acid (GABA), which are said to reduce the risk 

of cancer. At present, Sangyod Rice is quite popular, despite 

being higher priced compared to other rice species. 

According to Mr. Samrueng Saetun, an agricultural 

technical officer, senior professional level from the 

Phatthalung Rice Research Center, Phattalung Agricultural 

Office planned a strategy to develop indigenous rice 

species since 2005. At first, Sangyod rice had an 

estimated cost of 7,000 baht/cart. Later, rice growing areas 

were expanded because Sangyod rice could be grown 

in all Chiang Rice plots. In 2007, Sangyod rice was grown 

across an estimated 15,000 rais with estimated yields of 

450-500 kilograms/rai at an estimated price 15,000 baht/cart 

and wholesale price of 25-30 baht/kilogram. The price in 

department stores averages 40-45 baht per kilogram. The 

market demand for Sangyod rice is extremely high to the 

extent that production cannot keep up with market and 

consumer demand. It is anticipated that, in 2009, its price 

would reach 20,000 baht/cart. 

Mr. Samrueng further stated that, even though the price of 

Sangyod rice had not been guaranteed by the government, 

farmers in Payoon District could sell Sangyod rice at 

higher than the expected guaranteed price by directly 

selling to outside merchants while the rice plants were still 

growing in the field. For old reserved rice, its price could be as 

high as 17,000 baht per cart. It is anticipated that, in 2009, all 

Sangyod rice production at Pak Payoon District would reach 

250 carts. However, this would still be lower than last year’s 

production of 300 carts because some rice paddies were 


20

คุณสําเริงกล่าวต่อไปว่า ข้าวสังข์หยดเป็นชนิดข้าวที่รัฐบาลไม่ได้รับ 

จํานํา แต่เกษตรกรในอําเภอปากพะยูน สามารถขายข้าวเปลือกสังข์หยด 

ได้สูงกว่าราคารับจํานํา โดยมีพ่อค้าจากต่างถิ ่นมากว้านซื ้อข้าวสดในแปลงนา 

หากเป็นข้าวเก่าจะมีราคาสูงถึงเกวียนละ 17,000 บาท คาดว่า ผลผลิต 

ข้าวสังข์หยดของทั้งอําเภอปากพะยูน ในปี พ.ศ. 2552 จะมีประมาณ 

250 เกวียน โดยลดลงจากปีที่แล้วที่ผลิตได้ถึง 300 เกวียน เพราะพื้นที่ 

นาข้าวบางส่วนได้รับผลกระทบจากน้ําท่วม ทําให้มีพื้นที่เก็บเกี่ยวไม่ถึง 

600 ไร่ ราคาผลผลิตข้าวที่สูงขึ้นทําให้มีการตื่นตัวที่จะปลูกข้าวสังข์หยด 

มากขึ้น ในฤดูกาลผลิตปี พ.ศ. 2552/53 พื้นที่ปลูกข้าวสังข์หยด 

และราคาต่อเกวียนในอําเภอปากพะยูนจึงคาดว่าขยายตัวเพิ่มขึ้นอย่าง 

หลีกเลี่ยงไม่พ้น 

ข้าวสังข์หยด เมืองพัทลุง 

จากข้าวท้องถิ่นสู่ข้าวสายพันธุ์ GI... 

จังหวัดพัทลุงถือว่าเป็นเมืองอู่ข้าวอีกจังหวัดหนึ่งทางภาคใต้เพราะมี 

พื้นที่ปลูกข้าวเป็นอันดับ 2 รองจากจังหวัดนครศรีธรรมราช โดยจังหวัด 

พัทลุงมีพื้นที่ปลูกข้าวนาปี 549,978 ไร่ นาปรัง 99,484 ไร่ มีผลผลิตรวม 

274,450 ตัน มูลค่า 984.21 ล้านบาทปัจจุบัน มีการปลูกข้าวสังข์หยด 

9,300 ไร่ ผลผลิต 3,000 ตัน มูลค่า 15 ล้านบาท คิดเป็น 1.7 เปอร์เซ็นต์ 

ของพื้นที่ปลูกข้าวทั้งจังหวัด 

คุณสําเริง เล่าว่า ข้าวสังข์หยดมีหลายตํานาน มีการเล่าขานเอาไว้ 

มากมายหลายเรื่องราว ตํานานที่เล่าให้กันฟังบ่อยๆ เชื่อว่าเมื่อก่อน 

ข้าวสังข์หยดไม่ได้เขียนอย่างในปัจจุบัน แต่เขียนว่า “ข้าว สัง หยด” 

คําว่า สัง หมายถึง สัตว์ชนิดหนึ่ง คนภาคใต้ออกเสียงว่า “มูสัง” 

ในภาษาถิ่น หรือชะมดในภาษาภาคกลาง ตํานานกล่าวเอาไว้ว่า ชะมด 

หรือมูสังจะหยุดนิ่ง เมื่อมาเจอแปลงข้าวสังข์หยด คนในภาคใต้กล่าว 

ด้วยสําเนียงท้องถิ่นว่า ข้าวสังหยุด ก่อนจะเพี้ยนเสียงมาเป็นข้าวสังข์หยด 

อย่างเช่นในปัจจุบัน 

affected by floods and only 600 rais of Sangyod rice could 

then be harvested. The higher price of Sangyod rice has 

motivated farmers to grow more of that product. In the 

production year 2009/2010, it is being expected that both 

the growing areas will expand and that the price of 

Sangyod rice will rise sharply. 

Sangyod Muang Phattalung Rice: 

from Indigenous Species to GI Rice 

Phattalung Province is considered to be one of 

Thailand’s leading food production areas in the South 

of the Kingdom; the rice growing area there is ranked 

second only to Nakhorn Si Thammarat. Phattalung grows 

seasonal rice in 549,978 rais of land and off-season 

rice in 99,484 rais of paddy fields, with an overall 

production of 274,450 tons worth 984.21 million baht. At 

present, there are 9,300 rais of Sangyod rice with a yield of 

3,000 tons worth 15 million baht, which is as much as 1.7 

percent of the total rice growing area of the province. 

Mr. Samrueng recounted many legends of Sangyod 

rice, with the most well-known story being that of the 

naming of Sangyod rice. Previously, Sangyod rice was written as 

“Sang Yod Rice,” which represented a certain type of 

animal. Indigenous southern people pronounce the word 

as “Moo Sung” and it is “Civet” in the central region. The 

legend claimed that Chamod or Moo Sung would not 

enter Sangyod rice plots. Later, people in the South called it 

“Sangyud” before its current pronunciation as “Sangyod.” 

In 2006, Sangyod Muang Phatthalung Rice was 

declared to be Geographical Indication (GI) merchandize in 

accordance with the Geographical indicator protection Act 

B.E. 2546 (2003) under the formal name of “Sangyod 

Muang Phattalung Rice” (June 23 rd , 2006, Registration No. Sor 

Chor 49100011). It is considered to be the first rice breed to 

receive full community protection. 

21 


ในปี พ.ศ. 2549 ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุงได้รับคําประกาศรับรอง 

ให้เป็นสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ Geographical Indication (GI) 

ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ พ.ศ. 2546 โดย 

ใช้ชื่อว่า “ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง (Sangyod Muang Phatthalung 

Rice)” (23 มิถุนายน 2549, ทะเบียนเลขที่ สช 49100011) นับเป็น 

ข้าวพันธุ์แรกในประเทศไทยที่ได้รับการคุ้มครองสิทธิประโยชน์แก่ชุมชน 

ผู้ผลิต 

สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ คือ ทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่งซึ่ง 

เป็นชื ่อของแหล่งภูมิศาสตร์ที ่ใช้กับสินค้าใดสินค้าหนึ ่งซึ ่งเชื ่อมโยงระหว่าง 

สินค้ากับแหล่งภูมิศาสตร์และระบบวัฒนธรรมหนึ่ง ทั้งในด้านปัจจัย 

ธรรมชาติ (ดิน-น้ํา-ลม-ไฟ) และปัจจัยอันเกิดจากมนุษย์ (ภูมิศาสตร์ 

เฉพาะถิ่น ระบบวัฒนธรรม) ที่เกิดขึ้นมาช้านาน มีเอกลักษณ์เฉพาะพื้นที่ 

ทั้งที่เกิดขึ้นในประเทศและต่างประเทศ 

ทั้งนี้ สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์มีลักษณะสําคัญ คือ 1. ถือเป็นทรัพย์สิน 

ทางปัญญาประเภทหนึ่ง 2. มีความเชื่อมโยงระหว่างธรรมชาติและมนุษย์ 

3. เน้นผู้ผลิตกับพื้นที่ผลิต/ทรัพยากรในพื้นที่ 4. สินค้ามีเอกลักษณ์พิเศษ 

แตกต่างจากสินค้าชนิดเดียวกัน 5. ผู้บริโภคมั่นใจและพึงพอใจที่จะซื้อ 

สินค้าในราคาที่สูงกว่าสินค้าชนิดเดียวกันที่ผลิตจากที่อื่น 

Geographical indications are one way of identifying 

Intellectual Property. This can involve identifying geographical 

sites linked with production of certain items, especially 

when linked with culturally-specific production methods (e.g. 

the soil-water-air-fire cycle), as well as human factors (e.g. 

specific geography and cultural systems) that have been in 

existence for some time, with unique areas identified both 

domestically and overseas. 

GI can include such significant geographical features 

as the following: 1. Being a certain type of Intellectual 

Property; 2. Connecting people with nature; 3. Putting 

emphasis on the producers and production areas/area 

resources; 4. Having a unique identity distinct from other 

instances of the same type of product; 5. Giving consumers 

more confidence and satisfaction in buying products even if 

they have higher prices. 

GI categorization also provided five key benefits: 

1. Legal protection for the community to manufacture 

good quality products; 2. Adding value to merchandize as 

well as being a marketing tool to further develop trade; 

3. Motivating local producers to maintain product standards 

in order to maintain their own product images; 4. Promoting 

local industry to increase and distribute income locally; 

5. Building strong community and local pride in preserving 

indigenous wisdom as a part of tourism promotion. 

Mr. Samrueng also observed that rice is one of the 

world’s most important staple foods. Improving Sangyod rice 

to become a pure breed would lead to it becoming a 

stable and unique product both in height and length that 

could be grown and provide the same yield elsewhere, so 

long as the control gene was not altered. 


22

สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ นี้มีประโยชน์หลัก 5 ประการ คือ 

1. การคุ้มครองตามกฎหมายให้เป็นสิทธิของชุมชนผู้ผลิตในการพัฒนา 

คุณภาพสินค้าที่ผลิตในท้องถิ่น 2. เป็นการเพิ่มมูลค่าของสินค้าและเป็น 

เครื่องมือทางการตลาด เพื่อพัฒนาทางด้านการค้าต่อไป 3. กระตุ้น 

ให้ผู ้ผลิตในท้องถิ ่นมีการดูแลรักษามาตรฐานของสินค้าเพื ่อรักษาภาพพจน์ 

สินค้าที่ผลิตจากท้องถิ่นตน 4. ส่งเสริมอุตสาหกรรมท้องถิ่นเพื่อเพิ่มและ 

กระจายรายได้สู่ท้องถิ่น 5. สร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชนและความ 

ภาคภูมิใจในการรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่น และอาจเป็นส่วนหนึ่งของการ 

ส่งเสริมการท่องเที่ยว 

คุณสําเริงกล่าวว่า ข้าวเป็นเมล็ดธัญญาหารที่สําคัญระดับโลก 

สายพันธุ์หนึ่ง การปรับปรุงสายพันธุ์ข้าวสังข์หยดให้เป็นสายพันธุ์บริสุทธิ์ 

หมายความว่า ได้ผลผลิตที่มีลักษณะสม่ําเสมอและมีความเฉพาะถิ่น 

ทั้งความสูงของต้นหรือความยาวของเมล็ดจะมีความเสถียร ไม่ว่าจะนํา 

ไปปลูกที่ไหนหรือปลูกไปแล้วกี่ปีก็ตาม นอกจากจะมีการเปลี่ยนแปลงยีน 

ที่ควบคุมลักษณะของพันธุ์ข้าว 

ข้อมูลจากการดําเนินงานของศูนย์สายพันธุ ์ข้าวจังหวัดพัทลุงที ่ได้นํา 

พันธุ์ข้าวสังข์หยดแจกจ่ายแก่เกษตรกร ระบุว่า ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 

เป็นต้นมา จนกระทั่งปัจจุบัน จังหวัดพัทลุงมีพื้นที่การปลูกข้าวสังข์หยด 

ทั้งจังหวัด 12,900 ไร่ มีชาวนาปลูกข้าวชนิดนี้เพิ่มขึ้น 1,900 คน ความ 

นิยมเหล่านี้เกิดมาจากลักษณะพิเศษของพันธุ์ข้าว รวมทั้งแรงสนับสนุน 

จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถที่ทรงพระราชทาน 

วโรกาสให้จัดทําโครงการขยายพื้นที่ทดลองเพาะปลูกข้าวพันธุ์สังข์หยดจน 

ได้รับการขึ้นทะเบียนรับรองเป็นสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ที่คนพัทลุง 

ภาคภูมิใจ 

Data from the Phattalung Rice Research Center 

mapped the distribution of Sangyod breeder seeds to 

farmers since 2005. Now, Phattalung Province grows 

Sangyod rice in 12,900 rais of land with a total of 1,900 

rice growers. Their preferences resulted from specific features 

of Sangyod rice, including the kind support of Her Majesty 

the Queen, in expanding test areas for growing this strain 

until it became a registered GI product and the pride of 

Phattalung. 

From Indigenous Rice to 

Export Production 

In 2005, Khun Saisunee Kaekao, a 40 year-old 

Phattalung farmer became one of the first persons to 

grow Sangyod rice from improved breeder seeds by the 

Phattalung Rice Research Center on 10 rais of land, 

later expanded to 200 rais, which provided a good 

yield of over 100 tons that benefited consumers and rice 

merchants who came to buy rice directly at her plot. 

