Firmament - Le Cercle LittÃ©raire - Tháº¿ Há»¯u VÄn ÄÃ n - The Literary ...

The Firmament Volume 2, No. 3, October 2009 1 

The 

Firmament 

Literary Journal 

Th‰ H»u Væn ñàn 

October 2009


Contents 

To The Reader 5 

Sóng Việt Ðàm Giang. Leda trong Thần Thoại Hy-Lạp 6 

Dr. Nguyễn Hiếu Liêm. Automne, peux-tu me délivrer? 16 

Võ Thu Tịnh and Thomas D. Le. A propos du poème Automne, peux-tu me délivrer? Du 18 

Dr. Nguyễn Hiếu Liêm 

Võ Thu Tịnh. Cảm nghĩ về bài Automne, peux-tu me délivrer? của Dr. Nguyễn Hiếu Liêm 22 

Lê Mộng Nguyên. Người phụ nữ Việt Nam qua trào lưu Tự Lực Văn Đoàn 26 

Nguyễn Đắc Hiếu. Cinéma et Poésie: Le film “Splendor in the Grass” de Elia Kazan et le 32 

poème “Intimations of Immortality” de William Wordsworth 

Bính Hữu Phạm. Trúng Số Độc Đắc 41 

Bính Hữu Phạm. Hitting the Jackpot 45 

Poetry Corner 49 

Mme Marguerite Dombret et Mme Maryse Nguyen Hieu Liêm-Dombret. Mon 49 

cher violon 

David Lý Lãng Nhân. Mắt Biếc 51 

David Lý Lãng Nhân. Địa Đàng Tình Yêu 51 

David Lý Lãng Nhân. Hồn Hoa Thế Kỷ 52 

David Lý Lãng Nhân. Đời Là Thế Thế 53 

David Lý Lãng Nhân. Cát Bụi Thời Gian 54 

David Lý Lãng Nhân. Tiếng Măn Cầm 55 

David Lý Lãng Nhân. Tri Tâm 56 

Dã Thảo. Sống Trong Tỉnh Thức 56 

Dã Thảo. Niệm Khúc Cuối 57 

Dã Thảo. Bên Bồi Bên Lỡ 59 

Hoàng-Tâm. Hiện tại 61 

Hoàng-Tâm. Bước chân thiền. 61 

Hoàng-Tâm. Một ngày mới 61 

Louise Labé. Sonnet III-Sonnet 3 62 

Sóng Việt Ðàm Giang. (tr.) Ái Tình Vật 63 

Thomas D. Le (tr.). Sonnet III 63 

Xuân Diệu. Vội Vàng 63 

Thomas D. Le (tr.). In Haste 63 

David and Teresa Lee. Love and Rhythm 65 

Diệp Trung Hà Vịnh Thiên Tạo 66 

Tô Vǎn. Tuyệt Vời 66 

Nguyên Sa. Tuổi Mười Ba 68 

Diệp Trung Hà (tr.). Age of Thirteen 68 

Nguyên Sa. Tương Tư 70 

Diệp Trung Hà (tr.). Lovesick 70 

Hà Đông Nga. Mưa Phố Cũ 72 

Hà Đông Nga. Nhớ Anh 73 

Xuân-Linh Tran. Streets of Saigon 74 

Minh Thu. That Chair 76 

Minh Thu. A Touch of Sadness 77


Phạm Trọng Lệ. Bài Thơ Phong Kiều Dạ Bạc Chuyển Sang Tiềng Anh 78 

Hoàng-Tâm. Tắm Bến Sông Hương 88 

Hoàng-Tâm. Mừng Gặp Lại Bạn 90 

Thomas D. Le. How Synthetic Was Old English? 91 

Autumn Poetry 111 

Tương Phố. Giọt Lệ Thu 111 

Thomas D. Le (tr.). Autumn Tears 111 

Hàn Mặc Tử. Cuối Thu 111 

Thomas D. Le (tr.). Autumn's End 111 

Hàn Mặc Tử. Tình Thu. 112 

Thomas D.Le (tr.). Autumn Love 112 

Hồ Dzếnh. Thu 113 

Thomas D.Le (tr.). Autumn 113 

Huy Cận. Thu 113 


Chế Lan Viên. Thu 114 


Vũ Hoàng Chương. Mùa Thu Đã Về 114 

Thomas D.Le (tr.). Autumn Has Arrived 114 

Xuân Diệu. Thu 115 


Xuân Diệu. Ý Thu 116 

Thomas D.Le (tr.). Autumn Notion 116 

Cung Trầm Tưởng. Mùa Thu Paris 116 

Thomas D.Le (tr.). Autumn in Paris 116 

Sóng Việt Ðàm Giang. Thu Đến Rồi Đó Em 117 

Sóng Việt Ðàm Giang. Duyên Thu 119 

Sóng Việt Ðàm Giang. Tuyết Thu 120 

Sóng Việt Ðàm Giang. Trời Mưa Không Có Anh 121 

Phạm Trọng Lệ. Leda và Thiên Nga 122 

Hoàng-Tâm. Đem Thiền Vào Lớp Học 125 

Thomas D.Le. Hoàng Cầm, the Poet from Quan Họ Country 127 

Hoàng Cầm. Tình Cầm 129 

Thomas D.Le. (tr.). Cầm's Love 129 

Hoàng Cầm. Nếu Anh Còn Trẻ 129 

Thomas D.Le. (tr.). If I Were Young 129 

Hoàng Cầm. Mê Không Có Em 130 

Thomas D.Le. (tr.). Smitten Without You 130 

Hoàng Cầm. Chị Em Xanh 130 

Thomas D.Le. (tr.). Green Sisters 130 

Hoàng Cầm. Cỏ Trai Tơ 131 

Thomas D.Le. (tr.). Grass of Youth 131 

Hoàng Cầm. Bên Kia Sông Đuống 132 

Thomas D.Le. (tr.). Across the Đuống River 132 

Hoàng Cầm. Chuyện Lâu Rồi 135 

Thomas D.Le. (tr.). The Tale of Yore 135 

Hoàng Cầm. Giả Vờ 136


Thomas D.Le. (tr.). Pretending 136 

Hoàng Cầm. Lá Diêu Bông 136 

Thomas D.Le. (tr.). Diêu Bông Leaf 136 

Hoàng Cầm. Ngã Ba Sông 137 

Thomas D.Le. (tr.). The River Fork 137 

Hoàng Cầm. Nguyên Hình Ảo Vọng 138 

Thomas D.Le. (tr.). All Is Illusion 138 

Sóng Việt Ðàm Giang. Ai Cập Huyền Bí 139 

Haiku Poetry 148 

Kim Châu. Mưa Thu 148 

Kim Châu. Cô Đơn 149 

Kim Châu. Lúa Vàng 149 

Kim Châu. Hoàng Hôn 150 

Kim Châu. Rừng Thu 150 

Kim Châu. Suối Vắng 151 

Kim Châu. Khóc Thương 151 

Kim Châu. Tiển Đưa 152 

Tường Vân. Vào Thu 153 

David Lý Lãng Nhân. Sương Sớm 153 

Diệp Trung Hà. Growing Old Together 153 

Diệp Trung Hà. Old Age 154 

Hà Đông Nga. Sunshine 154 

Hà Đông Nga. The Brightest Star 155 

Sóng Việt Ðàm Giang. Một Bài Thơ Của William B. Yeats và Của Pierre de 156 

Ronsard 

François Coppée. L'Invitation au sommeil 161 

David Lý Lãng Nhân.(tr.). Lời Mời Vào Giấc Ngủ 165 

Jim Bishop. Mother's Dream 170 

Minh Thu (tr.). Ước Mơ Của Mẹ 170 

Huỳnh-Linh-Ý. Cánh Diều Tuổi Thơ 173 

Minh Thu. Đoản Văn Cho Một Người 176 

Thomas D. Le. Reality: The Pre-Socratics (Part I) 179


To The Reader 

Dear Friend and Reader, 

Welcome to another autumn, Firmament's second. As the leaves begin to turn, and the air 

charms us with delightful coolness, let us pause for a moment to reminisce and rejoice over the journey 

that brought us this far. The road is engaging, and so are the souls and experiences of Thế Hữu Vǎn 

Ðàn writers in this symphony of voices. We hope you will agree. 

In an essay on Tự Lực Vǎn Ðoàn (the Self-Reliant Literary Circle), which flourished during the 

first half of the twentieth century, Lê Mộng Nguyên delves into the Woman as an emerging 

consciousness tinged with the pathos of the time. 

With flair Nguyễn Đắc Hiếu deftly links the visual arts (a motion picture) to literature in an 

essay that explores the dimensions of William Wordsworth's view on youth and maturity. 

Nguyễn Tuyết Minh, writing as Minh Thu, lent her lyrical idiom to reminiscences of times past 

with tenderness and delicacy of feelings. 

What is there in Leda that captivates our imagination so much? Let Phạm Trọng Lệ and Sóng 

Việt Ðàm Giang tell you in unison the richness and meaning of this myth by dwelling on William 

Butler Yeats's rendition. In a complete turnaround Phạm Trọng Lệ shines a spotlight on an old classic of 

Chinese literature, whose charm has endured centuries. Sóng Việt Ðàm Giang again brings us the farflung 

lands she has visited, this time the ancient land of Egypt and its mysteries. 

Poetry, that so spontaneous and natural mode of expression, always springs eternal within an 

extraordinary cast of globe-encircling men and women such as Hà Đông Nga, Sóng Việt Ðàm Giang, 

Hoàng-Tâm, Tô Vǎn, Dã Thảo, Xuân-Linh Tran, Diệp Trung Hà, Marguerite Dombret, Maryse Nguyễn 

Hiếu Liêm-Dombret to bring you pleasure and, too, a touch of love and nostalgia, enriched by a 

collection of works on the autumn theme. 

If classical Haiku wins admiration for encapsulating so much within the confines of seventeen 

syllables or words, Kim Châu pulls it off with just eleven and raises the bar for Haiku aficionados by 

taking full advantage of the monosyllabic character of the Vietnamese language. Savor her voice along 

with the art of such other accomplished hands as Tường Vân, Hoàng-Tâm, Hà Đông Nga, and David 

Lý Lãng Nhân. 

Autumn's advent this year will not be complete without Nguyễn Hiếu Liêm's agonizing cry of a 

poet (not a psychiatrist that he is) which is reminiscent of Paul Verlaine's, on which Võ Thu Tịnh and 

Thomas D. Le comment at length. 

Resident raconteur Bính Hữu Phạm once again charms us with a story with an expected ending. 

Mystery? No. Find it out and share it with your loved ones. Don't miss Huỳnh Linh Ý, Hoàng-Tâm and 

Minh Thu, who chime in with uplifting stories of their own. 

A New Poet from Quan Họ country, Hoàng Cầm, is showcased by Thomas D. Le, who also 

shows that Old English is not as synthetic as it is believed to be. When you are done with Hoàng Cầm 

and Old English, join him in a sixth-century B.C. adventure you might want to prolong. 

Let us then embark, in your cozy corner amidst autumnal splendor, on a memorable trip to 

unforgettable experience. ■ 

Thomas D. Le 

Thế Hữu Vǎn Ðàn 

October 2009 

To join Thế Hữu Vǎn Ðàn, please link to: http://groups.yahoo.com/group/thehuuvandan/join 

Thế Hữu Vǎn Ðàn's web site: http://thehuuvandan.org


Leda trong ThÀn Thoåi Hy-Låp 

Sóng ViŒt ñàm Giang sÜu tÀm 

Leda là một tên khá quen thuộc trong thần thoại Hy-Lạp. Những độc giả đã đọc sách về thần thoại Hy- 

Lạp đều có thể liên tưởng ngay Leda với một huyền thoại nổi tiềng: huyền thoại Leda và Thiên Nga. 

Huyền thoại Leda và Thiên Nga 

Leda là vợ của Tyndareus, vua Sparta. Leda là mẹ của nhiều nhân vật huyền sử nổi tiềng, gồm nàng 

Helen đẹp tuyệt trần, nữ kiệt Clytemnestra, và cặp song sinh Castor và Pollux. Tuy nhiên theo thần 

thoại thì không phải tất cả đều là con của vua Tyndareus. 

Thần thoại kể rằng thần vương Zeus đã say mê Leda nên biến thành một con thiên nga và làm 

tình với Leda dưới hình dạng nguỵ trang này. Vì sự làm tình của thần vương Zeus với Leda xẩy ra khi 

Zeus là thiên nga, nên sau đó Leda đã mang thai một quả trứng, và từ trứng này đã nở ra cặp song sinh 

Castor và Pollux (Kastor và Polydeuces). Thần thoại cũng kể rằng Helen là con của Leda với Zeus, và 

vua Tyndareus chỉ là cha của Clytemnestra. 

Huyền thoại Leda có ý nghĩa trong Thần thoại Hy-Lạp vì Leda là mẹ của Helen, người đẹp đã 

gây nên chiến tranh thành Troy kéo dài cả 10 năm. Chuyện kể Leda với Thiên Nga đã làm Leda được 

nhắc nhở nhiều hơn nữa. 

Huyền thoại Leda và Thiên Nga đã là nguồn hứng khởi cho rất nhiều nghệ sĩ và thi sĩ. Trong thơ văn 

đáng kề nhất là La Défloration de Lède của Pierre de Ronsard và Leda and the Swan của William 

Butler Yeats. Xin giới thiệu một số tác phẩm hội họa và điêu khắc đính kèm, cùng bài viết nói về bài 

thơ của W. B. Yeats.


After Michelangelo Paul Cezanne Pier Francesco 

Điêu khắc La-mã 

Leonardo da Vinci da Vinci-Cesare Sesto 

. 

Frederic Leighton Jacopo Pontormo Peter Paul Rubens 

Leon Riesner 

Francois Boucher


Correggio Paul Prosper Tillier Tintoretto 

Leda & the Swan, Henri Matisse Chạm nổi Hy-lạp cổ 

Tại Viện Bảo Tàng Jai Vilas Palace ở Gwalior, Ấn-độ, có trưng một tượng Leda và Thiên nga có kích 

thước lớn bằng người thật: 

Ghi chú: 

* Tấm họa của Peter Paul Rubens vẽ phỏng theo bức họa làm lại của Michelangelo. 

* Bức tranh của Jacopo Pontormo vẽ theo bức họa của Leonardo da Vinci. Thời đó trường dạy 

hội họa ở Italy có khuynh hướng dạy học viên vẽ thân hình uyển chuyền và thế đứng đặc biệt đó. Trong 

một bức họa của Raphael một người đàn ông cũng được vẽ trong một vị thế tương tự. 

* Có nhiều truyền thuyết khác nhau nói về cha của những người con của Leda. Có truyền thuyết 

cho rằng Leda sanh ra một trứng có cặp sinh đôi Dioskouroi tên Kastor và Polydeuces, cả hai đều là 

con của Zeus. 

* Có truyền thuyết cho rằng Leda đã có mang hai trứng, mỗi một trứng mang một con của thần 

Zeus (Polydeuces trong một trứng và Helen trong trứng thứ hai), và một của vua trần thế Tyndareus


(Castor và Clytemnestra), như trong bức vẽ của Leonardo Da Vinci-Cesare Sesto, và Pontormo. Lại có 

truyền thuyết cho rằng cái trứng thứ hai chỉ mang một mình Helen là của nữ thần Nemesis bỏ lại cho 

Leda, khi Nemesis muốn trốn Zeus nên đã biến thành một con ngỗng rồi bị thần Zeus biến dạng thành 

thiên nga cưỡng bức. ■ 

Tài liệu tham khảo 

Gwalior, Madhya Pradesh, India, Shunya (n.d.). Retrieved July 9, 2009, from 

http://www.shunya.net/Pictures/NorthIndia/Gwalior/Gwalior.htm 

Leda and The Swan. (2009, July 28). In Wikipedia: The free Encyclopedia. Retrieved July 9, 2009, 

from http://en.wikipedia.org/wiki/Leda_and_the_Swan 

Leda and The Swan. (n.d.) Shunya. Photo. Retrieved July 9, 2009, from 

http://www.shunya.net/Pictures/NorthIndia/Gwalior/LedaSwan.jpg 

Leda. Theoi Project. (n.d.) Retrieved July 9, 2009, from http://www.theoi.com/Heroine/Leda.html 

Leda y el cisne. Emociones encontradas. Photos. (2007, April 11). Retrieved July 9, 2009, from 

http://emociones.multiply.com/photos/album/15 

Sóng Việt Đàm Giang 

29 July 2009 

 

Leda và Thiên Nga 

Leda And The Swan 

A sudden blow: the great wings beating still 

Above the staggering girl, her thighs caressed 

By the dark webs, her nape caught in his bill, 

He holds her helpless breast upon his breast. 

How can those terrified vague fingers push 

The feathered glory from her loosening thighs? 

And how can body, laid in that white rush,


But feel the strange heart beating where it lies? 

A shudder in the loins engenders there 

The broken wall, the burning roof and tower 

And Agamemnon dead. 

Being so caught up, 

So mastered by the brute blood of the air, 

Did she put on his knowledge with his power 

Before the indifferent beak could let her drop? 

William Butler Yeats (1928) 

Chạm nổi cổ Hy-lạp After Michelangelo Leonardo da Vinci 

Nàng Leda và Chàng Thiên Nga 

Thình lình táp, kìa đôi cánh lớn đáp im lìm 

Trên thân hình nàng lảo đảo, cặp đùi mơn trớn 

Bởi chân xám dính màng, thêm cổ bị giữ kiềm, 

Ngực tựa ngực, thân bất lực, nàng không thể dướn. 

Những ngón tay dường kinh sợ làm sao đẩy thắng 

Cánh lông lộng lẫy khỏi cặp đùi đang dang lỏng? 

Và làm sao tấm thân oằn trong thôi thúc trắng, 

Tránh được rộn ràng lạ của trái tim nằm đó? 

Một giật bắn thân dưới, đỉnh ái ân vừa ban 

Tường thành đổ nát, lâu đài mái ngói cháy tan 

Và Agamemnon chết. 

Bị kiềm hãm không tận, 

Thêm khống chế bởi khí máu mãnh liệt không gian, 

Liệu nàng có thấm nhập được kiến thức uy thần 

Trước khi cái mỏ vô tình nhả nàng chịu trận? 

Sóng Việt phỏng dịch nghĩa


William Butler Yeats được giải thưởng văn chương Nobel vào năm 1923. Bài thơ 

này xuất bản năm 1928, đã được Yeats coi như là một bài tuyệt mỹ mà ông rất tự hào. 

HuyŠn Thoåi Leda và Thiên Nga 

Đây là một câu chuyện thần thoại Hy Lạp kể rằng vị thần của các thần (Zeus), đã cưỡng bức, làm tình 

với Leda, vợ vua trần thế Tyndareus trong cùng một đêm Leda ân ái với chồng và làm Leda sinh ra hai 

trứng có bốn đứa trẻ, một trứng có hai trẻ sinh đôi trai, một là thần tên Pollux (Polydeuces), và một trẻ 

trần thế tên Castor (Kastor). Trứng thứ hai mang hai gái là thần Helen con Zeus và Clytemnestra, con 

của Tyndareus.Vào thế kỷ thứ 16, Leonardo da Vinci đã vẽ nhiều bức họa về đề tài thần thoại này, có 

bức vẽ hai trứng đã vỡ vỏ với 4 đứa trẻ, có tấm chỉ có hai đứa trẻ. Những bức họa hiện tại chỉ là những 

bản sao vẽ lại vì các bản chính coi như đã hoàn toàn bị phá hủy. Michelangelo cũng vẽ một tấm và sau 

đó cũng được nhiều họa sĩ khác theo đó vẽ lại. 

Thi sĩ William Butler Yeats đã viết bài thơ Leda and the Swan từ năm 1923, nhưng sau đó có 

sửa đổi bốn lần và sau cùng bài thơ được xuất bản vào năm 1928. Bài thơ được đón nhận với nhiều đổi 

thay trong cảm nhận, theo thời gian, như một hỗn hợp về hiện thực tâm lý, xã hội cùng với một cái nhìn 

huyền bí. 

Bài thơ sonnet gồm 14 hàng với cấu trúc âm vận abab cdcd efg efg. Tám câu đầu (octave) phát 

triển đề tài, và 6 câu sestet cô đọng cảm nghĩ của tác giả. 

W. B.Yeats kể cho chúng ta chuyện Leda và Thiên nga như một ảo tượng của ông vào thời đó 

qua bí ẩn của không gian vũ trụ. Leda ở đây mang cái số phận và trách nhiệm mà thần tối cao Hy lạp 

Zeus trên đỉnh Olympia đã giao phó cho qua sứ giả là một Thiên nga trắng. 

Hàng 1-4 

Trong bốn câu đoạn đầu, thiên nga đã đến với Leda một cách bất thình lình, hai cánh dang rộng đang 

đập nhưng thân thiên nga không di chuyển. Thiên nga dùng đôi chân có màng để vờn lên cặp đùi của 

Leda, một Leda trong tình trạng lảo đảo ngạc nhiên. Thiên nga dùng mỏ để kềm giữ cổ Leda, và ghì 

Leda vào ngực làm nàng vô phương chống cự. Tên loài vật có hành động như trên không hề được xác 

định, mà chỉ được ám chỉ qua những chữ như đôi cánh lớn, và chân mạng xám xì. 

Hàng 5-8 

Trong bốn câu đoạn hai, người đàn bà đã không chống cự được vì những ngón tay của nàng dường như 

tê dại vì khiếp sợ một hình thù có lông sáng chói đang dang cặp đùi nàng ra. Sự tê dại lan mạnh đến nỗi 

nàng chỉ còn là một tấm thân vật vờ nằm trong một thôi thúc trắng. Nàng cảm thấy nhịp đập xôn xao lạ 

kỳ của trái tim. 

Hàng 9-11 

Ba hàng tiếp trong phần hai (sestet) không nói về hành động cưỡng bức nữa mà chuyển sang tương lai 

của thành Troy do hậu quả của hành động trên. Một giật thân do ân ái dấy lên đã gây nên một hậu quả 

trong tương lai như tường thành vỡ, ngói bể và đài cao bùng cháy, cùng sau đó là Agamemnon bị tử


vong. Trong thần thoại Hy Lạp thì nàng Helen, hậu quả của cuộc ân ái trên, là nguyên do gây cuộc 

chiến tranh tang thương kéo dài mười năm trời ở thành Troy. 

Sau khi thắng trận Troy trở về nhà, Agamemnon, chồng người chị/em song sinh (Clytemnestra) 

với Helen, và là anh của chồng Helen (Menelaus), đã bị vợ (Clytemnestra) âm mưu giết. Mặt khác có 

người cho rằng hiểu theo nghĩa bóng thì thành vỡ, ngói bể, đài rơi là chỉ hành động của giao hợp, xuất 

tinh tại cao điểm ân ái. Lửa là tượng trưng cho hòa hợp quấn quýt. 

Yeats chỉ mang tên Agamemnon lên và nói gọn là Agamemnon chết. Câu này sẽ rất tối nghĩa 

nểu người đọc không nắm vững câu chuyện thần thoại quanh cái chết của Agamemnon. Agamemnon, 

vua Mycenae (hay Argos), đã cưỡng bức và lấy Clytemnestra sau khi giết chết người chồng đầu tiên 

của Clytemnestra (tên là Tantalus). 

Hàng 12-14 

Trong trận chiến thành Troy, Agamemnon là lãnh đạo của đoàn binh Hy lạp. Chiến thuyền 

buồm của Agamemnon trên vịnh Aulis không tiến được vì không có gió thuận lợi. Không có gió 

thuận lợi vì nữ thần săn bắn Artemis giận do mất vật linh hay ganh tỵ tài săn bắn với ai đó 

trong đoàn quân Hy lạp nên dùng phép làm gió trở chiều. Nghe lời thần, Calchas chỉ dẫn rằng 

gió sẽ nổi lên thuận lợi nếu Agamemnon hy sinh con gái Iphigeneia cho nữ thần Artemis, 

Agamemnon đã đánh lừa vợ Clytemnestra khi nhắn Clytemnestra gửi con gái theo để gả cho 

Achilles. Khi Iphigeneia đến thì bị bố bắt hy sinh. Clytemnestra biết được tin này rất uất hận và 

buồn khổ. Trong khi Agamemnon xa nhà, Clytemnestra bắt tình với Aegisthus, một người em họ 

của chồng. Vì sự hận thù Agamemnon giết chồng đầu của nàng và rồi hy sinh để con gái chết 

đã làm Clytemnestra bầy mưu với Aegisthus để giết chết Agamemnon sau khi Agamemnon 

chiến thắng trở về nhà. Tưởng cũng nên viết thêm, theo truyền thuyết khác thì Iphigeneia được 

chính thần Artemis đánh tráo kịp thời, không chết mà được cứu thoát mang về thành Tauris bên 

Biển Đen, và một thú vật đã được thay thế, nhưng Clytemnestra đã không biết sự kiện này. 

Ba câu chót tác giả đã đổi sang thể quá khứ để đặt câu hỏi rằng khi bị thần cuỡng bức, liệu Leda có 

biết được hậu quả những gì xẩy đến cho nàng không? Lực vũ trụ, máu mạnh không trung tượng trưng 

bởi thần Zeus dù biết tương lai nhưng không bận tâm đến hậu quả đã thản nhiên buông nàng ra sau khi 

thỏa mãn để nàng cam chịu với số phận. 

Theo tài liệu về cuộc đời và sự nghiệp của W.B. Yeats, thì một bản chạm khắc nổi cổ Hy-lạp Leda và 

Thiên Nga trong Viện Bảo Tàng Anh quốc (Bristish Museum), một bức tượng Leda và thiên nga đặt ở 

lâu đài Markree của giòng họ Coopers, tại thành phố nơi ông sống ngày nhỏ (Sligo), cùng với bức họa 

của Michelangelo mà ông có một ấn bản (như trên) đã ảnh hưởng và gợi hứng cho bài thơ mang nhiều 

sóng gió trong văn chương và xã hội đương thời, Leda và Thiên nga. 

Dưới đây là hai bài phỏng dịch theo thể 8 chữ, và lục bát, cả hai đền có 14 câu. 

Thân Phận Leda I 

Bất thần đôi cánh im lìm vỗ mạnh 

Chân màng đen vờn thân đảo đùi êm 

Mỏ kẹp chặt cổ nàng kề bên cạnh, 

Ngực áp ngực nàng yếu đuối xuôi mềm. 

Bàn tay kinh sợ làm sao nàng thắng


Cánh lông sáng rực đang dạng đùi ra? 

Tấm thân oằn trong thôi thúc tình trắng, 

Tránh sao rộn ràng nhịp trái tim ca? 

Giật thân mình dưới, đỉnh ái ân táp 

Tường đổ, đài rơi, ngói lửa cháy bùng 

Chết Agamemnon. Kiềm hãm không hạn, 

Thân phận khống chế, máu linh thiêng áp 

Nàng hiểu được chi, uy lực không trung 

Truớc mỏ thần nhả mặc nàng lãnh chịu? 

Thân Phận Leda II 

Thình lình đôi cánh vỗ yên 

Chân đen ve vuốt đùi êm vóc mềm, 

Cổ nàng dưới mỏ kẹp kềm 

Ngực đâu áp chặt ép chèn thân trao. 

Ngón tay run sợ, làm sao 

Đẩy lông rực rỡ khỏi vào chân dang? 

Sao cho thôi thúc tình mang, 

Khỏi nghe tim đập xốn xang liên hồi? 

Giật thân, ân ái đến, rời 

Thành vỡ, ngói thủng, rực trời lửa bung 

Agamemnon mệnh chung. 

Lấy chi kiềm hãm được vùng máu linh 

Hiểu chăng số mệnh thình lình 

Uy lực thần nhả phận mình đành cam? 

Sóng Việt phỏng dịch 

17 July 2009 

William Butler Yeats được nổi tiếng sau này không phải là tác phẩm kịch trường mà là những bài thơ 

tình cảm. Bài Leda và Thiên Nga cũng không phải là bài có trong danh sách tập thơ 100 bài nổi tiếng 

của ông. Leda và Thiên Nga đã được giới nghệ thuật chú ý vì bản chất gợi cảm tượng hình của bài thơ, 

và vì thế đã là nguồn hứng cảm cho hội họa, điêu khắc. ■ 

Sóng Việt 

22 July 2009


Bài thÖ Leda và Thiên Nga dÜ§i mt góc cånh khác 

Sóng ViŒt ñàm Giang 

Khía cạnh hội họa và ý nghĩa của bài thơ đã được đề cập đến. Nhưng muốn biết nguyên do mà W. B. 

Yeats làm bài thơ thì bối cảnh lịch sử là điều không thể không nói đến. 

Dưới đây là một đoạn viết phỏng theo cuốn sách Phê bình mới về thơ của W. B. Yeats (A new 

commentary on the poems of W. B. Yeats) do Alexander Norman Jeffares viết. 

Bài thơ Leda và Thiên nga được viết vào ngày 18 tháng 9 năm 1923, và đuợc xuất hiện lần đầu 

tiên trong The Dial (tháng Sáu 1924). 

Yeats có viết một phụ chú giải thích trong “The Cat and the Moon and Certain Poems, 1924” 

rằng ông viết Leda và Thiên Nga vì vị chủ bút (George Russell) của một tạp chí chính trị (The Irish 

Statesman) đã yêu cầu ông viết một bài thơ. Ông viết: “Tôi nghĩ rằng sau cá nhân chủ nghĩa 

(individualism), phong trào chủ nghĩa mị dân (demagogism), do Thomas Hobbes (1588-1679) thành 

lập và được phổ thông hóa qua nhóm biên soạn Bách khoa toàn thư (1751-72) gồm Voltaire, 

Rousseau, Buffon, và Turgot, và mang ảnh hưởng lớn đến cuộc Cách Mạng của Pháp (1789-99), 

chúng tôi có một mảnh đất quá kiệt quệ không có thể gặt hái được chi nữa”. Rồi ông nghĩ “chỉ có vài 

cuộc vận động hay một thoát thai khỏi những ảnh hưởng trên mới mang lại được thay đổi. Và từ ý nghĩ 

đó tôi đã bắt đầu tưởng tượng dùng câu chuyện Leda và Thiên Nga để nói bóng gió về sự thay đổi vào 

thời đó (ẩn dụ ở đây nằm trong câu chuyện thần thoại Hy-lạp với thần chúa tể của các thần tên Zeus, 

đã biến dạng thành thiên nga, ân ái và làm Leda, con gái của vua trần thế Tyndareus (vua Sparta), 

hoài thai. Leda sau đó sinh ra cặp song sinh Castro và Pollux, và Helen, và rồi tôi bắt đầu viết bài thơ. 

Nhưng khi bài thơ ra đời thì cảnh tượng thiên nga và người đàn bà trong thơ đã tạo nên một ám ảnh 

dữ dội đến độ ẩn dụ chính trị bị hiểu sai lầm, và tôi được bảo rằng những độc giả bảo thủ sẽ hiểu 

nhầm bài thơ.” 