Later, the Sangyod Housewives’ Group was established with 

the support of the Provincial Governor, namely Mr. Prajak 

Suwannapakdee, to supply Sangyod rice to domestic 

markets. 

Furthermore, the Sangyod Cooperative was established 

so as to distribute rice breeder seeds to members. Now, 

the Sangyod Housewives’ Group owns more than 500 rais of 

rice plots. As the pioneer of the Sangyod rice growers, Khun 

Saisunee realized that Sangyod rice has a softer texture than 

regular rice and is suitable for making into highly nutritional 

brown rice. 

23 


จากข้าวพื้นบ้านสู่สายการผลิต 

เพื่อการส่งออก... 

นับจากปี พ.ศ. 2548 คุณสายสุนีย์ เกื้อแก้ว วัย 40 ปี ชาวนา 

คนหนึ่งในจังหวัดพัทลุง เป็นบุคคลแรกๆ ที่ปลูกข้าวพันธุ์สังข์หยดที่ปรับปรุง 

พันธุ์โดยศูนย์วิจัยข้าวพัทลุง จาก 10 ไร่ ขยายเป็น 200 ไร่ ส่งผลผลิต 

ตรงแก่ผู้บริโภคและพ่อค้าข้าวที่เข้ามารับซื้อถึงแปลงนาของเธอ จนกระทั่ง 

สามารถผลิตข้าวได้มากกว่า 100 ตัน ต่อมาจึงจัดตั้งกลุ่มแม่บ้านซึ่ง 

ผลิตข้าวสังข์หยดและได้รับการสนับสนุนจากผู้ว่าราชการจังหวัดในขณะนั้น 

คือ ท่านประจักษ์ สุวรรณภักดี ให้สามารถผลิตข้าวสังข์หยดป้อนตลาด 

ผู้บริโภคทั่วประเทศ 

นอกจากนี้ยังมีการจัดตั้งสหกรณ์ข้าวสังข์หยดและแจกจ่ายเมล็ดพันธุ์ 

แก่สมาชิก จนถึงบัดนี้ สหกรณ์กลุ่มแม่บ้านข้าวสังข์หยดมีพื้นที่แปลง 

ข้าวสังข์หยดมากกว่า 500 ไร่ ในฐานะที่เป็นคนแรกๆ ที่ริเริ่มการปลูกข้าว 

สังข์หยด คุณสายสุนีย์ เห็นว่า ข้าวสังข์หยดมีความนิ่มกว่าปกติและ 

เหมาะที่จะทําข้าวกล้องหรือข้าวซ้อมมือที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง 

จากประสบการณ์ คุณสายสุนีย์บอกอีกว่า ข้าวสังข์หยดเป็นข้าว 

ที่กินน้อยแต่อิ่มนาน เปลือกสีแดงที่หุ้มข้าวสังข์หยดติดอยู่กับรําข้าวและ 

ปลายข้าว เมื่อเอาไปเลี้ยงหมูทําให้หมูโตไวและอ้วนพีแต่กลับมีเนื้อติดมัน 

น้อย หมูที่คุณสายสุนีย์เลี้ยงไว้มีน้ําหนักกว่า 200 กิโลกรัม แต่เนื้อแทบ 

จะไม่ติดมันเลย “มีแต่เนื้อแดงเหมือนกับเนื้อวัว” เธอกล่าว การทดลอง 

ให้หมูกินรําข้าวสังข์หยด ทําให้กลุ่มแม่บ้านได้แปรรูปผลิตภัณฑ์รําข้าว 

และจมูกข้าวสังข์หยดพร้อมชงดื่มและได้รับการตอบรับเป็นอย่างดี 

จากผู้บริโภคทั้งในและต่างจังหวัด 

คุณสายสุนีย์ ยกตัวอย่างลูกค้าบางรายซึ่งเป็นอัมพาต จากที่ต้อง 

นอนเพียงอย่างเดียว เดินไปไหนไม่ได้ แต่ปัจจุบัน ลูกค้ารายนั้นเข้ามา 

เยี่ยมกลุ่มแม่บ้าน บางรายสามีนําภรรยามาซื้อผลิตภัณฑ์จากข้าวสังข์หยด 

ครั้งละมากๆ “เค้าบอกว่า ที่ภรรยาเค้าเดินได้เพราะรําข้าวและจมูกข้าว 

นี้” คุณสายสุนีย์กล่าวพร้อมรอยยิ้ม 

From her own experience, Khun Saisunee observed that 

Sangyod rice eaten even in small portions made people feel 

full for longer. The red husk that covers rice seeds when 

mixed with other rice species and rice ends for feeding 

pigs would make them grow quicker, stronger and bigger 

with less or almost no fat such that some pigs weighed 

over 200 kilograms. Khun Saisunee stated that they have 

“only red meat similar to beef.” Moreover, test feeding 

pigs with Sangyod rice bran had led the housewives’ group 

to convert to Sangyod rice bran and to brew products that 

have become widely accepted among local and outside 

consumers. 

Khun Saisunee also cited the example of certain clients 

who had been paralyzed and confined to bed. Now, those 

same people came to visit the housewives’ group and, 

also, some husbands bought their wives to purchase lots of 

products made from Sangyod rice. She talked about one 

client with a smile, “He mentioned to me that his wife was 

able to walk because of this rice bran and rice germ.” 

Unfortunately, contemporary Sangyod rice growing still 

provides lower yields than other rice strains and export 

markets refuse to accept contaminated rice. Moreover, 

unpredictable weather conditions, such as sudden floods, as 

well as unsuitable agricultural systems created some minor 

problems. However, improving breeder rice strains must be 

continued so that Sangyod rice can enter the export market 

with a brighter future. Also, there should be research studies 

to learn how to process Sangyod rice into brown rice drinks 


24

ปัจจุบันข้าวพันธุ์สังข์หยดยังปลูกได้ผลผลิตน้อยกว่าข้าวพันธุ์ทั่ว 

ไป ตลาดส่งออกยังไม่เป็นที่ยอมรับเพราะการส่งออกข้าวเมล็ดขาวจะต้อง 

ไม่มีการปนเปื้อน หรือดินฟ้าอากาศที่ปรวนแปร เช่น สภาพน้ําท่วม 

ฉับพลันกับระบบการเกษตรที่ยังไม่ดีพร้อมจะเป็นปัญหาอุปสรรคอยู่บ้าง 

แต่การพัฒนาปรับปรุงสายพันธุ์และการเกษตรแบบครบวงจรจะต้องไม่ 

หยุดนิ่งเพื่อช่วยให้ข้าวสังข์หยดก้าวสู่ตลาดข้าวเพื่อการส่งออกได้อย่าง 

แจ่มใสในอนาคต นอกจากนี้ ยังต้องการผลงานศึกษาเชิงวิจัยเพื่อการ 

แปรรูปข้าวสังข์หยดให้เป็น น้ําข้าวกล้อง น้ํามันรําข้าว โดยพัฒนา 

กรรมวิธีร่วมกับกลุ่มแม่บ้าน เช่น กลุ่มแม่บ้านของคุณสายสุนีย์เป็นต้น 

แบบในการผลิต โดยมีการเชื่อมโยงตลาดท้องถิ่น พัฒนาเครือข่ายและ 

ผลิตเป็นสินค้า OTOP 

ปัจจุบัน มีผู้ผลิตในจังหวัดพัทลุงมากมาย อาทิ สหกรณ์การเกษตร 

เพื่อการตลาด (สกต.) จังหวัดพัทลุง กลุ่มผลิตข้าวซ้อมมือ-นาขยาด 

กลุ่มผลิตข้าวซ้อมมือควนขนุนกลุ่มข้าวซ้อมมือ-บ้านไสกุน กลุ่มผลิตข้าว 

ซ้อมมือ-ปากพะยูน กลุ่มผลิตภัณฑ์ข้าวซ้อมมือบ้านนาหม่อม ที่พร้อมจะ 

เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาข้าวสายพันธุ์นี้ 

ถึงวันนี้ 

ข้าวสังข์หยด ข้าวพันธุ์พื้นเมือง จังหวัดพัทลุง กําลังก้าวเข้าสู่ 

ตลาดข้าวโลกด้วยแผนพัฒนาข้าวครบวงจรของกรมการข้าว มีแนวโน้ม 

ที่สดใสแจ่มชัด ก็ด้วยพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ 

พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงทอดพระเนตรเห็นถึงความสําคัญของการปรับปรุง 

พันธุ์ข้าวพื้นเมืองให้ก้าวสู่ทศวรรษใหม่ บวกกับแรงกายแรงใจของชาวนา 

จังหวัดพัทลุงที่ไม่ละทิ้งภูมิปัญญาและวิถีชาวนาของบรรพบุรุษที่สืบทอด 

กันมายาวนานและทําให้สังคมไทยดํารงอยู่ได้จวบจนทุกวันนี้ 

and rice bran oil by developing methods together with the 

Housewives’ groups, such as Khun Saisunee’s housewives’ 

group, as a production model to link local markets with 

network development so as to become an OTOP brand. 

Presently, many producers in Phattalung Province, 

such as the Phattalung Agricultural Marketing Cooperative, 

Nakayad Brown Rice Producers’ Group, Quankanun Brown 

Rice Producers’ Group, Ban Saikun Brown Rice Producers’ 

Group, Pakpayoon Brown Rice Producers’ Group and Ban 

Namon Brown Rice Producers’ Group are ready to take part 

in developing this rice breeder. 

The Present 

Sangyod Rice, an indigenous rice strain of Phattalung 

Province, is entering the world market with complete 

development plan of the Phattalung Rice Department, 

with a bright future thanks to the kindness of Her 

Majesty the Queen, who foresaw the urgent need to 

improve indigenous rice breeder strains ready for the next 

decade. This combines the strong spirit of Phattalung’s 

farmers in preserving their ancestors’ wisdom and traditions 

descending from one generation to another that continues 

to sustain Thai society. 

25 


ความสมดุลและ 

ความหลากหลาย 

Balance and Diverse 

คืนกล้วยไม้สู่ป่าในโครงการพระราชดําริ 

Orchids Replanted in Jungle: the Royal Development Project 

ประเทศไทยนอกจากจะเป็นประเทศส่งออกกล้วยไม้เขตร้อน 

อันดับ 1 ของโลก นํารายได้เข้าประเทศกว่า 3,000 ล้านบาทต่อปี แล้ว 

ประเทศไทยยังเป็นบ้านหลังใหญ่ของกล้วยไม้รองเท้านารีหลากชนิด 

ซึ่งชนิดที่ค้นพบในประเทศไทยคิดเป็นสัดส่วนถึง 1 ต่อ 4 ของกล้วยไม้ 

รองเท้านารีสกุล Paphiopedilum ทั้งหมดบนโลก 

สีสันและลวดลายของดอก ใบอันงดงามแปลกตา อีกทั้งความคงทน 

ของดอกซึ่งมีอายุนานถึง 45 วัน กว่าจะโรยรา ลักษณะดอกที่มีกลีบปาก 

งองุ้มเข้าหากันเป็นกระเปาะคล้ายกระเป๋า หรือรองเท้าบูทของผู้หญิง 

ชาวยุโรปโบราณ ดังนั้น จึงไม่เพียงแต่ล่อใจเหล่าแมลงให้ชวนมาผสมพันธุ์ 

ถ่ายละอองเกสรเท่านั้น ยังดึงดูดให้ผู้คนหันมาสนใจปลูกมากขึ้น และ 

ด้วยสนนราคาที่ค่อนข้างสูง ทําให้มีการปลูก ปรับปรุงพันธุ์และขยายพันธุ์ 

เพื่อการค้ากันอย่างแพร่หลายทั้งในและต่างประเทศ นี่เองจึงเป็นสาเหตุ 

สําคัญของการลักลอบนํากล้วยไม้รองเท้านารีออกจากป่าจนกระทั่ง 

เกือบจะสูญพันธุ์ไปในที่สุด 

Being the world’s number one tropical orchid exporter, 

with generates incomes of over 3 billion baht annually, 

Thailand is home of orchids specifically Lady’s Slipper orchids. 

There are one fourth of genus Paphiopedilum found in the 

country comparing to the total that found on earth. 

Lady’s Slipper Orchids are beautiful flowers with vivid 

colors and exotic shapes that bloom for as long as 45 days. 

This flower has a pouch like or slipper-shaped lip similar to 

the shoes once worn by european women. Lady’s Slipper 

pouches attract insects to pollinate the flowers as well as 

proving delightful for people. Owing to high prices, Lady’s 

Slipper orchids have become popular commercial plants with 

improved and extended species grown for both domestic 

and overseas sales. This has contributed to over-exploitation 

of the species in its natural habitat and has caused Lady’s 

Slipper Orchids to become nearly extinct in the wild. 