Cũng vì thế mà bài thơ đã đuợc sửa đổi bốn lần sau đó trước khi được phát hành vào năm 1928. 

Lý do chính trị và xã hội của ý nghĩa bài thơ có thể có một giải thích như sau. 

William Butler Yeats thuộc vào nhóm thiểu số người Ái Nhĩ Lan-Anh quốc theo đạo Tin lành. 

Ông sanh ở Ái Nhĩ Lan, nhưng theo gia đình đi sang Anh từ ngày còn nhỏ, sau đó lại trở về Ái Nhĩ Lan 

một thời gian. Luân lý Ki-tô giáo thời đó rất nghiêm khắc với nhiều điều luật khó khăn có ảnh hưỏng 

nặng nề lên tâm lý của người dân Ái Nhĩ Lan (thời ông còn trẻ). Nhiều bài viết cho rằng Yeats đã chú ý 

nhiều đến phong trào giải phóng quốc gia Ái Nhĩ Lan cũng chỉ vì nặng lòng yêu thương Maude Gonne, 

một phụ nữ lãnh đạo trong phong trào giải phóng quốc gia Ái Nhĩ Lan. Dù không biết Maud Gonne có 

ảnh hưởng nhiều hay không, nhưng là một nhà thơ, Yeats đã chống đối đạo luật Kiểm duyệt Phim ảnh 

(1923) rất mạnh mà không thành công. Khi đạo luật được áp dụng với những điều lệ khắt khe coi tạp 

chủng và nhiều liên hệ khác là những hành động đáng khinh bỉ thì Yeats rất bất mãn. Cũng vì sự bất 

công vô lý đó mà khi Yeats được yêu cầu làm một bài thơ thì Yeats đã làm một bài thơ nói về sự giao 

hợp giữa người và chim. Ông lại công khai mang bài thơ ra công chúng qua báo chí để thách thức chế 

độ kiểm duyệt cùng gợi sự tranh luận qua ẩn dụ chim và người. 

Theo chính lời Yeats thì hoàn cảnh của Ái Nhĩ Lan đối với tình hình chính trị trên thế giới đã 

làm ông viết bài thơ. Bài viết đầu tiên làm tại Coole vào tháng 9 năm 1923, trong sự giao động của nội 

chiến Ái Nhĩ Lan. Ông viết cho Lady Gregory nói ông tin rằng sự trị vì của chế độ dân chủ dã đến hồi


kết thúc, và một động lực mạch mẽ nào đó sẽ xẩy ra, và thần-thiên nga chính là một cài uy lực nào đó; 

nhưng sau đó ông viết vì nhóm bảo thủ hiểu lầm nên tự bài thơ đã mất đi cái ẩn dụ chính trị. Sự quá gợi 

cảm của bài thơ đầu tiên này làm chủ bút G.W. Russell của The Irish Statesman từ chối không đăng. 

Sau đó một nhóm trẻ thành lập một tờ báo ra hàng tháng tên là To-morrow, Yeats đưa cho họ bài thơ 

Leda mang tên Annunciation để đăng trong số đầu. Trong bài này, tám câu đầu (octave) nguyên thủy 

như sau, còn 6 câu sau (sestet) thì không thay đổi trong tất cả các bản. 

A rush, a sudden wheel, and hovering still 

The bird descends, and her frail thighs are pressed 

By the webbed toes, and that all-powerful bill 

Has laid her helpless face upon his breast. 


The feathered glory from her loosening thighs! 

All the stretched body's laid on the white rush 

And feels the strange heart beating where it lies. ■ 

Tài liệu tham khảo. 

Cullingford, Elizabeth Butler. "Pornography and Canonicity: The Case of Yeats' `Leda and the Swan,'" 

in Representing Women: Law, Literature, and Feminism, ed. Susan Sage Heinzelman and 

Zipporah Batshaw Wiseman. Durham: Duke Univ. Press, 1994, 165-87. 

Sóng Việt Đàm Giang 

2 August 2009


Automne, peux-tu me délivrer ? 

By Dr. NguyÍn Hi‰u Liêm 

Automne tu me delivres 

Des regrets, des remords, 

Du mal que j’ai de vivre, 

De la peur de la mort. 

Automne je t’écoute, 

Et surtout je te sens ; 

Tu coules goutte a goutte 

Dans mon corps, dans mon sang. 

Automne tu me prends ! 

Ame et corps tout entier. 

Automne je te comprends ; 

Tu m’est si familier. 

Automne tu es refuge 

Pour mon vieux coeur brisé ; 

Avec toi le déluge 

Devient serénité. 

Car tu berces mes peines 

Et calmes mes tourments ; 

Et toujours tu m’entraines 

En un délire charmant. 

Dr. Nguyên Hiêu Liêm 

St-André-Les-Vergers, France, 16 Septembre 2002 

Thu giải thoát 

Thu ơi, giải thoát giùm tôi 

Nổi niềm hối tiếc cuộc đời đắng cay 

Nổi đau phải sống ngày dài 

Nổi run sợ chết còn hoài trong tâm. 

Thu ơi, nghe tiếng thì thầm 

Hồn thu tha thiết lặng trầm trong tôi 

Giọt thu thanh thót nhẹ rơi 

Autumn, Can You Rescue Me? 

Autumn, relieve from me 

Regrets and remorses 

The pain that dogs my life 

The fear of my demise. 

Autumn, I do hear you, 

And I sure do feel you, 

For you flow drop by drop


Chảy trong huyết quãn phận người xót xa. 

Thu ơi, hồn đã chan hòa 

Tình thu thấm đượm trong ta đã đầy 

Hơi thu quen biết bao ngày 

Hiểu thu ta đã cảm hoài nội tâm. 

Thu ơi, xin hãy dấu giùm 

Trái tim rạn nứt, âm thầm quặn đau 

Xin thu hàn vết thương sâu 

Để cho nỗi khổ nhuộm mầu bình yên. 

Thu ơi, ru hận đảo điên 

Cho đau lắng dịu, ưu phiền giảm phân 

Tình thu lôi cuốn tâm thần 

Mộng thu êm ả lịm dần trong mê. 

Traduit par Lý Lãng Nhân 

Madison, Alabama, 20 Septembre 2002 

Through my body and blood. 

Autumn, you that hold me 

Body and soul in your grip 

Autumn, I know you well, 

You my bosom friend. 

Autumn, you are refuge 

For my old broken heart; 

With you the big deluge 

Is but serenity. 

For you do nurse my pains 

And calm all my torments; 

And you always hold me 

In a charming frenzy. 

Translated by Thomas D. Le 

30 September 2004


À propos du poème 


Du Dr. NguyÍn Hi‰u Liêm 

par Võ Thu TÎnh et Thomas D. Le 

L’Automne, peux-tu me délivrer? de Nguyễn Hiếu Liêm, un viêtnamien de formation française, 

est un poème où se confondent généralement les influences culturelles de deux pays: France et Viêt 

Nam. Il nous arrrivera donc de relever, en passant, quelques rapprochements entre ces deux cultures 

dans le traitement de ce succinct exposé. 

Pour chaque poète, la création obéit à des intérêts particuliers, à une dynamique originale, et il n’est pas 

facile de réduire cette vivante diversité à un schéma scholastique et figé. Toutefois, en prenant la nature 

de la poésie à sa source, on peut ranger ce poème dans la catégorie de ‘voyage intérieur’, classification 

adoptée par Georges Jean dans son étude dans La Poésie, qui décrit les données brutes que le poète 

trouve en lui, ses sensations premières, ses émotions, son passé 

… 

En effet, dans ce poème, l’auteur demande à l’automne de pénétrer dans son corps et âme, puis il 

l’écoute, il le sent…pour aboutir, au terme d’un parcours intérieur, à un certain ‘délire charmant’, 

suivant un processus qui pourrait être semblable à celui de Sikellianos, un des plus grands poètes de la 

Grèce moderne (1884-1951) : ‘…Je laisse les choses introduire peu à peu dans mon âme leur lumière 

particulière, depuis le galet jusqu‘au soleil et aux étoiles, et les laisse monter peu à peu comme l’huile 

du niveau de mes nerfs vers la veilleuse de ma pensée.’ 

Premier strophe 

Automne, tu me délivres 

Des regrets, des remords 

Du mal que j’ai de vivre 


L’auteur demande à l’automne de le délivrer des regrets, des remords, du mal de vivre et la peur de 

vivre. 

Les philosophes occidentaux prétendent que, vers la fin d’une vie, l’homme assagi ne manque pas de se 

rappeler les aberrations de jeunesse pour regretter ou pour se repentir. Les orientaux appellent cet 

homme, celui qui a de la pudeur. Tzeu Koung (Tử Cống) demande à Confucius ce qu’il fallait faire 

pour mériter d’être appelé disciple de la sagesse (Lettré: Kẻ Sĩ). Le Maître a répondu: « Celui-là mérite 

d’être appelé disciple de la sagesse (Kẻ Sĩ,) qui dans sa conduite privée a de la pudeur, et dans les


missions qui lui sont confiées en pays étrangers, ne déshonore pas le prince qui l’a envoyé». (Entretiens 

de Confucius, C. XIII, 20) 

En occident, au XVIIè siècle, Bossuet (1627-1659) évoque de façon saisissante, la mort, ce gouffre où 

tout s’anéantit, cette rature qui efface tout, cette fin inéluctable qui rend tout éphémère et relatif. Plus 

tard, Guy de Maupassant de s’exclamer : Mort : ‘Que ce mot, si court, est insondable et terrible ' 

(Correspondance). 

Liêm a relevé "[le] mal qu['il a] de vivre" et "la peur de la mort". Ici nous avons preuve de l'influence 

occidentale sur ses pensées qui vont a rebours de la philosophie orientale. Pourquoi Liêm éprouve-t-il 

le mal de vivre? Comme il n'a rien dit du Zeitgeist, l'esprit du temps, on ne peut dire que son mal de 

vivre et sa peur de mourir ne sont que les reflets d'un état d'âme, d'une réflection personnelle, d'un 

voyage intérieur. 

Par contre, avec le Bouddhisme, le Taoïsme, les orientaux conçoivent que la vie et la mort ne sont 

qu’un cas particulier des alternances; tous les êtres passent par des successions de vies et de morts au 

cours desquelles ils revêtent des formes différentes: «Jadis, Zhuang Zhou (Trang Tử) rêva qu’il était un 

papillon voltigeant et satisfait de son sort et ignorant qu’il était Zhou lui-même. Brusquement il 

s’éveilla et s’aperçut avec étonnement qu’il était Zhou. Il ne sut plus si c’était Zhou rêvant qu’il était un 

papillon, ou un papillon rêvant qu’il était Zhou. Entre lui et papillon il y avait une différence. C’est là 

ce qu’on appelle le changement des êtres. » La vie est vanité et la mort sans importance. Pour Tản Đà, 

un autre grand poète viêtnamien, la vie d’un homme est simplement une dette à s’acquitter envers le 

Roi du Ciel : 

Trăm năm còn nặng chữ tình 

Trời chưa cho nghỉ thì mình cứ đi. 

Bao giờ trời bảo thôi đi 

Giang sơn cất gánh ta thì nghỉ ngơi. 

Nợ đời là thế ai ơi ! 

[L’amour me poursuivra encore jusqu‘à cent ans / je continuerai à marcher / tant que le Ciel ne 

m’ordonnera pas de m’arrêter / Et quand Il me dira qu’il est temps de partir, / me voilà déchargé de mes 

obligations envers cette vie, pour un repos éternel. / Ainsi on s’acquittera de ses dettes de ce monde.] 

2 ème et 3 ème strophes 

Automne, je t’écoute 

Et surtơut je te sens. 

Tu coules goutte à goutte 


Automne, tu me prends 

Âme et corps tout entier 

Automne, je te comprends 

Tu m’es si familier 

Nous sommes aussi proches de la fameuse théorie des « correspondances » que Baudelaire, Rimbaud,


après Edgar Poe, ont illustrée, ainsi que de nombreux poètes contemporains. Ici, l’automne accapare de 

l’auteur pour y installer des sensations, celles qui créent l’homme et le monde, en le renvoyant à luimême, 

par correspondances horizontales, dans le moment même où « il l’écoute, le sent couler goutte à 

goutte dans son corps et dans son sang ». Et par correspondances verticales, l’automne l’élève dans le 

niveau des abstraits, la compréhension «je te comprends », la familarité « tu m’es si familier »… 

Dans la littérature viêtnamienne, la nature et l’auteur s’unissent aussi, mais pour se dédoubler tout en 

restant côte à côte: 

Bẽ bàng mây sớm đèn khuya 

Nửa tình, nửa cảnh như chia tấm lòng 

(Kiều) 

[Dans la désolation, les nuages à l’aube, sa lampe en veillée / moité (nature), moitié soucis (sentiment 

de l’auteur) semblent me tirailler.] (Kiều) 

Vầng trăng ai xẻ làm đôi 

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường. 

(Kiều) 

[Ô lune, on te dirait scindée en deux par quelque main ? / une moitié pour l’oreiller bien seul, l’autre 

moitié pour le long du chemin] (Kiều) 

Selon une assertion de Vương Quốc Duy, un grand lettré de la Chine du 20 ème siècle, le poète est donc 

à la fois dans la nature et en dehors de la nature : dans la nature pour décrire, en dehors de la nature 

pour observer. 

Si dans le poème en français ci-dessus l’automne joue un rôle actif en délivrant l’auteur de ses misères, 

dans les poèmes du peuple viêtnamien, c’est plutôt la nature qui doit ajuster son humeur à celle de 

l’homme : 

Khi vui, non nước cũng vui, 

Khi buồn, sáo thổi kèn đôi cũng buồn. (Ca dao) 

[Quand on est joyeux, la montagne, le fleuve (la nature) le seront aussi.] 

Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ ? (Kiều). 

[Quand l’homme est triste, le site (nature) ne pourra jamais être égayé.] 

4 ème et 5 ème strophes 

Automne, tu es refuge 

Pour mon vieux coeur brisé 

Avec toi, le déluge 

Devient sénérité. 

Car tu berces mes peines


Et calmes mes tourments 



Dans les derniers strophes Liêm a pris l'automne comme confident, son compagnon qui est aussi l'étape 

de sa vie actuelle. Comme médecin, il sent son corps s'accommodant aux exigences biologiques de son 

âge. Son corps, son sang, son âme ont atteint la maturité de l'automne, qui est la saison des récoltes, de 

l'abondance, d'un sursaut de vie avant l'arrivée inexorable de l'hiver. Sa familiarité avec l'automne est 

pour lui le refuge paisible contre les tracas de la vie quotidienne. Il a fait la paix avec le temps et a 

accepté la marche du temps dans ses veines, ce qui lui a donné la sérénité et le contentement. 

Cette nonchalance apaisante, cette disponibilité à toutes les sollicitations des sens, Bachelard appelle la 

rêverie du monde. Rousseau a très bien décrit dans Les Rêveries d’un promeneur solitaire, cet état 

dans lequel ‘il sent son existence sans prendre la peine de penser’. De nombreux poètes à toutes les 

époques ont atteint l’état poétique sans se projeter volontairement hors d’eux-mêmes ou se laisser 

sciemment accaparé par l’automne, la nature, comme dans le poème de Nguyễn Hiếu Liêm. 

L'attitude de Liêm est en accord avec les pensées occidentales. Tandis que les poètes viêtnamiens (tels 

Tản Đà) se contentent d'obéir à la volonté céleste, Liêm reste optimiste. L'automne l' "entraine en un 

délire charmant". C'est un cri de joie, et une joie de vivre irréductible d'un homme qui regarde la vie 

avec une attitude philosophique positive. Il ne pense pas comme les orientaux au cycle de la vie et de 

la mort. Il s'est engagé dans cette vie et a l'intention de la savourer jusqu'à la lie. 

Les poètes viêtnamiens dans l’ancien temps, considèrent les composants de la nature comme des 

ressources inépuisables que le Ciel leur a réservées et dont ils pouvaient se servir à volonté pour 

atteindre aussi un état poétique plus serein. La poésie qui naît de cette forme de rêverie, selon Gaston 

Bachelard, est presque toujours une poésie paisible. 

Gió trăng chứa một thuyền đầy 

Của kho vô tận biết ngày nào vơi. 

[Mon sampan chargé jusqu’au bord de lune et de vent, des ressources jamais épuisées.] 

Hẹn với lợi danh ba chén rượu 

Vui cùng phong nguyệt một câu thơ 

Truyện cổ kim so sánh tựa bàn cờ 

Riêng vui thú giang sơn phong nguyệt 

[Fortune et gloire différées, je me réjouis avec le vent, la lune et la poésie. Les histoires d’antan et 

au temps présent ne sont qu’une partie d’échecs. Seuls les délices de la nature, fleuve, montagne, vent, 

ne m'intéressent personnellement.] 

En somme, il s’agit ici d’une sorte d’interpénétraion entre deux cultures, celle de la France et celle du 

Viêtnam, qui s’est réalisée d’une manière presque imperceptible mais satisfaisante dans un poème 

français écrit par un Viêtnamien. Ce poème en langue française, avec ses cinq strophes de quatre vers, 

est un microcosme, image réduite des processus complexes de la création poétique: Correspondances 

de Baudelaire, Rêverie du monde de Bachelard, Voyage intérieur de Georges Jean, dans le grand


cadre favori des poètes à toutes les époques ‘L’Homme et la Nature’. 

Le poème ‘Automne, peux-tu me délivrer?’ de Nguyễn Hiếu Liêm est d’une valeur littéraire 

indubitable. ■ 

Võ Thu Tịnh et Thomas D. Le 

Paris, 28 Novembre 2005 

 

Cäm nghï vŠ bài 


Cûa Dr. NguyÍn Hi‰u Liêm 

Võ Thu TÎnh 

Bài « Automne, peux-tu me délivrer ? » của Dr Nguyễn Hiếu Liêm, là một thi phẩm bằng tiếng 

Pháp. Tác giả vốn là một trí thức Việt đào tạo trong nền văn hóa Pháp, bài thơ của ông hẳn là một sản 

phẩm hội nhập hai nên văn hóa Việt và Pháp. Cho nên khi nhận xét về bài nầy, sẽ có dịp đối chiếu sơ 

lược hai nền văn hóa Việt Pháp với nhau. 

Chủ đề bài thơ: Tác gỉả yêu cầu mùa thu hội nhập vào ông ta để giải thoát mình ra khỏi những nỗi niềm 

đau khổ, có thể xem như phần nào thuộc thuyết Tương ứng (Correspondances) của Baudelaire áp dụng 

vào trường hợp giữa Người và Thiên nhiên, giữa thi nhân và mùa thu. Đây còn là một hiện tượng nhân 

cách hóa, một mỹ từ pháp trong thi ca. Nhan đề bài thơ dịch ra tiếng Việt : “Mùa Thu, ngươi có thể 

giải thoát ta chăng?” (Automne, peux-tu me délivrer?), toàn bài gồm có 5 đoạn (mỗi đoạn 4 câu). 

Xét về phương diện hình thành thi ca, bài thơ tiếng Pháp nầy xây dựng theo một nghệ thuật sáng tạo, 

mà Gros Jean, trong tác phẩm La Poésie, mệnh danh là ‘cuộc hành trình nội tâm’ (le voyage 

intérieur) phô bày những dữ liệu nguyên chất mà nhà thơ khám phá ra trong bản thân, những cảm giác 

đầu tiên, những xúc cảm, dĩ váng và cuộc đời của mình. 

Sikellianos, thi hào Hy-lạp (1884-1951) xác nhận: ‘Tôi để các vật trong thiên nhiên, (từ nhũng viên đá 

cuội đến mặt trởi, và các vì sao…), đưa dần dần vào hồn tôi áng sáng đặc biệt của chúng, và để các 

ánh sáng ấy từ từ dâng lên như chất dầu thắp của chiếc đèn chong trong tư duy tôi’.


Đoạn đẩu 

Automne, tu me délivres 

Des regrets, des remords 

Du mal que j’ai de vivre 


Tác gỉả yêu cầu mùa thu giải thoát mình ra khỏi những nỗi hối tiếc, ân hận, nỗi đau lòng trong cuộc 

sống và nhất là nỗi kinh sợ trước tử thần. - 

* Các nỗi hối tiếc, ân hận - Các triết gia Tây phương thường cho rằng sau một cuộc đời sống ngay 

lành người ta không khỏi tự cảm thấy có nhiều điều để hối tiếc, ân hận. Thế thường, không ai là không 

có điều lỗi lầm trong đời sống của mình, việc nhỏ thì hối tiếc, việc lớn thì ân hận, ăn năn, nhưng tự biết 

xấu hổ về hành động của mình thì không có mấy ai làm được. Người làm được điều ấy là người có liêm 

sỉ, một đức tính mà ngày xưa Khổng-tử đã đề cao : « Kẻ sĩ có ba hạng: Hạng nhất là người trong mọi 

cử chỉ, và hành động của mình biết liêm sỉ, biết xấu hổ, khi đi sứ các nước trong bốn phưong không 

nhục mạng vua đã trao cho» (Luận Ngữ, Tử Lộ, t.20). 

* Nỗi kinh sợ cái chết – Từ thế kỷ 17, ở Tây phuơng, Tổng Giám mục Bossuet đã trình bày, qua các 

bài thuyết giáo (sermon) của ông, những cảnh dằn vật thân xác con người trong cơn hấp hối, những 

thây ma thê thảm khi vừa tắt thở. Về sau, Guy de Maupassant cũng xác nhận: Chết « Cái chữ ấy ngắn 

đấy, mà không thể dò thấu được, và khủng khiếp làm sao ! » (Que ce mot, si court, est insondable et 

terrible! - Correspondance). Nỗi kinh sợ trước cái chết, trong bài thơ tiếng Pháp “Mùa Thu, ngươi có 

thể giải thoát ta chăng?” hản cũng nằm một trong hệ thống cảm xúc thông thường của Tây phương. 

Trái lại, ở Đông phương, chịu ảnh hưởng Phật, Lão, người ta xem cuộc đời như một giấc mộng, con 

người chỉ là khách đi đường trong quán trọ. 

Nhân sinh thiên địa gian, nhất nghịch lữ 

Có bao lăm ba vạn sáu nghìn ngày 

Như thoi đua, như bóng sổ, như mây bay … (Cao Bá Quát) 

Người ta sinh ra giữa trời đất nầy, như một khách đi đường trong quán trọ, « sinh ký, tử qui » sống gửi, 

thác về, cho nên các thi nhân Việt thường than khóc, đau khổ trước cái chết, coi như một định mệnh 

cho tất cả mọi người, nhưng không mấy ai có những câu bộc lộ nỗi khủng khiếp trước tử thần. 

Đoạn hai và ba 

Automne, je t’écoute 

Et surtơut je te sens. 

Tu coules goutte à goutte 


Automne, tu me prends 

Âme et corps tout entier 

Automne, je te comprends 

Tu m’es si familier


Có sự hội nhập của mùa thu vào thi nhân, dần dần từ ngoại cảnh vào thân xác, một hiện tượng rất gần 

thuyết ‘tương ứng’ (Correspondances) của Baudelaire. tương ứng theo chiều ngang (correspondances 

horizontales) : tác giả nghe mùa thu (je t’écoute), cảm xúc được mùa thu (je sens), và mùa thu chảy 

từng giọt một (tu coules goutte à goutte) trong thân xác và máu huyết (corps, sang) của thi nhân; rồi 

tương ứng theo chiều cao (correspondances horizontales) : mùa thu nắm giữ chặt chẽ thân xác, linh hồn 

(corps et âme) của thi nhân, từ đó vượt lên giới ý tưởng và tình cảm : hiểu biết và quen thuộc 

(comprends, familier) siêu hình của thi nhân 

Đây là một hội nhập, theo lời yêu cầu của thi nhân, để mùa thu và thi nhân hòa nhập thành một, được 

hoàn toàn trọn vẹn, như Sikellianos trình bày trên đây. Trong Thi ca Việt Nam, Tình con người và 

Cảnh thiên nhiên cũng hòa hợp song song nhau một cách khắng khít. 

Bẽ bàng mây sớm đèn khuya 

Nửa tình, nửa cảnh như chia tấm lòng 

(Kiều) 

Vầng trăng ai xẻ làm đôi 

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường. 

(Kiều). 

Vương Quốc Duy, học giả Trung quốc đầu thế kỷ 20, đã từng xác nhận: “Thi nhân vửa ở trong và vừa ở 

ngoài vũ trụ: ở trong để diễn tả, ở ngoài để quan sát”. Nhưng nếu mùa thu có vai trò chủ động trên 

thiên nhiên trong bài thơ tiếng Pháp trên đây, thì trái lại, trong thi ca Việt, Tình con ngưới bao giờ cũng 

chi phối Cảnh của thiên nhiên. 

Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ ? 

(Kiều). 

Khi vui, non nước cũng vui, 

Khi buồn, sáo thổi kèn đôi cũng buồn. (ca dao) 

Đoạn bốn và năm 

Automne, tu es refuge 

Pour mon vieux coeur brisé 

Avec toi, le déluge 

Devient sénérité. 

Car tu berces mes peines 

Et calmes mes tourments 



Sự hội nhập trọn vẹn của mùa thu vào thi nhân khiến cho mùa thu trở thành một nơi ẩn náu (refuge) 

cho trái tim già tan nát của thi nhân; khiến cường loạn (déluge) trở nên thanh thản. Vì mùa thu ru ngủ 

nỗi đau khổ (peines); xoa dịu nỗi day dức băn khoăn, và lôi cuốn thi nhân vào trạng thái cuồng nhiệt 

mê li. Rousseau cũng xem thiên nhiên là một người bạn trung thành. Ông ta yêu các vẻ nhiệm mầu của


thiên nhiên, mà những hình bóng thường xuyên biến chuyển đã làm cho ông xúc cảm. Khi chán đời, 

yếm thế thì lẫn trốn vào thiên nhiên để lòng đưọc bình thản lại, hoặc để chìm đắm trong trạng thái mê li 

ngây ngất (extase). 

Trong thi ca Việt ngày xưa, các cụ lại xem cảnh đẹp là một kho vô tận trời phú cho, phải tận hưởng thú 

Nhàn lạc giữa thiên nhiên, xa lánh thị thành, danh lợi, vì cuộc đời chỉ như một cuộc cờ mà thôi : 

Gió trăng chứa một thuyền đầy 

Của kho vô tận biết ngày nào vơi. 

…Hẹn với lợi danh ba chén rượu 

Vui cùng phong nguyệt một câu thơ 

Truyện cổ kim so sánh tựa bàn cờ 

Riêng vui thú giang sơn phong nguyệt. 

(Nguyễn Công Trứ) 

Tóm lại, qua mấy dòng cảm nghĩ trên đây, ta thấy bài thơ « Automne, peux-tu me délivrer ? » của Dr 

Nguyễn Hiếu Liêm, đã chịu ảnh hưởng, không nhiều thì ít, của hai nền văn hóa Việt và Pháp, một hiện 

tượng hội nhập theo hai chiều « thấm thấu » (osmose) lẫn nhau. 

Đồng thời, bài thơ tiếng Pháp nầy cũng có một giá trị nghệ thuật hữu hạng, đáng cho chúng ta sau nầy 

phân tích nhận xét đầy đủ và nghiêm túc hơn. ■ 

Võ Thu Tịnh 

Paris


NgÜ©i phø n» ViŒt Nam 

qua trào lÜu T¿ L¿c Væn ñoàn** 

GS Lê Mng Nguyên* 

Sau một nghìn năm đô hộ (từ 111 trước Tây lịch đến 931 sau Tây lịch), nước Việt Nam ngày xưa 

nhiễm văn minh Tàu và nhất là Nho giáo trên mặt luân lý trong và ngoài gia đình. Khổng tử dạy : quân 

tử (trái lại với kẻ tiểu nhân) là người phải có năm đức hạnh : nhân, lễ, nghĩa, trí, tín… và trong cách đối 

xử trong xã hội lúc nào cũng phải giữ một tấm lòng trung trực : bày tôi đối với vua (quân thần), con 

đối với cha (phụ tử), em đối với anh (huynh đệ), vợ đối với chồng (phu phụ), bạn đối với bạn (bằng 

hữu)… 

Đạo Khổng xem đàn bà như là hư không. Bổn phận người phụ nữ trong nhà là vâng vâng dạ dạ trước 

đàn ông, nghĩa là tuân theo cha khi còn nhỏ, rồi tuân theo chồng (xuất giá tòng phu) và tuân lời con trai 

cả khi góa bụa. Áp dụng chủ nghĩa hạn chế nhân khẩu (malthusianisme), một phong tục dã man ở 

Trung quốc cho phép cha mẹ một hài nhi gái, được từ bỏ con ngay khi mới ra đời bằng cách dìm 

xuống nước cho chết đuối hoặc ruồng rẩy, không nuôi nấng. Từ ngày độc lập, trong những Hiến pháp 

của miền Nam tự do ban hành năm 1956 và 1967, và Hiến pháp Bắc Việt năm 1946, 1959… bình đẳng 

giữa đàn ông và đàn bà được công nhận, đặc biệt nhất là trên mặt phổ thông đầu phiếu. Chế độ đa thê 

cũng được chính thức bãi bỏ. 

Trở lại nước Việt Nam ngày xưa, hoàn toàn thấm nhuần Nho giáo, dựa trên quan niệm rằng đời sống 

con người không thể tưởng tượng ở ngoài xã hội. Durkheim bị ảnh hưởng đạo Khổng 2500 năm sau 

khi ông nói người chỉ là con người bởi vì sống trong xã hội (1). Người Việt trong cựu An Nam (trước 

khi tiếp xúc lần đầu tiên với Âu Tây), sống kết hợp chặt chẽ trong gia đình, hoặc trong làng xã với 

đồng hương một cách hết sức liên đới. Cũng vì thế mà chính thể quân chủ chuyên chế được củng cố, 

trong khuôn khổ một nền kinh tế nông nghiệp, chậm tiến và tiền tư bản. Gia đình là một cơ quan mà 

theo Pierre Gourou, tương tự « một Vương Quốc mà Vua là người gia trưởng ». Người chủ nhà (Père 

de famille) có quyền chuyên chế (pouvoir absolu) trên mặt giáo dục con cái trong gia đình, quyền sở 

hữu (droit de propriété) về phần tài sản, dụng sản và ngay đến cả thân phận người con gái (xem như vị 

thành niên vĩnh viễn) và con trai tuổi ấu thơ. Trưởng nam có bổn phận làm hương hỏa , nghĩa là thờ 

phụng tổ tiên, đời này qua đời khác, đặng tên tuổi dòng họ được tồn tại. 

Về vấn đề hôn nhân, người con trai (nói chung) có bổn phận phải lấy vợ có con, nhằm vĩnh truyền 

chủng tộc (perpétuation de l’espèce). Lẽ dĩ nhiên, sự chọn lựa người dâu tương lai cho gia đình thuộc 

toàn quyền gia trưởng, không ai được kháng cáo. Cái quan niệm về hôn nhân này trở thành lạc hậu 

trong xã hội Việt Nam sau thế chiến 1914-1918, nhất là vào những năm 1925-1930, bị ảnh hưởng văn 

hóa Âu Tây, nếu không đảo lộn hoàn toàn thì cũng có nhiều thay đổi sâu đậm trong lãnh vực luân lý và 

cải lương phong tục (2). 