26

โครงการอนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีดอยอินทนนท์ 

ตามแนวพระราชดําริฯ 

ณ ยอดดอยจุดสูงที่สุดของประเทศไทยและภายใต้ผืนป่าดิบ 

ดึกดําบรรพ์อันกว้างใหญ่ ความเขียวขจีและอากาศเย็นบริสุทธิ์แสดง 

ให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของพันธุ์ไม้นานาชนิดที่ปกคลุมอยู่รายล้อม 

รอบบริเวณ ในอดีตหลังเส้นทางเล็กๆ ที่ตัดเข้าป่าลึกอันชุ่มชื้นและ 

หนาวเย็น ที่นี่เป็นที่แรกที่ได้ค้นพบ “กล้วยไม้รองเท้านารีอินทนนท์” 

รวมไปถึงกล้วยไม้และพันธุ์ไม้ป่าที่สวยงามและหายากยิ่งนัก ทว่าปัจจุบัน 

ดอยอินทนนท์กลับไม่หลงเหลือพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีในป่าธรรมชาติ 

ให้เห็นอีกต่อไปแล้ว ดังนั้น บนพื้นที่ 30 ไร่ สูงกว่าระดับน้ําทะเล 

1,665 เมตร จึงเป็นที่ตั้งของโครงการอนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารี 

ดอยอินทนนท์ตามแนวพระราชดําริฯ ซึ่งได้ตกแต่งภูมิทัศน์ไว้ได้อย่าง 

งดงามชวนมองในลักษณะของสวนหินและพันธุ์ไม้ต่างๆ มากมาย และ 

ได้รวบรวมพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีจากทั่วประเทศมาทําการเพาะเลี้ยง 

และจัดตกแต่งสวนไว้อย่างสวยงาม 

คุณณัฐวุฒิ มณีรัตนชัยยง เจ้าหน้าที่โครงการฯ ได้เล่าถึงความเป็นมา 

ของโครงการ ซึ่งเกิดขึ้นจากพระราชดําริของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ 

พระบรมราชินีนาถที่ทรงเล็งเห็นถึงคุณค่าของการอนุรักษ์สายพันธุ์ 

กล้วยไม้รองเท้านารีพันธุ์พื้นเมืองของประเทศไทย โดยทรงมีพระราชดําริ 

ให้ดําเนินการอนุรักษ์ขยายพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีเพิ่มเติม ดังนั้น 

กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช จึงได้จัดทําโครงการอนุรักษ์ 

พันธุ์ไม้กล้วยไม้รองเท้านารีขึ้น ณ อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ 

ต.บ้านหลวง อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ เพื่อเป็นการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับ 

ระบบนิเวศวิทยาของพันธุ์ไม้ดังกล่าว และใช้เป็นสถานีเพาะชําและขยาย 

พันธุ์ โดยได้นําพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีที่เป็นต้นกล้ามาอนุบาลไว้และ 

ขยายพันธุ์ เพื่อรองรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพและ 

การคืนพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีกลับสู่ป่าธรรมชาติตามเดิม 

Inthanon Lady’s Slipper Orchid Conservation Project: 

the Royal Development Project 

At the very top of the highest mountain (Doi) in 

Thailand and its vast jungle, the lush green plants and 

cool breeze show the fertility and abundant flora of the 

surrounding areas. Back in the past, along the small trails 

leading to the tropical rain forest, “Lady’s Slipper Inthanon” 

was found here, as well as exotic orchids and other rare 

flora. Unfortunately, wild Lady’s Slipper Orchids are now 

nowhere to be seen at Doi Inthanon. Consequently, the 

Inthanon Lady’s Slipper Orchid Conservation Project has 

been established in accordance with the Royal Development 

Project, on 30 rais of land with beautiful landscape, 

decorated with rock gardens and many plants, located 1,665 

meters above sea level. Lady’s Slipper Orchids from all over 

the country have been collected and are being grown here 

in beautiful decorated gardens. 

Mr. Nattavut Maneerattanachaiyong, the Project 

Officer, talked about the background of the project initiated 

by Her Majesty Queen Sirikit, who has foreseen the value of 

preserving indigenous Lady’s Slippers Orchids as well as 

supporting the expansion of Lady’s Slippers species. As a result, 

the Department of National Parks, Wildlife and Plant Conservation 

set up the Lady’s Slipper Conservation Project at Doi 

Inthanon National Park, Ban Luang Sub-district, Jomthong 

District, Chiang Mai Province to conduct study and research 

concerning the ecological systems of such species as well 

as using the place as a nursery. Many Lady’s Slipper Orchids 

seedlings are propagated to preserve biological diversity so 

as one day to return Lady’s Slipper Orchids to their natural 

habitats. 

27 


มารู้จัก “กล้วยไม้รองเท้านารี” เสน่ห์ความงามแห่งยอดดอย 

อันที่จริงกล้วยไม้รองเท้านารีสกุล Paphiopedilum spp. 

เป็นพันธุ์ไม้ดอกที่ค่อนข้างปลูกยาก เติบโตช้าและใช้เวลานาน โดยรวม 

ต้องใช้เวลากว่า 5 ปี จึงจะออกดอก ในสภาพแวดล้อมและภูมิอากาศ 

ที่เหมาะสมซึ่งเป็นปัจจัยสําคัญต่ออัตราการรอดและเจริญเติบโตของ 

พืชอนุรักษ์พันธุ์นี้ โดยธรรมชาติกล้วยไม้รองเท้านารีเป็นกล้วยไม้อิงอาศัย 

มักขึ้นตามที่สูงบนต้นไม้ใหญ่หรือตามซอกผาหินและพื้นดินที่มีซากใบไม้ 

ผุทับถมอยู่เป็นเวลานานหลายปี อีกทั้งเติบโตอยู่ในระดับความสูง 

ที่สูงกว่าระดับน้ําทะเลปานกลางมาก ซึ่งคุณณัฐวุฒิได้เล่าให้ฟังว่า 

“โดยธรรมชาติกล้วยไม้รองเท้านารีอินทนนท์มันจะอยู่ข้างล่าง 

ไม่รอด เพราะต้องอยู ่ในที ่สูงระดับ 1,000 เมตร ขึ ้นไป ถ้านําไปปลูกข้างล่าง 

จะตาย ฉะนั้นที่เขานําไปซื้อขายกันจึงปลูกไม่รอด แต่ที่ยังมีการลักลอบ 

อยู่เรื่อยๆ เนื่องจากคนส่วนใหญ่ไม่ทราบข้อมูลนี้” 

และยังกล่าวเสริมอีกว่า “กล้วยไม้รองเท้านารีชอบความชื้นสูง 

อุณหภูมิต่ํา โดยเฉพาะที่ดอยอินทนนท์ซึ่งมีความสูงจากระดับน้ําทะเล 

ปานกลางถึง 1,600 - 2,000 เมตร จึงเป็นแหล่งอาศัยของกล้วยไม้ 

รองเท้านารีที่เหมาะสมที่สุด” 

Appreciating Lady’s Slipper Orchids Exotic Highland 

Beauty 

According to Mr. Nattayut, Lady’s Slipper Orchids 

(Paphiopedilum spp.) grow slowly. It usually take more than 

five years for the flower to bud. Proper environment and 

climate are considered crucial factors for the survival and 

growth of this species. Normally, Lady’s Slipper Orchids are 

Ephiphytic Orchids that grow on the top of big trees, 

between the cracks of a cliff or in areas full of long 

decayed leaves much higher than sea level. 

“Normally, Inthanon Lady’s Slipper Orchids cannot 

survive down below because they must be grown 1,000 

metres above sea level. However, smuggling such orchids 

out of the area occurs frequently because people are not 

aware of this fact.” 

He further observed that “Lady’s Slipper Orchids 

prefer extremely high humidity with a rather cool temperature, 

which is especially true of Doi Inthanon, which is some 

1,600 - 2,000 meters above sea level and very suitable for 

the flowers.” 


28

สําหรับการขยายเพาะพันธุ์ สามารถทําได้ 3 วิธี คือ เพาะจาก 

เมล็ดที่มีลักษณะเป็นฝักโดย เมล็ด 1 ฝัก มีจํานวน 10,000 - 100,000 

เมล็ด และจะมีชีวิตรอดเพียง 10 ต้น นอกจากนี้ ยังเพาะพันธุ์โดยวิธี 

แยกหน่อและเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อแต่รอดยาก โครงการฯ จึงใช้วิธีเพาะจาก 

เมล็ด โดยการผสมเมล็ดให้เกสรติด จากนั้นจึงนําไปให้มหาวิทยาลัยแม่โจ้ 

เพาะปั่นเมล็ด แล้วนํามาขยายพันธุ์อนุบาลต่อ 

ในปัจจุบันมีการค้นพบกล้วยไม้รองเท้านารี สกุล Paphiopedilum 

spp. สายพันธุ์แท้ในประเทศไทยทั้งหมด 17 ชนิด ซึ่งจัดเป็นพืชอนุรักษ์ 

ตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2535 อันได้แก่ 

Plant propagation can be managed in three ways. The 

first is to take seedlings from a pod. Within a single pod, 

there are about 10,000 - 100,000 seeds but only ten of the 

plants survive. The second, by dividing the shoot and lastly 

by cultured tissue, which is rather difficult for the plant to 

survive. So, the project chooses the third method seedlings 

by mixing seeds with pollen before giving them to Mae Jo 

University to grow and expand the species. 

Until now, the following 17 pure breeds of Lady’s 

Slipper Orchids (Paphiopedilum spp.) have been found and 

are classified as conserved plants under the protection of 

the Plant Act (No.2) B.E. 2535 (1992) 

1. รองเท้านารีคางกบ (Paphiopedilum callosum) 

2. รองเท้านารีดอยตุง (Paphiopedilum charlesworthii) 

3. รองเท้านารีอินทนนท์ (Paphiopedilum villosum) 

4. รองเท้านารีขาวชุมพร (Paphiopedilum godefroyae) 

5. รองเท้านารีขาวสตูล (Paphiopedilum niveum) 

6. รองเท้านารีอินซิกเน่ (Paphiopedilum insigne) 

7. รองเท้านารีปีกแมลงปอ (Paphiopedilum sukhakulii) 

8. รองเท้านารีช่องอ่างทอง (Paphiopedilum ang thong) 

9. รองเท้านารีเกาะช้าง (Paphiopedilum siamensis) 

10. รองเท้านารีคางกบคอแดง (Paphiopedilum appletonianum) 

11. รองเท้านารีม่วงสงขลา (Paphiopedilum barbatum) 

12. รองเท้านารีฝาหอย (Paphiopedilum bellatulam) 

13. รองเท้านารีเหลืองปราจีน (Paphiopedilum concolor) 

14. รองเท้านารีเหลืองกระบี่ (Paphiopedilum exull) 

15. รองเท้านารีเหลืองตรัง (Paphiopedilum godefroyae var.leucochilum) 

16. รองเท้านารีเหลืองเลย (Paphiopedilum hirsutissimum) 

17. รองเท้านารีเมืองกาญจน์ (Paphiopedilum parishii) 

29 


คุณณัฐวุฒิได้เล่าให้ฟังอีกว่า “โครงการนี้ตั้งขึ้นมาเพื่อเป็นแหล่ง 

รวบรวมพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีสายพันธุ์ต่างๆ ไม่เฉพาะพันธุ์อินทนนท์ 

เท่านั้นแต่หมายรวมถึงพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีสายพันธุ์แท้ในประเทศไทย 

ทั้ง 17 ชนิด ซึ่งเราพยายามรวบรวมมาไว้ในโครงการนี้ แต่ตอนนี้ 

เรายังหาได้ไม่ครบ ขาดอีก 3 ชนิด คือ ม่วงสงขลา (Paphiopedilum 

barbatum) ช่องอ่างทอง (Paphiopedilium ang thong) เกาะช้าง 

(Paphiopedilum siamensis) ส่วนกล้วยไม้รองเท้านารีอีก 14 ชนิด 

ที่เราหามาปลูกและเพาะพันธุ์ไว้ บางชนิดก็อยู่ไม่ได้ ตัวอย่างเช่น 

สายพันธุ์ที่มาจากภาคใต้อันเหมาะกับสภาพอากาศร้อนชื้น แต่ที่นี่ 

อากาศเย็นเกือบตลอดปีทําให้กล้วยไม้ไม่สามารถปรับตัวได้ ดังนั้น 

กล้วยไม้รองเท้านารีส่วนใหญ่ที่เพาะพันธุ์ภายในโครงการจึงเป็นพันธุ์ไม้ 

กล้วยไม้รองเท้านารีอินทนนท์เชียงใหม่” 

ตลอดระยะเวลา 5 ปี นับตั้งแต่เริ่มก่อตั้งโครงการขึ้นในปี 

พ.ศ. 2547 ปัจจุบันโครงการฯ สามารถขยายพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารี 

พันธุ์พื้นเมืองโดยเฉพาะรองเท้านารีอินทนนท์ได้เป็นจํานวนมากแล้ว 

แต่ปริมาณที่มากขึ้นก็ยังไม่เพียงพอที่จะนํากลับคืนสู่ธรรมชาติดั่งเดิม 

อีกทั้งกล้วยไม้รองเท้านารีได้ถูกจัดให้เป็นพันธุ์พืชที่ต้องคุ้มครองตาม 

บัญชีแนบท้ายที่ 1 ของอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศ ชนิด 

สัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ (The Convention on International 

Trade in Endangered Species : of Wild Fanna and 

Flora CITES) ซึ่งห้ามทําการค้าโดยเด็ดขาดยกเว้นเพื่อการ 

ศึกษา วิจัย หรือขยายพันธุ์เทียม ซึ่งจะต้องได้รับการยินยอม 

จากประเทศที่นําเข้าเสียก่อน ประเทศที่ส่งออกจึงสามารถออกใบอนุญาต 

ได้ ทั้งนี้ ต้องคํานึงถึงความอยู่รอดของชนิดพันธุ์นั้นๆ ด้วย นอกจากนี้ 

ยังเป็นพืชอนุรักษ์ตามพระราชบัญญัติพันธุ์พืช (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535 

อีกด้วย ดังนั้น หากผู้ใดฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามพระราชบัญญัติ 

ดังกล่าว ต้องระวางโทษจําคุกไม่เกิน 3 เดือน หรือปรับไม่เกิน 3,000 

บาท หรือทั้งจําทั้งปรับ ซึ่งคุณณัฐวุฒิได้ให้ข้อคิดเห็นว่า 

“กรณีที่รองเท้านารีอินทนนท์ เชียงใหม่ ยังไม่สามารถนําคืนสู่ 

ป่าได้เพราะยังไม่ผ่านอนุสัญญาไซเตส ซึ่งเป็นอนุสัญญาระหว่างประเทศ 

ที่กําหนดห้ามมิให้มีการครอบครองพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารี ชาวบ้าน 

จึงนําไปเพาะพันธุ์ต่อเพื่อธุรกิจไม่ได้ ฉะนั้น หากเรานํากล้วยไม้คืนสู่ป่า 

ในขณะนี้ ความที่เป็นพืชพันธุ์หายาก ตลาดต้องการสูง ราคาแพง 

ชาวบ้านก็จะแอบลักลอบเอาไปขายต่อ ดังนั้น ถ้าเราผ่านอนุสัญญาตัวนี้ 

ชาวบ้านก็สามารถนํามาขยายเพาะพันธุ์ปลูกเองได้ ขายเองได้ ปัญหา 

การลักลอบขโมยพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีออกจากป่าก็จะลดลงไปได้ 

โดยปริยาย” 

นอกจากการพยายามรวบรวมสายพันธุ์เพื่ออนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้ 

รองเท้านารีแล้ว โครงการยังได้มีความพยายามพัฒนาโดยดัดแปลง 

สภาพการปลูกเป็นแบบปลูกในกระถาง ซึ่งกล้วยไม้มีรากเป็นชนิดระบบ 

รากอากาศ จึงต้องมีการใช้วัสดุที่โปร่งเพื่อให้อากาศสามารถผ่านได้ โครงการฯ 

จึงได้มีการทดลองวัสดุที่ใช้ปลูก เช่น ถ่าน ไม้ผุ เปลือกสน เป็นต้น 

ผลที ่ได้คือ กล้วยไม้สามารถเจริญเติบโตได้ดีเพราะได้ปุ ๋ยและน้ ําที ่เหมาะสม 

Mr. Nuttavut further stated that “... the project’s aim is to 

collect Inthanon Lady’s Slipper orchids, as well as other 

indigenous Lady’s Slippers orchid species in Thailand. 