Trong không khí khủng hoảng luân thường đạo lý này, nhà văn Hoàng Ngọc Phách cho xuất bản « Tố 

Tâm », một tiểu thuyết nhắc nhở, gợi hình ảnh sự xâu xé của thế hệ trẻ mới giữa gia phong (nệ cổ gia 

đình) và tư tưởng mới mà văn minh Pháp đã đem vào xã hội Việt Nam. Theo học giả Đào Đăng Vỹ -


trong thuyết trình bằng Pháp ngữ ông làm tại Huế và Sài Gòn năm 1949 – « Tố Tâm là một tài liệu rất 

quí báu về sự diễn tiến này. Bởi vì Tố Tâm không chỉ là một chuyện tình đau khổ tầm thường. Lần đầu 

tiên trong văn chương nước ta, nó làm nổi bật quang cảnh chiến đấu giữa cá nhân và gia đình, giữa con 

người và phong tục Khổng giáo của xã hội Viễn Đông. Nếu Đạm Thủy và Tố Tâm (người thiếu nữ vai 

chính trong truyện) không lấy nhau được, là vì cha mẹ hai bên đã lựa chọn từ lúc nhỏ mà không cho 

hai đứa biết, một vị hôn thê và một vị hôn phu, mà hai đứa trẻ sẽ phải kết hôn, phải thương yêu, bởi vì 

đó là một tặng vật thiêng liêng của gia đình. Sự hôn nhân trong xã hội thủ cựu của chúng ta, không 

phải là một chuyện riêng tư giữa hai người đàn ông và đàn bà, nhưng là một chuyện gia đình ngoài ý 

kiến của người trai trẻ và thiếu nữ trong cuộc. Song thanh niên Việt Nam thế hệ 1925 đã bắt đầu biết rõ 

những tự do mà cá nhân được hưởng thụ trong xã hội Âu Tây và sự tôn trọng con người trong những 

nước không có Khổng giáo mà con người không bị hy sinh cho gia đình, cho cộng đồng và cho phong 

tục cổ truyền… ». Và nhà thuyết trình nói lên nỗi thất vọng của mình : « Về phần Tố Tâm, nếu nàng 

cam chịu và ưng thuận sự hôn phối (ép buộc) để chết trong lòng vì buồn đau, những người trai gái khác 

thời bấy giờ ưa tự sát hơn đặng thoát khỏi cái số phận mà gia đình định trước. Nếu ta mở những trang 

báo trong những năm 1925-1930, ta thấy đăng nhiều tin về thiếu nữ tự vẫn bằng cách nhảy xuống nước 

lãng mạn của hồ Trúc Bạch và hồ Hoàn Kiếm ở Hà Nội » (3). 

Thanh niên Việt Nam thấm nhuần văn hóa Âu Tây (một phần đã theo học Đại học Pháp khi trở lại quê 

hương), chỉ có thể lựa chọn giữa hai thái độ : hoặc cam chịu sống trong một xã hội thủ cựu (phi tiến 

bộ), hoặc theo con đường phản kháng, chống đối phong tục lỗi thời của Nho giáo. Tiền phong trong 

cuộc chiến đấu này, một nhóm thi văn sĩ thuộc thế hệ mới 1930 (ba anh em họ Nguyễn Tường : Nhất 

Linh, Hoàng Đạo, và Thạch Lam), bắt đầu sáng lập báo Phong Hóa năm 1932 (cuối năm, báo gặp khó 

khăn, ai cũng sợ không bán được nhiều, thì thân mẫu là bà Nguyễn Tường Nhu nhủ danh Lê Thị Sâm, 

nóí với ba người con ký giả : « Cái ấy khó gì, nếu không bán hết, mang về cho mợ gói cau càng tiện » 

(4). 

Đó thật là câu nói quả quyết của một người mẹ kính trọng tinh thần chiến đấu bằng ngòi bút của ba 

người con, một khuyến khích phải tiếp tục mặc dầu những bước đầu gian nan. Sau khi Phong Hóa bị 

đóng cửa, « Ngày Nay » ra đời khoảng 1935-1936 là một cơ quan chiến đấu của Nhóm Tự Lực Văn 

Đoàn (cùng với Ánh Sáng, một cơ quan xã hội) chính thức thành lập vào năm 1933, với 8 thành viên 

rường cột : Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam), Khái Hưng (Trần Khánh Dư), Hoàng Đạo (Nguyễn 

Tường Long), Thạch Lam (Nguyễn Tường Lân), Thế Lữ (Nguyễn Thứ Lễ), Xuân Diệu (Ngô Xuân 

Diệu), Tú Mỡ (Hồ Trọng Hiếu), Trần Tiêu (em của Khái Hưng). Những nhà văn ngoài TLVĐ nhưng 

cộng tác trung thành với Nhóm, là : Đoàn Phú Tứ, Huy Cận, Thanh Tịnh, Trọng Lang. Sau nhà in 

Trung Bắc Tân Văn, sách TLVĐ đều do cơ sở riêng của nhà xuất bản « Đời Nay » phụ trách phát hành 

cho độc giả người Việt càng ngày càng đông, càng ngày càng say đắm và hâm mộ lối hành văn quốc 

ngữ rất trong sáng của những nhà văn TLVĐ. 

Tôn chỉ của văn phái này như sau : « Soạn hay dịch những cuốn sách có tư tưởng xã hội, chú ý làm cho 

con người và xã hội ngày một hay hơn lên », « Theo chủ nghĩa bình dân, soạn những cuốn sách có tính 

cách bình dân, không có tính cách trưởng giả, quý phái » ( Điều 2-3-6 của Qui ước Hội). Nhóm TLVĐ 

chỉ trích cách viết bằng sáo ngữ mượn tác giả cổ điển Trung Hoa, cho nên « ngôn ngữ của TLVĐ có 

sự cách tân theo hướng trong sáng, mộc mạc làm cho người đọc dễ hiểu vì không xử dụng các điển cố - 

điển tích » (5). Nhà văn TLVĐ viết tiếng Việt bằng quốc ngữ (langue nationale) để diễn tả tư tưởng và 

xúc cảm của mình. 

Trên mặt biến cải xã hội, TLVĐ – nói một cách tổng quát : gồm những phần tử tinh nhuệ mới (thuộc


trung lưu trí thức Âu Tây hóa-Khoa bảng Đại học Pháp-Hà Nội), đề cao bằng ngòi bút một chiến đấu 

chống nệ cổ, thủ cựu mà quan chức ngày xưa là biểu tượng, cũng như các thân hào làng xã, các cha mẹ 

áp dụng một cách mù quáng đạo Khổng. Thật là một cuộc chiến đấu quyết liệt giữa chủ nghĩa cá nhân 

Âu Tây và những cộng đồng truyền thống tiếp tục xem là hư không sự hiện thực của cá thể con người 

nói chung, và người đàn bà trong xã hội nói riêng… Đoạn Tuyệt của Nhất Linh (mà chúng ta sẽ phân 

tích sau), một trong những nhà chiến đấu « Việt Nam Quốc Dân Đảng » (Parti Nationaliste 

Vietnamien), xuất bản năm 1935, với một chủ đề rõ ý nghĩa, là tiếng chuông báo hiệu xuất hành của 

một cách mạng thực sự chống thành kiến thủ cựu trong xã hội làng xã và Nhà nước Nho giáo. Qua vai 

chính truyện là Thị Loan, tiểu thuyết của Nhất Linh là một bản án cáo trạng những quan niệm cũ Á 

Đông về hôn phối, về nhân sinh và tự do. TLVĐ muốn cắt đứt với cổ tục, đặng cá thể con người được 

mở mang, mục đích đem lại một cuộc đời mới mà nguyên tắc là hạnh phúc của mỗi người (không phân 

biệt trai hay gái) và của tất cả mọi người (6). 

Thân mẫu của Nhất Linh, bà Nguyễn Tường Nhu, một người đàn bà đã đóng vai trò quan trọng nhất 

« …phía sau » TLVĐ (7). Góa chồng lúc 37 tuổi, bà đã khuya sớm tần tảo nuôi nấng 7 người con cho 

đến khi các con học thành đạt, làm việc có lương bổng mới nghỉ ngơi : « Trừ Thạch Lam, và con gái 

Nguyễn Thị Thế, còn lại 5 người đều có bằng cử nhân, riêng Nhất Linh đỗ cử nhân khoa học Pháp trở 

về nước làm báo, làm văn chương… Nuôi dưỡng được ngần ấy người, bà Nhu vượt bao nhiêu sóng gió. 

Nhưng bù đắp lại bà Nhu có những niềm vui. Đó là lúc 3 người con trai Nguyễn Tường Tam (Nhất 

Linh), Nguyễn Tường Long (Hoàng Đạo) và bác sĩ Nguyễn Tường Bách đều trở thành đại biểu Quốc 

Hội khóa I của nước VN độc lập. Rồi Hoàng Đạo làm Bộ trưởng bộ Quốc dân Kinh tế trong chính phủ 

liên hiệp lâm thời, sau đến Nhất Linh làm Bộ trưởng Ngoại Giao trong chính phủ liên hiệp kháng 

chiến » (8). 

Bà mẹ VN ở đây không bao giờ làm trở ngại con đường tương lai và hoài bão cao quí của các con : lúc 

Hoàng Đạo vừa đổ bằng cử nhân luật, trước khi nhậm chức tri huyện, về nhà xin ý muốn người mẹ 

hiền. Bà âu yếm trả lời : « Nay con , thành đạt rồi mỗi người có chí hướng riêng, tùy con định đoạt. 

Ông cha ngày xưa nổi tiếng thanh liêm, làm quan thương dân để đức cho con cháu. Các con đừng làm 

gì hại đến thanh danh tiên tổ… » (9). 

Một người đàn bà thứ hai ở « phía sau TLVĐ » là phu nhân của nhà văn, chính khách Nhất Linh : « 

Đôi mắt bà chớp chớp… Một đôi mắt to mênh mông, có hàng mi dài óng ả. Ánh sáng vừa dịu, vừa như 

có một cái gì như sẵn sàng vì mọi người… Tôi nhớ mãi cặp mắt ấy. Cặp mắt có vẻ chịu đựng mọi hy 

sinh, vì người thân yêu của mình. Cặp mắt của người đàn bà Việt Nam, cũ kỹ, tảo tần, không ý thức 

được rằng những việc mình làm đã đóng góp cho sự nghiệp của chồng không nhỏ » (10). 

Làm vợ của một nhân vật nổi tiếng thời TLVĐ không phải là một chuyện thường ! Bà Phạm Thị 

Nguyên đã trải qua nhiều buồn vui, hạnh phúc và khắc khổ. Những năm Nhất Linh lưu lạc xứ người 

trên đảo Sường Châu - Trung Hoa, là những năm đau đớn nhất… Bà đã không ngần ngại (mặc dầu con 

đường xa xăm và đầy chông gai) kiếm cách đi thăm và đem lại an ủi và cơm nước cho chồng. « Lo lắng 

khi thấy chồng sống cô độc trên đất khách, bà tìm cách nhắc lại một cách khéo léo về thời TLVĐ làm 

báo, viết sách của chồng. Như một phép lạ, nét mặt Nhất Linh vui, tươi sáng. Ở trang đầu bản thảo tiểu 

thuyết Xóm Cầu Mới, Nhất Linh viết tại Hương Cảng có mang những dòng chữ : Tặng Nguyên, người 

rất thân yêu, đã khuyên tôi trở lại đời văn sĩ và nhờ thế cuốn Xóm Cầu Mới này khởi đầu từ 1940 mới 

được viết tiếp theo. Hương Cảng trên núi, ngày 16/10/1949. Nhất Linh » (11). 

Nói về người phụ nữ Việt Nam qua trào lưu TLVĐ, lẽ dĩ nhiên là chúng ta không thể bỏ qua tiểu thuyết


« Đoạn Tuyệt » (như đã nhắc nhở trên) của Nhất Linh. Trong sách, tác giả đưa ra vấn đề cá thể con 

người và nhất là người đàn bà quyết tâm phản kháng gia đình nệ cổ. Trương Tửu khen ngợi vô cùng : 

« Cuốn Đoạn Tuyệt là một vòng hoa tráng lệ đặt trên đầu chủ nghĩa cá nhân. Tác giả có đường hoàng 

công nhận sự tiến bộ và hăng hái tín ngưỡng tương lai. Ông giúp bạn trẻ vững lòng phấn đấu, nghĩa là 

vui mà sống » (12). 

« Đoạn Tuyệt » thuộc trào lưu TLVĐ lãng mạn phản kháng (romantisme de la révolte) và phóng thoát 

người phụ nữ ra khỏi thân phận làm dâu trong gia đình với mẹ chồng. Vai chính truyện là Loan bó 

buộc lấy Thân làm chồng, mà nàng không yêu, nhưng phải làm vừa lòng mẹ nàng, đặng trả nợ một số 

tiền cho gia đình chồng. Nàng hy sinh mối tình với Dũng, một người bạn từ thuở nhỏ, mà nàng khâm 

phục can đảm và trí óc thông minh. Làm dâu với mẹ ghẻ trong gia đình chồng là bà Phán Lợi, thật khổ 

sở, cả tinh thần lẫn vật chất. Vì mẹ chồng xem nàng như một vật liệu mà bà đã phải trả một giá rất cao, 

cho nên phải xử dụng không dặt dè. Bà Phán đã cho Loan biết một cách rõ ràng qua lời bà chủ nhà 

mắng một người đầy tớ : « Tôi nuôi các người để các người làm giúp đỡ tôi chứ để các người ăn không, 

ngồi đùa rỡn đấy à ? ». Thật ra, Loan bị đè ép nặng nề (về mặt tinh thần) bởi cay nghiệt của mẹ chồng 

hơn là sự mệt mỏi thân thể, cọng thêm mối ác cảm của hai người em gái của Thân. Ta có cảm tưởng là 

trong những gia đình nệ cổ, bởi vì mẹ ghẻ lúc xưa bị đau khổ nhiều trong thời chính mình làm dâu, cho 

nên bây giờ đến lượt trả thù bằng cách làm đau đớn con dâu của chính mình. Sự liên đới lạ lùng này 

đoàn kết nhiều thế hệ đàn bà đã trở thành đao phủ thủ sau một thời chịu đựng khổ đau vì mẹ chồng. 

Loan có thể đủ sức chịu đựng những bất công và phiền rầy ấy nếu nàng lấy một người chồng biết 

thông cảm nông nỗi của nàng. Nhưng Thân là một người ngu độn, vô tình vô trí giác, nhu nhược và hèn 

nhát. Trong những cuộc tranh nghị giữa nàng và gia đình chồng, Thân bao giờ cũng theo phe mạnh 

nhất, nghĩa là phe mẹ và hai em gái của chàng. Tỷ dụ : sau khi đứa con trai của Loan và Thân chết yểu 

vì bà Phán Lợi – thay vì chạy chửa theo thuốc Tây – cứ tiếp tục cho uống nước pha kiểu phù thủy, mê 

tín. Đến lúc trầm trọng, Loan đưa lên nhà thương thì đã quá chậm. Đứa con mất vì dị đoan của bà nội 

nó, nhưng bà mẹ ghẻ đổ lỗi cho Loan vì đã đưa con gần hấp hối lên nhà thương, nghĩa là chửa bệnh 

theo kiểu Tây phương. Từ dạo ấy, sự có mặt của Loan trong gia đình chồng trở thành vô nghĩa. Mất con 

trai đầu lòng, gia đình không thừa tự, Thân lấy vợ bé sinh hạ một đứa con trai, Loan vì vậy có thêm 

một kẻ thù trong nhà, luôn xấc xược, vô lễ với nàng, vì dựa trên gia đình lúc nào cũng cho vợ hai của 

Thân là nói đúng. 

Không khí gia đình trở nên khó thở. Không chịu nổi , Loan ngày đêm chỉ nghĩ đến chuyện phải trốn 

chạy, nhưng một việc bất chừng (ngoài ý muốn) sẽ chấm dứt nỗi đau khổ của nàng. Trong một cuộc cãi 

lộn rất náo nhiệt giữa hai vợ chồng, Loan bị Thân đấm mạnh vào ngực và nàng bị ngã lăn xuống đất, bà 

Phán khuyến khích thêm người con mình : « Đánh chết nó đi cho tôi. Chết đã có tôi chịu tội ». Thấy 

Thân tay cầm lấy cái lọ đồng sấn lại phía nàng, « … trong lúc hốt hoảng liền vớ ngay con dao díp rọc 

sách để ở bàn định giơ đỡ, Thân như con hổ dữ đạp đổ một cái lọ đồng đập vào Loan. Loan né mình 

tránh được và trượt chân ngã xuống giường, con dao cầm chắc trong tay. Thân quá đà cũng ngã mạnh 

vào người Loan, Loan thấy cái cán dao ấn mạnh lên tay nàng và Thân kêu một tiếng… ». 

Thân chết vì cây dao mà Loan thật ra không ứng dụng. Bà Phán buộc tội Loan giết chồng. Nhưng Tòa 

tha trắng án, nhờ lời biện hộ rất hùng hồn và khúc chiết của Trạng sư : « Chính bà mẹ chồng đã giết 

cháu bà mà không biết. Mà lại còn đổ cho Thị Loan cái tội giết con ! Đến nay, bà đổ cho Thị Loan cái 

tội giết chồng, nhưng bà có biết đâu, con bà chết là lỗi ở bà, lỗi ở cái luân lý trái mùa và quá ư nghiêm 

ngặt kia. Người có tội chính là bà mẹ chồng Thị Loan và cái luân lý cổ hủ kia. Nhưng nếu vượt lên, và 

nghĩ rộng ra không kể cá nhân nữa, thì bao nhiêu những việc xảy ra không phải lỗi ở người nào cả, mà


lỗi ở sự xung đột hiện thời đương khốc liệt của hai cái mới, cũ… ». Và kết luận : « Các ngài tha cho 

Thị Loan tức là tha cho một người đã bị tội oan, tha cho một người đau khổ vì đã phí cả một đời thanh 

xuân và đã đem thân hy sinh cho cái xã hội mới cũ khắt khe này ». Như nhà phê bình Vũ Ngọc Phan đã 

viết rất xác đáng (13) : « Tiểu thuyết luận đề của Nhất Linh đều khuynh hướng về gia đình, về việc cải 

tạo chế độ gia đình để giải phóng cho phụ nữ… » 

Sau Đoạn Tuyệt, Nhất Linh cho xuất bản « Lạnh Lùng » với vai chính trong truyện là một người đàn bà 

góa bụa (Nhung) song còn trẻ, nên yêu lén lút một thầy giáo riêng (Nghĩa) của con mình. Nhưng chẳng 

qua đó là một hạnh phúc mong manh vì nàng không có đủ can đảm đi đến tận cùng của tình yêu, nghĩa 

là theo tình nhân khi người này phải ra đi… Bị cấu xé giữa hạnh phúc cá nhân và tiếng thơm một người 

dâu thảo « Tiết Hạnh Khả Phong », Nhung cam chịu tiếp tục đời sống cô đơn, trung thành trong kỷ 

niệm với nguời chồng quá cố. « Lạnh Lùng » đi ngược dòng « Đoạn Tuyệt », không thuộc loại văn 

chương lãng mạn « phản kháng », nhưng hòa điệu một phần nào với tinh thần hy sinh của người phụ nữ 

Việt Nam lúc bấy giờ. 

Nói về người phụ nữ nước ta qua trào lưu TLVĐ, không thể nào bỏ qua được « Hồn Bướm Mơ Tiên » 

của Khái Hưng, thuộc về phong trào lãng mạn liên quan đến sự xung đột giữa ái tình và tôn giáo : 

Ngọc, một sinh viên Trường Canh Nông Hà Nội nhân dịp hè, đi thăm chùa Long Giáng là nơi Sư cụ 

(mà cũng là bác của mình) tụ trì, với ý định ở lại đó nghỉ ngơi khoảng hai ba tuần. Chàng gặp một « … 

chú tiểu quần áo nâu, chân đi đôi giép quai ngang sơ sài, đầu đội cái thúng đầy sắn, đương lần từng 

bước leo xuống con đường hẻm. Thốt gặp người lạ, chú bẽn lẽn, hai má đỏ bừng…» (14), nhưng không 

ngần ngại chỉ dẫn đường cho Ngọc cùng đi về chùa… Bước chân bên chú tiểu (Lan), chàng không khỏi 

nghĩ thầm : « Quái lạ ! sao ở vùng quê lại có người đẹp trai đến thế, nước da trắng mát, tiếng nói dịu 

dàng, trong trẻo như tiếng con gái » (15). Cảm tình đầu tiên giữa hai người đã trở thành tình bạn thân 

thiết, và trong những ngày ở lại chùa Long Giáng, Ngọc tìm đủ cách để khám phá cuộc đời bí mật của 

chú tiểu Lan. Cuối cùng, chính Lan đã phải thú thật rằng nàng là gái giả trai để có thể trọn đời nương 

nhờ cửa Phật : « Vâng, tôi là gái. Tôi biết thế nào cũng chẳng dấu nổi ông. Nhưng còn câu truyện vì 

sao tôi phải cải trang, thì tôi chưa thể thổ lộ cùng ông được. Chỉ xin ông buông tha kẻ tu hành này, kẻ 

tu hành khốn khổ này ra mà thôi » (16). Một mối tình đã chớm nở lúc đầu mới gặp nhau nay trở thành 

nồng nhiệt, đắm say của Ngọc đối với Lan, nhưng về phía Lan – vì một lời hứa lúc mẹ nàng hấp hối : 

« Quên, phải quên ! Lời thề trước linh hồn mẹ, ta hãy còn nhớ đinh ninh trong trí. Đó là cái bùa để trừ 

bỏ những sự cám dỗ của tình ái nhỏ nhen nơi dương thế » (17). Kết cục, Lan và Ngọc đồng ý – như 

một nguyện thề - từ bỏ ái tình trần tục bằng cách chia rẽ nhau trong cuộc đời, đặng vươn lên một ái tình 

cao cả, đẹp đẽ và vĩnh cửu trong tâm niệm : « Yêu là một luật chung của vạn vật, là bản tính của Phật 

giáo. Ta yêu nhau, ta yêu nhau trong linh hồn, trong lý tưởng, Phật tổ cũng chẳng cấm đoán đôi ta yêu 

nhau như thế » (18). 

Trong Anh Phải Sống, tác giả Khái Hưng thuật chuyện một cặp vợ chồng rất nghèo, ngày ngày với một 

chiếc thuyền nan, bơi ra giữa dòng sông Hồng vớt củi để nuôi ba đứa con còn thơ dại. Hôm ấy, sau khi 

thuyền đã chứa đầy những cành khô nặng chĩu, trời bổng đổ mưa sấm sét, chiếc thuyền với củi nặng bị 

đắm chìm, hai người cố gắng bơi cho tới bờ. Người vợ quá yếu không chống nổi những làn sóng lớn… 

nếu tiếp tục vịn vào vai chồng đến lúc chồng không đủ sức bơi một mình cho cả hai người thì chết cả 

hai. Nàng quyết định buông tay để thân mình chìm xuống đáy sông sau khi nói khẻ với chồng phải 

nghĩ đến ba đứa con : « Thằng Bò ! Cái Nhớn ! Cái Bé ! … Không ? ANH phải sống ! » : 

« Đèn điện sáng rực xuống bờ sông. Gió đã im, sóng đã lặng. Một người đàn ông bế một đứa con trai 

ngồi khóc. Hai đứa con gái nhỏ đứng bên cạnh. Đó là gia đình bác phó Thức ra bờ sông từ biệt lần


cuối cùng linh hồn kẻ đã hy sinh vì lòng thương con. Trong cảnh bao la, nước sông vẫn lãnh đạm chảy 

xuôi dòng ». 

Xin cảm ơn quí vị. 

Lê Mộng Nguyên 

Bruxelles (Vương Quốc Bỉ), ngày 29 th.08-2009. 

** Thuyết trình của GS Lê Mộng Nguyên sáng ngày thứ bảy 29 th.08-2009 nhân dịp « Ngày Gặp Gỡ 

Văn Hóa Việt Nam Hải Ngoại » tại Trung tâm Maison Notre-Dame du Chant d’Oiseau, 3-A, av. des 

Franciscains, Bruxelles-Vương quốc Bỉ. 

* Giáo sư-Tiến sĩ Quốc Gia, Viện sĩ Hàn Lâm Viện Khoa Học Hải Ngoại Pháp, nguyên Luật sư Tòa 

Thượng Thẩm Paris, Nhạc sĩ-Thành viên SACEM (Hội Những Người Sáng Tác và Xuất Bản Âm Nhạc, 

Paris-Pháp) 

Chú giải : 

1. « L’homme n’est homme que parce qu’il vit en société ». 

2. Xin tham khảo : Lê Mộng Nguyên, Orient-Occident : le choc des cultures et son impact sur la 

décolonisation française au Vietnam (Communication du 1 er décembre 2006 à l’Académie des Sciences 

d’Outre-Mer), MONDES ET CULTURES, Tome LXVI – 2006 – Volume 1, Les Séances, pp. 512-521. 

3. Đào Đăng Vỹ, Evolution de la littérature et de la pensée vietnamiennes depuis l’arrivée des 

Français jusqu’à nos jours, Huế, Tao Đàn 1949, pp.17-18. 

4. Tài liệu « Diễn Đàn Thơ Văn » trên mạng 14/12/2008 : « Hai người đàn bà phía sau TLVĐ ». 

5. Tào Văn Ân, Khuynh hướng hiện thực trong một số tiểu thuyết TLVĐ. 

6. Lê Mộng Nguyên, Thông điệp ngày 01 th.12-2006 tại HLVKHHN Pháp – Xin xem cùng tác giả Lê 

Mộng Nguyên : Chung đụng văn hóa xã hội tại Việt Nam trong thời kỳ giữa hai cuộc đại chiến, Tập 

San « Định Hướng » Số 54 – Mùa Đông 2008, tr.65-72. 

7. Tài liệu DĐTV (Id., Ibid.). 

8. Id., Ibid. 

9. Id., Ibid. 

10. Anh Thơ, Từ Bến sông Thương, Hồi ký 1986. 

11. Tài liệu DĐTV (Id., Ibid.). 

12. Báo Loa, 08/08/1935. 

13. Vũ Ngọc Phan, Nhà Văn Hiện Đại, Quyển Tư, In lần thứ ba, Nhà xb Thăng Long, Sài Gòn 1960. 

14. Nhất Linh, Hồn Bướm Mơ Tiên, In lần thứ năm, Nhà xb Đời Nay 1942, tr.13. 

15. Id., Ibid., tr.15. 

16. Id., Ibid., tr.106-107. 

17. Id., Ibid., tr.119. 

18. Id., Ibid., tr.135.


CINEMA et POESIE : 

Le film “Splendor In The Grass” ( 1961 ) de 

ELIA KAZAN 

et 

le poème “Intimations of Immortality” 

(1807) de WILLIAM WORDSWORTH 

par NguyÍn ñ¡c Hi‰u 

Le film « Splendor In The Grass » ( titre français : « La Fièvre Dans Le Sang » ) est un 

mélodrame social et sentimental tourné en 1961 par Elia Kazan sur une nouvelle de William Inge, 

avec pour toile de fond une petite ville du Kansas dans l’Amérique des années 1920 de la grande 

dépression.


Deux lycéens adolescents, Deanie Loomis ( Natalie Wood ), fille unique d’une famille modeste, et Bud 

Stamper ( Warren Beatty) fils d’une famille fortunée, s’aiment passionnément mais leurs jeux 

amoureux et leurs désirs physiques ne peuvent aboutir en raison des interdits explicites de leurs 

parents : 

Deanie doit rester chaste jusqu’au mariage, et Bud ne doit pas courir le risque d’avoir à épouser une 

fille de condition modeste. 

Frustré mais incapable de surmonter ces tabous et préjugés, le jeune couple se désunira brutalement. 

Deanie, après une tentative de suicide, se reconstruira lentement dans un établissement psychiatrique 

où elle fera la connaissance d’un jeune co-pensionnaire, étudiant médecin, qui lui apportera aide et 

réconfort, et lui offrira de l’épouser. 

Bud quant à lui, ayant perdu goût à la vie, ira malgré lui terminer ses études à Yale loin de Deanie, 

conformément aux ambitions de son père. Il ne finira cependant pas ses études, la crise boursière qui 

surviendra causera la ruine et le suicide de son père, et Bud, après avoir épousé Angelina, une modeste 

serveuse, et lui avoir donné un garçon, reprendra le ranch familial, le rêve simple qu’il a toujours eu. 

Ces deux êtres que le destin sépare se rencontreront une dernière fois – dans les toutes dernières 

minutes du film - le temps de mesurer combien leurs destinées sont éloignées de leur rêve de jeunesse, 

et de s’accepter tels qu’ils sont devenus. 

Le titre du film tire sa source d’un vers du poème de William Wordsworth (1770-1850) intitulé «Ode : 

Intimations of Immortality from Recollections of Early Childhood » («Ode sur l’immortalité tiré des 

Souvenirs de la première enfance») écrit entre 1802-1806 et publié en 1807. 

Qui a vu ‘Splendor in the grass’ ne peut oublier la fameuse scène de la salle de classe où Deanie, 

désespérée après sa rupture brutale d’avec Bud, est sommée par son professeur de lire et commenter 

pour ses camarades ces quelques vers de la 10 ème strophe du poème de Wordsworth : 

“(…) What though the radiance which was once so bright 

Be now for ever taken from my sight, 

Though nothing can bring back the hour 

Of splendour in the grass, of glory in the flower; 

We will grieve not, rather find 

Strength in what remains behind (...)” 

“... Ce qui fut alors baigné d’une lumière radieuse 

A maintenant disparu pour toujours à mes yeux, 

Bien que rien ne ravive la splendeur de ces heures 

Ni la gloire de ces fleurs, 

Nous ne sombrerons pas dans le chagrin, 

Nous nous raffermirons face au destin ...”


Ces quelques vers ne pouvaient pas plus mal tomber pour raviver la souffrance de Deanie. Elle vient de 

réaliser que pour elle, plus rien ne sera comme avant et que le temps de l’innocence est révolu. Toute à 

son émotion, elle donnera l’explication suivante : 

« Lorsque nous étions jeunes, nous aimions idéaliser les choses. 

Wordsworth veut dire que lorsque nous grandissons, nous devons oublier 

les idéaux de notre jeunesse...et trouver la force ... » 

elle ne terminera pas son explication de texte et s’enfuiera en pleurant de la salle de classe . 

Comme le laisse entrevoir cette scène, « Splendor in the grass » est un film sur la beauté de la 

jeunesse, l’apprentissage, le désenchantement, la maturité et la sagesse. 

Ce n’est pas un hasard si le film d’Elia Kazan puise ses références dans le magnifique poème de 

William Wordsworth. 

« Intimations of immortality », plus qu’une Ode vibrante à la beauté de la Création, est aussi une 

méditation grave mais sereine sur la vie et sur le temps qui passe. 

Si Wordsworth y célèbre le spectacle de la Nature, cette Nature si harmonieuse, si joyeuse, et si apte à 

émerveiller notre âme d’enfant, ce n’est que pour mieux mettre en évidence, à plusieurs reprises, une 

certaine douleur : il aura beau tenter de faire renaître le même bonheur et les mêmes émotions 

ressenties jadis, la magie et la grâce ne seront pourtant plus au rendez-vous.


Pour Wordsworth, seules la sensibilité, l’innocence et l’imagination de l’enfance nous confèrent une 

véritable perception de la Nature et nous permettent une réelle communion avec elle. Ce pouvoir 

magique, cette vérité des choses, nous les perdons en grandissant, à mesure que notre vie d’adulte 

prend le pas sur notre enfance, et pollue nos rapports avec le Naturel. 

De ces regrets de l’enfance révolue et de cette grâce disparue, Wordsworth tire cependant une certaine 

sagesse : ces souvenirs radieux de l’enfance, loin de le rendre nostalgique, lui apprendront désormais à 

apprécier, dans leur vérité, le bonheur et les émotions des instants présents et à venir. 

Ainsi, les derniers vers de la 10 ème strophe du poème ( où par ailleurs Wordsworth exprime sa foi 

mystique, comme dans la 5 ème strophe ), laissent transparaître clairement cette sagesse : 

(…) In the primal sympathy 

Which having been must ever be 

In the soothing thoughts that spring 

Out of human suffering 

In the faith that looks through death 

In years that bring the philosophic mind. 

( Nous trouverons notre force .. ) 

dans cette harmonie naturelle que nul ne doit changer, 

dans les pensées apaisantes qui jaillissent le l’humaine souffrance, 

dans la foi qui regarde au-delà de la mort, 

dans les années qui apportent la sagesse 

Dans les dernières secondes du film de Elia Kazan, alors que sa voiture l’éloigne à jamais de Bud, ces 

mêmes vers qu’elle a lus et commentés il y a quelques années reviennent à la mémoire de Deanie : 

“(…) What though the radiance… 

…………………………. 

… We will grieve not, rather find 

Strength in what remains behind (... )” 

Ainsi, même si la grâce de ces heures lumineuses, de cette splendeur dans l’herbe et de cette gloire en 

ces fleurs a disparu, elle, Deanie, a désormais la force et le désir de refaire sa vie. 

Et si pour nous, simples lecteurs de ce poème d’une grande richesse, cette Nature qui apparaît sous ses 

multiples attraits, et qui provoque chez Wordsworth ces multiples émotions, était aussi une allégorie de 

la Vie ? ■ 

Les lecteurs et lectrices intéressés par une traduction en vers Français des poèmes de William 

Wordsworth pourront consulter l’ouvrage : ‘William Wordsworth – Choix de poésies’ ( par Emile 

Legouis ) – Editions Les belles Lettres. 1928.


Ode: Intimations Of Immortality from Recollections Of Early Childhood 

William Wordsworth 

1 

There was a time when meadow, grove, and stream, 

The earth, and every common sight, 

To me did seem 

Apparelled in celestial light, 

The glory and the freshness of a dream. 

It is not now as it hath been of yore;-- 

Turn wheresoe'er I may, 

By night or day, 

The things which I have seen I now can see no more. 

2 

The Rainbow comes and goes, 

And lovely is the Rose, 

The Moon doth with delight 

Look round her when the heavens are bare, 

Waters on a starry night 

Are beautiful and fair; 

The sunshine is a glorious birth; 

But yet I know, where'er I go, 

That there hath past away a glory from the earth. 

3 

Now, while the birds thus sing a joyous song, 

And while the young lambs bound 

As to the tabor's sound, 

To me alone there came a thought of grief: 

A timely utterance gave that thought relief, 

And I again am strong: 

The cataracts blow their trumpets from the steep; 

No more shall grief of mine the season wrong; 

I hear the Echoes through the mountains throng, 

The Winds come to me from the fields of sleep, 

And all the earth is gay; 

Land and sea 

Give themselves up to jollity, 

And with the heart of May 

Doth every Beast keep holiday;-- 

Thou Child of Joy, 

Shout round me, let me hear thy shouts, thou happy 

Shepherd-boy!


4 

Ye blessed Creatures, I have heard the call 

Ye to each other make; I see 

The heavens laugh with you in your jubilee; 

My heart is at your festival, 

My head hath its coronal, 

The fulness of your bliss, I feel--I feel it all. 

Oh evil day! if I were sullen 

While Earth herself is adorning, 

This sweet May-morning, 

And the Children are culling 

On every side, 

In a thousand valleys far and wide, 

Fresh flowers; while the sun shines warm, 

And the Babe leaps up on his Mother's arm:-- 

I hear, I hear, with joy I hear! 

--But there's a Tree, of many, one, 

A single Field which I have looked upon, 

Both of them speak of something that is gone: 

The Pansy at my feet 

Doth the same tale repeat: 

Whither is fled the visionary gleam? 

Where is it now, the glory and the dream? 

5 

Our birth is but a sleep and a forgetting: 

The Soul that rises with us, our life's Star, 

Hath had elsewhere its setting, 

And cometh from afar: 

Not in entire forgetfulness, 

And not in utter nakedness, 

But trailing clouds of glory do we come 

From God, who is our home: 

Heaven lies about us in our infancy! 

Shades of the prison-house begin to close 

Upon the growing Boy, 

But He beholds the light, and whence it flows, 

He sees it in his joy; 

The Youth, who daily farther from the east 

Must travel, still is Nature's Priest, 

And by the vision splendid 

Is on his way attended; 

At length the Man perceives it die away, 

And fade into the light of common day.


6 

Earth fills her lap with pleasures of her own; 

Yearnings she hath in her own natural kind, 

And, even with something of a Mother's mind, 

And no unworthy aim, 

The homely Nurse doth all she can 

To make her Foster-child, her Inmate Man, 

Forget the glories he hath known, 

And that imperial palace whence he came. 

7 

Behold the Child among his new-born blisses, 

A six years' Darling of a pigmy size! 

See, where 'mid work of his own hand he lies, 

Fretted by sallies of his mother's kisses, 

With light upon him from his father's eyes! 

See, at his feet, some little plan or chart, 

Some fragment from his dream of human life, 

Shaped by himself with newly-learned art; 

A wedding or a festival, 

A mourning or a funeral; 

And this hath now his heart, 

And unto this he frames his song: 

Then will he fit his tongue 

To dialogues of business, love, or strife; 

But it will not be long 

Ere this be thrown aside, 

And with new joy and pride 

The little Actor cons another part; 

Filling from time to time his "humorous stage" 

With all the Persons, down to palsied Age, 

That Life brings with her in her equipage; 

As if his whole vocation 

Were endless imitation. 

8 

Thou, whose exterior semblance doth belie 

Thy Soul's immensity; 

Thou best Philosopher, who yet dost keep 

Thy heritage, thou Eye among the blind, 

That, deaf and silent, read'st the eternal deep, 

Haunted for ever by the eternal mind,-- 

Mighty Prophet! Seer blest! 

On whom those truths do rest, 

Which we are toiling all our lives to find, 

In darkness lost, the darkness of the grave; 

Thou, over whom thy Immortality


Broods like the Day, a Master o'er a Slave, 

A Presence which is not to be put by; 

Thou little Child, yet glorious in the might 

Of heaven-born freedom on thy being's height, 

Why with such earnest pains dost thou provoke 

The years to bring the inevitable yoke, 

Thus blindly with thy blessedness at strife? 

Full soon thy Soul shall have her earthly freight, 

And custom lie upon thee with a weight 

Heavy as frost, and deep almost as life! 

9 

O joy! that in our embers 

Is something that doth live, 

That nature yet remembers 

What was so fugitive! 

The thought of our past years in me doth breed 

Perpetual benediction: not indeed 

For that which is most worthy to be blest-- 

Delight and liberty, the simple creed 

Of Childhood, whether busy or at rest, 

With new-fledged hope still fluttering in his breast:-- 

Not for these I raise 

The song of thanks and praise; 

But for those obstinate questionings 

Of sense and outward things, 

Fallings from us, vanishings; 

Blank misgivings of a Creature 

Moving about in worlds not realised, 

High instincts before which our mortal Nature 

Did tremble like a guilty Thing surprised: 

But for those first affections, 

Those shadowy recollections, 

Which, be they what they may, 

Are yet the fountain light of all our day, 

Are yet a master light of all our seeing; 

Uphold us, cherish, and have power to make 

Our noisy years seem moments in the being 

Of the eternal Silence: truths that wake, 

To perish never; 

Which neither listlessness, nor mad endeavour, 

Nor Man nor Boy, 

Nor all that is at enmity with joy, 

Can utterly abolish or destroy! 

Hence in a season of calm weather 

Though inland far we be, 

Our Souls have sight of that immortal sea


Which brought us hither, 

Can in a moment travel thither, 

And see the Children sport upon the shore, 

And hear the mighty waters rolling evermore. 

10 

Then sing, ye Birds, sing, sing a joyous song! 

And let the young Lambs bound 

As to the tabor's sound! 

We in thought will join your throng, 

Ye that pipe and ye that play, 

Ye that through your hearts to-day 

Feel the gladness of the May! 

What though the radiance which was once so bright 

Be now for ever taken from my sight, 

Though nothing can bring back the hour 

Of splendour in the grass, of glory in the flower; 

We will grieve not, rather find 

Strength in what remains behind; 

In the primal sympathy 

Which having been must ever be; 

In the soothing thoughts that spring 

Out of human suffering; 

In the faith that looks through death, 

In years that bring the philosophic mind. 

11 

And O, ye Fountains, Meadows, Hills, and Groves, 

Forebode not any severing of our loves! 

Yet in my heart of hearts I feel your might; 

I only have relinquished one delight 

To live beneath your more habitual sway. 

I love the Brooks which down their channels fret, 

Even more than when I tripped lightly as they; 

The innocent brightness of a new-born Day 

Is lovely yet; 

The Clouds that gather round the setting sun 

Do take a sober colouring from an eye 

That hath kept watch o'er man's mortality; 

Another race hath been, and other palms are won. 

Thanks to the human heart by which we live, 

Thanks to its tenderness, its joys, and fears, 

To me the meanest flower that blows can give 

Thoughts that do often lie too deep for tears. ■


Trúng SÓ ñc ñ¡c 

Bính H»u Phåm 

Năm ấy tôi hai mươi tám tuổi. Tôi lập gia đình được hai năm và con đầu lòng của tôi vừa được một 

tuổi. Vợ tôi phải nghỉ việc ở nhà trông con. Tôi làm thư ký cho một công ty xuất cảng gạo. 

Tôi theo cha mẹ di cư sang Hoa Kỳ năm tôi 19 tuổi. Là con trưởng trong gia đình, tôi quyết 

định nghỉ học trung học lớp ban ngày để giúp cha mẹ tôi trong nom cửa hàng bán trái cây ở góc phố và 

đi học lớp tối để thi lấy bằng tương đương trung học mà tôi thấy các thày giáo gọi là bằng GED. 

Với mảnh bằng GED, tôi kiếm được việc này là may mắn lắm rồi. Công việc nhàn nhã và lương 

tôi tuy không nhiều nhưng cũng tạm đủ chi dùng cho vợ chồng tôi và đứa con. Tôi chỉ lo làm những 

giấy tờ theo đúng những thủ tục mà tôi đã thuộc lòng. Mỗi ngày tôi chỉ làm bốn hay năm giờ là xong 

việc. Sau đó tôi ngồi đọc sách. 

Tôi thích đọc sách về kinh tế, về quản trị thương mại và về tâm lý và xã hội học. Những sách 

này tôi mượn ở các thư viện hay mua lại của các sinh viên đại học. Lẽ dĩ nhiên là tôi phải giả bộ như là 

tôi đang bận rộn, chăm chú vào công việc của tôi. 

Ông chủ sự văn phòng thấy tôi bao giờ cũng cắm cúi ở bàn, và bao giờ công việc của tôi cũng 

tươm tất thì có vẻ bằng lòng lắm. Đáng lẽ tôi phải thỏa mãn với công việc của tôi mới đúng. Nhưng 

…..trời có chiều ai mọi điều bao giờ! 

Trong công ty xuất cảng gạo này có đến một ngàn nhân viên: Từ ông Tổng Giám Đốc Công Ty 

đến các kỹ sư, kế toán viên, chuyên viên nông nghiệp và thương mại. Họ cứ theo nền nếp cũ mà làm 

việc. Ai nấy đều có vẻ tự mãn về công việc của mình. Không ai cần biết người bên cạnh mình làm gì. 

Không ai tự hỏi tại sao mình lại làm việc như thế; hay tại sao những người khác lại làm việc của họ như 

vậy. 

Hàng ngày tôi cứ làm việc của tôi, đọc sách, rồi lại ngồi quan sát mọi người và cách làm việc 

của họ. Tôi nhận ra rằng mọi người chỉ răm rắp làm theo lời ông Tổng Giám Đốc. Tôi lại nhận thấy ông 

Tổng Giám Đốc có nhiều cái sai lầm. Tôi nhìn thấy những sai lầm này vì tôi đã đọc những sách về 

quản trị thương mại. Tôi tính ra rằng những cái sai lầm của ông Tổng Giám Đốc đã làm phí phạn cả 

triệu bạc của Công Ty. Tệ hơn nữa là Công Ty không phát triển được. Suốt năm năm qua, mức lời 

không tăng mà lại có phần suy giảm nữa. 

Tôi ngồi đó và nghĩ ra được nhiều cách để tổ chức lại công ty, đặt ra những thủ tục khác để mọi 

người có thể làm việc nhanh nhẹ hơn và tiết kiệm được nhiều tiền cho công ty. Tôi chỉ nghĩ thế thôi, mà 

không dám nói ra với ai. Cũng như những người khác, tôi chỉ sợ nói ra những cái sai lầm của ông Tổng 

Giám Đốc, ông ấy sẽ tức giận mà cho tôi nghỉ việc. Và nếu tôi mất việc thì lấy tiền đâu để nuôi vợ con 

tôi? Thời buổi này, dễ gì mà kiếm được việc khác như việc tôi đang làm. 

Mỗi ngày Thứ Sáu cuối tháng, Ông Tổng Giám Đốc cũng triệu tập một buổi họp nhân viên. Đây 

chỉ là dịp để ông ấy ra chỉ thị mới, và nhắc nhở mọi người làm bổn phận của mình. Cuối buổi họp, ông 

ấy cũng hỏi một câu cho có lệ là: 

- Có ai có ý kiến gì không? 

Thỉnh thoảng lắm mới có một bàn tay giơ lên; nhưng đó chỉ là những đề nghị lặt vặt như tổ 

chức một chuyến du ngoạn hay một trận đấu bóng tranh giải vô địch. Không ai dám nói gì đến công 

việc của công ty. 

Tôi cứ nghĩ mãi về những sai lầm của ông Tổng Giám Đốc và dần dần tôi trở thành bất mãn. 

Tôi tin rằng chỉ có một cách để tôi thực hiện được những sáng kiến của tôi là tôi mua đứt công ty này.


Tự tôi đảm nhiệm chức vụ Tổng Giám Đốc và sửa đổi lại mọi việc theo ý tôi. Nhưng tôi lấy đâu ra 

tiền? 

Nghĩ đến đây tôi bỗng nẩy ra một ý kiến. Chỉ có một cách là tôi mua xổ số. Phải, chỉ có một 

cách là tôi mua xổ số và may ra trúng số độc đắc! Tôi sẽ có tiền mua công ty này; hay ít ra tôi cũng có 

thể nói lên những cái sai lầm của ông Tổng Giám Đốc rồi tôi sẽ nghỉ việc luôn. 

Thế là tuần nào tôi cũng bỏ ra vài ba đô-la mua xổ số. Tôi cho đó là một sự hy sinh vừa phải để 

đổi lấy hy vọng trúng số độc đắc. Vài ba đô-la thì cũng như tiền tôi mua một bao thuốc lá. Vợ tôi biết 

thế và cũng không phàn nàn gì. Tôi cũng phải bỏ thêm 50 xu mua báo sáng Thứ Sáu để xem kết quả xổ 

số. 

Tôi cứ mua xổ số như thế có lẽ hơn một năm mà không trúng một lần nào. Lần nào tôi cũng tự 

an ủi rằng: “Biết đâu tuần sau tôi chẳng may mắn hơn.” 

Hôm Thứ Sáu đó là Thứ Sáu cuối tháng, tức là ngày sẽ có buổi họp nhân viên. Mỗi lần có buổi 

họp như thế là tôi lại thầm sửa soạn một bài diễn văn trong đó tôi phân tích những sai lầm của Ông 

Tổng Giám Đốc và của những người dưới quyền ông ấy. Tôi cũng có những đề nghị để cải tiến Công 

Ty. Nhưng đó chỉ là một bài diễn văn tưởng tượng thôi. Tôi biết chẳng bao giờ tôi có can đảm nói thẳng 

ra tất cả những điều tôi muốn nói…..trừ khi….trừ khi tôi trúng số độc đắc. 

Cũng như những Thứ Sáu khác, tôi mua một tờ báo trước khi bước lên xe buýt. Tôi đọc qua 

những tin tức quốc nội và quốc tế ở trang nhất. Sau đó tôi mới giở sang trang hai để đọc kết quả xổ số. 

Bỗng tôi đổ mồ hôi, tim tôi đập mạnh, và mắt tôi hoa lên: Tôi vừa thấy số độc đắc kỳ này đúng 

là số của tôi.. 

Thế là tôi đã trở thành triệu phú! 

Tôi mừng quá muốn la lên; nhưng tôi trấn tĩnh lại kịp thời. Tôi gấp tờ báo lại, bỏ vào cặp da, và 

ngồi nghiêm chỉnh lại. 

Xe buýt vừa dừng trước cửa sở. Tôi xuống xe, cố giữ vẻ bình tĩnh, đi vào văn phòng, và ngồi 

vào bàn giấy của tôi. Nhưng tim tôi vẫn đập mạnh, chân tay tôi run rẩy. tôi không thể tập trung vào 

công việc của tôi được nữa. 

Tôi muốn bỏ ra về để báo cho vợ tôi biết tin mừng này. Nhưng tôi cảm thấy tôi cần phải ở lại để 

dự buổi họp nhân viên ngày hôm nay, và để nói lên những điều tôi muốn nói từ trước đến nay mà 

không dám nói. Hôm nay thì tôi sẽ không còn phải sợ gì nữa. Đằng nào thì tôi cũng sẽ nghỉ việc. Với 

mấy triệu đô-la ở trong tay, tôi làm gì mà chẳng được! 

Buổi họp bắt đầu. Tôi ngồi chăm chú nghe. Đến gần cuối buổi họp, Ông Tổng Giám Đốc cũng 

nhắc lại câu nói thường lệ: 

- Có ai có ý kiến gì nữa không? 

Tôi chỉ đợi có thế. Tôi mạnh bạo giơ tay lên, và khi Ông Tổng Giám ra hiệu cho tôi được nói, 

tôi thong thả đứng lên. Tôi lấy giọng và bắt đầu nói. 

Tôi nói dõng dạt và hùng hồn. Những lời lẽ mà tôi đã sửa soạn từ bấy lâu nay trôi ra một cách 

lưu loát lạ thường. 

Tôi cứ nói, thao thao bất tuyệt. Sau khi đã kể ra hết những sai lầm của Ông Tổng Giám Đốc và 

của những người phụ tá cho ông, tôi cũng đưa ra những đề nghị để sửa đổi lại. 

Tôi nhận thấy mặt Ông Tổng Giám Đốc đỏ bừng lên rồi lại dần dần tái hẳn đi. Tất cả hội trường 

im lặng như tờ. Mọi người quá sửng sốt. Không ai biết phản ứng ra sao. 

Cuối cùng tôi cám ơn Ông Tổng Giám Đốc và cử tọa đã cho tôi được nói và đã chăm chú nghe 

tôi. Rồi tôi xin phép ra về trước vì có tin gấp phải báo cho gia đình. 

Trên đường về, tôi cảm thấy hoàn toàn thỏa mãn và sung sướng. Khi xuống bến xe buýt, tôi 

bỗng nẩy ra ý kiến là tôi phải làm một cái gì đặc biệt để ăn mừng cái may mắn này của vợ chồng tôi. 

Ở quanh bến xe này có rất nhiều tiệm. Tôi suy nghĩ một hồi, rồi quyết định vào tiệm hoa, mua 

cho vợ tôi hai tá hoa hồng đỏ, thật tươi và có cuống dài, thứ mắc tiền nhất. Trong túi tôi chỉ còn 12 đô-


la. Nhưng tôi có thẻ mua chịu mà ở đây người ta quen gọi là credit card. Tôi ít khi dùng đến thẻ mua 

chịu vì tôi biết họ tính lời nặng lắm, có khi đến 22 hay 23 phần trăm một năm. Nhưng hôm nay thì tôi 

đâu có ngán gì. Đến cuối tháng mới phải trả; mà lúc đó thì bao nhiêu mà tôi không trả được. Tôi lại rẽ 

vào tiệm ăn sang, mua hai con tôm hùm cỡ lớn, mỗi con nặng hơn một kí-lô, và một mảng sườn cừu. 

Tôi cũng không quên lấy một chai Champagne thưọng hạng. Tổng cộng tôi tiêu ngay ở đó hơn ba trăm 

đô-la, số tiền mà lúc bình thường đủ mua đồ ăn cho gia đình tôi hơn một tháng. Tôi thấy cũng hơi 

hoang phí. Nhưng hôm nay là một ngày vui mừng, hạnh phúc tràn trề cho vợ chồng tôi. Tôi muốn ăn 

tiêu cho sang một chút để bù lại những ngày tằn tiện, khổ cực. 

Tôi về đến nhà, vợ tôi ra đón tôi ở cửa và trố mắt nhìn những đồ sang của lạ mà tôi khệ nệ mang 

vào nhà. Nếu giờ này không phải là giờ ngủ của con tôi, thì chắc vợ tôi đã la làng lên vì ngạc nhiên. Tôi 

trịnh trọng trao bó hoa cho vợ tôi và nói khẽ để khỏi làm con tôi thức giấc: 

- Mừng Bà Triệu Phú. 

Vợ tôi vẫn còn hoang mang, chẳng hiểu gì. Tôi phải nói rõ hơn: 

- Mình trúng số độc đắc rồi! Đây, em coi kết quả xổ số ở trang hai và so sánh với những số ở 

trong mấy vé xổ số của mình thì em sẽ rõ. 

Rồi tôi đưa tờ báo và mấy tấm vé số cho vợ tôi. 

Vợ tôi đỡ lấy tờ báo, trải rông ra trên mặt tủ ở trong bếp và mở ngay sang trang hai. Vợ tôi 

chăm chú soát từng số một. 

Tôi đứng đó, chờ cho vợ tôi la lên, mừng rỡ và chạy lại ôm chầm lấy tôi. 

Nhưng vợ tôi không có vẻ gì mừng rỡ mà lại có vẻ bực mình nữa: 

- Anh nói mình trúng số độc đắc ở chỗ nào? Số dộc đắc là 02 28 39 42 46 53 mà số của mình là 

20 28 29 42 46 53. Thế là mình sai hai số, chỉ trúng 4 số thôi, may lắm là được 150 đô-la , sao anh lại 

nói là mình trúng độc đắc? 

Tôi nhìn kỹ lại chỗ tay vợ tôi chỉ và tôi biết vợ tôi nói đúng. Thì ra lúc ở trên xe buýt sáng nay 

tôi cuống quít không đọc kỹ. 20 mà lại tưởng là 02; 29 mà lại tưởng là 39. Thế thì có chết tôi không! 

Tôi toát mồ hôi, chân tay run lẩy bẩy. Tôi trông mấy món đồ ăn ngon và chai rượu mắc tiền mà 

thấy miệng đắng ngắt. Vợ tôi lặng người đi, không nói thêm một câu nào nữa. Thế là tôi bỗng mang nợ 

gần ba trăm đô-la. Rồi đến cuối tháng lấy gì mà trả? Rồi tiền lời sẽ chồng chất lên, sẽ sô đẩy vợ chồng 

tôi vào một ngõ bí. Tôi càng lo sợ hơn khi nghĩ đến chuyện xẩy ra ở sở sáng hôm nay. Tôi chắc chắn 

sáng Thứ Hai, khi tôi đến sở, Ông Tổng Giám Đốc sẽ gọi tôi vào và cho tôi nghỉ việc. Tôi không dám 

nói cho vợ tôi biết chuyện này. Thôi thì sự thể đã đến thế thì tôi đành đợi đến sáng Thứ Hai. Nói cho vợ 

tôi biết bây giờ chỉ làm cho vợ tôi buồn phiền, lo lắng thêm hai ngày nữa mà có ích gì? 

Tôi ra chi nhánh xổ số để lãnh tiền và, đúng như vợ tôi nói, họ trả cho tôi 150 đô-la. Tôi đưa cả 

cho vợ tôi giữ để cuối tháng thêm vào trả nợ thẻ mua chịu. Thôi thì cũng là một chút an ủi. 

Hai ngày Thứ Bảy và Chủ Nhật, tôi cố giữ vẻ bình tĩnh, làm như không có chuyện gì xảy ra. 

Sáng Thứ Hai tôi cũng đến sở đúng giờ như mọi khi. Tôi bước vào văn phòng, chào Ông Chủ 

Sự và mọi người, rồi ngồi xuống làm việc. Nhưng đầu óc tôi rối bời bời. Tôi không làm sao chú ý vào 

công việc tôi đang làm được. Tôi cũng không dám ngẩng mặt lên nhìn ai vì chỉ sợ lại gặp cái nhìn lạnh 

lùng của mọi người. 

Có tiếng chuông điện thoại reo. Ông Chủ Sự cầm điện thoại lên nghe. Tôi chỉ thấy ông ấy “Dạ, 

dạ” vài tiếng rồi lại đặt điện thoại xuống. Ông ấy bước lại gần tôi và nói: 

- Anh Cường, Ông Tổng Giám Đốc muốn gặp anh. 

Tôi thong thả đi lên văn phòng Ông Tổng Giám Đốc ở lầu hai. Tôi biết việc gì phải đến sẽ đến. 

Vì tôi chắc chắn sẽ mất việc nên tự nhiên tôi không sợ mất việc nữa. Tôi chỉ lo không biết sẽ nói sao 

cho vợ tôi hiểu. 

Tôi còn đang suy nghĩ lung bung thì tôi đã đến cửa văn phòng Ông Tổng Giám Đốc. Tôi đẩy 

cửa, bước vào. Cô thư ký niềm nở nói:


- Ông Tổng Giám Đốc đang chờ ông. Xin mời ông vào. 

Ông Tổng Giám Đốc chỉ cái ghế bành ở trước bàn giấy và ra hiệu cho tôi ngồi xuống. Ông ấy 

thong thả lấy cặp kính hai tròng đang đeo ra và để xuống bàn. Rồi nhìn thẳng vào mặt tôi, ông ấy nhỏ 

nhẻ nói: 

- Tôi phải thú thật rằng hôm Thứ Sáu tôi rất giận anh vì những lời anh chỉ trích tôi. Nhưng cuối 

tuần qua, tôi đã có thì giờ suy nghĩ lại và tôi thấy anh nói đúng. 

Ông ấy dừng lại như để suy nghĩ gì thêm rồi đằng hắng nói tiếp: 

- Tôi cũng nhận thấy rằng anh đã thẳng thắn nói lên những điều đó là vì anh tận tâm với công 

việc và với Công Ty. Tôi mến anh và kính phục anh ở chỗ đó. 

Lại một lần nữa ông ấy dừng lại. 

Tôi đã từng nghe nói có những ông chủ, trước khi quở mắng một nhân viên, hay cho một nhân 

viên nghỉ việc, thường khéo léo khen vài câu đã; để rồi khi phải hạ cái búa tạ xuống thì nhân viên đó 

cứng họng, không còn nói năng làm sao được. Thế là tôi bắt đầu run. Tôi đoán chừng câu nói kế tiếp sẽ 

là câu ông ấy cho tôi nghỉ việc. 

Nhưng không. Giọng nói của ông ấy bỗng trở nên đầm ấm, cùng với một nụ cười thật tươi, ông 

ấy tiếp: 

- Tôi cũng nhận ra rằng anh là một người rất thông thái và tài ba. Tôi muốn anh giúp tôi sửa đổi 

lại cách điều hành Công Ty. Ngay từ hôm nay trở đi, anh sẽ là Phụ Tá Đặc Biệt của tôi. Căn phòng bên 

cạnh đây sẽ là văn phòng của anh. Lương của anh sẽ là 98,000 đô-la một năm, tức là gấp bốn lần lương 

anh hiện thời. Anh nghĩ sao? Anh không phải trả lời tôi ngay bây giờ. Sáng mai anh cho tôi biết cũng 

được. Nếu anh muốn thì anh có thể về nhà nghỉ ngơi hôm nay để ngày mai nhận việc mới 

Tôi ấp úng nói mấy câu cám ơn Ông Tổng Giám Đốc và đứng lên ra về. 

Ra đến cửa sở rồi mà tôi vẫn chưa hết sửng sốt. Vậy là bao nhiêu ước nguyện của tôi đã thành 

sự thực. Như thế này thì tôi còn may mắn hơn là trúng số độc đắc nữa. 

Tôi tung mũ, nhẩy lên reo mừng như một đứa trẻ thấy mẹ về chợ. Bây giờ thì tôi có thể về nhà, 

ôm lấy vợ tôi và la lớn lên rằng: 

- MÌNH TRÚNG SỐ ĐỘC ĐẮC THỰC SỰ RỐI, EM ƠI! ■


Hitting the Jackpot 

by Bính H»u Phåm 

I was twenty-eight years of age then. I had been married for two years and my first born son was just 

one year old. My wife had to quit her job to stay home and take care of the baby. I worked for a riceexporting 

firm. 

I had immigrated to the United States from Vietnam in my late teens. As the oldest son in the 

family, I decided to quit day school to help my parents out with their fruit stand and went to evening 

school for a GED. 

With only a high-school-equivalency diploma, I felt lucky to have found this job. The pay was 

not much, but it was enough for me to make ends meet. The work was easy. All I had to do was to 

prepare documents, following a set of procedures that I knew by heart. I easily finished my daily 

workload in four or five hours. The rest of the time I spent reading. I enjoyed reading books on 

business administration, psychology, sociology, and philosophy. I borrowed these books from the 

library or bought them second-hand from college students. 

Of course, I had to act as if I was busy all the time. The Office Manager, seeing that I was 

always bending over my desk and that my work was always thorough and immaculate, was quite 

satisfied with my performance. So, why did I feel unhappy with my job?There must be about a 

thousand workers in this company, from the Chief Executive Officer down to the accountants, the 

marketing and advertising specialists, the engineers and the agents in the fields. They were all 

following routines that had been there since time immemorial. No one seemed to care about what other 

people were doing around him. Everyone minded his own business. No one ever wondered why one 

did one’s job this way and why other people did their jobs that way. Everyone just took the least 

resistant path. 