There are now 17 species available on the site. We are 

still searching for three species, namely, Paphiopedilum 

barbatum, Paphiopedilum angthong, and Paphiopedilum 

siamensis. As for the other 14 species of Lady’s Slipper 

orchids that have been grown at the Project, some 

survived while others perished. For example, Lady’s Slipper 

orchids that come from the south prefer a hot and humid 

climate and have been unable to adapt to the climate 

here, which is mostly cold for the entire year. Consequently, 

the most propagated Lady’s Slipper orchids at the project 

are the Inthanon Lady’s Slippers orchids of Chiang Mai.” 

For five years, since the inauguration of this project 

in 2004, many indigenous Lady’s Slippers orchid plants have 

been grown but not yet enough to be able to return them 

to the wild. Meanwhile, Lady’s Slipper orchids have been 

classified as a protected species according to attachment 

one of The Convention on International Trade in 

Endangered Species of wild Fanna and Klora (CITES), which 

has absolutely forbidden commercial trade of the species 

unless it is for study, research or artificial propagation. 

Shipment of the species must be approved by the 

importing country before the exporting country can issue 

the requisite permit and the survival of the plants must also 


30

นอกจากนี้ ยังมีแนวคิดในการผสมข้ามสายพันธุ์เพื่อพัฒนาสายพันธุ์ 

กล้วยไม้รองเท้านารีให้สามารถเจริญเติบโตได้ดีในสภาพภูมิอากาศปกติ 

ทั้งนี้ อาศัยการดึงจุดเด่นของกล้วยไม้แต่ละสายพันธุ์มารวมไว้ในพันธุ์ 

กล้วยไม้ลูกผสม จึงอาจเป็นหนึ่งทางเลือกสําหรับผู้ชื่นชอบในเสน่ห์ 

ความงามของกล้วยไม้สายพันธุ์นี้ 

เหนืออื่นใดแรงสนับสนุนด้านงบประมาณเพื่อต่อยอดโครงการฯ 

ทั้งจากภาครัฐและเอกชนคงเป็นกําลังสําคัญที่จะทําให้เกิดการพัฒนา 

มากยิ่งขึ้น รวมไปถึงการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับข้อมูลที่ถูกต้อง 

เกี่ยวกับกล้วยไม้รองเท้านารีพันธุ์พื้นเมืองแท้ ซึ่งนําไปสู่ความเข้าใจและ 

ความตระหนักเพื่อการอนุรักษ์พืชที่ใกล้จะสูญพันธุ์นี้ได้ไม่มากก็น้อย 

ในอนาคตหากจํานวนพันธุ์กล้วยไม้รองเท้านารีเพียงพอต่อการ 

นํากลับคืนสู่ป่าและผ่านกฎหมายไซเตสแล้ว เราและลูกหลานของเรา 

คงได้เห็นต้นกล้ากล้วยไม้รองเท้านารีพันธุ์พื้นเมืองของประเทศไทย 

ทั้ง 17 ชนิด กลับคืนสู่ป่าอีกครั้ง ซึ่งแน่นอนว่าแนวโน้มการอยู่รอดใน 

สภาพป่าธรรมชาติที่เต็มไปด้วยความอุดมสมบูรณ์จากแหล่งอาหารที่สะสมไว้ 

เป็นจํานวนมากจะสามารถสร้างการปรับสภาพความอยู่รอดของต้นกล้า 

ในระบบนิเวศโดยรอบได้เป็นอย่างดี อีกทั้งโดยทั่วไปกล้วยไม้สายพันธุ์นี้ 

ชอบแสงผ่านแค่ร้อยละ 30 - 40 เท่านั้น ซึ่งธรรมชาติของป่าทึบ 

จึงถือเป็นที่อาศัยอันเหมาะสมอย่างยิ่ง 

be considered. Since they are also under the protection 

of the Plant Act (No. 2) B.E. 2535, any violators may be 

sentenced to a maximum of three months imprisonment or 

a 3,000 baht fine or both. 

According to Mr. Nuttavut, “The reason that we are 

unable to return Inthanon Lady’s Slipper orchids of Chiang 

Mai to the wild is because they are not protected by 

CITES. Locals are unable to propagate them for commercial 

purposes and this has made them very rare species with 

high price and market demand. Local people will certainly 

seek plants to sell illegally. When the species are protected 

by CITES, the local people should be able to propagate and 

sell them legally. Then, the problems from smuggling Lady’s 

Slipper orchids from the jungle would be reduced.” 

In addition to collecting varieties of Lady’s Slipper 

orchids for the Conservation Project, more efforts are 

being made in terms of further development by experiment 

growing them in pots. Since orchids have aerial roots, they 

require planting materials with good ventilation. The Project 

has tried growing them with numerous planting materials such 

31 


อย่างไรก็ตาม เมื่อถึงเวลานั้นคงต้องมีการศึกษาวิจัยต่อเนื่องทั้งใน 

เรื่องของระบบนิเวศ อัตราการรอด การติดเชื้อโรค ฯลฯ เพื่อพัฒนาและ 

สร้างกระบวนเรียนรู้ในขั้นต่อไป และยังเป็นการสร้างความเข้าใจในกลไก 

อันซับซ้อนของธรรมชาติ เพื่อต่อยอดองค์ความรู้ในการอนุรักษ์ความ 

หลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งเป็นสมบัติล้ําค่าทั้งของชาติและของโลกสืบไป 

สุดท้ายนี้ กองบรรณาธิการวารสารธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของ 

ประเทศไทยต้องขอขอบพระคุณโครงการอนุรักษ์พันธุ์กล้วยไม้รองเท้า 

นารีอินทนนท์ตามพระราชดําริฯ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ ์พืช 

ที่ได้มอบหมายให้คุณณัฐวุฒิ มณีรัตนชัยยง เป็นผู้ให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ 

อย่างยิ่ง 

as charcoal, rotten wood and pine bark. It has been found 

that orchids can grow very well with suitable amounts of 

fertilizer and water. 

Furthermore, the crossbreeding concept to develop 

better hybrid species able to grow in a normal climate 

by drawing on the superior features of various species to 

combine in one could be another alternative for Lady’s 

Slipper orchid admirers. 

Above all, budget support both from the private and 

public sectors to add more value to the Project is the 

main drive for better development, including publicity and 

accurate information of indigenous Lady’s Slipper orchids. This 

should lead to better understanding and awareness for the 

conservation of nearly extinct species. 

In the future, if the stock of the Lady’s Slipper 

orchids is sufficient to replant them in the wild and to 

meet CITES requirements, then all of us and our descendents 

might see the return of all 17 species of indigenous 

Lady’s Slipper orchids to the wild once again. Certainly, their 

existence in their natural habitat abundant with food could 

increase chances of survival for seedlings in the surrounding 

ecological systems. Since this orchid species can tolerate only 

30 - 40% sunlight, dense jungle is the most suitable habitat. 

However, research has to continually conduct regarding 

ecological systems, survival rates and infectious diseases in 

order to develop and build higher level learning processes, 

as well as encouraging true understanding the complexity of 

nature. To expand the knowledge about biological diversity 

is a priceless treasure of both the nation and the world. 

Finally, the editorial board of Thailand’s Nature and 

Environment Journal would like to thank the Royal 

Development Inthanon Lady’s Slipper Conservation Project, 

the Department of National Parks, Wildlife and Plant 

Conservation for allowing Mr.Nuttavut Maneerattanachaiyong 

to provide us with useful information. 


32

สิ่งแวดล้อมและมลพิษ 

Environment and 

Pollution 

มิ่งขวัญ ธรศิริกุล 1 

by Mingkwan Thornsirikul 1 

CSR เครื่องมือการบริหารการจัดการสิ่งแวดล้อม 

ตอนที่ 2 CSR กับการยอมรับในระดับโลก 

CSR: Environmental management tool Chapter 2: CSR and universally acception 

ตอนที่แล้ว เป็นการนําเสนอความหมายของ CSR (Corporate 

Social Responsibility) หรือ ความรับผิดชอบต่อสังคมของภาคธุรกิจ 

และดูเหมือนแต่ละสํานักแต่ละสถาบันทั้งในประเทศและต่างประเทศ 

ได้ให้ความหมายไว้ในทิศทางที่คล้ายกันโดยตั้งอยู่บนหลักการของการ 

บริหารที่ต้องการให้ภาคธุรกิจหรือองค์กรมีความเข้มแข็ง เจริญก้าวหน้า 

ไปพร้อมๆ กับสังคมที่ยั่งยืนทั้งคนและสิ่งแวดล้อม จึงไม่น่าแปลกใจที่ทําไม 

CSR จึงอยู่ในความสนใจของภาคธุรกิจและวิสาหกิจทั้งขนาดเล็กและ 

ขนาดใหญ่ทั่วโลก 

A previous chapter introduces a definition of CSR 

(Corporate Social Responsibility) or the responsibility to the 

society of business sector. It seems each institute both inside 

and outside the country give a similar meaning based on 

the principle of management which expects business sector 

and organizations to become strong and prosper along with 

people and environment in a sustainable society. So it is not 

surprising why CSR interests many companies in large and 

small size around the world. 

1 นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชํานาญการพิเศษ กองติดตามประเมินผล สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 

1 Environmental official, Senior Professional Level, Division of Monitoring and Evaluation, Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning 

33 


องค์กร ISO (International Organization for Standardization) 

เป็นองค์กรเอกชนที่มีเครือข่ายทั่วโลก โดยมีประเทศต่างๆ เข้าร่วมเป็น 

สมาชิกมากถึง 162 ประเทศ ซึ่งรวมถึงประเทศไทยด้วย องค์กรนี้มี 

หน้าที ่ในการพัฒนาและจัดทํามาตรฐานต่างๆ ไปแล้ว ถึง 17,500 มาตรฐาน 

ที่สําคัญและเป็นที่รู้จัก เช่น ISO 14000 (ระบบจัดการสิ่งแวดล้อม) และ 

ISO 9001 (ระบบคุณภาพ) เป็นต้น ดังนั้นในกรณีของ CSR ก็เช่นกัน 

ที่องค์กรนี้ได้เห็นความสําคัญโดยจัดทําเป็นมาตรฐานความรับผิดชอบ 

ต่อสังคมของภาคธุรกิจภายใต้รหัส ISO 26000 ซึ่งเริ่มดําเนินการ 

มาตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2544 เรื่อยมาจนกระทั่งในเดือน มกราคม ปี พ.ศ. 2548 

จึงมีการตั้งคณะทํางานขึ้นมาดําเนินการพัฒนามาตรฐานอย่างจริงจัง 

เพื่อจัดทําคู่มือและแนวทางปฎิบัติที่สามารถเข้าใจได้ง่าย และใช้ได้กับ 

องค์กรทุกขนาดและทุกประเทศ ไม่ว่าจะเป็นองค์กรขนาดเล็ก ขนาดใหญ่ 

ในประเทศที่กําลังพัฒนาหรือพัฒนาแล้วก็ตาม ซึ่งคณะทํางานนี้ประกอบ 

ด้วยภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับความรับผิดชอบทางสังคม 6 กลุ่ม ได้แก่ 

กลุ่มอุตสาหกรรม กลุ่มหน่วยงานภาครัฐ กลุ่มแรงงาน กลุ่มลูกค้า 

กลุ่มองค์กรเอกชน และกลุ่มบริการอื่นๆ คณะทํางานได้มีการประชุม 

ดําเนินการอย่างต่อเนื่องถึง 7 ครั้ง และคาดว่าจะประชุมอีกครั้งหนึ่ง 

ในเดือนเมษายน ปี พ.ศ. 2553 ก่อนที่จะสรุป ประกาศใช้ และเผยแพร่ 

ในกลางปีเดียวกันต่อไป 

มาตรฐาน ISO 26000 นี้เป็นมาตรฐานแนะนํา (guidance 

document) ที่มีความเชื่อมโยงและสอดคล้องกับมาตรฐานสําคัญ ได้แก่ 

มาตรฐาน ISO 14000 และมาตรฐาน ISO 9000 ด้วย นั่นแสดงให้เห็น 

ถึงความสําคัญของ CSR ที่ภาคธุรกิจ วิสาหกิจและองค์กรต่างๆ 

ทั่วโลกรวมถึงภาครัฐไม่ควรมองข้ามและควรนําไปใช้ในการบริหาร 

องค์กรเพื่อสร้างการยอมรับและความเชื่อถือ ซึ่งเป็นประโยชน์โดยตรงต่อ 

ภาคธุรกิจ วิสาหกิจและองค์กรนั้นๆ โดยสาระสําคัญของ ISO 26000 

ประกอบด้วยหลักการรับผิดชอบต่อสังคม 7 ประการ ได้แก่ 

• หลักการความรับผิดชอบที่ตรวจสอบได้ 

• หลักการความโปร่งใส 

• หลักการปฏิบัติอย่างมีจริยธรรม 

• หลักการยอมรับถึงผลประโยชน์ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย 

• หลักการเคารพต่อหลักนิติธรรม 

• หลักการเคารพต่อแนวปฏิบัติสากล 

• หลักการเคารพต่อสิทธิมนุษยชน 

International Organization for Standardization (ISO) is 

a non-government organization which has a worldwide 

network and 162 countries including Thailand are its 

members, is responsible to develop and publish international 

standards (currently 17,500 standards). Some important 

and well-known standards are ISO 14000 (Environmental 

management system) and ISO 9001 (Quality management 

system). In case of CSR, the organization has developed 

and established a standard of business sector’s responsibility 

to a society under “ISO 26000” since 2001. In January 2005 

a working groups is established to provide apprehensive 

manual and guideline which can be used in any size of 

organizations and companies in every country, no matter it is 

developing or developed country. The working group 

consists of 6 social responsibility groups: namely industrial 

group, government agency group, labor group, customer 

group, private sector group, and other services group. The 

working group has 7 continuous conferences. It is expected 

that another one conference will be held in April 2010 

before the final announcement and promulgation in the 

mid-year. 

The ISO 26000 is the guidance document which 

relates and associates with other important standards 

including ISO 14000 and ISO 9000. This indicates an 

importance of CSR that the business sector and organizations 

around the world as well as government agencies should 

not overlook and apply it in organizational management 

to build acceptance and reliability and to gain a direct 

advantage to organizations or businesses. The main content 

of ISO 26000 includes : The 7 Social responsibility principles 

• Accountability 

• Transparency 

• Ethical behavior 

• Respect for stakeholder interests 

• Respect for the rule of law 

• Respect for international norms of behavior 

• Respect for human rights 


34

นอกจากองค์กร ISO แล้ว สหประชาชาติซึ่งเป็นองค์กร 

ระหว่างประเทศ มีสมาชิกทั้งหมดถึง 192 ประเทศ ได้เห็นความสําคัญ 

ของความรับผิดชอบของภาคธุรกิจ การป้องกันต่อต้านคอร์รัปชั่น การรักษา 

ดูแลสิ่งแวดล้อม และสิทธิมนุษยชนเช่นกัน จึงได้มีการวางกรอบหรือ 

หลักการเรียกว่า UN Global Compact โดยมีวัตถุประสงค์สองประการ 

กล่าวคือ เพื่อเป็นหลักปฎิบัติ 10 ประการในการทําธุรกิจทั่วโลก และ 

เป็นการกระตุ้นการปฏิบัติให้สอดคล้องตามเป้าหมายการพัฒนาอย่าง 

ยั่งยืน (Millionium Development Goals : MDGs) ซึ่ง ดร.โสภณ 

พรโชคชัย จากมูลนิธิประเมินค่าทรัพย์สินแห่งประเทศไทย ได้อธิบายใน 

หนังสือ CSR ที่แท้ ว่า UN Global Compact ประกอบด้วยหลัก 10 

ประการ ที่เป็นทั้งนโยบายและการปฎิบัติ โดยแบ่งเป็น 4 ด้าน ได้แก่ 

• ด้านสิทธิมนุษยชน ประกอบด้วย 2 หลัก 

หลักข้อที่ 1 ธุรกิจควรสนับสนุนและเคารพการปกป้อง 

หลักสิทธิมนุษยชนที่เป็นที่ยอมรับของนานาชาติ 

หลักข้อที่ 2 ธุรกิจไม่พึงข้องแวะกับการกระทําที่ละเมิดต่อ 

สิทธิมนุษยชน 

• ด้านแรงงาน ประกอบด้วย 4 หลัก 

หลักข้อที่ 3 ธุรกิจควรส่งเสริมและตระหนักถึงเสรีภาพในการ 

รวมกลุ่มแรงงาน เช่น การตั้ง สหภาพแรงงาน 

ของพนักงาน 

หลักข้อที่ 4 ธุรกิจต้องร่วมขจัดการบังคับใช้แรงงาน 

หลักข้อที่ 5 ธุรกิจต้องขจัดการใช้แรงงานเด็ก 

หลักข้อที่ 6 ธุรกิจต้องไม่กีดกันการจ้างงานและอาชีพ 

• ด้านสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วย 3 หลัก 

หลักข้อที่ 7 ธุรกิจควรสนับสนุนการดําเนินการปกป้อง 

สิ่งแวดล้อม 

หลักข้อที่ 8 ธุรกิจควรแสดงความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ใหม่ๆ 

ต่อความรับผิดชอบด้านสิ่งแวดล้อม 

หลักข้อที่ 9 ธุรกิจควรส่งเสริมและเผยแพร่เทคโนโลยีที่เป็นมิตร 

กับสิ่งแวดล้อม 

• ด้านการไม่ยอบรับการทุจริต ประกอบด้วย 

หลักข้อที่ 10 ธุรกิจควรดําเนินไปโดยปราศจากการฉ้อโกง 

ทุจริตและประพฤติมิชอบทุกรูปแบบ รวมทั้ง 

การบังคับ ขูดรีดและการติดสินบนทั้งภายใน 

วิสาหกิจและการให้สินบนในวงราชการ 

Besides ISO organization, United Nations, an international 

organization which includes 192 member countries, also sees 

an importance of business sector responsibility, anti-corruption, 

environment and human rights. The United Nations established 

a framework called “UN Global Compact” that has 2 

objectives: to create 10 principles for worldwide businesses 

and to encourage an operation which with Millennium 

Development Golds (MDGs). The UN Global Compact includes 

10 principles of both policy platform and practical 

framework that divided into 4 parts: 

• Human rights 

Principle 1 

Principle 2 

• Labour 

Principle 3 

Principle 4 

Principle 5 

Principle 6 

• Environment 

Principle 7 

Principle 8 

Principle 9 

Businesses should support and respect 

the protection of internationally 

proclaimed human rights; and 

make sure that they are not complicit 

in human rights abuses. 

Businesses should uphold the freedom 

of association and the effective 

recognition of the right to collective 

bargaining; 

the elimination of all forms of forced 

and compulsory labour; 

the effective abolition of child labour; 

and 

the elimination of discrimination in 

respect of employment and occupation. 

Businesses are asked to support a 

precautionary approach to environmental 

challenges; 

undertake initiatives to promote greater 

environmental responsibility; and 

encourage the development and 

diffusion of environmentally friendly 

technologies. 

• Anti-Corruption 

Principle 10 Businesses should work against corruption 

in all its forms, including extortion and 

bribery. 

35 


หลัก 10 ประการของ UN Global Compact ดังกล่าว องค์กร 

ภาคธุรกิจและวิสาหกิจต่างๆ ได้นํามาปฎิบัติตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 

ปี พ.ศ. 2543 จึงนับเป็นระยะเวลาเกือบ 10 ปี ที่ภาคธุรกิจสนใจ 

เข้าร่วมลงนามรับมาปฎิบัติเป็นจํานวนมากขึ้นเรื่อยๆ ถึงแม้จะเป็นกรอบ 

ตามความสมัครใจเชิงอาสาสมัคร มิใช่การบังคับใช้ แต่หลังจากที่ 

วิสาหกิจหรือองค์กรใดลงนามเข้าร่วมการปฏิบัติแล้ว ก็ต้องมีการดําเนิน 

การตามขั้นตอนหลัก 10 ประการอย่างเคร่งครัด รวมทั้ง การจัดทํารายงาน 

ความก้าวหน้ารายปี และที่สําคัญองค์กรนั้นจะมีสิทธิ์ในการใช้เครื่องหมาย 

ของ The Global Compact เพื่อเป็นเกียรติยศต่อองค์กรอีกด้วย 

จากที่กล่าวมาข้างต้น อาจสรุปและพูดอย่างเต็มปากได้ว่า CSR 

ได้ถูกยกระดับให้เป็นมาตรฐานหนึ่งของโลกไปแล้ว และกําลังทวีความ 

สําคัญมากขึ ้นเป็นลําดับ แม้แต่ในประเทศไทยเองดูเหมือนภาคส่วนต่างๆ 

ให้ความมั่นใจกับ CSR มากขึ้นอย่างชัดเจน โดยดูได้จากการเคลื่อนไหว 

ในแง่มุมต่างๆ รวมทั ้ง การประกอบกิจกรรมที ่เน้นการให้ประโยชน์ต่อสังคม 

การจัดกิจกรรมการประชุม สัมมนา ที่เกี่ยวข้องกับ CSR และมีการ 

วิพากษ์ถึงประโยชน์ของ CSR ในภาวะเศรษฐกิจปัจจุบันที่อยู่ในช่วง 

วิกฤต เป็นต้น เหตุที่เป็นเช่นนี้ เพราะการดําเนินการใดๆ ของภาคธุรกิจ 

ภาครัฐ และองค์กรต่างๆ ต้องตั้งอยู่บนพื้นฐานความรับผิดชอบต่อสังคม 

ด้วยกันทั้งสิ้น 

The 10 principles of UN Global Compact have been 

implemented since July 2000. It takes almost 10 years that 

business sector participated and endorsed more and more. 

Although it is a voluntary initiative not regulation instrument, 

the 10 principles must be seriously implemented after the 

endorsement and annual progression must be reported. 

Especially, the endorsed organizations are able to use the 

UN Global Compact signs as an honor. 

As mentioned above, it can be concluded that CSR 

is now a global standard and is increasing its importance. 

Even in Thailand, many sectors are patently assured of 

CSR according to several movements, such as activities 

focusing on social profit, CSR - related conference, and CSR 

advantage critique during the current economic crisis, etc. This 

is because any action by business sector, government 

agency, and other organizations must be based on social 

responsibility. 

เอกสารอ้างอิง 

• โสภณ พรโชคชัย. 2551. CSR ที่แท้. มูลนิธิประเมินค่าทรัพย์สิน 

แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ 

• สํานักรับรองมาตรฐานไอเอสโอ. 2552. เอกสารประกอบการอบรม 

เรื่อง ISO/CD 26000 ความรับผิดชอบต่อสังคม Social 

Responsibility. สถาบันรับรองมาตรฐานไอเอสโอ. 

วันที่ 4 สิงหาคม 2552 ณ ห้องประชุมสํานักงานนโยบายและ 

แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. 

• http://www.iso.org/iso/about.htm 

• http://www.isotc.iso.org/livelink/livelink/fetch 

• http://www.iisd.org./standards/csr.asp 

• http://www.unglobalcompact.org 

• http://www.wikipedia.org/wiki/ 

References 

• Sopon Pornchokchai. 2008. Real CSR. Appraisal 

Foundation of Thailand. Bangkok. 

• Management System Certification Institute. 2009. 

Documentation of training course “ISO/CD 26000: 

Social Responsibility”. MASCI (Management System 

Certification Institute Thailand) on August 4 th 2009. 

at the office of Natural Resourees and 

Environmental Policy and Planning. 

• http://www.iso.org/iso/about.htm 

• http://www.isotc.iso.org/livelink/livelink/fetch 

• http://www.iisd.org./standards/csr.asp 

• http://www.unglobalcompact.org 

• http://www.wikipedia.org/wiki/ 


36

สิ่งแวดล้อมและมลพิษ 

Environment and 

Pollution 

จรวย สุขแสงจันทร์ 

by Charuay Sukhsangchan 

“เรื่องที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้เกี่ยวกับปลาหมึก... 

สัตว์ทะเลที่ไม่ใช่ปลาแต่เป็นหอย” 

“Unknown Facts about Cephalopods......A Non-Fish Marine Creature, It’s Really a Mollusc” 

เมื ่อพูดถึงสัตว์ทะเลท่านผู ้อ่านคงจินตนาการไปได้เป็นร้อยๆพันๆ 

ชนิด แค่ปลาหรือสัตว์มีกระดูกสันหลังที่พบในทะเลก็มีเป็นหมื่นๆ ชนิด 

เข้าไปแล้ว แต่สัตว์ทะเลที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้จัดเป็นสัตว์ทะเลจริงๆ ครับ 

เพราะว่าสายพันธุ์ของสัตว์ชนิดนี้ไม่พบในน้ําจืดเลย นั่นก็คือ “ปลาหมึก” 

*อาจารย์ประจำภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 

*Department of Marine Science 

When asked to name marine creature, many readers 

might be able to come up with hundreds and thousands 

of different species. Fishes or vertebrate animals in the sea 

alone already numbered more than ten thousand types. 

However, we are about to present our readers with a 

true marine creature, the cephalopods is the group of 

squid, cuttlefish and octopus ect., that cannot be found in 

freshwater areas. 