I quickly noticed that everyone was just obeying the Chief Executive Officer’s orders blindly. I 

also noticed that the CEO made many serious mistakes. I was able to recognize his mistakes because I 

had read many books about business administration. My calculations showed that his mistakes had cost 

the company several million dollars. What was worse was that the company’s margin of profit had 

declined noticeably in the last five years.I sat there, day after day, thinking about the inevitable 

consequences of all these uninformed actions on the part of the leadership of the company and the 

blind obedience of the staff. I shuddered to think of the gradual way the company was entering into 

bankruptcy.I figured out many ways to improve the operation of the company. I worked out in detail 

procedures to maximize the effectiveness of the staff. But it was all a secret of my own.Like everyone 

else, I was afraid that if I pointed out the mistakes of the CEO, he would be mad at me and fire me. 

And if I lost my job, how would I support my family? At a time when jobs were scarce, I would be 

totally insane to risk losing my job.The CEO had made it a routine to call a general staff meeting the 

last Friday of the month. 

He used the meeting as an occasion to remind employees to perform their duties faithfully. At 

the end of the meeting, he had the habit of asking perfunctorily the question “Does anyone have 

something to say?” 

Only on a rare occasion was there a hand raised. And it was usually some hackneyed ideas that 

were suggested: A volley ball tournament or a picnic to raise the employees’ morale, a change in the 

schedule here and there. No one ever dared to say anything about the operation of the company.So I,


too, kept quiet. But the pressure inside me kept building up. I was feeling uneasiness and discomfort. 

I thought and thought and tried to find a way out of this situation. The only way – as I could see 

– was for me to buy out this company, make myself the CEO, and run the company. But where would I 

get the money? 

Then suddenly the idea came upon me. The only way was for me to buy lottery tickets. Yes, the 

only way was to buy lottery tickets, and if I hit the jackpot, I could buy out this company, or at least I 

would be able to speak up, to point out the many mistakes of the CEO and then quit my job. I wouldn’t 

have to wait for him to fire me. With a few million dollars in my hand, I could do things without 

having to depend on this job, without having to keep my mouth shut when my mind was full of 

innovative ideas. 

So I began buying lottery tickets, not many, just a few dollars’ worth a week. A few dollars a 

week was like buying a pack of cigarettes. To me it seemed like a reasonable expense in exchange for 

the chance to win the jackpot. My wife understood that and did not make a fuss about it.I had bought 

lottery tickets for over a year and had never once won anything. But I was not discouraged. Every time 

I consoled myself by saying, 

“Who knows? I could be luckier next time around.” 

One morning as I was walking to the bus station on my way to work, I realized that it was the 

last Friday of the month – the day when the CEO was sure to call a general staff meeting. 

Every time there was a general staff meeting like that, I indulged myself in a daydream in which 

I would make a speech to the whole meeting, criticizing the CEO and his assistants for the woes of the 

company. I would enumerate all the deficiencies in the operation of the company, and offer suggestions 

for remedying these deficiencies. It was only an imaginary speech. I knew I would never muster 

enough courage to speak those words unless...unless...I hit the jackpot. 

As I had done every Friday, I bought a newspaper before stepping on the bus. I skimmed the 

national and international news on the first page before turning to the second page to check the 

lottery results of the previous night. 

Suddenly I was sweating all over. My heart started pounding, my hands trembled, and my eyes 

were blurry: I saw that the jackpot number this time was the one I had on one of my lottery tickets. 

I had just hit the jackpot! 

I just became a multi-millionaire! 

I was about to scream with joy; but I realized that I was still on the bus and tried my best to 

control myself. I sat up, folded the newspaper and put it in my briefcase. 

When the bus came to my stop, I quickly stepped off, and with as much composure as I could 

muster, walked into my office and sat down at my desk. But my heart was still pounding and my hands 

trembling. I just could not concentrate on my work. 

I felt the urge to leave the office and go home and tell my wife the good news. But I knew I had 

to stay and attend the staff meeting today to say what I had wanted to say for so long but did not have 

the courage to do so. Today, I had nothing to fear, nothing to worry about. I would say everything I had 

planned so long to say and then I would just quit the job. With a few million dollars in my hands, I 

could do a lot of things! 

The meeting began. I listened attentively. Toward the end of the meeting, the CEO repeated the 

question he had asked so many times before, 

“Does anyone have something to say?” 

That was all I waited for. I boldly raised my hand. 

When the CEO gave the signal for me to speak, I calmly stood up, cleared my throat and began 

to speak. 

I spoke articulately and eloquently. All those words I had prepared secretly in my mind for so


long began to flow out smoothly without a glitch. 

I talked and talked. After pointing out all the mistakes of the CEO and his assistants, I also 

offered many suggestions to rectify them. 

The CEO’s face turned red and then gradually went pale. The whole auditorium was as quiet as 

a cemetery. Everyone was dumbfounded. No one knew exactly how to react. 

I closed by thanking the CEO and the audience for giving me the chance to speak and for having 

listened attentively to my speech. I then asked permission to leave the meeting a few minutes early as I 

had important news to share with my family. 

On my way home, I felt satisfied with what I had done and was bubbling with joy, looking 

forward to sharing the big news with my wife. 

I opened the door. My wife made a sign for me to keep quiet as our child was still sleeping. 

“We hit the jackpot,” I whispered into my wife’s ears and handed over to her the three lottery 

tickets and the newspaper. 

My wife spread the newspaper out on the counter in the kitchen and with the three lottery 

tickets in hands, began to check the numbers. I stood there in silence, quietly waiting for my wife to 

jump up with joy and run to me and give me a bear hug. 

But my wife showed no sign of joy. Instead, she sounded very annoyed, 

“How could you say we hit the jackpot?” she said. “The jackpot number is 209978563 and 

our number is 209987563, we are off by two digits.” 

I walked over to the counter and looked closely at where my wife was pointing her finger. I 

realized that she was right. It turned out that when I was on the bus this morning, I did not look 

carefully enough and had mistaken 78 for 87.That was it. That was the end of me! 

I was sweating all over. My legs were shaking and my hands trembling. 

But I dared not tell my wife what had happened at the office this morning. I was quite sure that 

come Monday morning, the CEO would call me into his office to give me a lecture and showed 

me the gate. 

I tried my best to pretend as if nothing had happened. I maintained a faked composure 

throughout Saturday and Sunday. 

Monday morning I went to the office on time as usual. I walked in, said ‘Hello” to the Office 

Manager and everybody else and sat down at my desk to work. But I could not concentrate on my job. 

My heart was heavy with worry and my mind clouded with uncertainties. I dared not look at anybody 

for fear of seeing the coldness in his eyes. 

The telephone rang. The Office Manager picked up the phone. I heard him say “Yes, yes” a few 

times. Then he put the phone down and walked over to my desk. 

“Linh, the CEO wants to see you in his office,” he said casually. 

I stood up and walked with trepidation to the CEO’s office on the second floor. I knew the CEO 

was going to fire me. I was so sure that I no longer was afraid of losing my job. I was worried, 

however, of how to break the bad news to my wife, how to explain to her all the shenanigans that I had 

committed. 

My mind was wandering from one thing to another when I reached the door of the CEO’s 

office. I pushed it open and walked in. The receptionist greeted me with a broad smile. 

“Please come right in, Mr. Nguyen, Mr. Thompson is waiting for you,” she said. 

Mr. Thompson pointed at a leather armchair in front of his desk and signaled me to sit down. He 

slowly took off his bifocal glasses and placed them on the desk. 

“I must admit that I was very much offended by your criticisms at the meeting on Friday,” he said, 

looking straight into my eyes. “But I have had time to think it over and I realized that you


were right.” 

He paused and leaned back on his chair as if to ponder over something. 

“I also realized that you have spoken those words straightforwardly because you are devoted to 

your job and to the company,” he continued. “I truly admire you and respect you for that.” 

Once again he paused and leaned back on his chair. 

I had read that many a manager, when about to fire an employee, often begins by offering a few 

complimentary remarks to soften up the target so that when the harsh words come down, the employee 

is caught completely off guard and thoroughly done with. So I began to tremble. I figured the final 

blow would come with the words he was about to say in a few seconds. 

But Mr. Thompson’s face brightened with a broad smile and his voice was full of warmth and 

friendliness. 

“I realized, too, that you are very talented and intelligent,” he said. “I would like you to help me 

restructure the management of the company. From now on, you will be my Special Assistant. The room 

next door will be your office. Your salary will be ninety-five thousand dollars a year – that is, four 

times as much as your present salary. What do you think? Well, you don’t have to answer me now. You 

can tell me later. If you want to, you can take today off to get ready for your new job tomorrow.” 

Puzzled, I mumbled a few words of thanks to Mr. Thompson and stood up to take leave. 

I was still in shock as I left the building. So, all my wishes did come true after all. The way it 

turned out, I was luckier than if I had hit the jackpot. 

I tossed my hat high up into the air, jumped and shouted with joy. Now I could go home, hug 

my wife and yelled, 

“WE REALLY HIT THE JACKPOT, HONEY. ■


Mon cher violon 

par Mme Marguerite Dombret 

et Mme Maryse Nguyen Hieu Liêm-Dombret 

Ce jour-là mon Papa était au lit, grippé, 

Maman à des travaux de couture occupée 

Son œil fut soudain par mon violon attiré. 

Violon d’occasion récemment acheté, 

Elle l ’avait avec soin nettoyé et lustré. 

Ce trois quart au vernis usé et patiné 

Semblait depuis longtemps avoir bien travaillé… 

L’ayant pris à deux mains, par l ’ouie l ’observa, 

Puis, toute surprise, avec lenteur, elle cita : 

« An-to-nius Stra-di-va-rius, crem- non-cis , fa-ci-e-bat, 1719 » 

Papa subitement sur son lit se dressa, 

Et « qu’est-ce que tu dis là ? », fougueusement s’exclama 

Puis à son tour cette inscription examina.


« Est-ce possible? Est-ce possible ? C’est incroyable, cela ! » 

Dès cet instant sa maladie il oublia, 

Et après quelques réflexions il décida, 

D’aller à Nouzonville par bois et par sentiers 

Et pour l ’accompagner, je fus vite désignée ! 

Ma grand-mère fut surprise de nous voir arriver 

Et Papa sur son but l ’a bien vite informée. 

Après quelques visites il rentra épuisé, 

Tout déçu des conseils qu’on a pu lui donner. 

Et voici la sentence de cette dure journée 

« Ce n’est qu’une copie, arrêtez de rêver ! » 

L’amour pour ce violon est toujours en mon cœur, 

Stradivarius ou non, le mystère demeure… 

J’ai eu ce violon à l’âge de 9 ans, en 1920, alors que je m’étais récemment cassé le bras et que je 

voulais me mettre à jouer un instrument. Nous habitions alors à Nohan. Nous l’avions acheté 

d’occasion à un vieillard de Naux qui le conservait, sans soin, dans un placard. 

Maman l’avait nettoyé avec beaucoup de précaution, à l’aide d’un coton imprégné d’huile. Le vernis 

était d’un beau rouge- orangé doré. Je sais maintenant que c’est la couleur caractéristique du vernis 

des Stradivarius… 

J’ai utilisé ce violon « trois quart » pendant quelques années, il m’arrivait de l’accompagner en 

chantant. Puis j’ai travaillé sur un « entier ». 

J’ai cependant gardé un profond attachement pour cet instrument qui avait un timbre si particulier, 

doux et émouvant. 

Après mon mariage, j’ai gardé précieusement mon cher violon jusqu’à l’exode où j’ai du l’abandonner 

comme le reste de nos biens. A notre retour, je l’ai retrouvé…hélas brisé, en plusieurs morceaux, j’en ai 

eu beaucoup de peine…et j’y pense encore ! ■ 

A Saint André les Vergers, le 2 Décembre 2007 

 

M¡t Bi‰c


David Lš Lãng Nhân 

Công viên buồn, con mèo mun mắt biếc 

Đuôi dài thân đen mượt dáng uy nghi 

Vẻ khoan thai yểu điệu mổi bước đi 

Khiến tôi nhớ người tôi yêu thuở trước 

Nhìn nhau tim bổng lặng trong lồng ngực 

Thời gian như ngừng lại đọng tái tê 

Bềnh bồng trôi hồn đắm đuối đê mê 

Đôi mắt biếc, ôi, tinh cầu dẫn lộ 

Vườn Địa Đàng Ơn Trên ban kỳ ngộ 

Mái tóc huyền buông thả áng mây trôi 

Áo thanh thiên, khăn quàng tím lả lơi 

Môi mọng đỏ, quả cà vừa chín tới 

Hương trinh nữ mùi không gian đổi mới 

Ngón bút măng đôi má mịn pha hồng 

Biển ngoài khơi nghe sóng dậy trùng trùng 

Tình yêu đến ngất ngây hồn bỏ ngõ 

Ôi, mắt biếc, tình nồng say còn đó 

Vườn Địa Đàng nay vật đổi sao dời 

Ngàn năm sau văng vẳng tiếng hò lơi 

Giòng sông cũ riêng chờ người lạc bến. ■ 

Madison, AL, Aug 2009 

ñÎa ñàng Tình Yêu 


Trưa quán vắng, ôi, hẹn hò lý tưởng 

Vườn Địa Đàng, Tình Yêu Mới lên ngôi 

Mắt em nâu, da bánh mật, môi cười 

Tóc huyền quyện mây trôi vào cõi mộng


Áo vàng mơ, mở khép theo gió lộng 

Giữa hàng me rợp bóng chúng mình đi 

Tay đan tay ươm mộng buổi xuân thì 

Ôi, hạnh phúc nhẹ nâng hồn bay bổng 

Chim ríu rít bên lùm cây lá bóng 

Đám bồ câu thủ thỉ mổ vĩa hè 

Con mèo mun bỡ ngỡ mắt tròn xoe 

Tất cả chúc mừng ta ngày nắng đẹp 

Hai vai tựa, hai mái đầu chung ghép 

Đôi tim hồng hòa một nhịp yêu đương 

Rồi nụ hôn gắn chặt cặp môi hường 

Địa Đàng đó ngất ngây Tình mở ngõ. ■ 

Madison, AL, March, 2009 

HÒn Hoa Th‰ K› 


Thế kỷ nào trổ sinh thi sĩ nấy 

Hiến vần thơ từ thuở mới nằm nôi 

Mắt tròn nâu rạng rỡ nụ cười tươi 

Đôi má mịn ngát thơm mùi sữa mẹ 

Ôi, cái Đẹp Thiên nhiên ai tô vẻ 

Ôi, cái Yêu thác lũ đổ ngàn năm 

Khiến nguồn Thơ dào dạt chảy trong tâm 

Gieo âm điệu dặt dìu muôn thế kỷ 

Tình đôi lứa sóng xô bao hải lý 

Mộng ái ân thêu dệt kiếp tơ tằm 

Hồn thi nhân rung cảm tận hồng tâm 

Tình Thơ Nhạc hiến dâng lời Tuyệt Mỹ 

Hồn Thi Sĩ như Hồn Hoa Thế Kỷ 

Tô sắc mầu cho sức sống Địa Cầu 

Lời thi nhân tuy có khác trong câu


Ôi, ý Đẹp ngàn năm xưa vẫn một 

Thế kỷ Hai Mươi có đôi sao sáng tốt 

Hẹn hò nhau trốn bỏ Giãi Ngân Hà 

Để đầu thai vào cõi thế Ta Bà 

Dâng cái Đẹp cho Hồn Hoa Thế Kỷ. ■ 

Madison, AL,April 2009 

ñ©i Là Th‰ Th‰ 


Em yêu hỡi, cuộc đời là thế thế 

Chẳng một ai lường được khúc nông sâu 

Hạnh phúc cùng chen chân với khổ đau 

Đời hờ hững bước qua không ngoảnh lại 

Đời là thế, em ơi đừng quản ngại 

Hãy bình tâm sống trọn kiếp mình thôi 

Bao lâu còn hơi thở quí trên đời 

Hãy bay nhảy, múa ca thời sống sót 

Đời không hẹn riêng ai bình sữa ngọt 

Đời chẳng vì người đẹp với anh hùng 

Đời lãng quên câu ân nghĩa thủy chung 

Đời chẳng hứa tình đầu hay tình cuối 

Em hãy nhớ cuộc đời là tương đối 

Được tay nầy lại đánh mất tay kia 

Duyên ấm êm bỗng chốc phải chia lìa 

Đường danh lợi nắng mưa vinh liền nhục 

Lẽ sinh tử phù du là thế tục 

Hạnh phúc bền chăng chỉ cõi Thiên đàng 

Bao ngày vui kết lại được mấy tràng 

Máu, nước mắt, mồ hôi tràn khăn ướt 

Đời ngắn ngủi trăm năm vèo nhẹ lướt 

Sống cho đầy, cho trọn nghĩa từng ngày


Bát nước vơi ta lại rót cho đầy 

Cành xuân gẫy hãy tìm phương chấp nối 

Hè rực nắng, Đông lạnh về u tối 

Khi quạt nồng, khi đốt lửa tùy mùa 

Chuyện biển dâu biến đổi, trận hơn thua 

Sống là biết tùy cơ mà ứng biến 

Thế giới nào chẳng khi hòa khi chiến 

Cuộc đời ai chẳng lúc thịnh lúc suy 

Có khác chăng là phãn ứng tương tùy 

Để sự sống riêng mình còn ý nghĩa 

Trường đời nếu đã phẳng phiu tròn trịa 

Thì anh hùng, chí sĩ có khác chi 

Lửa hồng kia đem luyện sắt, thử chì 

Vàng thiệt ấy càng nung càng sáng chói. ■ 

Madison, AL, 16 April 2009 

Cát Bøi Th©i Gian 


Em yêu hỡi, ngẫm lời anh nhắc nhớ 

Sống hòa hài theo cát bụi thời gian 

Hoa phù dung kia sớm nở tối tàn 

Cuộc trần thế kiếp người sao ngắn ngủi! 

Từng ngày sáng ta dở trang sử mới 

Từng đêm đen ta lịm chết trong đêm 

Ánh trăng soi, tia nắng dọi, qua thềm 

Trăm năm thoáng đã trở thành tro bụi 

Hạnh phúc thường đến sau bao hờn tủi 

Danh vọng nhiều, cay đắng tất cũng nhiều 

Đem thừa trừ lời lãi được bao nhiêu? 

Biết tiến thoái tùy thời là biết sống 

Tuổi xuân thịnh cưỡi sóng xua biển động


Lúc bạc đầu tay ôm trẻ hưởng nhàn 

Từ ngàn xưa ai níu được thời gian? 

Cuộc đời đó có lúc trao lúc nhận 

Tim hồng chọn yêu thương hơn thù hận 

Hoa nhân sinh khai nở niệm nhân từ 

Lý hòa hài tương hợp giữa chung, tư 

Sống là hưởng kiếp phù sinh trọn vẹn. ■ 

Madison, AL, May 2009 

Ti‰ng Mæn CÀm 

Cäm hÙng bªi L©i bài ca Come Back to Sorrento 


Về đi thôi ! Khi tóc còn xanh xanh 

Về đi nhé ! Đàn xưa còn réo rắt 

Về đi hỡi! Dáng ai dưới chiều hồng 

Cho vết thương xoa dịu trong lòng 

Tiếng Măn Cầm ru giấc mộng xa xưa 

Mái tóc huyền theo gió nhẹ đong đưa 

Nhạc em nắn cung đàn hồn say sưa 

Hòa tiếng hát lan trong ánh tà 

Tiếng Măn Cầm khua giấc mộng xa xưa 

Khuấy tâm hồn ai đó chiều sa mưa 

Người lữ khách bâng khuâng luống đợi chờ 

Ôi, nước xưa quê hương xa mờ 

Nước mắt đọng… hồn quê tôi 

Ngàn sao rớt rụng sau nhà rồi 

Mù khơi giăng kín … 

Trái tim giá lạnh, đơn côi. ■ 

Madison, AL,Aug 200


Tri Tâm 


Này thiền sinh, nhớ lời thầy xưa dạy 

Người đi tìm hạnh phúc giữa trấn ai 

Bao lâu còn tìm kiếm ở bên ngoài 

Dẫu thắp đuốc ban ngày tìm sao thấy? 

Hạnh phúc nằm trong tim hồng ta đấy 

Chốn Hiền nhân thường gọi Cội Chân Tâm 

Như giếng sâu, nơi thạch động trầm ngâm 

Nơi ẩn trú suối nguồn Tâm An Lạc 

Tâm an lạc là tâm mình giải thoát 

Khỏi khổ đau vị kỷ kiếp phù sinh 

Bông vô thường, bài luân vũ vô hình 

Biết buông thả đôi bàn tay thu nhận 

Đoạn nuối tiếc, tháo vòng giây thù hận 

Nguyện tâm Từ, thôi chiếm đoạt, sân si 

Thấu thời gian như cát bụi bay đi 

Tâm Tự Giác ấy là Tâm Bất Tử 

Tri Tâm như tìm ngược giòng lịch sử 

Tri Tâm mình mới hiểu niệm Chính, Tà 

Tri Tâm mình mới hiểu được cái Ta 

Tâm Tuệ sáng soi đường Chân Hạnh phúc. ■ 

Madison, AL, June 2009 

SÓng Trong TÌnh ThÙc 

Dã Thäo 

Từ Thơ Anh tôi bàng hoàng nhận thấy 

Người Lãng Nhân vẫn dệt những vần thơ 

Thơ trữ tình, thơ thắm mộng như mơ 

Còn một thứ nay âm thầm khám phá


Tri Tâm được là xưng hùng, xưng bá 

Dễ mấy ai cột chặt được tâm mình ? 

Khỉ ngủ yên phá nguồn cội Vô Minh 

Ba rắn độc : Tham, Sân Si lùi bước 

Hạnh Phúc đó không nằm trong khuôn thước 

Của thế nhân vui danh vọng tiền tài 

Phút giây nầy hãy buông bỏ ngày mai 

Ngày mai kia trôi lăn thành quá khứ 

Kiếp con người bước chân buồn lữ thứ 

Bao lần đi, đáo đầu lội trở về 

Đã nhọc nhằn vùi cát bụi lê thê 

Sao chưa mỏi mãi phù du gắn bó ? 

Mất với Được trong nắm tay Không, Có 

Sắc như Không tâm tỉnh thức sáng ngời 

Nhỡ mai nầy có đơn độc ra khơi 

Nỗi bình yên sẽ đưa ta về bến 

Chút tâm tình gửi bạn lòng thương mến 

Trở về Ta tìm ông Chủ của mình 

Gió bão nào tâm lắng đọng nhục vinh 

Tri Tâm đạo cửa Niết Bàn mở ngõ. ■ 

(Viết tặng Lý Lãng Nhân theo bài thơ Tri Tâm của anh) 

Paris những ngày tháng Hạ - 9/7/2009 

NiŒm Khúc CuÓi 

Dã Thäo 

Gặp lại anh chợt như tình sống dậy 

Thuở xuân nồng phơi phới mộng yêu thương 

Thuở SưNG GIANH, thuở bạn hữu vấn vương 

Và thuở ấy chúng ta không rời bước 

Anh đâu, tôi đó, tuy không cùng mộng ước 

Tình bạn trăm năm sóng vỗ bạc đầu 

Tiếng đàn, giọng hát tràn ngập đêm thâu 

Còn nhìn anh, tôi thấy đời trẻ mãi


Rồi năm tháng theo định luật Sinh - Thải 

Ta mất nhau trong biển loạn Vô Thường 

Bao bạn bè đã khổ nạn tai ương 

Cám ơn anh còn cho tôi duyên cũ 

Nhìn lại nhau qua tuổi đời thác lũ 

Miệng cười anh vẫn tươi tắn ngày nào 

Vẫn « mồm loa », vẫn « mép dãi » thao thao 

Anh vẫn thế như kỳ nhân tuyệt tác 

Yêu mến mãi một con người uyên bác 

Anh và Tôi trong thế giới mù loà 

Chỉ cần nhìn qua ánh mắt thiết tha 

Đã gom đủ bao niềm riêng ý nhã 

Bài thơ nầy mừng sinh nhật êm ả 

Tuy không nâng chén rượu ngọt chân tình 

Anh vẫn đầy trong thế giới tâm linh 

Để cùng tôi giữ tròn Niệm khúc cuối. ■ 

(Viết tặng NGUYỄN Đình Dân một người bạn của một thời hoang dại, rất ngạc nhiên mà gặp lại, nhân 

ngày sinh nhật của anh tại Sàigòn - 11/6/2009)


Bên BÒi, Bên L« 

Dã Thäo 

Anh đi rồi tôi một mình bối rối 

Ôm khoảng không mà nước mắt lưng tròng 

Lặn hụp chìm trong khoảng tối mênh mông 

Đến hụt hẫn mê man trong bão táp 

Hai mươi năm sỏi đá mòn rêu phủ 

Gương mặt xưa hình hài cũ nhạt nhòa 

Trân trối nhìn từng đoạn ruột xót xa 

Anh đứng đó linh hồn tôi đong đá 

Biết không anh những đêm dài cô tịch 

Tối đi về lòng đêm vắng lạnh tanh 

Tiếng métro nghe rít buốt từng canh 

Người đâu hỡi cho chân buồn lạc lõng 

Nỗi bi ai theo bất hạnh tàn phế 

Nửa đời tôi đã rữa mục nhục hình 

Cũng thôi đành như ảo ảnh vô minh 

Xin giã biệt người muôn vàn yêu dấu 

Tự hỏi lòng triền miên bao vấn đáp 

Tỉnh hay say tôi chẳng đoán được gì 

Ma hay người lại ẩn hiện từng khi 

Gặp lại nhau trong ngỡ ngàng hận tủi 

Bao lâu rồi kỷ niệm vùi băng giá 

Tôi cố quên đoạn đường cũ gập ghềnh 

Chuyện chúng mình nhiều cay đắng chênh vênh 

Người đã xa, tàu đã khuất mù mịt 

Nhiều năm qua đời sa mạc rát bỏng 

Thư gửi đi theo cánh nhạn tung trời 

Quá trình YËU chìm cát bụi chơi vơi 

Tôi thỏa hiệp LÝ Vư THƯỜNG nhân thế 

Anh trở lại lòng tôi thêm phấn đấu 

Một bên tình, một bên nghĩa ngàn cân 

Bờ nào lỡ, bến nào bồi phân vân 

Phương trình YËU theo muộn màng bế tắc


Vòng tay ôm buông lõng dầy thắc mắc 

Chiếc môi hôn không nồng cháy duyên đầu 

Nợ ân tình nhiều trắc ẩn thương đau 

Trả lại anh một chữ YËU thắm thiết 

Trong tỉnh lặng cánh tim rơi bỡ ngỡ 

Từ Vô Cùng tìm dấu bước năm xưa 

Trời Sàigòn như đã thấm nhiều mưa 

Hình hài xưa tôi đóng đinh trân quý 

Giòng chuyển hóa đã luân phiên mấy kiếp 

Gặp lại chi cho giấc ngủ không tròn 

Một mùi hương, chút ánh sáng cỏn con 

Tôi đứng đó như chờ anh muôn thuở 

Thòi gian qua giạt trôi bao lãng phí 

Tuổi thanh xuân theo cát bụi đi, về 

Cũng trễ rồi, đời đã xế cơn mê 

Trong Gặp Gỡ đã có mầm Ly Biệt. ■ 

(Tặng cho P.V.T. - Thế giới nầy thật nhỏ bé - Viết cho hai mươi năm không hẹn mà gặp – Đêm Sàigòn 

26/5/2009)


HiŒn tåi 

Hoàng-Tâm 

Lá 

Lìa cành 

Vèo rơi nhanh 

Đời người thấm thoắt 

Giờ phút này 

Nâng niu 

Thở 

■ 

BÜ§c chân thiŠn 

Hoàng-Tâm 

Bước chân hôn cỏ dại 

Ánh mắt đón trời mai 

Tai thầm nghe chim hót 

Hoà nhịp điệu muôn loài. 

Đất thơm mùi rơm rạ 

Nắng ấm sưởi hồn ta 

Bước theo từng hơi thở 

Miệng mỉm cười với hoa. ■ 

Mt ngày m§i 

Hoàng-Tâm 

Ngủ một giấc ngon lành 

Mở mắt nhìn xung quanh 

Miệng mỉm cười thầm nghĩ: 

Hăm bốn giờ tinh anh. 

Bắt đầu ngày hôm nay 

Sống tròn mỗi phút giây


Cho cuộc đời tươi đẹp 

Cho tịnh độ là đây. 

Từng bước chân thảnh thơi 

Đất vững chãi đón mời 

Hoa muôn màu chúc tụng 

Chim ca không ngừng hơi. 

Hăm bốn giờ nguyên vẹn 

Xin nâng niu giữ gìn 

Ý thức từng hơi thở 

Thực tập thương, nghe, nhìn. ■ 

Sonnet III 

Louise Labé 

(Original) 

O longs désirs, O esperances vaines, 

Tristes soupirs et larmes coutumieres 

A engendrer de moy maintes rivieres, 

Dont mes deus yeus sont sources et fontaines : 

O cruautez, o durtez inhumaines, 

Piteus regars des celestes lumieres : 

Du coeur transi o passions premieres, 

Estimez vous croitre encore mes peines ? 

Qu'encor Amour sur moy son arc essaie, 

Que nouveaus feus me gette et nouveaus dars : 

Qu'il se despite, et pis qu'il pourra face : 

Car je suis tant navree en toutes pars, 

Que plus en moy une nouvelle plaie, 

Pour m'empirer ne pourroit trouver place. 

Sonnet 3 

Louise Labé 

(Français moderne) 

Ô longs désirs, ô espérances vaines, 

tristes soupirs et larmes habituées 

à faire couler de moi maintes rivières 

Dont mes deux yeux sont les sources et les 

fontaines ! 

Ô cruautés, ô duretés inhumaines 

regards compatissants des célestes lumières, 

ô passions primitives du coeur transis, 

Voulez-vous encore augmenter mes peines ? 

Qu'Amour essaie encore son arc sur moi, 

qu'il me jette de nouveaux feux et de nouvelles 

flèches, 

qu'il se fâche, et qu'il fasse le pire qu'il pourra : 

car je suis si blessée en toutes parts 

qu'aucune nouvelle plaie ne pourrait sur moi 

trouver un endroit pour me faire plus mal.


Ái tình vÆt 

Louise Labé 

Thảm thay ôi khát vọng đầy 

Nước mắt không dứt chẩy dài như sông 

Lời than da diết mênh mông 

Cõi nguồn suối lệ đưng tròng rớt lan 

Bạo thay tàn nhẫn vô vàn 

Cái nhìn thương hại sáng tràn thế nhân 

Quất đam mê nặng chịu trân 

Liệu tăng sầu não đeo thân phũ phàng? 

Tên tình cứ để bắn càn, 

Lửa tình cứ để nồng nàn văng lên. 

Như chưa hả giận muốn thêm, 

Vạn cơn thống khổ chẳng êm chút nào. 

Tim tôi đã ngập thần sầu, 

Dư đâu mà chứa thương đau nén vào. 


Phỏng dịch 

Sonnet III 

Louise Labé 

O ceaseless longings, hopes in vain 

Sad sighs and customary tears, 

Pouring, gushing in rivers drear. 

My eyes at once are source and drain! 

O cruelties, heartlessly inhumane, 

Merciful looks of heaven's lights, 

O primal passions of a heart in fright 

Will you still multiply my pain? 

Let Love train his dread bow on me 

Let him throw new fires and arrows 

Angry unleash the worst he can. 

For I'm so wounded through and through 

That no new hurt can really find 

A place in me to ravage more. 


11 December 2007 

Vi Vàng 

Xuân DiŒu 

In Haste 

Xuân DiŒu 

Tôi muốn tắt nắng đi 

Cho màu đừng nhạt mất; 

Tôi muốn buộc gió lại 

Cho hương đừng bay đi 

Của ong bướm này đây tuần tháng mật; 

Này đây hoa của đồng nội xanh rì; 

Này đây lá của cành tơ phơ phất; 

Của yến anh này đây khúc tình si; 

I want to put out the sun 

So colors will not fade; 

I want to tie up the wind 

So perfume will not flee. 

Of bees and butterflies ‘tis the time of honey; 

Of the verdant fields, that of flowers; 

On the waving slender stems, that of leaves 

And of orioles and swallows, the tune of lost love;


Và này đây ánh sáng chớp hàng mi, 

Mỗi sáng sớm, thần Vui hằng gõ cửa; 

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần; 

Tôi sung sướng Nhưng vội vàng một nửa: 

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân. 

Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua, 

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già, 

Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất. 

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật, 

Không cho dài thời trẻ của nhân gian; 

Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn, 

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lạị 

Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi, 

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời; 

Mùi tháng, năm đều rớm vị chia phôi, 

Khắp sông, núi vẫn than thầm tiễn biệt.... 

Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc, 

Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi ? 

Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi, 

Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa ? 

Chẳng bao giờ, ôi ! chẳng bao giờ nữa... 

Mau đi thôi ! mùa chưa ngả chiều hôm, 

Ta muốn ôm 

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn; 

Ta muốn riết mây đưa và gió lượn, 

Ta muốn say cánh bướm với tình yêu, 

Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều 

Và non nước, và cây và cỏ rạng, 

Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng, 

Cho no nê thanh sắc của thời tươi; 

-- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi 

And this here the light that blinks the eyes. 

Each early morn the Joy goddess knocks. 

The first month’s as tasty as the lips close up; 

I rejoice, but then hold one half up: 

I won’t wait till summer to ponder over spring. 

Spring that’s a-coming means spring’s a-leaving. 

Spring that’s young means spring’s getting old; 

And when spring ceases, I too will cease. 

My heart is large, but Heavens’ will is small, 

Disallowing any lengthening of youth. 

Why talk about the cyclical march of spring 

If youth will not twice as long last? 

Heaven and earth endure, but I won’t. 

And so I am anxious and full of immense regrets. 

The odor of months and years reeks of parting; 

Rivers and mountains silently grieve o’er farewell. 

The lovely wind that murmurs through green 

leaves, 

Does it resent having to move on? 

The birds that chirp cease their chatter, 

Do they fear the rushing onset of decay? 

Nevermore. Oh! Nevermore… 

Hurry up, the season is still far from waning. 

I want to grasp 

All of life that’s just beginning to bud; 

I want to fetter the passng clouds and the gliding 

wind. 

I want to be drunk of butterfly and love; 

I want to gather in an all-encompassing kiss 

The mounts and rills and trees and grass, 

To be staggered in perfume and filled with light, 

And sated with the colors of vernal splendor. 

--O vermeil spring, I want to bite into thee. 


18 July 2009


Love and Rhythm 

David & Teresa Lee 

Pardon me: my name’s Wayne; I play the guitar… 

I must say you danced well together on the floor! 

How d’ you keep turning and not stepping on each other; 

What is the secret of a couple waltzing, partner? 

Thanks! we said: Rhythm is the key to dance together, 

But most of all, it’s the care we pack for each other. 

He said: Ditto for me, and for all music players; 

No Rhythm and care, no Band can blossom either! 

As the band resumed, Wayne struck his magic chord; 

The music flow softly inviting couples back to the floor. 

From that moment, when we waltzed past his place, 

We winked thank you to the smile on his face. 

Life is too short; it passes as we count One Two Three; 

How many sways can you pack in the Waltz of Tennessee? 

Let us pack lots of care for our sweetheart and partner, 

Let Love and Rhythm rock our soul forever! ■ 

Madison, AL, Aug 2009


VÎnh thiên tåo 

DiŒp Trung Hà 

Sơn đỉnh căng chiếu nhãn quang 

Nam dương bắc vật liên bang như đồng 

Thượng đồi động phủ đầy rong 

Hạ đồi hang thẳm hoa hồng làn mi 

Hải hà ươm ướm bạch bì 

Phượng dân tựa cửa xuân đi thu về 

Khẩu âm sấm sét rầm rề 

Nhãn mi khép kín tràn trề ngất ngây. ■ 

August 2007 

 

TuyŒt v©i 

Tô Væn 

Trước ánh mắt tuyệt vời của thôn nữ, 

Người lãng du dường như muốn dừng chân ; 

Tạm neo thuyền nơi bến đợi ái ân, 

Mong giũ bớt phong sương trên manh áo. 

Trên đôi môi tuyệt vời và huyền ảo, 

Chàng thiếu niên bỗng tìm thấy bình an. 

Tưởng chừng như gió lộng với mây ngàn 

Thôi quyến rủ con người du tử nữa. 

Xếp buồm lái, từ nay vui đôi lứa 

Cũng vì môi, cũng vì mắt tuyệt vời.


Chiếc thuyền xưa, chẳng còn dịp ra khơi, 

Đang ủ rũ trong kho tàng kỷ niệm . 

Có đôi lúc, quên mắt môi kiều diễm, 

Thả hồn mơ về dĩ vãng tuyệt vời : 

Mơ những ngày ngoài sông núi xa xôi, 

Mãi lênh đênh trên dòng đời vô định. 

Rồi một hôm, giữa mùa đông giá lạnh, 

Tiếng kêu gào của sông núi dâng lên ! 

................................................................... 

Một bóng người lặng lẽ bước trong đêm, 

Vai nặng trĩu yêu thương và luyến tiếc ! ! !... ■


Tu°i mÜ©i ba 

Nguyên Sa 

Age of Thirteen 

Nguyên Sa 

Translated by DiŒp Trung Hà 

Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng ? 

Mưa tôi chả về bong bóng vỡ đầy tay 

Trời nắng ngọt ngào.... tôi ở lại đây 

Như một buổi hiên nhà nàng dịu sáng. 

Trời hôm ấy mười lăm hay mười tám ? 

Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ mười ba 

Tôi phải van lơn ngoan nhé, đừng ngờ.... 

Tôi phải dỗ như là... tôi đã nhớn. 

Tôi phải đợi như là tôi đã hẹn 

Phải thẹn thò như sắp cưới hay vừa yêu 

Phải nói vơ vào rất vội: người yêu 

Nếu ai có hỏi thầm: ai thế ? 

Tôi nói lâu rồi ... nhưng ngập ngừng khe khẽ 

Để giận hờn chim bướm chả giùm tôi 

Nhưng rồi lòng an ủi "nắng chưa phai ... 

Tình chưa cũ bởi vì tình chưa mới ..." 

Má vẫn đỏ, đỏ một màu con gái 

Với những lời hiền dịu nhưng chua ngoa 

(The translation preserves the form of 

Nguyên Sa’s contemporary poem, “Tuổi 

mười ba”) 

Lots of rain or much sun today? 

Rain, I won’t leave, bubbles burst on hands 

Shine, it shines sweetly … I’ll stay here 

Like the day her porch softly shined 

Fifteen or eighteen on that day? 

I recall she was just thirteen 

Please behave I begged, not knowing … 

I soothed her like … I was grown-up 

I had to wait as I’d promised 

To feel shy like ‘bout to wed or love 

To mumble very fast: my love 

If one asked softly: Who was it? 

I said long ago … shyly, softly 

To rile birds for not helping me 

But then a solace, “still sunshine … 

Love wasn’t old because love wasn’t new …” 

Cheeks still red, a girl’s red color 

With sweet and kind but biting words


Lòng vẫn ngỡ ngàng: tóc ướp bằng thơ 

Sao hương sắc lên mắt mình thi tứ ? ... 

Và đôi mắt nhìn tôi ngập ngừng chia sẻ 

Đôi mắt nhìn trời nhè nhẹ mây nghiêng 

Tôi biết nói gì? Cả trăm phút đều thiêng 

Hay muốn nói nhưng lòng mình ngường ngượng 

Chân díu bước và mắt nhìn vương vướng 

Nàng đến gần tôi chỉ dám ... quay đi 

Cả những giờ bên lớp học trường thi 

Tà áo khuất thì thầm "chưa phải lúc ..." 

Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc ... 

Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường 

Sợ thư tình không đủ nghĩa yêu đương 

Tôi thay mực cho vừa màu áo tím ... 

Chả có gì ... sao lòng mình cũng thẹn 

Đến ngượng ngùng bỡ ngỡ ... hay là ai ? 

Trăm bức thư lót giấy kẻ dòng đôi 

Mà nét chữ còn run (dù rất nhẹ) 

Tôi đã viết hay chỉ thầm âu yếm kể 

Tôi đã nhìn hay lặng lẽ say sưa ? 

Nên đêm vui sao cũng chớm buồn thưa 

Và lo sợ khi lòng mừng quá đỗi... 

Rồi trách móc: trời không gần cho tay với 

Và cả nàng hư quá, sao mà kiêu ... 

Nên đến trăm lần: "Nhất định mình chưa yêu ..." 

Hôm nay nữa ... nhưng lòng mình sao lạ quá ... 

I wondered: her hair soaked in verse 

Why her beauty evoked poetry? … 

Her eyes on me hesitantly shared 

Her eyes looked up tilting light clouds 

What could I say? Minutes all sacred 

Wanted to say but felt timid 

Feet forwards but eyes still looked back 

She came near I dared … turn away 

All the hours in class at the school 

“Not now …” whispered the hidden dress 

Her gold dress, I loved ‘santhemum … 

Her green dress, I loved schoolyard leaves 

Afraid letters couldn’t express love 

I matched ink to her purple dress … 

Nothing … but why I felt so shy 

That I became awkward … or I? 

Letters laid on double lined paper 

Yet words were still wobbly (slightly) 

I’ve written or quietly dearly told 

I’ve looked or quietly passionate? 

Slightly sad in the night of bliss 

And scared when extremely happy … 

Then blamed: the sky was too far to reach 

And she too so spoiled, why so proud … 

That a hundred times: “I’d sure not love …” 

Today too … but so strange feels my heart … 

May 2009


TÜÖng TÜ 

Nguyên Sa 

(Thể thơ: Thơ mới bảy chữ 

Thời kỳ: Hiện đại) 

Tôi đã gặp em từ bao giờ 

kể từ nguyệt bạch xuống đêm khuya 

kể từ gió thổi trong vừng tóc 

hay lúc thu về cánh nhạn kia ? 

Có phải em mang trên áo bay 

hai phần gió thổi một phần mây 

hay là em gói mây trong áo 

rồi thở cho làn áo trắng bay ? 

Có phải mùa xuân sắp sửa về 

hay là gió lạnh giữa đêm khuya 

hay là em chọn sai màu áo 

để nắng thu vàng giữa lối đi ? 

Có phải rằng tôi chưa được quen 

làm sao buổi sáng đợi chờ em 

hay từng hơi thở là âm nhạc 

đàn xuống cung trầm, mắt nhớ thương 

Buổi tối tôi ngồi nghe sao khuya 

đi về bằng những ngón chân thưa 

và nghe em ghé vào giấc mộng 

vành nón nghiêng buồn trong gió đưa 

Lovesick 

Nguyên Sa 

Translated by DiŒp Trung Hà 

(The translation preserves the sevensyllable-per-line 

form of Nguyên Sa’s 

contemporary poem,“Tương Tư”) 

Since when did you and I meet 

since the moon brightened late night 

since the wind blew through your hair 

or since autumn geese returned? 

Did you bring with your blown dress 

two parts of wind one part clouds 

or wrap the clouds in your dress 

then breathe so your white dress flew? 

Is Spring about to return 

or the cold wind in the night 

or you chose the wrong dress color 

so golden Fall shines your way? 

Is it true I’m not used to 

waiting for you in t’morning 

or each breadth of yours is music 

the strings emit, eyes yearning? 

At night I sit hearing stars 

return, gently tiptoeing, 

and hear you drop in my dream 

hat tipped sadly in the wind


Tôi không biết rằng lạ hay quen 

chỉ biết em mang theo nghê thường 

cho nên đôi mắt mờ hư ảo 

cả bốn chân trời chỉ có em. 

I don’t know it’s strange or not 

but you’ve brought rainbow colors 

deluding my eyes, I see 

in all horizons just you. 

May 2009


MÜa PhÓ CÛ 

Hà ñông Nga 

Mưa rơi lẻ tẻ tím chiều Thu 

Phố cũ lung linh ánh đèn ngà 

Hoài nhớ một chiều mưa tím ấy 

Vô tình duyên phận đẩy đưa ta 

Vui vầy trò truyện như tri kỷ 

Chân ngơ chập choạng dưới đèn mờ 

Tay ai quàng sát vòng eo thẹn 

Dìu người say rượu hay say thơ 

Tay buồn bịn rịn xiết tay ai 

Lệ khóe mắt mờ hồn điên đảo 

Lời yêu muốn thốt nhưng ngần ngại 

Chẳng lẽ mình yêu nhanh thế sao 

Hơn hai xuân trôi trong khoảnh khắc 

Phố cũ chiều mưa song bước song 

Kỷ niệm tràn dâng như nước mắt 

Tình yêu nồng cháy tận đáy lòng. ■ 

18 August 2009


Nh§ Anh 


Mưa lấm tấm chiều buồn 

Cỏ ướt lấm đôi chân 

Tiếng đàn ai da diết 

Giăng hồn em lâng lâng 

Phượng tím nở đầy đường 

Lất phất bay trong gió 

Một đôi tình nhân trẻ 

Âu yếm dìu nhau đi 

Em lủi bước một mình 

Hoài mong anh phương xa 

Vancouver chiều này 

Có nhớ em không anh? ■ 

May 2007


Streets of Saigon 

XUÂN-LINH TRAN 

Not until a couple of years ago did I return for a visit to the place 

I used to call home, the place known for years as Saigon. 

Saigon, hot and humid and dusty, just like Saigon of yesteryears, 

but now betrayed by a confusing web of streets, narrow and wide, 

flooded by cars, taxis, and a sea of motorbikes, like running bulls 

aiming for the bullring and runners showing off their bravado on 

the streets of Pamplona, jockeying and cutting in front of one another, 

some of the motorbikes with female riders covering every inch of their 

skin with hats, face masks, sunglasses, arm gloves and socks, as if 

trying to protect themselves from the lustful gaze of men, some 

motorbikes carrying female passengers, their legs spread and chests 

pressed against the riders’ backs, like lady cowboys on horseback in the 

American West, horns blown unendingly, the deafening sounds of 

a large wind ensemble in total disarray, and dotted by a few cyclo 

cabs struggling for their share of the streets, proudly exposing their 

large-sized tourists like ants heaving huge grains of rice to their nest, 

their heads sporadically scanning the streets of Saigon, the sine qua 

non of Saigon, offering scenes rarely seen in Saigon of yesteryears, 

like a pretty young lady with brown highlighted hair, soft make-up, 

and shiny coloured nails and toes, in a smart grey business suit and 

a white blouse and a short tight skirt and high heels, squatting 

down at a street stall, slurping hot phở from a chipped bowl; 

like a group of male xe-ôm riders on a street corner in worn out 

and faded shirts and pants, dusty plastic sandals on their feet 

matching their worn out and tanned faces, some of them, curled 

neatly like silkworms in their cocoons, napping on the tiny seats of 

their worn out motorbikes, others smoking and chatting, looking 

around for passengers, or offering rides for cash to tourists walking by; 

like a couple of men waiting in front of a hotel on Duy Tân Street,


a street like many other streets of bustling Saigon, infested with 

small and slim but tall hotels, to serve arriving or departing patrons, 

while, nearby and along the street, men sitting around, smoking, 

chatting, staring at people passing by, as pedestrians zigzagging 

through clusters of motorbikes randomly parked on the broken 

sidewalks, littered and blurred into the narrow, eroded, uneven street 

crossed only by the local folks and the risk taking, daring tourists; 

like crippled men, perhaps war veterans, homeless men, sick and old 

women, mothers with scrawny babies, in their tattered clothes, sitting 

on the footpath, their eyes lost and dejected, oblivious to dust and 

motorbike and car exhausts, begging for money from passersby; 

like, after sunset, the areas around BếnThành market vibrant with 

stalls and stalls freshly erected tightly next to one another, swarmed by 

swarms of tiny black bugs, like flies attracted to honey spilled on 

the ground, chaotically bumping into shined faces while frantically 

aiming for the stalls’ neon lights, offering souvenir merchandise, 

knockoff items like clothes, watches, handbags, …, the sound from the 

interminably game of bargaining between buyers and sellers jumbled 

with the voices of female hawkers, in frayed nón lá, calling out 

things for sale like local fruits and hot homemade snacks carried in 

large bamboo-weaved baskets hanging heavily from the đòn gánh; and, 

unlike most children of their age in the West, protected and carefree, 

comfortably settled in their homes watching TV or studying or practicing 

music, wiry children of Saigon’s streets, forced to learn the streets at 

an early age, their future bright like a star in a cloudy night, patiently 

waiting on the sidewalks or quickly approaching and tirelessly begging 

tourists to buy little things in small trays pressed against their tiny chests. 

Not until a couple of years ago, when I returned for a visit to 

the place I used to call home, the place known for years as Saigon, 

did I realize Saigon has changed … and … I too have changed! ■ 

September 2009


That Chair 

Minh Thu 

There is that chair 

sitting by the window 

that reminds me of your sweet 

shadow. 

For, each time, as soon as you come by, 

already, you are at its side. 

What has that chair got 

that you forgot it not? ■ 

Melbourne, Spring '77


A Touch of Sadness 

Minh Thu 

I have given birth to a number 

of spiritual children, 

they are the poems that, for you 

I've written. 

They haven't come from the labour 

of my womb, 

come, they have, out of the pain 

of my soul! 

My children have been born, 

not from human physical need, 

but out of love in the heart, 

and thought of the mind. 

The deep wounds remain 

not from a shearing pain 

of the flesh, 

but a tearing shred of the mind... 

What would then be left 

but 

a touch of sadness in the rain... ■ 

I hope, cherish them, you would 

for, if not 

they would just be some forlorn orphans 

forgotten by the world, 

or some pieces of paper drifting down 

the drain!! 

Melbourne, Spring '77.


Bài thÖ Phong KiŠu Då Båc Chuy‹n Sang Ti‰ng Anh 

Phåm Tr†ng LŒ sÜu tÀm 

Bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc của Trương Kế (Zhang Ji, hay Chang Chi, 769-830), thi sĩ đời Ðường, chỉ 

vỏn vẹn có 4 câu, mỗi câu 7 chữ, mà từ xưa đến nay ai cũng chịu là hay mà không biết vì 

sao (W.J.B. Fletcher, GEMS OF CHINESE LITERATURE 1919, p. 159). Bài thơ này được 

nhiều học giả và thi sĩ chuyển sang thơ Việt và được bàn nhiều. Bài viết này chỉ sao lại một 

số bài dịch sang tiếng Anh của học giả và thi sĩ ngoại quốc, với lạm bàn về vấn đề của người 

dịch là khi dịch thơ Trung Hoa (đơn âm , tone language, noninflectional) sang tiếng đa âm 

như tiếng Anh, bản dịch có cần có vần không, dịch nguyên văn hay dịch thành thơ, xếp chữ 

thế nào, hay chuyển cú pháp ra sao cho lột được cái “hồn” của bài thơ gốc. 

A. Phong Kiều Dạ Bạc 

1. Bản Hán văn 

Hình 1: Phong Kiều Dạ Bạc


2. Nguyên văn: 

Ban đêm thuyền đậu bến Phong Kiều 

Nguyệt lạc ô đề sương mãn thiên 

Giang phong ngư hỏa đối sầu miên 

Cô-tô thành ngoại Hàn san tự 

Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền 

Trương Kế 

Trăng lặn, quạ kêu, sương đầy trời 

Hàng cây phong bên song, ngọn lửa thuyền chài ở trước giấc ngủ buồn 

Từ ngoài thành Cô-tô có chùa Hàn San 

Lúc nửa đêm, tiếng chuông chùa vẳng đến thuyền khách 

(Theo Trần Trọng San, THƠ ÐƯỜNG, nxb Bắc Ðẩu, in tại Scarborough, Ont., Canada, 1993, p. 127.) 

Hình 2: Cô gái Cô Tô. Nguồn: Francis Chin, “Fun with Tang Poetry” 

3. Word-for-word translation:


Maple/bridge/night/moored 

Moon/ falls/ crows/ caw/ frost/ fills/ sky 

River/ maples/ fishermen’s/ fires/ facing/ sorrowful/ sleep 

Suzhou/ city wall/ Cold mountain Temple 

Night/ mid/ bell/ sound/ reaches/ traveler’s/ boat 

4. Transliteration 1: 

Feng Qiáo Yè Bó 

Yuè luò wù tí shuang măn tian 

Jiăng feng yú huo duì chóu mián 

Gù Sù chéng wài hán shan sì 

Yè bàn zhong sheng dào kè chuán 

(Vu Dinh Dinh, cited below) 

5. Transliteration 2: 

yuè lwò wu tí shwang măn tyen 

jyang feng yú hwo dwèi chóu myén 

Gu su chéng wài Hán Shan sz 

Yè bàn jung sheng dàu kè chwán 

(Greg Whincup, cited below) 

6. Bản dịch của Tản Ðà: 

Ban đêm thuyền đậu bến Phong kiều 

Trăng tà, tiếng quạ kêu sương, 

Lửa chài, cây bến, sầu vương giấc hồ. 

Thuyền ai đậu bến Cô-tô, 

Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San. 

Tản Ðà dịch, 1935-36 

[In lại trong Việt Nam Văn Chương Trích Diễm của Lý Văn Hùng, Saigon, 1961 và Nguyễn Quảng 

Tuân, Thơ Ðường Tản Ðà Dịch, nxb Trẻ, Hội Nghiên Cứu và Giảng Dạy Văn học TPHCM, 

1989, tr. 95.] 

Chú thích: Cũng có nguồn nói rằng bản dịch này là của Nguyễn Hàm Ninh (1808-1867), như sau: 

Quạ kêu, trăng lặn, trời sương, 

Lửa chài le lói sầu vương giấc hồ.


Thuyền ai đậu bến Cô Tô, 

Nửa đểm nghe tiếng chuông chùa Hàn San 

[Vu Dinh Dinh, The Writers Post, v. 11, n.1, Jan., 2009.] 

B. MƯỜI HAI BẢN DỊCH SANG TIẾNG ANH 

1. Bản dịch 1: Witter Bynner, 1929 

A Night-Mooring Near Maple Bridge 

While I watch the moon go down, a crow caws through the frost 

Under the shadows of maple-trees, a fisherman moves with his torch; 

And I hear, from beyond Su-chou, from the temple on Cold Mountain. 

Ringing for me, here in my boat, the midnight bell. 

[Translated by Witter Bynner, THE JADE MOUNTAIN, New York: Knopf, 1929. p. 4] 

Nhận xét 1: Witter Bynner là một thi sĩ Mỹ, từng sống ở Trung Hoa, và khi dịch 300 bài thơ Ðường 

trong “Ðường thi tam bách thủ” có một nhà khảo cứu người Trung Hoa là Kiang Kang-hu 

hỗ trợ. Bài thơ 28 chữ trong bản gốc dùng 48 chữ trong tiếng Anh để diễn tả. Câu cuối 

“midnight bell” đặt sau cùng, tả tiếng chuông vẳng đến thuyền khách, như để lại dư âm 

trong lòng người đọc. 

2. Bản dịch 2: Ting-kan Tsai, 1932 

Anchored at Night by the Maple Bridge 

The moon is setting, rooks disturb the frosty air, 

I watch by mapled banks the fishing-torches flare. 

Outside the Suchow walls, from Han-shan Temple’s bell 

I hear its sound and feel its midnight’s spell. 

[Translated by Ting-kan Tsai, CHINESE POEMS IN ENGLISH RHYME. Chicago: The University of 

Chicago Press, 1932, p. 114.] 

Nhận xét 2: Ting-kan Tsai làm đô đốc hải quân, người duy nhất trong 12 dịch giả trong bài này, dịch 

sang thơ có vần. 

3. Bản dịch 3: Soame Jenyns, 1940: 

At Anchor in the Night by the Maple Bridge 

The moon sets, the crows caw, hoar frost is in the sky 

By the maples at the riverside twinkles the light of the fisherman’s boats as I take my troubled rest 

Outside the city of Soochow stands the Han San Monastery


And at midnight comes to me in my boat the tolling of the temple bell 

[Translated by Soame Jenyns, SELECTIONS FROM THE THREE HUNDRED POEMS OF THE 

T’ANG DYNASTY. London: Wisdom of the East Series, 1940, p. 26) 

Nhận xét 3: Bài dịch này dùng chữ “as I take my troubled rest” để dịch “sầu miên” thì cũng khá lắm. 

Cũng hay như bản của Bynner, vì giữ được nhịp thơ. “Ô đề” dịch là “the crows caw,” dịch 

giả nghĩ rằng có nhiều tiếng quạ kêu, chứ không phải một con quạ kêu như Bynner. Tuy 

nguyên bản tiếng Trung Hoa không nêu rõ một con quạ hay nhiều con quạ, nhưng nếu chỉ 

nghĩ là một con quạ thì nghe lanh lảnh và cô đơn. Chữ “tolling” tả tiếng chuông rất khéo. So 

sánh ý này với bản cùa Shi Shun Liu bên dưới. 

Hình 3: Tượng Trương Kế, Statue of Zhang Ji, by Gisling 2005 at Maple Bridge, Sushou. Nguồn: 

Wikimedia.org/wiki/Zhang_Ji_poet 

4. Bản dịch 4: Shi Shun Liu, 1966 

Anchored at Maple Bridge 

The moon was down, the crow cawed and the frost was sharp; 

With sadness in my heart I fell asleep, 

While maple leaves and fishing lights could be seen dimly. 

Soon the bell of Han-San temple beyond Soochow sounded, 

And its deep booming was carried to my boat, 

And it still seemed midnight. 

[Translated by Shi Shun Liu. ONE HUNDRED AND ONE CHINESE POEMS. New York: Oxford 

University Press, 19666, p. 51)


Nhận xét 4: Dịch giả là người Trung Hoa, uyên thâm Anh ngữ, nên bài dịch đủ ý, nhưng dịch giả muốn 

giải thích thêm nên dùng câu “And it seemed midnight” để dịch chữ “dạ bán” mà nhiều dịch 

giả hiểu là nửa đêm, nhưng theo Vu Dinh Dinh đoán chừng hai giờ sáng. Bài này là bài duy 

nhất dùng thì quá khứ past tense. Ðộc giả có cảm thụ khác không nếu dùng động từ ở thì 

hiện tại như các bài khác? 

5. Bản dịch 5: Kenneth Rexroth, 1970: 

Night At Anchor by Maple Bridge 

The moon sets. 

A crow caws 

Frost fills the sky. 

Maple leaves fall on the river. 

The fisherman’s fires keep me awake. 

From beyond Su Chou 

The midnight bell on Cold Mountain 

Reaches as far as my little boat. 

[Translated by Kenneth Rexroth, LOVE AND THE TURNING YEAR: ONE HUNDRED MORE 

POEMS FROM THE CHINESE. New York: New Directions Books, 1970, p. 64) 

Nhận xét 5: Xếp lại bài thơ thành 8 hàng, Rexroth là người dịch nhiều thơ Trung Hoa và Nhật Bản. 

Nhưng “giang phong” mà dịch là “maple leaves fall on the river” thì hơi xa nguyên bản. 

6. Bản dịch 6: Burton Watson, 1984 

Tying Up for the Night at Maple Bridge 

Moon setting, crows cawing, frost filling the sky, 

through river maples, fishermen’s flares confront my uneasy eyes 

Outside Ku-su city, Cold Mountain Temple— 

late at night the sound of its bell reaches a traveler’s boat. 

[Burton Watson, THE COLUMBIA BOOK OF CHINESE POETRY: FROM THE EARLY TIMES 

TO THE THIRTEENTH CENTURY. New York: Columbia University Press, 1984, p. 280.] 

Nhận xét 6: Burton Watson là một dịch giả thơ Trung Hoa có tài, ông viết rằng những thi sĩ và học giả 

như Pound và Waley, qua công trình dịch thuật, gây ảnh hưởng lớn tới các thi sĩ đương thời 

làm thơ bằng tiếng Anh: “As the result of their pioneering efforts, the poetry of premodern 

China...has become a major influence on contemporary poets writing in English.” 

(“Introduction,” work cited above, p. 13) 

7. Bản dịch 7: Whincup, 1987


Night Mooring at Maple Bridge 

Moon sets. 

Crows caw. 

Frost fills the air. 

Maple trees by the river 

And the lamps of fishermen 

I face 

In a sorrowful drowse 

From Cold Mountain Monastery, 

Beyond the old city-wall, 

Reaching the traveller’s boat 

Comes the sounds 

Of the midnight bell. 

[Translated by Greg Whincup, THE HEART OF CHINESE POETRY. New York: Anchor Books, 1987, 

p. 145) 

Nhận xét 7: Dịch giả Greg Whincup, người Gia Nã Ðại, có bằng về Hán học biết rút ưu khuyết điểm 

của những bài dịch trước, lại biết dịch thành 12 câu ngắn, như Rexroth để bài dịch trông 

như bài thơ mới và giữ được nhịp và chỗ ngưng của bài thơ gốc. Ông là tác giả cuốn The 

Heart of Chinese Poetry trong đó có 57 bài dịch và mỗi bài có phần Hán văn, phần ghi cách 

phát âm theo đại học Yale, và phần dịch sang thơ mới. 

8. Bản dịch 8: Wai-Lim Yip, 1997 

Moondown: crows caw. Frost, a skyful. 

River maples. Fishing lamps, sad drowsiness. 

Beyond Su-chou city, the Cold Mountain Temple 

Rings its midnight bell, reaching this visitor’s boat. 

[Translated by Wai-Lim Yip. CHINESE POETRY: AN ANTHOLOGY OF MAJOR MODES AND 

GENRES. Durham and London, Duke Universoty Press, 1997, p. 241.] 