Cephalopods are classified as invertebrate animals, in 

a class called ‘mollusc’ the same as clams (a certain type 

has internal structure support and is called cuttlefish) with 

mantle enclosing their bodies and the radula in the mouth 

to scrape nutrients from food sources. The reason for calling 

cephalopods a fish (which happens in Thai language) is 

37 


ปลาหมึกถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มเดียวกับหอยเนื่องจากเป็นสัตว์ที่ไม่มี 

กระดูกสันหลัง (บางชนิดอาจมีโครงร่างค้ําจุนภายในที่เรียกว่าลิ้นทะเ 

ล หรือ cuttlefish) มีเนื้อเยื่อแมนเติล (mantle) ปกคลุมร่างกาย และ 

มีแผงฟันในช่องปากสําหรับบดย่อยอาหาร สาเหตุที่เรียกปลาหมึกว่า 

ปลานั้นมีสาเหตุมาจากปลาหมึกส่วนหนึ่งดํารงชีวิตที่แตกต่างจากหอย 

เนื่องจากปลาหมึกเป็นสัตว์ที่มีวิวัฒนาการที่สูงกว่าหอยนั่นเอง ปลาหมึก 

สามารถว่ายน้ํา หาอาหารได้มีระบบประสาทที่พัฒนา มีระบบสมอง และ 

ดวงตาที่มองวัตถุเช่นเดียวกับดวงตาของสัตว์มีกระดูกสันหลัง เช่น มนุษย์ 

และเพื่อไม่ให้เกิดความสับสนในการเรียกชื่อในการสื่อความหมายถึง 

สัตว์ชนิดนี้ นักวิชาการบางท่านสนับสนุนให้เรียกว่า หมึก เพียง 

คําเดียว แต่นักวิชาการบางกลุ่มแย้งว่าคําว่าหมึกอาจสื่อความหมาย 

ให้เข้าใจในทางด้านอื่นเช่น น้ําหมึก เป็นต้น ดังนั้นนักวิชาการจึงอนุโลม 

ในการเรียกชื่อสัตว์ชนิดนี้ว่าปลาหมึกในกรณีที่ไม่แบ่งแยกกลุ่ม และหากมี 

การแบ่งแยกกลุ่มก็ให้เรียกชื่อตามไปเลย เช่น หมึกกล้วย หมึกกระดอง 

และหมึกหอม เป็นต้น โดยไม่ต้องมีคําว่าปลานําหน้า 

because of its way of life quite different from clams and 

other molluscs and their ability to evolve to more complex 

forms. cephalopods can swim to search for food using well 

developed nerve and brain systems, including eyes that can 

see objects the same way that vertebrate animals such 

as human beings can do. Moreover, it is called that way 

to avoid confusion. Some scholars prefer only the word 

“Muek (in Thai)” without mentioning pla at all, while others 

argue that its name may refer to different object such as 

ink. Consequently, some scholars agree to call this animal 

plain “Pla-Muek (in Thai)” for the whole group of creatures. 

In the case, where cephalopods are being separated into 

different groups, more formal names would be used such 

as squid, cuttlefish and big-fin reef squid without use of the 

word “Fish or Pla (in Thai)”. 

ภาพที่ 1 หมึกสาย 

Figure 1 Octopus 

ทุกๆ ปีปลาหมึกถูกจับขึ้นมาบริโภคเป็นจํานวนมาก และมีมูลค่า 

นับหมื่นล้านบาท คนไทยนิยมบริโภคปลาหมึกทั้งในรูปของหมึกแห้งและ 

หมึกสด นอกจากนี้ปลาหมึกยังเป็นสินค้าที่ส่งออกทํารายได้แก่ประเทศ 

ประเทศไทยยังมีนโยบายส่งเสริมสินค้าเกษตรและประมงเพื่อผลักดัน 

ประเทศสู่การเป็นครัวของโลก เพื่อสร้างรายได้ สถานะทางการเงินและ 

สังคมของประชากรของประเทศให้มั่นคง 

ถึงแม้ว่าประชาชนชาวไทยจะนิยมบริโภคปลาหมึก และผลการ 

จับสัตว์น้ําชนิดนี้จะมีปริมาณสูงนับหมื่นตันต่อปี แต่การศึกษาค้นคว้า 

เกี ่ยวกับสัตว์น้ ําชนิดนี ้กลับมีค่อนข้างน้อยดังจะเห็นได้จากเอกสารวิชาการ 

ต่างๆ ที่กล่าวถึงสัตว์กลุ่มนี้นั้นมีน้อยมากเมื่อเทียบกับปริมาณผลผลิตที่ 

จับได้จากทะเล อย่างไรก็ตามเพื่อเป็นการทําความรู้จักกับสัตว์กลุ่มนี้ 

ให้มากขึ้นจึงขออธิบายเกี่ยวกับความเป็นมา และเรื่องราวต่างๆ ที่น่า 

สนใจเกี่ยวกับปลาหมึกดังต่อไปนี้ 

Every year, large numbers of cephalopods are caught 

for consumption with a value of more than ten billion 

baht. Thai people enjoy both dried and fresh cephalopods. 

Furthermore, exporting cephalopods can generate substantial 

income for the country. Thailand has set up policies to 

promote exporting agricultural and fishery products for the 

country to become the world’s kitchen, leading to improved 

financial and social stability. 

Although, Thai people consume a lot of cephalopods 

and this has led to large numbers of this marine creature being 

caught, as much as ten thousand tons per year. Also, there 

is only a comparatively little research on this marine creature 

in available academic documents. In another words, only a 


38

เป็นเวลานานนับล้านปีที่ปลาหมึกได้ถือกําเนิดและอาศัยดํารงชีวิต 

อยู่ในสิ่งแวดล้อมในทะเลบนโลกใบนี้ ปลาหมึกในยุคโบราณอาจมีรูปร่าง 

หน้าตาที่แตกต่างจากปลาหมึกที่พบเห็นในปัจจุบันค่อนข้างมากเนื่องจาก 

สภาพแวดล้อมและการดํารงชีวิตที่แตกต่างจากปัจจุบัน เช่น เปลือกที่หนา 

และหนัก หนวดที่มีจํานวนมาก ลักษณะเปลือกของปลาหมึกในยุคโบราณ 

จัดว่ามีความสําคัญอย่างยิ่งเนื่องจากศัตรูหรือผู้ล่าในยุคนั้นมีขนาดใหญ่ 

และดุร้าย ปลาหมึกใช้เปลือกห่อหุ้มร่างกายเพื่อป้องกันศัตรู เมื่อปลาหมึก 

มีวิวัฒนาการสูงขึ ้นทางด้านระบบประสาท และการเรียนรู ้เพื ่อการปรับตัว 

เปลือกที่หนาและหนักจึงมีความจําเป็นน้อยลง วิวัฒนาการอย่างหนึ่ง 

ที่เห็นเด่นชัด คือ ระบบประสาท โดยเฉพาะระบบประสาทที่เกี่ยวกับ 

การมองเห็น อย่างไรก็ตามนักวิทยาศาสตร์พบว่ามีปลาหมึกชนิดหนึ่งที่ยังคง 

มีเปลือก และรูปร่างที่มีลักษณะที่คล้ายคลึงกับบรรพบุรุษ (Living fossil) 

หลงเหลืออยู่ในปัจจุบันเพียงชนิดเดียว คือ หอยงวงช้าง (Chambered 

nautilus) 

few documents are available as compared to the number 

of cephalopods taken from the sea. However, in order to 

understand this animal better, more details are provided for our 

readers as follows: 

For more than a million years, cephalopods have 

been born and lived in the seas of the world. Prehistoric 

cephalopods may have had quite different appearances 

from modern cephalopods because of different environmental 

conditions, such as having thick and heavy shells with 

many tentacles. The shells of ancestors may have acted 

as shields against large enemies or vicious predators. When 

cephalopods evolved a nervous system and adapted 

themselves to the surroundings, thick and heavy shells then 

became obsolete. Another obvious sign of evolution is in 

the nervous system, especially in terms of the advanced 

eyes. Scientists have found that only one type of living fossil 

remains alive in the present time, namely the Chambered 

Nautilus. 

ภาพที่ 2 หอยงวงช้าง 

Figure 2 Chambered nautilus 

ภาพที่ 3 ปลาหมึกยุคโบราณ 

Figure 3 Ancestors of the modern cephalopods, Belemnite 

39 


Most cephalopods now have no or little shell and 

instead have developed more complex nervous systems, 

including such features as chromatophores, which are found 

on the upper and lower parts of the body and enable 

the cephalopods to camouflage itself from both prey 

and predators by changing color to suit its surroundings. 

Moreover, chromatophores play important parts in courting 

or threatening enemies. 

ภาพที่ 4 บรรพบุรุษของปลาหมึกในยุคปัจจุบัน 

Figure 4 Ancestors of the modern cephalopods, Ammonites 

ปลาหมึกในยุคปัจจุบันส่วนใหญ่ไม่มีเปลือกหรือเปลือกได้ลดรูปหายไป 

และได้พัฒนาระบบประสาทที่ซับซ้อนขึ้น เช่น เม็ดสี (chromatophore) 

ที่พบบริเวณผิวตัวทั้งด้านบนและด้านล่างของลําตัว ปลาหมึกจะใช้เม็ดสี 

ในการอําพรางศัตรูโดยการปรับแต่งสีตัวให้กลมกลืนกับสิ่งแวดล้อมนอกจากนี้ 

เม็ดสียังใช้ในการเกี้ยวพาราสี หรือแม้กระทั่งใช้ในการข่มขู่ศัตรูด้วย 

นอกจากนี้ปลาหมึกบางชนิดมีพิษที่มีความรุนแรงเพื่อใช้ในการ 

ป้องกันตัว และใช้พิษเพื่อล่าเหยื่อมาเป็นอาหาร ปลาหมึกที่มีพิษร้ายแรง 

ส่วนใหญ่จะเป็นปลาหมึกในกลุ่มหมึกสาย เช่น หมึกสายวงฟ้า (Blue ring 

octopus) พิษของหมึกสายวงฟ้าจะผลิตจากต่อมน้ําลาย เมื่อหมึกสาย- 

วงฟ้ากัดเหยื่อจะปล่อยสารพิษเข้าไปในตัวเหยื่อเพื่อให้เหยื่อเป็นอัมพาต 

ชั่วคราว จากนั้นจึงค่อยๆ จัดการกับเหยื่อนั้น นอกจากปลาหมึกจะใช้ 

พิษในการล่าเหยื่อแล้วบางครั้งยังพบว่า ปลาหมึกเมื่อถูกรบกวนหรือ 

ตกใจอาจกัดหรือทําร้ายศัตรูของมันแล้วปล่อยสารพิษออกมา ซึ่งพิษที่ 

ปล่อยออกมานั้นมีความรุนแรงและสามารถทําให้เหยื่อหรือศัตรูของมัน 

ถึงแก่ชีวิตได้ 

ภาพที่ 5 หมึกหอม 

Figure 5 Big-fin Reef Squid 

Moreover, certain cephalopods, such as the Blue 

ringed octopus, have powerful poison for self-protection 

and hunting prey. The poison is contained in the octopus’ 

saliva, which comes from the saliva gland. When the Blue 

ringed octopus bites its prey, it injects a neuromuscular 

paralyzing venom before devouring the prey. Besides using 

the venom to catch the prey, the Blue ringed octopus 

also defends itself using its venom when it is disturbed or 

provoked. The ejected venom is deadly. 

พิษของหมึกสายวงฟ้าเป็นพิษที ่มีผลต่อระบบประสาท (neurotoxins) 

มนุษย์ที่ถูกกัดจะมีอาการหายใจติดขัด กล้ามเนื้อกระตุก อาเจียน 

หากทําการรักษาไม่ทันกล้ามเนื้อหัวใจอาจเป็นอัมพาตและทําให้เหยื่อ 

เสียชีวิตได้จากการศึกษาพบว่าพิษหมึกสายวงฟ้าเพียงหนึ่งตัวสามารถฆ่า 

ชีวิตคนได้ถึง 26 คนภายในเวลาเพียงหนึ่งนาทีเท่านั้น 

หมึกสายวงฟ้าสามารถพบแพร่กระจายอยู่ทั่วไปในเขตร้อนและ 

เขตอบอุ่น ในน่านน้ําของประเทศไทยพบได้ทั่วไปทั้งฝั่งอ่าวไทย และฝั่ง 

อันดามัน หมึกสายวงฟ้ามักอาศัยอยู่ในเขตน้ําลึกห่างฝั่งออกไป ส่วนมาก 

มักติดมากับเครื่องมือประมงประเภทอวนลาก และยังไม่มีรายงานว่าพบ 

ในเขตแนวปะการังใกล้ชายฝั่งประเทศไทยของเรายังมีการศึกษาเกี่ยวกับ 

ปลาหมึกชนิดนี้ค่อนข้างน้อย เนื่องจากเป็นปลาหมึกที่พบเห็นค่อนข้างยาก 

ภาพที่ 6 หมึกสายวงฟ้า 

Figure 6 Blue ringed octopus 


40

และผู ้คนส่วนใหญ่ยังไม่ทราบถึงอันตรายจากพิษที ่รุนแรงของหมึกสายวงฟ้า 

อย่างไรก็ตามเคยมีผู้พบเห็นว่ามีการนําเอาหมึกสายวงฟ้ามาขายปะปน 

อยู่กับปลาหมึกที่ปิ้งขายตามท้องตลาด เพราะฉะนั้นก่อนที่จะบริโภค 

ปลาหมึกควรตรวจสอบดูให้ดีก่อน โดยการสังเกตง่ายๆ ที่บริเวณลําตัว 

หรือหนวดจะต้องไม่มีสีที่เข้มเป็นวงกระจายอยู่ทั่วไป และถ้าหากพบว่า 

มีปะปนอยู่ควรหลีกเลี่ยงในการบริโภคเนื่องจากพิษของปลาหมึก 

อาจกระจายอยู่ในเนื้อเยื่อและพิษนี้ไม่สามารถ ถูกทําลายด้วยความร้อน 

เมื่อบริโภคเข้าไปอาจทําให้เสียชีวิตได้ !!! 