Nhận xét 8: Wai-lim Yip, giáo sư văn chương tại University of California at San Diego, là một học giả 

và thi sĩ, lập-luận rằng muốn dịch thơ Trung Hoa, người Mỹ phải quên những gò bó vì cú 

pháp và các thì (tenses): “For example, although the Chinese language has articles and 

personal pronouns, they are often dispensed of in poetry. This opens up an indeterminate 

space for readers to enter and reenter for multiple perceptions rather than locking them into 

some definite perspectival position or guiding them in a certain direction. Then there is a 

sparseness, if not absence, of connective elements (prepositions or conjunctions), and this 

lack, aided by the indeterminancy of parts of speech and no tense declensions in verbs, 

affords the reader a unique freedom to consort with the objects and events of the real-life 

world.” (“Preface,” p. xiii, cited above). Ông về phe với những nhà thơ thuộc phái ảnh 

tượng (imagists) như Ezra Pound và William Carlos Williams.


9. Bản dịch 9: Gary Snyder, 1999 

Maple Bridge Night Mooring 

Moon sets, a crow caws 

frost fills the sky 

River maple, fishing fires 

crosses my troubled sleep 

Beyond the walls of Soochow 

from Cold Mountain temple 

The midnight bell sounds 

reaches my boat 

[Translated by Gary Snyder. In Victor H. Main, ed, THE SHORTER COLUMBIA ANTHOLOGY OF 

TRADITIONAL CHINESE LITERATURE. New York: Columbia University Press, 1999, 

p. 100.] 

Nhận xét 9: Gary Snyder, nhà thơ Mỹ trong phái Beat poets, từng sống ở Nhật và học Thiền, xếp đặt lại 

số chữ và dùng những chỗ xuống giòng hay lùi vào giúp giữ lại được những chỗ ngưng 

trong bản gốc. 

10. Bản dịch 10: Innes Herdan, 2000 

Anchored at Night by Maple Bridge 

Moon sets, crows caw, sky is full of frost; 

River maples, fishing-boat lights break through my troubled sleep 

Beyond the city of Suzhou lies Han Shan monastery, 

At midnight the clang of the bell reaches the traveller’s boat. 

[Innes Herdan. THE THREE HUNDRED TANG POEMS. Taipei, Taiwan: The Far East Book Co., 

Ltd., 2000, p. 676; cited in Vu Dinh Dinh, “A Famous Chinese Poem often Misunderstood 

by Readers,” THE WRITERS POST, vol. 11. n.1, Jan. 2008.] 

 

11. Bản dịch 11: Barnstone and Ping, 2005 

Moored by the Maple Bridge at Night 

The moon sets, ravens crow, and frost fills the sky. 

River maples, fishermen’s lanterns. I face sorrow in my sleep. 

The Hanshan Temple is outside Gusu city. 

At midnight the bell rings--the sound rocks my traveler’s boat. 

[Translated by Tony Barnstone and Chou Ping, THE ANCHOR BOOK OF CHINESE POETRY. New


York: Anchors Books, 2005, p. 157.] 

Nhận xét 11: Bài dịch khá hay, chỉ hiềm chữ “rocks” quá mạnh; “reaches” có lẽ sát nghĩa hơn. 

12. Bản dịch 12: Harris, 2009 

Moored at night by Maple Bridge 

Crows caw, and frost fills the sky under a sinking moon 

Downcast I doze by the riverside maples, across from fishermen’s fires. 

Outside the walls of Suzhou city, in Cold Mountain Temple, 

The sound of a bell rung for midnight reaches as far as my boat. 

[Translated by Peter Harris, THREE HUNDRED TANG POEMS. New York: Everyman’s Library 

Pocket Poets, 2009, p.259.] 

Nhận xét 12: Peter Harris dịch cuốn Ðường Thi Tam Bách Thủ sang tiếng Anh lời dịch dễ hiểu, gọn; 

các tác giả các bài thơ tác giả xếp theo thứ tự ABC nên dễ tìm, và dễ dùng, không có vần, 

nhưng giữ nhịp điệu. Khổ nhỏ bỏ túi tiện lợi khi đi đường, chờ xe buýt hay ngồi trên xe điện 

ngầm đọc rất tiện. 

C. KẾT LUẬN: 

Bài thơ hay vì âm nhạc trong thơ, vì hình ảnh, vì cảnh khuya khoắt nơi tâm hồn khách phương xa đối 

với tiếng chuông từ ngôi chùa vọng đến như còn vương trong trong âm điệu của những vần 

thơ trác tuyệt, khiến đọc xong còn cảm thấy dư ba. Ðộc giả sẽ đánh giá mỗi bài dịch và 

chọn bài nào mình thích nhất. Cũng nên hiểu là những bản dịch này nhắm vào độc giả tiếng 

Anh, nên có người thì dịch sát nghĩa, có người thì thêm chữ cho rõ nghĩa, có người thì xếp 

đặt các chữ cho có những khoảng trống mỹ thuật (an aesthetic space) để gợi những hình ảnh 

trong lòng độc giả, hay để giữ nhịp của bản gốc và nhịp của thơ Anh, có người thì dùng ít cú 

pháp tiếng Anh, dùng nhiều danh từ và động từ. Cách nào cũng là những “thí nghiệm” của 

mỗi dịch giả muốn tới gần bản gốc. Như Burton Watson đã viết: “At the present time, some 

translators of Chinese poetry into English continue to press in the direction of even greater 

freedom, while others experiment in the reintroduction of rhyme and other formal elements 

that were earlier jettisoned. My own belief is that all types of innovation and experiment are 

to be welcomed, for from them hopefully will evolve even more effective methods for 

bringing the beauties of Chinese poetry over into English.” (cited above, p. 13). ■ 

Chú thích: 

Hình 1: Bản Hán văn bài Phong Kiều Dạ Bạc 

Hình 2: Cô gái Cô Tô. Nguồn: Francis Chin, “Fun with Tang Poetry” 

 

Hình 3: Tượng Trương Kế, Statue of Zhang Ji, by Gisling 2005 at Maple Bridge, Sushou. Nguồn: 

Wikimedia.org/wiki/Zhang_Ji_poet


--Phạm Trọng Lệ (viết xong tại Virginia, 4/20/94; sửa lại 8/30/2009)


T¡m b‰n sông HÜÖng 

Hoàng-Tâm 

ñời tôi nhiều duyên nợ với dòng sông Hương. Từ hồi còn ở số năm kiệt ba đường Âm Hồn trong 

thành nội Huế, tôi đã được các ông anh chiều chiều đèo sau yên xe đạp, chở ra bến Phú Văn Lâu tắm. 

Dạo nớ còn thò lò mũi xanh, làm chi có áo tắm. Đến nơi là tuột áo quần, nhảy xuống sông vùng vẫy. 

Lớn lên chút nữa thì mặc xì líp cho khỏi trẽn. Trời chạng vạng tối, nỏ ai thấy chi mô… 

Đến cuối năm lớp nhì trường Đoàn Thị Điểm, gia đình tôi dọn qua Chợ Cống mà chừ là đường Nguyễn 

Công Trứ. Tôi vào học lớp nhất Đồng Khánh, cùng lớp với Trần Thị Thu Vân, tức Nhã Ca sau này. 

Nhà tôi ở ngay bên sông, cạnh An Thường Công Chúa Từ, nơi thờ bà công chúa con vua Minh Mạng 

rất hiếu thảo với mẹ. Đàng sau góc vườn sát cạnh nhà tôi gần hồ rau muống là một cây khế ngọt sai 

trái mà tôi thường hái trộm mỗi lúc đi học về đói bụng. Vườn nhà tôi được mẹ tôi chủ trương tăng gia 

sản xuất, nuôi heo nuôi gà, trồng đủ các thứ rau và cây ăn trái. Đường xuống bến có cây bàng mọc ngả 

ra hướng sông, tha hồ cho tôi và các anh leo trèo . Mỗi năm trời lụt, bên kia sông đất lở và bồi qua cho 

vườn nhà tôi. Rau muống trồng vào đó thật xanh tốt. Mẹ tôi bảo đúng là đất trời cho. 

Sông Chợ Cống là chi nhánh của sông Hương. Đầu đường Chợ Cống quẹo tay mặt xuống Đập Đá đi 

về Vỹ Dạ và Cửa Thuận. Cuối đường là ngôi chợ xép bên cạnh cái cống chảy xuống sông nên gọi là 

Chợ Cống. Cái tên chẳng nên thơ tí nào, nhưng đối với tôi hồi ấy sao mà gần gủi thân thương. Vì nơi 

đó có con sông êm đềm thơ mộng ngay đàng sau nhà tôi . Mỗi sáng sớm xuống bến tắm, tôi tha hồ 

ngắm mặt trời lên từ từ sau rặng tre xanh bên kia sông, nghe tiếng gõ dồn dập của dân thuyền chài dụ 

tôm cá vào lưới, và nhìn những chiếc lưới được tung lên rồi chìm xuống nước để sóng xoáy tròn loang 

ra dần dần. 

Bến sông là nơi đa dụng, cung cấp nước cho chúng tôi về đủ mọi mặt. Thời ấy chưa có nước bơm vào 

nhà . Mỗi sáng chúng tôi mang khăn mặt và bót đánh răng xuống bến, xắn quần lên quá đầu gối để lội 

xuống nước rửa mặt đánh răng. Bến cũng là nơi chị người làm nghiêng thùng lấy đầy nước, rồi gánh 

lên nhà cho vào lu, vào bể để cả nhà dùng. Vú già mang xô quần áo xuống bến ngồi giặt, xát xà phòng 

cục lên từng cái áo cái quần rồi vò vò, đập đập lên triền đá cho xà phòng thấm đều trước khi xả sạch 

trong nước sông. Mỗi chiều đi học về mấy anh chị em tôi đều nhào xuống sông đùa nghịch và bơi qua 

bên kia sông chạy chơi hay nhảy xuống từ bờ đất cao. Cuối tuần và những ngày hè, chúng tôi thường 

tắm ngày ba lần, sáng trưa chiều, bất kể trời mưa nắng. Buổi trưa, lớp nước trên mặt nóng lắm, nhưng 

lặn xuống sâu thì lại mát rượi, mát chi lạ, mát dễ sợ luôn. Buổi chiều, tôi thích bơi ngữa, ra giữa sông 

buông thẳng tay chân, nhìn từng đợt mây trắng mơ màng trôi trên bầu trời xanh, tạo thành hình đủ các 

thú vật, lâu đài và nhân dạng già trẻ lớn bé, muôn hình muôn mặt. 

Tắm sông khi trời mưa cũng thật là thú vị. Lúc thì tôi nằm sấp trên nước cho những giọt mưa nặng vỗ 

về trên cổ trên lưng như tẩm quất. Lúc thì tôi nằm ngữa đón những nụ hôn mưa nồng nàn hay mơn 

trớn trên má trên môi của tuổi 13, 14 đã biết thích làm thơ và mơ mộng hồi đó. Lúc thì tôi bơi chầm 

chậm nghe tiếng mưa rơi lụp phụp lách tách trên mặt sông. Mưa như gội đầu cho tôi, mỗi giọt, mỗi 

giọt như từng chiếc răng lược chải mái tóc tôi đang xõa tung trong nước. Hay đó là bàn tay của chàng 

hoàng tử luồn qua mái tóc thề của nàng công chúa đang ngủ trong rừng của một thuở nào hoang vắng 

xa xưa..?


Cuối năm tôi học đệ ngũ Đồng Khánh, gia đình tôi dọn vào Saigon, xa Chợ Cống với bến sông Hương 

và các bạn bè thân mến. Những năm học Gia Long, tôi nhớ Huế, nhớ sông nước, nhớ bạn bè quay 

quắt. Hảo ơi, Thanh Tâm ơi, Mỹ Nhật ơi, chờ tau về nghe! 

Đậu xong tú tài toàn phần, tôi xin phép ba mẹ về Huế học đại học sư phạm, ở với cậu mợ trên Bầu Vá, 

cũng ngay bên dòng dông Hương. Đó là nhà bà ngoại tôi giao lại cho cậu tôi lúc bà lên tu ở Chùa Phổ 

Tế. Nhà có vườn rộng đủ các cây trái như nhãn, vú sữa, mãng cầu, ổi, mít, thanh trà v.v…tha hồ cho 

tôi và ba đứa em họ leo trèo, hái ăn vụng. Con đường xuống bến ngòng nghèo rậm rì với các cây hai 

bên. Qua hai cột trụ đầu bến là một hàng tam cấp dẫn xuống bến có nền xi măng. Một cây sung cổ thụ 

với thân to ôm không xuể ngã thoai thoải trên mặt nước, mặc sức cho chúng tôi leo lên để nhảy ùm 

xuống nước. Dưới thân sung gần nước mọc ra những chùm trái sung mời mọc. Bơi lội thỏa thích 

xong, chúng tôi ngồi vắt vẻo trên thân cây, chân đong đưa dưới nước, ăn vả sung chấm muối ớt ngon 

lành. Phía bên kia sông là cồn trồng bắp. Thỉnh thoảng tôi bơi qua cồn bẻ trộm bắp về luộc hay 

nướng, ngon thơm chi lạ. 

Ba năm sống với gia đình cậu mợ rất thân thương trên Bầu Vá để học sư phạm Anh văn ở Đại Học 

Huế, ngày ngày xuống bến tắm nước sông Hương, cuộc đời ôi chao là tươi vui an lạc. Tốt nghiệp sư 

phạm xong, tôi được học bổng đi Mỹ du học, rồi về Saigon dạy. Sau đó lại tình cờ được qua Mỹ làm 

việc khi chiến cuộc Việt Nam đang hồi trầm trọng gay cấn. Từ 1991 đến nay, tôi đã về thăm Huế mấy 

lần, nhưng mãi đến hè năm 1999 tôi mới lại có dịp về tắm bến sông Hương. 

Cuối tháng bảy năm đó, tôi từ Hoa Thịnh Đốn về Saigon rồi cùng Hảo ra Huế chơi một tuần. Chúng tôi 

thuê phòng ở Khách sạn Thượng Tứ cho gần bạn bè, bà con. Mỗi sáng sớm thức dậy, hai đứa đi bộ 

vòng quanh cột cờ hay dọc theo sông Hương từ Thương Bạc lên Phú Văn Lâu. Đến ngày 5 tháng 8, lúc 

năm giờ rưỡi sáng, ông em họ là Châu cỡi xe Honda đến đón tôi ra Bãi Me tắm. Châu bảo bây giờ các 

bến khác không được phép tắm nữa, chỉ có Bãi Me từ Phú Văn Lâu đi lên một đoạn là bãi tắm công 

cọng thôi. Chúng tôi ra cửa Quảng Đức đến bãi tắm đậu xe đã thấy đông nghịt người. Ai nấy đều vùng 

vẫy gần bờ. Tôi thách Châu bơi qua sông với tôi. Bên kia sông là phía sau của trường Pellerin cũ. Tôi 

bơi sấp nhanh, kiểu free style, ra giữa dòng trong khi Châu bơi chậm theo sau. Được một lúc, tôi chợt 

ngẩng đầu lên thì thấy một chiếc thuyền máy chở đầy cát sạn xuôi dòng từ cầu Bạch Hổ đi ngang ngay 

trước mặt. Trên thuyền, ông nhà đò đứng chống tay, mặt hầm hầm giận dữ quát tháo: “Nì cái o tê! 

Bơi răng mà không ngó chi hết rứa! Muốn chết à?” Trời ơi, người ta đang bơi, tai dưới nước, làm răng 

nghe chi được? May mà tôi dừng lại kịp lúc, không thì đã bị đò máy cho về chầu Hà Bá rồi! Sau đó 

tôi điềm nhiên bơi tiếp, qua sông xong mới quay trở về. Lần này tôi cẩn thẩn ngóc đầu lên nhiều lần để 

nhìn qua nhìn lại xem có thuyền nào cản đường không. Lên bờ, Châu còn khiếp vía, bảo tôi, “Tụi em la 

quá trời để báo chị có thuyền tới, chị không nghe à? Mạng chị to lắm! Tụi em sợ cho chị quá trời!” 

Hè năm ngoái tôi lại về thăm Huế. Nhưng sông Hương còn đó mà các bến cũ còn đâu. Vật đổi sao dời 

hết rồi. Căn nhà 23 Chợ Cống nay là tiệm ăn từng đổi chủ mấy lần. Nhà Bầu Vá đã biến thành một 

dãy nhà căn với hai nhà lầu phố mặt tiền. Đường xuống bến đã bị tường bít bùng chắn lối “để ngăn 

trộm từ sông lên,” theo lời dân địa phương. Bãi Me cũng cấm tắm rồi. Các nhà dọc theo bờ sông 

Hương từ Thương Bạc lên Kim Long đều bị giải tỏa. Nhưng mãi mãi sẽ không ai giải tỏa hay xoá nhoà 

được bao kỷ niệm của những ngày tắm bến sông Hương thần tiên, thơ mộng và kỳ thú trong tâm hồn 

tôi. ■


Hoàng-Tâm 

(Gaithersburg, MD 4-2005) 

Hoàng-Tâm trước bến Phú Văn Lâu 8/99 

MØng g¥p låi bån 

Hoàng-Tâm 

Tặng Thu Tâm, Hoi Minh & Oanh Thoi 

Mấy chục năm chừ gặp lại nhau 

Đứa mô đứa nấy vẫn lau tau 

Ôm nhau mừng rỡ, cười toe toét 

Mặc kệ thời gian nhuộm bạc đầu. ■


How Synthetic Was Old English? 

By Thomas D. Le 

1.0 Introduction 

Old English, a West Germanic language, has been said, along with Latin, to be a synthetic language, 

i.e., one in which noun inflectional endings encapsulate enough information on grammatical relations 

that syntax becomes unimportant to the point of superfluity. The complex system of inflections for its 

numerous noun cases in Old English obscures the fact that the system is deficient, overlapping, and 

thus open to ambiguity. While some freedom may be observed in clause-level structures, these are not 

indeterminate but fixed and denotative as opposed to connotative. When declensions lead to ambiguity, 

Old English calls upon its inventory of fixed sentence-level patterns of grammatical relations to carry 

meaning. This work will show that Old English, while endowed with an abundance of declensions in 

nouns and their modifiers, made crucial use of word order as a disambiguation mechanism in patterns 

that survive into Modern English, thereby contradicting the claim of the semantic sufficiency of 

morphology and the unimportance of syntax in Old English. 

1.1 Old English as a Synthetic Language. 

“The syntax of Old English is inseparable from its morphology because the syntax is immediately 

dependent upon the morphology. Synthetic rather than analytic, Old English is the results of a full 

inflectional system. When inflections indicate grammatical relationships, syntactical positioning 

becomes secondary. In a synthetic language like Old English, therefore, word order has little or no 

influence upon meaning: the inflectional morphemes do the work of communication. Old English does 

not have a fixed order against which to project the grade of a non-standard performance; deviation from 

the norm means very little, because the norm is not clearly defined.” (Nist 124). With this opening 

remark on the syntax of Old English, Nist seems to support the view that grammatical relations in Old 

English (henceforth OE) are almost solely expressed by an elaborate system of inflectional case 

endings which makes word order superfluous. 

Likewise, Fries (309), though conceding that in the development of English there has been a 

movement away from case endings toward word order to express grammatical relations, maintains in a 

nod to the synthetic nature of OE that 

[i]n Old English,[…], the order of the words […] has no bearing whatever upon the 

grammatical relationships involved. Taxemes of selection do the work, and word order 

is non-distinctive and connotative. (303) 

In the above-quoted passages and in numerous other statements by historians of English (e.g., 

Mossé, Baugh, Bryant), the same theme is repeated: that OE, like Latin, is a synthetic language in 

which word order is unimportant. 

Subsequent studies by Carlton, Gardner, Bacquet, however, support the conclusion that far from 

being superfluous, free, or capricious, word order in OE plays no less an important role than inflections 

in the signalling of grammatical relationships. Bacquet argues that OE possesses a basic word order 

that allows writers to indulge in a diversity of seemingly freewheeling surface arrangements observed, 

and goes as far as to suggest that the flexibility of OE syntax is in part attributable to Latin influence, a


suggestion which is not far-fetched because Latin was once the model for emulation. 

C'est avec la conscience qu'il existe un ordre de base, un statut structurel 

fondamental dont on ne saurait s'écarter sans un motif valable, que les écrivains du 

moyen âge anglais manient leur langue. C'est la connaissance innée qu'ils ont de cette 

norme qui leur permet d'avoir recours à ses multiples jongleries stylistiques dans 

lesquelles un œil non averti ne verrait que caprice, désinvolture ou anarchie. L'ordre de 

base est pour bien des écrivains à cette époque l'équivalent de la platitude. Il semble qu'à 

la suite d'Alfred de nombreux érudits et lettrés se soient soucié d'élever la langue 

anglaise au niveau de langue latine. (Bacquet13). 

We will try to show that word order in OE follows fixed patterns from which a generalization 

can be made, that OE does not depend on case inflections alone, that the modern word order is already 

existing in OE, and that OE is not as synthetic as it has been believed to be. The position taken here is 

that at the time OE was formed the language still had relative complex morphology which allowed 

greater flexibility of word order. This word order, which began to stabilize to its present form, 

facilitates a simplification of morphology. 

In Hodge's terms, the development of English has proceeded approximately through the 

following stages: 

1. sM 

2. Sm 

where sM represents complex morphology, and Sm predominant use of syntactic order. It is noted too 

that there are no purely synthetic or analytic languages. Instead, as schematically represented above, 

languages make use of syntax or morphology in varying degrees now favoring the one, now favoring 

the other. Even Latin, which is alleged to have “free” order, is far from being totally free. There are 

definite constraints on word order beyond which even a complex system of case endings will not allow. 

Besides paradigms of case forms are never free of ambiguity: there is considerable overlapping of case 

forms so that in instances where these forms are non-distinctive, word order has to serve the 

disambiguation function..And there is always a basic word order from which deviations are derived 

either for grammatical or for stylistic reasons. 

OE is no different. If one considers a sentence as having these basic elements S(ubject), V(erb), 

O(bject), OE shows a preponderant number of SVO, OSV, and SOV word orders while VOS is lacking. 

The remaining possible orders VSO and OVS occur only rarely or as stylistic variants. Being primarily 

a Germanic language, English at its inception exhibits a remarkable resemblance to Modern German as 

far as word order is concerned. It will be seen that of the three common orders, Modern English still 

retains two, namely SVO and OSV, and the last one has been lost, though all three still exist in presentday 

German. 

1.2 Source Materials 

The source materials of OE employed in this study will be the same as those employed by Carlton, 

Gardner, and Bacquet. They include The Anglo-Saxon Chronicle (ASC), Aelfric's Homily on St. 

Gregory the Great (Ael), The Voyages of Ohthere and Wulfstan (OW), A Bickling Homily (Bl), Walter 

S. Birch's Cartularium Saxonicum (B), A. J. Robertson's Anglo-Saxon Charters (R), D. Whitelock's 

Anglo-Saxon Wills (W), King Alfred's Old English Version of Boethius' De Consolatione Philosophiae


(CP), King Alfred's Ororius (O), Hargrove's King Alfred's Old English Version of St. Augustine's 

Soliloquies (SAS), F. E. Harmer's Anglo-Saxon Writs (H), J. W. Bright's The Gospel of Saint Luke in 

Anglo-Saxon (G), T. Miller's The Old English Version of Bede's Ecclesiastical History of the English 

People (EH), J. W. Bright's Anglo-Saxon Reader (ASR). Together these materials provide a good 

representative cross-section of OE dialects as they were written down: West Saxon, Mercian, Kentish, 

although the first will be predominant. 

2.0 Characteristics of a Synthetic Language 

The major mark of a synthetic language is a system of inflectional endings which serve to signal 

grammatical relations. These are mainly indicated by noun cases. In a purely synthetic language, where 

case alone is sufficient to indicate syntactic relations to the exclusion of other devices such as concord, 

one would expect a distinct form for each case in each of the genders and numbers, and for each of the 

strong and weak declensions. But such is obviously not the case with any languages known, including 

Latin. There is overlapping of inflectional forms. This fact leads to the inference that grammatical 

relations must be expressed not by case alone but also by such other well-known syntactic devices as 

concord, agreement, and word order. 

2.1 Overlapping of Case Endings in Nouns 

A few examples will show a partial overlap of case endings in nouns. Both weak and strong 

declensions exhibit this characteristic. 

In the weak or n-declension, one has nama 'name', sunne 'sun', and ēage 'eye'. 

Masculine 

Feminine 

Sg Pl Sg Pl 

N nam-a nam-an sunn-e sunn-an 

A nam-an nam-an sunn-an sunn-an 

G nam-an nam-ena sunn-an sunn-ena 

D nam-an nam-um sunn-an sunn-um 

Sg 

Neuter 

N/A ēag-e ēag-an 

G ēag-an ēag-ena 

D ēag-an ēag-um 

In the strong declensions, which are divided into a-stem, o-stem, i-stem, and u-stem 

declensions, one can adduce the following: 

a-stem 

Long stem: Masc. 

Pl 

Short stem: Masc. 

Sg Pl Sg Pl 

N/A stān 'stone' stān-as dæg 'day' dagas


G stān-es stān-a dæges daga 

D stān-e stān-um dæge dagum 

Long stem: Neuter 

Short stem: Neuter 

Sg Pl Sg Pl 

N/A word 'word' word hof 'dwelling' hofu, -o 

G wordes worda hofes hofa 

D worde wordum hofe hofum 

o-stem 

Long stem: Fem. 

Short stem: Fem. 

Sg Pl Sg Pl 

N ār 'honor' āra, -e giefu, -o 'gift' giefa, -e 

A āre āra, -e giefe giefa, -e 

G āre āra, (-na, -ena) giefe giefa, (-ena) 

D āre ārum giefe giefum 

2.2 Disambiguation of Case Endings in Nouns 

The same sort of morphological overlapping also occurs in other strong noun declensions. It is clear 

from an inspection of the above forms that they are not distinctive enough to indicate syntactic relations 

unless supplemented by case of modifiers, concord, and the like. A form like scip 'ship', for example, is 

both nominative and accusative. A differentiation of relations subject-of, and object-of is therefore 

neutralized in this form. However, if word order comes into play, the distinction will be easier to make. 

When word order is not revealing, then the case of modifiers such as adjectives, articles, and 

demonstratives will serve the disambiguation function. If these modifiers are not used, then the last 

resort to a resolution of ambiguity lies in the context. In so far as these various ways of distinguishing 

grammatical relations exist in OE, they constitute counterevidence to the claim that inflectional 

morphemes are sufficient to do the work of communication. 

Let us see how demonstratives and other noun modifiers help to clarify ambiguities. The 

demonstrative pronouns have distinctive forms for the accusative case: þhone 'that' and þisne 'this'. 

(1) a. þes cwyde 'this will' (nom.) 

b. þisne cwyde 'this will' (acc.) 

The distinction between (1a) and (1b) does not reside in the word cwyde but in the 

demonstrative. Concord between a determiner and its head noun has thus prevented a potential 

ambiguity from developing. 

Another example is wer 'man', which is both nominative and accusative masculine singular. 

Consider a sentence which means 'this man saw that man'. Were it not for the distinct forms of the 

demonstratives, the only way to have an unambiguous reading would he to rely on word order: SVO 

for instance. Given the distinctive forms of demonstratives, however, a greater flexibility in word order


should be possible: 

(2) a. þes (nom.) wer seah þone (acc.) wer (SVO) 

b. þes wer þone wer seah (SOV) 

c. þone wer þes wer seah (OSV) 

b. seah þes wer þone wer (VSO) 

In fact all these sequences are attested in OE literature either in independent or in subordinate 

clauses: 

(3) a. he underfeng martyrdom (PC) 'he underwent martyrdom' (SVO) 

b. Eadfrið […] ðis boc avrat (B) 'Eadfrith wrote this book' (SOV) 

c. And twa þusenda swina ic heom sello (B) 'And I give two thousand swine to him' (OSV) 

d. And berað þa Cwenas hyra scypu ofer land on ða meras (OW) 'And the Finns carry 

their ships over the land to the lake' (VSO) 

In examples (2) concord between inflectional forms has permitted the permutation of the main 

constituents of a sentence. Still, the relative freedom of word order exhibited in (3) should not obscure 

the fact that there is a marked tendency for a certain order to occur much more frequently in a given 

context than in another, as will be shown later on. 

2.3 Inadequacy of Case Endings as Carriers of Grammatical Relations 

A close examination of the cases and their reliability as markers of grammatical relations reveals that 

they are inadequate. The following examples taken from Carlton (44ff., 81ff.) give ample support to 

this remark. 

Whereas the notion subject-of is always indicated by the nominative case, the direct object 

uses three cases: 

Accusative 

Dative 

Genitive 

(4) And hine mon ðæræt aparade (B) 'And one captured him there' 

(5) Þa God forgylde þam cincge (W) 'Then God reward the king' 

(6) And ic gean him þæs landes (B) 'And I grant him the land' 

The indirect object is usually in the dative case, but it may be in the accusative case if the 

direct object is a dependent clause (Carlton 45). 

Dative 

(7) And him mon forgefe ðeran ðreotenehund pending (B) 'And one is to give him in addition 

1300 pennies' 

Accusative 

(8) Đa ascade ic hine hwy he swa dyde (B) 'Then I asked him why he did so'


Nominative 

him' 

Genitive 

The subject complement is indicated by the nominative as well as the genitive: 

(9) [ ..].and bæd me ðæt ic him wære forespeca (B) ' [...] and asked me that I be advocate for 

(10) [...] þe ða on Englalande lifes wæron (B) '[...] who then were alive in England' 

The examples just adduced and what has been discussed in §§2.1 and 2.2 point to the 

conclusion that OE does not rely on inflections alone in determining grammatical relations. Instead, it 

depends as well on concord and word order. While not in any way downgrading the role of inflections 

and concord, it is maintained here that word order plays a larger role in OE. 

3.0 Word Order 

In this section, word order will be examined, and patterns derived which can be captured by general 

rules. Phrases and sentences in OE are not random in their internal makeup but show definite patterns. 

The internal structures of these phrases and sentences will be compared with their modern counterparts. 

From such a comparison it will be seen that the structure of Modern English is already existing in OE 

and that other structures which have been lost are extant in Modern German. This fact should not be 

surprising considering that both OE and Modern German emanated from the same ancestor. 

3.1 Noun Phrases, Adjectives Phrases, Prepositional Phrases 

Since phrases present the simplest structures at the sub-sentence level, the study begins with them and 

builds toward the more complex structures of sentences. Phrases as studied below include noun 

phrases, adjective phrases, and prepositional phrases. 

3.1.1 Noun phrases 

Noun phrases, reduced to essential elements, are composed of a head noun (or pronoun) and its 

modifiers. These modifiers can be determiners, adjectives, participles, and other nouns. 