เรื่องราวต่างๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับปลาหมึกยังมีอีกมากมายเนื่องจาก 

นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบว่าปลาหมึกมีจํานวนชนิดไม่น้อยกว่า 700 ชนิด 

อาศัยแพร่กระจายอยู่ทั่วไปในทะเลตั้งแต่ที่ตื้นชายฝั่งจนกระทั่งถึงระดับ 

ความลึกนับพันเมตร ดังนั้นปลาหมึกจึงเป็นสัตว์ทะเลที่น่าศึกษาค้นคว้า 

เป็นอย่างยิ่ง นอกจากนี้ปลาหมึกยังจัดเป็นผู้บริโภคระดับสูงในห่วงโซ่ 

อาหาร และตัวของปลาหมึกเองก็ยังเป็นอาหารให้แก่สัตว์น้ําชนิดอื่นๆ 

อีกหลายชนิด เช่น โลมา วาฬ ซึ่งนับว่าปลาหมึกมีความสําคัญต่อระบบ 

ห่วงโซ่อาหารและระบบนิเวศในทะเลอย่างยิ่ง อีกทั้งยังเป็นแหล่งอาหาร 

ทะเลที่สําคัญของประชากรโลกอีกด้วย 

ภาพที่ 7 ห่วงโซ่อาหารในทะเล 

Figure 7 Marine food chain 

The venom of the Blue Ringed Octopus is highly 

neurotoxic. A person who has been bitten may have trouble 

breathing, suffer muscle spasms, nausea and vomiting. If 

such a person is not treated in time, heart paralysis may 

lead to loss of life. Research revealed that a Blue ringed 

octopus might be able to kill as many as 26 adult people 

within minutes. 

The Blue ringed octopus is found in tropical and 

temperate waters. In Thailand’s coastal areas, it can be 

found along the Gulf of Thailand and the Andaman Sea. 

The Blue ringed octopus usually stays in deep waters 

and is mostly caught by trawl net. There have been no 

reports finding the Blue ringed octopus along the coral 

reefs around the costal areas. However, there have been 

few studies on this octopus because it is not commonly 

found and most people are unaware of its lethal venom. 

Nonetheless, some street vendors have been found selling 

Blue ringed octopus together with grilled cephalopods. 

Consequently, one should carefully examine the cephalopods 

before eating it by checking for the dark color and the 

concentric rings on its body and tentacles. Please avoid 

eating this octopus because its deadly venom and may still 

be in the tissue and cannot be eliminated by extreme heat 

and can cause death! 

There are many more interesting stories about 

cephalopods because scientists have found at least 700 types 

of cephalopods living in the sea from shallow coastal 

regions to deep sea at a depth of up to 1,000 meters. So, 

cephalopods are interesting marine creature worth studying 

as well as being the top level of consumer in the food 

chain. It is a food source for other marine creatures such 

as dolphins and whales and is considered to be crucial 

for marine food chains and ecosystems. It is also the main 

source of seafood for the people of the world. 

41 


ก่อนจะปิดเล่ม 

Epilogue 

สถานภาพพื้นที่ชุ่มน้ําประเภท “พรุ” 

ของประเทศไทย 

Status of Peat Swamp in Thailand 

พรุ จัดเป็นพื้นที่ชุ่มน้ําประเภทหนึ่งภายใต้คํานิยามของอนุสัญญา 

ว่าด้วยพื้นที่ชุ่มน้ํา โดยมีลักษณะเด่นคือ เป็นพื้นที่ที่มีการสะสมของ 

สารอินทรีย์จากพืชที่ถูกย่อยสลายในสภาพที่มีน้ําท่วมขังและมีซากผุพัง 

ของพืชพรรณธรรมชาติทับถม โดยอาจลอยอยู่เหนือใต้ท้องน้ํา (ในภาคกลาง 

จะเรียกว่า “ที่ลุ่มสนุ่น” ส่วนภาคใต้เรียกว่า “พรุ”) 

A “peat swamp” is classified as one type of wetlands 

under the Ramsar Convention on Wetlands with its uniqueness 

on accumulation of organic matter from decomposed plants 

in flooding environment, which have decayed vegetation 

deposition either in suspended or submerged states. These 

are known as “bogs” in the central region and as “peat 

swamp” in the southern region. 


42

บทบาทและความสําคัญของพรุ 

1) เป็นแก้มลิงตามธรรมชาติป้องกันน้ําท่วมและเป็นแหล่งน้ํา 

ในฤดูแล้ง 

2) รักษาสมดุลก๊าซเรือนกระจกในบรรยากาศเนื่องจากพื้นที่พรุ 

สามารถเก็บกักคาร์บอนได้เท่ากับมวลชีวภาพบนบกทั้งหมด 

และเป็น 2 เท่าของปริมาณคาร์บอนของมวลชีวภาพป่าไม้ 

ของโลก การทําลายพื้นที่พรุโดยเฉพาะอย่างยิ่งการเผาถางและ 

สูบน้ ําออกจากพื ้นที ่จึงเป็นการเร่งการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก 

การทําลายพรุ เทียบเท่ากับการปล่อย Co 2 

15% ของปริมาณ 

Co 2 

ในปี 1990 ของประเทศที ่อยู ่ใน Annex I ของ 

UNFCCC 

3) ป้องกันการรุกล้ําของน้ําเค็มเข้ามาในแผ่นดิน 

4) แหล่งรวมของความหลากหลายทางชีวภาพ 

Roles and Significance of Peat Swamps 

1) Act as natural Monkey Cheeks (Kaem Ling) to 

prevent floods and water storage during the dry 

season. 

2) Balance greenhouse gas in the atmosphere. Peat 

swamp has ability to capture as much carbon as the 

total land biomass, which is two fold of carbon 

found in forest biomass. Thedestruction of peat 

swamps has accelerated greenhouse gas emission 

in a rate that equal to 15% of total CO 2 

emissions 

by the Annex I countries of the UNFCCC during 

1990. 

3) Prevent inland seawater intrusion. 

4) Source of biological diversity. 

43 


สําหรับประเทศไทย พื้นที่พรุได้รับผลกระทบจากโครงการ 

พัฒนาต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน เช่น การขุดลอก ถมดิน การทําคันดิน 

การปรับเปลี่ยนเป็นพื้นที่เพาะปลูก เนื่องจากพื้นที่พรุมักถูกมองว่าเป็น 

“พื้นที่เสื่อมโทรม” ในขณะที่การควบคุมดูแลยังไม่ทั่วถึง ส่วนหนึ่งเป็นผล 

มาจากการขาดฐานข้อมูลสําหรับการบริหารจัดการพื้นที่เพื่อแก้ไขปัญหา 

ดังกล่าวสำนักงานนโยบายเเละเเผนทรัพยากรธรรมชาติเเละสิ่ง 

เเวดล้อมจึงได้มอบหมายให้ดําเนินการศึกษา สํารวจ เพื่อทบทวน 

สถานภาพของพื้นที่พรุธรรมชาติของประเทศไทย รวมถึงกําหนดขอบเขต 

ที่ชัดเจนเพื่อประกอบการวางแผนการจัดการพื้นที่อย่างเหมาะสม 

ผลการศึกษาพบพื้นที่พรุที่สําคัญอย่างน้อย 25 แห่ง มีพื้นที่รวม 

186,649 ไร่ ส่วนใหญ่กระจายอยู่ทางภาคใต้ของประเทศ นอกจากนี้ 

ยังพบพื้นที่พรุในบริเวณที่สูงทางตอนเหนือของประเทศ คือ อ่างกาหลวง 

และพรุหญ้าท่าตอน จ.เชียงใหม่ เมื่อจําแนกพื้นที่ตามลักษณะที่ตั้งและ 

ระบบนิเวศ สามารถแบ่งออกเป็น 8 ประเภท คือ 1) พรุในที่สูง 

2) พรุในที่ตอน 3) พรุในที่ราบลุ่มริมฝั่งแม่น้ํา 4) พรุในที่ลุ่มแอ่ง 

5) พรุหลังสันทรายที ่ยังได้รับอิทธิพลจากน้ ําทะเล 6) พรุบริเวณปากแม่น้ ํา 

7) พรุหลังสันทราย และ 8) พรุในที่ราบลุ่ม 

สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่ร้อยละ 42.7 อยู่ในระดับเสื่อมโทรมมาก โดยมี 

สาเหตุสําคัญจากความไม่ชัดเจนของขอบเขตพื้นที่ ด้านการใช้ประโยชน์ 

พบว่าร้อยละ 33 ใช้ในการหาปลา รองลงมา คือ แหล่งน้ําการเพาะปลูก 

As for Thailand, public and private development 

projects such as land digging and filling, building dikes 

and land preparation for cultivation have had numerous 

impacts upon peat swamps, which was often perceived 

as “deteriorated land”. This problems have partly arisen 

because of lack of data to support area management. 

To remedy such problems, the Office of Natural Resources 

and Environmental Policy and Planning conducted a study 

and surveyed to review status of natural peat swamp 

in Thailand, as well as to set clear boundaries for area 

management and planning. The study revealed that there 

were at least 25 significant peat swamps with a total 

area of 186,649 rais, mostly spread across the southern 

region. Moreover, more swamps are being discovered in the 

northern highlands, including Ang Ka Luang and Ta Ton 

Phragmites Peat Swamps in Chiang Mai province. 

According to the classification system based on location 

and ecosystem, peat swamps are classified into 8 types as follows: 

1) highland peat swamps 2) upland peat swamps 3) low-lying 

land near river banks 4) peat bog 5) peat swamps behind 

sand dunes next to sea water 6) estuary 7) peat swamps 

behind sand dunes 8) low-lying land. 

Some 42.7 percent of total peat swamps area is rated 

as very destructive resulting from having unclear boundaries. 

In terms of area utilization, 33% of peat swamps support 

fishing, with lower proportions being water sources for 

consumption, cultivation and food source. 


44

และแหล่งอาหาร 

พรุแม่รําพึง อ.บางสะพาน 

จัดอยู่ในกลุ่มของพรุหลังสันทรายที่ยังได้รับอิทธิพลจากน้ําทะเล 

จึงมีทั้งระบบน้ําจืดและน้ํากร่อย จากการวิเคราะห์ตัวอย่างดินที่เก็บบริเวณ 

ป่าเสม็ดสมบูรณ์ พบว่าปฏิกิริยาดินชั้นบนเป็นกรดแก่และเป็นด่างในดิน 

ชั้นล่าง ผลการศึกษาพบพรรณไม้ป่าพรุทั้งสิ้น 194 ชนิด สัตว์ป่า 

39 ชนิด ลักษณะเด่นสําคัญ คือ 1) พบชั้นดินอินทรีย์บริเวณป่าเสม็ด 

ที่ขึ้นหนาแน่น 2) บริเวณที่มีน้ําท่วมขังจะพบต้นจาก แสดงว่าได้รับ 

อิทธิพลจากน้ําทะเล 3) พบต้นจูดบริเวณที่มีน้ําท่วมขัง 4) ปฏิกิริยา 

ดินเป็นกรดจัด 

บทบาทสําคัญ ของพรุแม่รําพึง คือ การเก็บกักน้ําฝนและน้ําท่าและ 

การป้องกันน้ําเค็มรุกเข้ามาในแผ่นดิน ผลการจัดลําดับความสําคัญ อยู่ใน 

กลุ่มของพื้นที่ชุ่มน้ําที่มีความสําคัญระดับชาติ 

Mae Rampung Peat Swamp at Bangsapan District 

This swamp is classified as “behind sand dunes next to sea 

water” and contains both fresh and brackish water system. Soil 

analysis results from samples collected at Melaleuca Forest 

showed strong acid reactions in the upper soil and alkaline 

reactions in the lower soil, 194 types of peat swamp forest 

vegetation and 39 types of wildlife have been found in the 

peat swamp areas. Significant findings are 1) layer of organic 

soil in the dense area of Melaleuca Forest 2) nipa palms 

growing in the flood area, indicating sea water access 

3) jute trees growing in the flood areas 4) extremely acid 

soil. 

Mae Rampung Peat Swamp was determined as one 

among significant wetlands at national level with its crucial 

role in reserving rainfall and runoff water, as well as preventing 

inland sea water intrusion. 

45 


ก่อนจะปิดเล่ม 

Epilogue 

แนะนําหนังสือ พิษและภัยจากสัตว์ทะเล 

Introducing on Venom and Danger from Sea Creatures 

ประเทศไทยมีชายฝั่งทะเลยาวกว่า 2,800 กิโลเมตร และมีชายหาด 

ที่สวยงามอยู่มากมาย ในแต่ละปีมีนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาว 

ต่างประเทศจํานวนมากเดินทางมาพักผ่อนตามชายฝั่งทะเล รวมทั้ง 

ชุมชนที่อาศัยอยู่ตามแนวชายฝั่งทะเลทั้งในภาคตะวันออกและภาคใต้ 

ของประเทศไทย 

ช่วงฤดูร้อน หลายครอบครัววางแผนจะไปพักผ่อนชายทะเลกัน 

จะเที่ยวให้สนุกก็ต้องมีการเตรียมความพร้อมกันก่อน โดยก่อนออก 

เดินทางควรตรวจสอบเส้นทางและศึกษาสภาพอากาศของแหล่งท่องเที ่ยว 

โดยติดตามพยากรณ์อากาศอย่างสม่ําเสมอ หากมีประกาศแจ้งเตือน 

เกี่ยวกับพายุคลื่นลมแรง ควรงดหรือเลื่อนการเดินทางออกไปก่อน 

นอกจากนี ้ควรตรวจสอบสภาพแหล่งท่องเที ่ยว หากเป็นบริเวณที ่มีคลื ่นสูง 

มีทรายดูด เป็นที่อาศัยของสัตว์มีพิษ เคยเกิดคลื่นน้ําทะเลดูด (Rip 

Current) หรือคลื่นซัดฝั่งอย่างรุนแรงก็ควรจะระวังไว้ก่อน คงไม่มีใคร 

อยากไปเที่ยวแล้วมีอันตรายเกิดขึ้น เราจึงไม่ควรที่จะละเลยเกี่ยวกับ 

เรื่องของความปลอดภัย โดยเฉพาะเรื่องของพืชและสัตว์มีพิษต่างๆ 

เพราะหากพลาดพลั้งโดนพืชหรือสัตว์มีพิษเหล่านี้เข้าไปอาจส่งผลให้ 

ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตได้ มีสัตว์ทะเลหลายชนิดที่อาจเป็นอันตราย 

ต่อเราได้ เช่น แมงกะพรุนไฟ บุ้งทะเล ปะการังไฟ ฟองน้ําไฟ กั้งตั๊กแตน 

ปลาปักเป้า เพรียง หอยนางรม ฯลฯ ในปีหนึ่งๆ มีผู้ได้รับบาดเจ็บ 

จากสัตว์ทะเลเหล่านี้เป็นจํานวนไม่น้อย แต่ทุกอย่างสามารถป้องกันได้ 

ถ้าไม่ประมาท และระมัดระวังตัวอยู่เสมอ 

กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งได้จัดพิมพ์หนังสือ “พิษและภัย 

จากสัตว์ทะเล” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับ 

สัตว์ทะเลมีพิษและเป็นภัย ที่พบเห็นในน่านน้ําของประเทศไทย รวมทั้ง 

แนวทางปฏิบัติเมื่อได้รับอันตรายจากสัตว์ทะเลเหล่านั้น แก่ประชาชน 

ทั่วไป นักเรียน นักศึกษา นักท่องเที่ยว ชุมชนที่อาศัยอยู่ตาม 

ชายทะเลและผู้ใช้ประโยชน์จากทะเล หนังสือเล่มนี้มีขนาดเล็กกะทัดรัด 

พิมพ์สี่สีสวยงาม เหมาะสําหรับพกติดตัว โดยเนื้อหาในเล่มประกอบด้วย 

ลักษณะทั่วไป พิษและอาการ การบําบัดรักษา และการป้องกัน 

พร้อมรูปประกอบ 

หากท่านผู้อ่านสนใจสามารถติดต่อขอรับได้ที่ กลุ่มสื่อสารองค์กร 

กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง เลขที่ 120 หมู่ที่ 3 ชั้น 5 

อาคารรวมหน่วยราชการ บี ศูนย์ราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 

5 ธันวาคม 2550 ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ 

กรุงเทพมหานคร 10210 โทรศัพท์ 0 2141 1299 โทรสาร 0 2143 9249 

เพื่อให้การท่องเที่ยวทะเลครั้งต่อไปของท่านปลอดภัยยิ่งขึ้น 

There are many beautiful beaches strung along the 

2,800 kilometers of Thailand’s coastline. Large numbers of 

Thai and overseas tourists visit these beaches every year. In 

addition, there are numerous local communities settled along 

the eastern and southern shorelines of the Kingdom. 

Most families like to plan vacations by the seashore 

during the summer. For a carefree holiday, it is better to 

plan ahead and check out the routes and the likely weather 

conditions. Plans can be postponed if there are warnings 

about strong winds and currents. It is also better to check 

safety conditions for areas reporting high waves or quicksand, 

venomous animal sources, rip currents or strong currents. 

Be careful of dangerous animals that may cause injuries or even 

death: Portuguese Man o’ War, fire worms, fire coral, fire 

sponges, mantis shrimps, porcupine fish, barnacles and even 

some mussels can inflict harm or even put a person’s life 

in danger. Every year, many people are injured by these 

creatures. However, all dangers can be avoided if people 

proceed with caution. 

Department of Marine and Coastal Resources has 

published a book called ‘Venom and Danger from Sea 

Creatures. with the objective of distributing knowledge 

about these perils to all people, including tourists, students, 

local residents and anyone else who utilize the sea. Information 

includes the types of medical treatment available. This is 

a small, handy pocket-size book filled with colorful illustrations 

and information about venoms and symptoms, treatments and 

ways of preventing being hurt. 

Readers who interest in this book should contact the 

Inter-Organizational Communication Group, Department of 

Marine and Coastal Resources, 120 Moo 3, 5 th floor, B 

Building, The Government Complex Commemorating His Majesty 

The King’s 80 th Birthday Anniversary, December 5 th , B.E. 2550 

(2007), Chaengwattana Road, Tung Song Hong Sub-district, 

Laksi District, Bangkok 10210, Tel 0 2141 1299, Fax 0 2143 9249 

and make your next trip safer and even more pleasant. 


46

ที่พูดกันว่าฝนฟ้าไม่ตกต้องตามฤดูกาลนั้น ความจริงเป็นฝีมือของมนุษย์นั่นเอง 

เพราะฉะนั้นถ้าเราให้สภาพธรรมชาติกลับคืนมาเหมือนเดิมมีแม่น้ำลำธาร มีน้ำจืด 

ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่สุดต่อชีวิตมนุษย์และการพัฒนาประเทศชาติ พวกเราต้องเข้าใจ 

และช่วยกันรักษาป่า เพื่อที่เราจะได้มีอนาคตและความหวังร่วมกัน 

พระราชดำรัส ของ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

ภูชี้ฟ้า 

Phu Chee Fa 

อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ 

Doi Inthanon National Park 

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย 

Sukhothai Historical Park 

โครงการห้วยองคต อันเนื่องมาจากพระราชดำริ 

The Royal initiated Huai Ong Kot Project 

ช้างป่า อ.กุยบุรี จ.ประจวบคีรีขันธ์ 

Elephants Kuiburi Prachuap Khiri Khan

ÇÒÃÊÒÃ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ 

¢Í§»ÃÐà·Èä·Â 

¡Í§ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ 

ÇÒÃÊÒÃ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â 

60/1 «ÍÂ¾ÔºÙÅÇÑ²¹Ò 7 ¹¹¾ÃÐÃÒÁ·Õè 6 

ÊÒÁàÊ¹ã¹ ¾ÞÒä· ¡ÃØ§à·¾Ï 10400 

¡ÃØ³ÒÊ‹§ 

áÊµÁ»Š 

¡Í§ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ ÇÒÃÊÒÃ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â 

¡Í§µÔ´µÒÁ»ÃÐàÁÔ¹¼Å 

ÊÓ¹Ñ¡§Ò¹¹âÂºÒÂáÅÐá¼¹·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ 

60/1 «ÍÂ¾ÔºÙÅÇÑ²¹Ò 7 ¹¹¾ÃÐÃÒÁ·Õè 6 

ÊÒÁàÊ¹ã¹ ¾ÞÒä· 

¡ÃØ§à·¾Ï 10400 

¡ÒÃ¹Óä»ãªŒ»ÃÐâÂª¹ 

18. »ÃÐâÂª¹·Õèä´ŒÃÑº¨Ò¡ÇÒÃÊÒÃÏ (àÅ×Í¡ä´ŒÁÒ¡¡Ç‹Ò 1 ¢ŒÍ) 

• à¾ÔèÁ¾Ù¹¤ÇÒÁÃÙŒ´ŒÒ¹ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ 

• ãªŒà»š¹áËÅ‹§¢ŒÍÁÙÅ/àÍ¡ÊÒÃÍŒÒ§ÍÔ§ 

• ãªŒã¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ/ÇÔ¨ÑÂ 

• ãªŒã¹¡ÒÃºÃÔËÒÃ¨Ñ´¡ÒÃ 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) ............................................... 

........................................................................................... 

19. ¡ÒÃãªŒ»ÃÐâÂª¹¨Ò¡¡ÒÃá»Åà¹×éÍËÒà»š¹ÀÒÉÒÍÑ§¡ÄÉ 

• ÁÒ¡ • »Ò¹¡ÅÒ§ • ¹ŒÍÂ 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) ............................................... 

........................................................................................... 

20. ·‹Ò¹Ê¹ã¨¨ÐµÔ´µÒÁÇÒÃÊÒÃ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ 

¢Í§»ÃÐà·Èä·Âµ‹Íä»ËÃ×ÍäÁ‹ 

• Ê¹ã¨ • äÁ‹Ê¹ã¨ 

(â»Ã´ÃÐºØàËµØ¼Å) ......................................................... 

........................................................................................... 

¢ŒÍàÊ¹Íá¹ÐÍ×è¹æ 

21. ¤ÍÅÑÁ¹/ËÑÇ¢ŒÍàÃ×èÍ§·ÕèµŒÍ§¡ÒÃãËŒ¹ÓàÊ¹Í 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

22. ¢ŒÍàÊ¹Íá¹Ð/¤Óá¹Ð¹ÓÍ×è¹æ à¾×èÍ¡ÒÃ»ÃÑº»ÃØ§ÇÒÃÊÒÃÏ 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

........................................................................................... 

¢Í¢Íº¤Ø³·Ø¡·‹Ò¹·ÕèãËŒ¤ÇÒÁÃ‹ÇÁÁ×Íã¹¡ÒÃµÍºáººÊÍºÒÁ 

áººÊÍºÒÁ 

ª×èÍ¼ÙŒÊ‹§ ......................................................................... 

·ÕèÍÂÙ‹ ............................................................................. 

...................................................................................... 

......................................................................................

áººÊÍºÒÁ 

¢ŒÍÁÙÅ·ÑèÇä»¢Í§¼ÙŒµÍºáººÊÍºÒÁ 

à¾È • ªÒÂ • ËÞÔ§ 

ÍÒÂØ ..................... »‚ 

¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ • »ÃÐÁÈÖ¡ÉÒ • ÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒ 

• »ÃÔÞÞÒµÃÕ • ÊÙ§¡Ç‹Ò»ÃÔÞÞÒµÃÕ 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) ..................................... 

ÍÒªÕ¾ • ¹Ñ¡àÃÕÂ¹/¹Ñ¡ÈÖ¡ÉÒ • ¢ŒÒÃÒª¡ÒÃ/ÃÑ°ÇÔÊÒË¡Ô¨ 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) .................................... 

........................................................................................... 

1. ·‹Ò¹ä´ŒÃÑºÇÒÃÊÒÃ¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ¢Í§ 

»ÃÐà·Èä·Â´ŒÇÂÇÔ¸Õ¡ÒÃã´ 

• ä´ŒÃÑºá¨¡ • µÔ´µ‹Í¢ÍÃÑºàÍ§ 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) ................................................ 

........................................................................................... 

2. ÃÐÂÐàÇÅÒ¢Í§¡ÒÃÍÍ¡ÇÒÃÊÒÃÏ (»‚ÅÐ 4 ©ºÑº) 

• ÁÒ¡ä» • àËÁÒÐÊÁ • ¹ŒÍÂä» 

• Í×è¹æ (â»Ã´ÃÐºØ) ................................................ 

........................................................................................... 

3. ¤ÇÒÁµÃ§µ‹ÍàÇÅÒ¢Í§¡ÒÃà¼Âá¾Ã‹ÇÒÃÊÒÃÏ 

• ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ • Å‹ÒªŒÒ 

• ¤ÇÃ»ÃÑº»ÃØ§ (â»Ã´ÃÐºØ) .................................... 

........................................................................................... 

¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹µ‹ÍÃÙ»àÅ‹ÁáÅÐ¡ÒÃÍÍ¡áºº 

4. ¢¹Ò´¢Í§ÃÙ»àÅ‹Á 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 

• ¤ÇÃ»ÃÑº»ÃØ§ (â»Ã´ÃÐºØ) ................................ 

........................................................................................... 

5. ¡ÒÃÍÍ¡áºº»¡ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

6. ¡ÒÃ¨Ñ´ÇÒ§ÀÒ¾»ÃÐ¡Íº/á¼¹¼Ñ§/µÒÃÒ§ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

7. ¡ÒÃ¨Ñ´ÇÒ§à¹×éÍËÒã¹àÅ‹Á 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

8. ¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹â´ÂÃÇÁµ‹ÍÃÙ»àÅ‹ÁáÅÐ¡ÒÃÍÍ¡áºº 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹µ‹Í¤ÍÅÑÁ¹áÅÐà¹×éÍËÒ 

9. ¨Ó¹Ç¹àÃ×èÍ§ã¹áµ‹ÅÐ¤ÍÅÑÁ¹ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

10. ¤ÇÒÁÊÍ´¤ÅŒÍ§¢Í§ËÑÇàÃ×èÍ§ã¹áµ‹ÅÐ¤ÍÅÑÁ¹ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

11. ¤ÇÒÁ¹‹ÒÊ¹ã¨¢Í§à¹×éÍËÒ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

12. ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁ¢Í§à¹×éÍËÒã¹áµ‹ÅÐàÃ×èÍ§ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

13. ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁ¢Í§ÀÒ¾»ÃÐ¡Íºã¹áµ‹ÅÐàÃ×èÍ§ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


........................................................................................... 

14. ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁ¢Í§¡ÒÃá»Åà¹×éÍËÒà»š¹ÀÒÉÒÍÑ§¡ÄÉ 

• àËÁÒÐÊÁáÅŒÇ • ¤ÇÃá»ÅÊÃØ»/Â‹Í 

• äÁ‹¤ÇÃá»Å 

• â»Ã´ÃÐºØàËµØ¼Å ............................................ 

........................................................................................... 

15. ¤ÍÅÑÁ¹·Õè·‹Ò¹ªÍºÁÒ¡·ÕèÊǾ 

• º·ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ • ÀÒ¾¢‹ÒÇ 

• º·ÊÑÁÀÒÉ³ • ÊÁ´ØÅáÅÐËÅÒ¡ËÅÒÂ 

• ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁáÅÐÁÅ¾ÔÉ • ¡‹Í¹¨Ð»´àÅ‹Á 

• â»Ã´ÃÐºØàËµØ¼Å ............................................ 

........................................................................................... 

16. ¤ÍÅÑÁ¹·Õè¤ÇÃ»ÃÑº»ÃØ§ÁÒ¡·ÕèÊǾ 

• º·ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃ • ÀÒ¾¢‹ÒÇ 

• º·ÊÑÁÀÒÉ³ • ÊÁ´ØÅáÅÐËÅÒ¡ËÅÒÂ 

• ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁáÅÐÁÅ¾ÔÉ • ¡‹Í¹¨Ð»´àÅ‹Á 

• â»Ã´ÃÐºØàËµØ¼Å ............................................ 

........................................................................................... 

17. ¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹â´ÂÃÇÁµ‹Í¤ÍÅÑÁ¹áÅÐà¹×éÍËÒ 

• ´ÕÁÒ¡ • ´Õ • »Ò¹¡ÅÒ§ 


...........................................................................................

ปีที่ 5 ฉบับที่ 3 กรกฎาคม-กันยายน 2552 - สำนักงานนโยบายและแผน ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?