As in Modern English (henceforth NE), the order of modifiers is: determiner, adjective 

(participle), noun, noun head as shown below: 

(11) a. Þam ilcan gere (ASC) ‘the same year’ 

b. his agenre þeode (ASC) ‘his own people’ 

c. Cristes mildheortnysse (Ael) ‘Christ’s mercy’ 

d. West Seaxna cyning (ASC) ‘King of the West Saxons’ 

e. Þone scip here (ASC) ‘the naval force’ 

f. Þære geættredan deofles lare ‘the poisoned devil’s learning’ 

g. ealle mine bisceopas (H) ‘all the bishops’ 

h. se foresprecena here ‘the army before mentioned’ 

A few exceptions to the above order also exists: 

(12) a. an Godes libgendes naman (B) ‘in the living God’s name’ 

b. twægen mine mægas (B) ‘my two relatives’ 

Proper names and titles to which they are in apposition follow an order opposite to the one 

prevailing in NE:


(13) a. Eadward kyning gret Harold eorl (H) ‘King Edward greets Earl Harold’ 

b. Aelfrede cinge (B) ‘King Alfred’ 

NE: 

When a noun head is modified by a prepositional phrase, the latter follows the former as in 

(14) a. setł on Lundewic (ASC) ‘the seat in London’ 

b. bisceopas of his geferum (Ael) ‘bishops of his companions’ 

Occasionally prepositional phrases also precede nouns: 

(15) a. bewestan wuda bisceop (ASC) ‘bishop of the west wood’ 

b. æt Baðum gerefa (ASC) ‘companion at Bath’ 

Genitive nouns precede the head noun even though in NE they have become periphrastic and 

follow the head: 

(16) hwītes lichaman and fæġeres andwritan menn ‘men of white body and of fair 

countenance’ 

Two conjoined noun phrases which consist of an adjective modifier and a head noun have a 

peculiar word order which NE does not inherit: 

(17) gōda þēow and ģetrēowa ‘good and faithful servant’ 

3.1.2 Adjective Phrases 

In adjective phraess with adjectives as head words the modifying adverbs precede the adjectives as in 

NE: 

(18) swa me mæst ræd þuhte (W) ‘as seemed to me most advisable’ 

Nouns functioning as genitive modifiers generally precede the adjective. Today they follow the 

adjective: 

(19) a. And bio he ælces wites wyrðe (B) ‘And may he be worthy of each fine’ 

b. Sy hit ælces þinges freoh (B) ‘It is to be free of everything’ 

3.1.3 Prepositional phrases 

Prepositional phrases in OE have the same internal structure of prepositional phrases in NE, i.e., the 

preposition precedes the object noun. If the noun has modifiers they precede it: 

(20) a. Bo minum fullan bebode (H) ‘by my full command’ 

b. æfter mynsterlicum þeawe (H) ‘according to monastic custom’ 

c. Đa æfter þysan manegum gearum (R) 'Then after these many years’


d. Þurh his agene wisdom (B) ‘Through his own wisdom’ 

e. On geceapodne ceap (R) ‘in bargained payment’ 

f. Ofer minne dæg (B) ‘after my day’ 

g. fore hiora gastas (B) ‘for their souls’ 

h. betwuh þæm twam hergum (ASC) ‘between the two hostile armies’ 

Very rarely do prepositions follow their object, a pattern unknown in NE, but present in Modern 

German: 

(21) a. Suð Seaxna lond utan (ASC) ‘outside the land of the South Saxons’ 

b. Þam burgwarum […] to (ASC) ‘to the city dwellers’ 

Modern German has a similar construction with postpositions though fairly limited in 

distribution: 

(22) meiner Meinung nach ‘in my opinion’ 

my 

opinion after 

3.1.4 Phrase Structure Rules for Noun Phrases, Adjective Phrases, and Prepositional Phrases 

To summarize this section on phrases, the structural patterns of noun phrases, adjective phrases, and 

prepositional phrases are with few minor exceptions essentially those that prevail in NE. We can write 

the phrase structure rules for them: 

(23) NP→Det A N 

AP→⎧Adv A ⎫ 

⎨ ⎬ 

⎩A PP ⎭ 

PP→P NP 

From these rules it is clear that the modern structure of modification in its essential lines is 

already fixed in OE: the modifier precedes the head noun. If the modifier is “heavy,” it tends to follow 

the head. One major point about the structure of prepositional phrases is the presence of postpositions 

in OE which no longer survives in NE. Another area of difference is the use of nouns in the genitive 

case as a modifier of another noun. Since in OE there is only one genitive form, the inflected one, and 

since the predominant order is modifier+noun, the modifying genitive usually precedes its noun head 

even if it is “heavy,” i.e., it includes a modifying adjective of its own. NE, which has developed a 

periphrastic of-genitive in addition to the inflected genitive, normally assigns this heavy phrase a 

position after the noun head. Finally, it must be noted that the exceptions to the normal order as shown 

by the rules in (23) are enough to be confirming evidence of the rules.


3.2 Sentences 

Let us now turn to sentences. For our purposes, sentences will be divided into two main groups: 

independent clauses and subordinate clauses. Independent clauses subsume clauses that stand alone or 

in conjunction with others of the same type as well as those that enter into complex sentences. 

Subordinate clauses will be classified as relative clauses, noun clauses, and adverb clauses. Within the 

limits of this paper, we will be solely concerned with declarative sentences. Questions, imperative 

sentences, though important in themselves, can be derived by transformation from the basic declarative 

sentence and therefore will not be studied. 

3.2.1 Independent or simple declarative sentences 

Independent clauses or simple declarative sentences contain at least two basic elements: subject and 

verb in that order as in NE: 

(24) a. and Cassander oðfleah (O) ‘and Cassandra escaped’ 

b. Solomon cuæð (CP) ‘Solomon said’ 

With sentences containing three constituents: subject, verb, direct object, the majority of 

sentences have them in that order when the object is a noun. 

(25) a. Hīr Martinaus and Ualentunus onfēngon riċe (ASC) ‘Here (now, in this year) Marcian 

and Valentinian received the kingdom’ 

b. Þa God forgylde þam cincge (W) ‘Then God reward the king’ 

If the object is a subordinate clause, it also follows the verb: 

(26) Ic cyðe eow pæt ic hæbbe geunnen him […] (H) ‘I declare to you that I have granted to 

him […]’ 

If the direct object is a pronoun, it normally precedes the verb. This order, though unlike that of 

NE, is identical with that of Modern German: 

(27) a. hio hit gewundað (CP) ‘She wounded it’ 

b. hy me underfengon (SAS) ‘they accepted me’ 

Modern German exhibits the same pattern when the direct object is a pronoun: 

(28) a. Er hat seinen Schlüssel verloren, er kann ihn nicht finden 

he has his key lost he can it not find 

b. Diese Stahlfeder ist verrostet, ich werde sie wegwerfen 

This steel-pen is rusty I will it throw away 

In a sentence with two objects the basic word order is identical with that of its NE counterpart: 

S+V+IO+DO. The indirect object is a noun.


(29) a. He gesealde Persum Nissibi þa burg (O) ‘He sold P.N. the castle’ 

b. Ego […] sile Forðrede […] nigen higida lond (B) ‘I give to Forthred nine hides of 

land’ 

If the indirect object is a pronoun, the pattern is S+IO+V+DO. Interestingly enough, this order 

is attested in Modern French but not in NE. (Cf. Je lui ai donné deux livres, literally, ‘I him have given 

two books’). 

(30) Ic þe befæste mynne lycuman (SAS) ‘I pledge to you my body’ 

But when the indirect object is a prepositional phrase, it follows the direct object: 

(31) Ic ræhte mine hond to eow (CP) ‘I offered my hand to you’ 

Longer sentences with adverbial modifiers indicating manner, place, and time, being heavy, 

follow the main constituents of the sentence, as in NE: 

(32) a. Man hālgode þet mynster æt Westmynstre on Cyldamæsse dæģ (ASC) ‘They 

consecrated the monastery at Westminster on Christmas day’ 

b. Hi habbað haligra fedra bec myd heom on eorðan (SAS) ‘He has holy godfather’s book 

with him on the earth.’ 

c. Se Ecgbryht lædde hierde to Dore wiþ Norþanhymbre (SAC) ‘Egbert led an expedition 

to Dore against Northumbria’ 

d. He for dearnenga mid gewealdene fultume on þone ende Hannibales folces (O) 'He set 

out secretly with a small army to the boundary of Hannibal's forces' 

And like in NE, prepositional phrases serving as sentence modifiers may begin the sentences: 

(33) a. And æfter þreora manna dæge gange þæt land in mid I men (R) 'And after three men's 

days, the land goes in (to the monastery) with one man' 

b. And þæs ymb I. Mōnað gefeant Ælfrēd cining wið ealne þone here lītle werede æt 

Wiltūne (ASC) 'And after that 1 month King Alfred fought against all the army with a little force at 

Wilton' 

In all the sentence patterns encountered so far, the subject precedes the verb. OE has a large 

number of sentences which begin with the same adverb or expletive which triggers subject-verb 

inversion, very much like an initial negative in NE. The first of these clause-initial is þa 'then'. 

(34) a. Þa wæs þæt swa (B) 'Then was that so' 

b. Þa cwæþ heo pæt heo ne dorste [...] (B) 'Then she said that she did not dare [...]' 

c. Þa ģebyrode hit þæt sum sāċerd fērde on þām ylcan weģe (G) 'Then it happened that a 

certain priest went on the same way' 

d. Þa ģesomnedon hi ģemōt (EH) 'Then they gathered an assembly' 

Another introductory word which triggers subject-verb inversion is the expletive ðis: 

(35) a. Đis sindan geoinga Ealhburge (B) 'These are the agreements of Ealhburge' 

b. Đis siondan ðes landes boec (B) ‘These are the charters of the land’ 

c. Đis is Wulfgates gecwide (B) ‘This is Wulfgat’s will’ 

d. Đis syndon þa forward (R) ‘These are the agreements’


Her also introduces clauses with inversion, as in NE: 

(36) a. Her is on sio swutelung hu Ælfhelm his are […] geuadod hæfð (B) ‘Here is in the 

declaration how Ælfhelm has given his property’ 

b. Her cyþ […] hu Wynflæd gelædde hyre gewitnesse (R) ‘Here is made known how 

Winflaed produced her witnesses’ 

c. Her swutelað […] þæt Æþelstan […] gebohte […] (R) ‘Here is declared that Æthelstan 

[…] bought […]’ 

d. Hēr ġefōr Ælfrēd cyning (ASC) ‘Here passed away King Alfred’ 

However, her occasionally introduces sentences without inversion: 

(37) a. Hēr […] Ælfred cyning […] ġefeaht wið ealne here (ASC) ‘Here King Alfred fought 

with the whole army’ 

b. Hēr Grēgōrius pāpa sende to Brytene Augustinum mid wel maneġum munucum 

(ASC) ‘Here Pope Gregory sent to Britain Augustine with very many monks’ 

Before moving on to the subordinate sentences, an examination of declarative sentences with 

auxiliaries is in order. The auxiliary may be beon/wesan or weorðan. The word order of auxiliary and 

main verb is identical with that of NE: 

(38) a. Hannibales folc wearð gefliemed (O) ‘Hannibal’s army was put to flight’ 

b. He wæs mid ofermettum gewundad (CP) ‘He was wounded with pride’ 

c. Hit is awriten on ðæm godspelle (CP) ‘It is written in the Gospel’ 

d. Dryhten wæs sprecende ðæs word to Moyse ‘The Lord was speaking these words to 

Moses’ 

The word order remains unchanged with the auxiliary habban: 

(39) a. He hæfde folc gegaderad (O) ‘He had gathered an army’ 

b. And hie hæfdum hiera cyning aworpenne Osbryht (ASC) ‘And they had renounced 

Osbryht as their king’ 

Again with other auxiliaries such as magan, sculan, willan, hatan, etc. the familiar word order 

prevails. 

(40) a. Ac he wolde ætiewan his arfæðnesse (CP) ‘But he will reveal his virtue’ 

b. Ac we sculon swiðe smealice ðissa ægðer underðencean (CP) ‘But we shall very 

closely consider both of them’ 

c. We magon monnum bemiðan urne geðonc and urne willan, ac we ne magon Gode (CP) 

‘We are able to conceal our thoughts and wills to men, but we are not to God’ 

d. And Scipia het D hira scipa upateon and forbærnan (O) ‘And Scipia commanded D to 

set up their ships and burn them’ 

We have so far seen that in very essential ways the word order in OE simple declarative 

sentences corresponds closely to that of their NE counterparts. Discrepancies as noted are due the 

Germanic character of OE, which was later to be largely shed in favor of a more Romance-looking 

syntax of today. 

3.2.2 Subordinate Clauses


The three types of subordinate clauses to be examined next are noun clauses, relative clauses, and 

adverb clauses in that order. It is in these subordinate clauses that the greatest difference in word 

arrangement occurs between OE and NE: the verb-final construction characteristic of German (the socalled 

dependent order) is common occurrences although it tends to prefer relatively clauses and adverb 

clauses. 

3.2.2.1 Noun clauses 

Noun clauses in OE are introduced, like in NE, by wh-words such as hu, hwy, hwæt, etc., but 

overwhelmingly by þæt. Like noun clauses today, OE noun clauses are used in a variety of functions in 

a sentence, as subject, direct or indirect object, object of preposition, appositive, etc., with the usual 

function being that of a direct object. Both the normal order and the verb-final order occur. Note that a 

noun clause contains an auxiliary or modal verb, and the latter usually ends the clause. 

Noun clauses as subjects are found in both independent and subordinate clauses: 

(41) a. Ða ðuhte us eallan ðæt Helmstan moste gan forð and geamigean him þæt land. (B) 

‘Then (it) seemed to all of us that Helmstan was able to go forth and claim the land for himself.’ 

b. Gemang þæm getidde þæt Myrce gecuran Eadgar to cynge (B) ‘Then (it) happened in 

time that the Mercians chose Edgar as king’ 

c. Gif me ðonne gifeðe sie ðæt ic bearn begeotan ne mege […] (B) ‘If (it) be granted by 

fate to me then that I may not beget a child […]’ 

d. […] suæ hueðer hiora suæ leng lifes were foe to londe (B) ‘[…] whichever of them 

lives longer inherits the land’ 

Noun clauses are used as direct object in: 

(42) a. And ic wille þæt man nime þæt feoh […] (W) ‘And I wish that one take that 

property’ 

b. Ðonne bebeode ic ðæt mon ðas ðing selle (B) ‘Then I command that one give these 

things’ 

c. Ða ascade ic hine hwy he swa dyde (B) ‘Then I asked him why he did so’ 

d. Pa sæde him man þæt hī of Englaland wæron, and þæt ðære ðeode mennisc swā wlitiġ 

wære (ASR) ‘Then someone told him that they were from England, and that that nation’s people were 

so fair’ 

Examples of noun clauses used as subject complements are: 

(43) a. Se fruma wæs þæt mon forstæl ænne wimman (B) ‘The beginning was that one stole a 

woman’ 

b. And gif pæt gesele þæt min cynn to ðan clane gewite […] (B) ‘And if that happened 

that my kin entirely die out […]’ 

c. ðæt wæs forðy þe hie wæron benumene ægðer ge þæs ceapes ge ðæs cornes þe hi 

gehergod hæfdon (ASC) ‘that was because they were forbidden both the cattle and the grain that they 

had obtained through pillaging’ 

A noun clause may be the complement of the direct object:


(44) a. And unfenen þæt twelfa sum hire aþ sealda for geborenne and ungeborenne þæt þis æfre 

gesett spæc wære (B) ‘ And besides that one of twelve gave oath to her for those born and those 

unborn that this suit was forever settled’ 

b. And ic hæbbe geleauan þæt þu nelle (B) ‘And I have confidence that you will not’ 

Finally a noun clause can be used as appositive to another noun: 

(45) And eal se here on East Englum him swor annesse þæt hie eal þæt woldon þæt he wolde 

(ASC) ’And all the army in East Anglia swore agreement with him that they would agree to all that he 

would’ 

Carlton (138) maintains that the VO order in noun clauses is more frequent in the tenth and 

eleventh centuries than in the ninth: 45.5% in the ninth century, 58% in the tenth century, and 75% in 

the eleventh century. If these figures are reliable, one can see a definite trend toward the modern order 

as OE discards some of its Germanic traits to take on something of the French syntactic pattern. 

3.2.2.2 Relative clauses 

Relative clauses also known as adjective clauses because they modify nouns, are introduced by the 

relative pronoun þe, indeclinable, and most common of all, þæm, þæt, þær, se, se þe, þa, þa þe. As a 

modifier of a noun or pronoun, the relative clauses immediately follows its noun head as NE relative 

clauses do. They are of two types: one in which the relative pronoun is the subject of the clause, and the 

other in which the relative pronoun is the object. 

When the relative pronoun is subject, and the verb is transitive with one object, the structure of 

the clause is: RP+DO+X+V, where X may be an adverb, a prepositional phrase, or nothing, and DO 

may be a noun or pronoun: 

(46) a. […] and se mannn se to londe foe (B) ‘[…] and the man who inherits the land’ 

b. þæt wæs se wisdom ðe hit lange ær tyde and lærde (CP) ‘that was the wisdom that had 

long before taught and instructed it’ 

c. And hī sōna compedon wic heora ġewinnan, þe hi oft ær norðan onhergedon (EH) 

‘And they immediately fought with their enemies, who had often before harassed them from the north’ 

With an additional object, the indirect object, the pattern is usually RP+IO+DO+V, which is 

unknown in NE: 

(47) a. Se se ðe deadum monnum lif gearuwað (CP) ‘He who makes life for dead men’ 

b. forðamðe he getruwode ðæs mægene ðe hit him bebead (CP) ‘for he trusted in the 

might of his who offered it him’ 

c. […] mid þæm folce þe hiene ær fultumes bæd (O) ‘with the army which had before 

asked him for help’ 

A relative clause which contains an auxiliary or modal verb usually ends with this verb: 

(48) a. Tarcuinius (þæ), ðe ær Romana cyning wæs (O) ‘Tarcuinius, who was a Roman king 

before’ 

b. Ic hit ðider selle ðe se monn se ðe Kristes cirican hlaford sie (B) ‘I give it thither that


the man who may be lord of Christ church’ 

c. Þa sende he æfter maran fultume to ðænn þe þa burg ymbseten hæfdon (O) ‘Then he 

sent for more help to them who had surrounded the fort’ 

Relative clauses whose introductory pronouns are objects of the verbs contained in them, or 

objects of prepositions also occur though less frequently than those whose pronouns function as 

subjects. The word order is RP(obj)+S+V or RP(obj)+S+IO+V. 

(49) a. Hī wæron Wihtġylses suna, þæs fæder wæs Witta hāten (EH) ‘They were Wihtgils’ 

sons, whose father was called Witta’ 

b. Æfter þissum hī þa geweredon to sumre tide wið Pehtum, þā hī ær þurh ġefeoht feor 

ādrifan (EH) ‘After this they then were allied for a certain time with the Picts, whom they had before 

driven far away through battle’ 

As in clauses whose relative pronouns are subjects, if an auxiliary or modal verb is used, it 

usually ends the clause: 

(50) a. God ælmihtig and Sancta Maria and ealle his leofan halgan þane æniðerige ægþer ge 

her on life ge þær he længast wunian sceal (R) ‘May God Almighty and St. Mary and all his beloved 

saints abase him both here in this life and there where he must longest dwell’ 

b. […] to Cochram brohte þær he his witan widan gesomnod hæfde (W) ‘[…] brought 

to Cochram where he had summoned his witan from afar’ 

c. Forðam ne meahte Balaham geearnian ða Godes giefe ðe he biddende wæs (GP) 

‘Therefore Balaham was not able to win God’s grace which he was begging’ 

d. He self þa þærto for mid eallum þæm mæ gene þe he ðærto gelædan mehte (O) ‘He 

himself went there with all the might that he was able to bring forth for that purpose’ 

When the relative pronoun is object of a preposition, the clause follows the pattern: RP(obj) 

+S+P+V, again with the verb in final position, unlike in NE, where the preposition either precedes the 

relative pronoun or is stranded at the end of the clause: 

(51) a. gyf ic geseo and habbe þæt þæt ic æfter swince (SAS) ‘If I see and have that which I 

strive for’ 

b. þæt hors wæs dead þe he onufan sæt (O) ‘That horse was dead which he sat upon’ 

c. […] þa snyttro […] þe þu þa woruldare mid begeate (CP) ‘the wisdom with which 

you cover worldly honor’ 

d. Swa is ðisse spræce þe þu me æfter acsast (CP) ‘Such is the talk that you ask me 

about’ 

We have seen that the word order in the dependent clause so far has the Germanic characteristic 

of a verb-final pattern. What is astonishing is not so much the verb-final construction—this is only 

natural considering that OE is largely Germanic with a little Latin influence and no French influence— 

as the presence of the modern structure in which the main order is SVO. Witness the following 

examples: 

(52) a. Marinus se gefreode Ongelcynnes scole be Ælfredes bene West Seaxna Cyninges 

(ASC) ‘Marinus, who freed the English quarter at the request of Alfred, King of the West Saxons’


b. Thomas se wæs gecoran biscop to Eferwic (ASC) ‘Thomas, who was chosen bishop 

of York’ 

c. Igland þe synd betux Iralande and þissum land (OW) ‘islands that are between 

Ireland and this land’ 

d. Þar man sloh eac .cc. preosta ða comon ðyder (ASC) ‘there they also killed 200 

priests who came there’ 

According to Gardner (59), the pattern SVO occurs in 66.7 percent of the relative clauses in 

Late West Saxon. And Carlton (138) find 94.2% of Class II dependent clauses to follow the SOV order, 

Class II being defined as including both relative clauses and adverb clauses. There is thus strong 

evidence that relative and adverb clauses retain their Germanic word order longer and more tenaciously 

than noun clauses. The switch from an essentially SOV to SVO order of NE has been regarded as a 

great gain in the growth of the English language. 

3.2.2.3 Adverb clauses 

Adverb clauses constitue the last groups of subordinate clauses to be examined These are dependent 

clauses which serve as sentence modifiers or modifiers of an adjective, an adverb, or a verb in another 

clause. They express circumstances of place, time, condition, manner, concession, purpose, result, etc. 

Regardless of what the semantics is, all these subordinate clauses follow the same syntactic structure 

with the verb in final position As for their positions with respect to the main clause, they do not differ 

in any way from those that prevail in present-day English, i.e., adverb clauses may occur sentenceinitially, 

-medially, and -finally. Note again that if there is an auxiliary or a modal in the clause, it 

normally ends the clause. 

Clauses expressing conditions are introduced by gif, butan, and wiþþon þe: 

(53) a. And two þusende sinna ic heom sello […] gif hit hio gehaldeð mid þare clænisse 

(S) ‘And I grant them 2000 swine if she holds it with purity’ 

b. Đonne he ðone að agifan moste gif he meahte (B) ‘Then he was obliged to give the 

only oath if he was able’ 

c. And him man sælle an half swulung an Ciollandene to habbanne and to brucanne 

wiððan ðe he ðy geornliocar hire hire ðearpa bega and bewiotige (B) ‘And one is to give to him a 

half swulung in Ciollandale to have and to use on condition that he more carefully care for and attend 

to her needs’ 

d. God aldilgie his noman of lifes bocum and habbe him gemæne wið hine on þam 

ytesmestan dæge þysses lifes butan he to rihtere bote gecerre (B) ‘May God erase his name from the 

books of life and have him account with him on the last day of this life unless he submit to proper 

repentance’ 

However, the modern order, where the verb precedes the object, is also present in conditional 

sentences though only in a small proportion: 

(54) a. On gif hie on ænigum dæle wolice libban heora lif syn hie þonne sona from heora 

wonessum onwende (Bl) ‘And if they live their lives wrongfully in any part, let them then turn 

immediately from their errors’ 

b. Sus sua sic wind wile toberan, gif hio ne bið gewriðen mid wræde (CP) ‘As the wound


is sure to swell if it is not bound with a bandage’ 

c. Gif Wealas nellað sibbe wið us hi sculan æt Seaxana handa forwurþan (ASC) ‘If the 

Britons do not want peace with us, they shall die at the hands of the Saxons’ 

Temporal clauses introduced by þa and þonne, and sona swa commonly begin sentences. Note 

the verb in final position. 

(55) a. Ac sona swa hie to Bleamfleote comon and þæt geweorc wæs swa hergode he on his 

rice (ASC) ‘But as soon as they got to Benfleet and the fort was built, then he pillaged his kingdom’ 

b. And þonne his gestreon beoð þus eall aspended, þonne byrð man hine ut (OW) 

‘And when his property shall all be distributed thus, then they bear him out’ 

c. Þa he ærest gesceapen wæs þa wæs he ealre fægernesse full ‘When he was first 

created, then he was filled with all fairness.’ 

Temporal clauses introduced by siþþan ‘after’, oþþe ‘until’, ær ‘before’ usually come in the 

middle or at the end of the sentence. Here too the verb-final construction prevails. 

(56) a. Hwæt on Gregorius siððan he papanhad underfeng gemunde hwæt he gefyrn 

Angelcynne gemynte (Æl) ‘Lo, then Gregory, after he took the office of pope, remembered what he 

formerly intended for the English’ 

b. Þonne is þis land oð he cymð to Scirincgesheale (OW) ‘Then there is this land until 

he comes to Sciringesheale’ 

c. And getimbrede þa burg and gestaðolode ær he þonon fore (ASC) ‘and built and 

strengthened the city before he went away from there’ 

Clauses of reason are introduced by for, forþæm (þe): 

(57) a. And ic nelle þæt ænig mann aht þær on teo buton he and his wicneras for þam ic 

hæbbe Criste þæs gerihte forgyfen (H) ‘And I do not wish that any man should take aught from there 

except him and his officers because I have given these rights to Christ’ 

b. Ac hi þar næfdan nanne forþan þe hi fyrdedon wið Ætla Huna cyningæ (ASC) ‘But 

they had none there because they were fighting against Attila king of the Huns’ 

c. Þæt hit sie feaxede storra forþæm þær stent lang leoma of hwilum on ane healfe 

hwilum on ælce healfe (ASC) ‘That it is the long-haired star because a long ray shines from it 

sometimes on one side, sometimes on the other’ 

Clauses of result are introduced by þæt and þætte. 

(58) a. And gif þæt gesele þæt min cynn to ðan clane gewite ðæt ðer ðeara nan ne sie ðe 

londes weorðe sie […] (B) ‘And if it happens that my kin die out completely so that there is none of 

them entitled to the land[…]’ 

b. Aec bidde higon ðette hie ðas godcundan god gedan […] ðætte ge fore 

uueorolde sien geblitsade (B) ‘Also I pray the brotherhood that they perform this religious service 

[…] so that you may be blessed before the world […]’ 

c. And Ælfred cing ða Osulfe his hondsetene sealde ða he ðæt lond æt Æðelðryðe bohte 

ðæt hit swa stondan moste (B) ‘And King Alfred then gave Osulf his signature when he bought the 

land from Æthelthryth so that it so must stand’


To express purpose, ðæt is also used: 

(59) a. And on ēastdæle þyses ēalondes eardungstōwe onfeng þurh ðæs ylcan cyninges bebod 

[…] þæt hī sceoldan for heora ēðle compian and feohtan (EH) ‘and in the east part of this island a 

dwelling place received through the same king’s decree […] that they should strive and fight for their 

native land’ 

b. And him Bryttas sealdan and ġēafan eardungstōwe betwih him ðæt hī for sibbe and 

hælo heora ēðles campodon and wunnon wið heora fēondum (EH) ‘And the Britons granted and gave 

them a dwelling place among them that they might fight and struggle with their enemies for the peace 

and safety of their native land’ 

c. And mid estfullum mode and tearum singan seofon fealde letanias þæt se streca Dema 

us gearige (Æl) ‘And with devout heart and tears sing the sevenfold litanies that the severe Judge may 

show mercy on us’ 

Adverb clauses of place are introduced by þær: 

(60) a. þær þu ær gesawa godweb mid golde gefagod (Bl) ‘where you earlier saw purple 

cloth embroidered with gold’ 

b. God ælmightig and Sancta Maria and ealle his leofan halgan þæne aniðerige ægþær ge 

her on life ge þær he længast wunian sceal (R) ‘May God Almighty and St. Mary and all his beloved 

saints abase him both here in this life and there where he must longest dwell’ 

Clauses of comparison are introduced by swa and ðonne: 

(61) a. And (he) ðæt wiorð gedæle suæ ælmslice and suæ rehlice suæ he him seolfa on his 

wisdome geleornie (B) ‘And he is to distribute the price as charitably and as justly as he himself 

considers in his wisdom’ 

b. Ic gean Wulmære twegra hida landes swa landes swa ful and swa forð swa he hit 

hæfde under Leofsige (R) ‘I grant to Wulmer two hides of land as fully and completely as he held it 

under Leofsige’ 

Clauses of manner are also initiated by swa: 

(62) a. And Eðiluald hit uta giðryde and gibelde sua he wel cuðæ (B) ‘And Ethilwald bound 

and covered it on the outside as he well knew how’ 

b. And he brythniæ suæ higum mæst red sie (B) ‘And he may distribute (it) as will be 

most benefit to the brotherhood’ 

Finally concessive clauses are introduced by þaeh: 

(63) a. Soðlice gemgnys is þam soðan Deman gecweme þaeh ðe heo mannum unðancwurþe sy 

(Æ) ‘Truly, importunity is pleasing to the true Judge although it is unacceptable to men’ 

b. Ðeah se lareow ðis eall smealice and openlice gecyðe, ne forstent hit him noht (CP) 

‘Though the teacher proves all of this thoroughly and clearly, it does not help him at all’ 

The examples of adverb clauses above conform to the predominant pattern of verb in final


position. Where they do not, i.e., the verb is not in absolute final position, there is still the typical 

subject-verb inversion observable in dependent clauses. 

3.2.3 Persistence of SOV in Subordinate Clauses in Modern German 

The evidence presented in §3.2.2 is sufficient to establish that the word order in OE dependent clauses 

is essentially that which prevails in dependent clauses in Modern German as illustrated below: 

(64) a. Das Publikum applaudiert und wartet dann ungeduldig 

The audience applauded and waited then impatiently 

darauf, den Doktor Faustus zu sehen, von dem sie 

thereupon the Dr. Faust to see, of whom they 

alle gehưrt oder gelesen haben. 

all heard or read have 

‘The audience thereupon applauded and then waited to see Dr. Faust, of whom they 

had all heard or read’ 

b. Doktor Faustus klagt nun die Theologie an, dass 

Dr. Faust accused now the theology that 

Sie ihm die Rätsel des Universums nicht gelưst hätte 

it him the riddle of the universe not solved has 

‘Dr. Faust accused theology of the fact that it has not solved the riddle of the universe 

for him’ 

In every German subordinate clause, the finite verb, be it main or modal, comes in final 

position. This is precisely what happens in OE subordinate clauses too. We recall above that many of 

the independent clauses in OE obey this verb-final pattern although many more have the SVO order of 

NE. All of this can now be captured by the following phrase structure grammar: 

(65) S→NP VP (Aux) 

VP→ ⎧NP Vt ⎫ 

⎨ ⎬ 

⎩Vi ⎭ 

Aux→(M) Tns 

M→sculan, willan, magan, motan, etc. 

This grammar posits V and Aux as occupying the final position in the underlying structure. It 

accounts for the SOV order so manifest in most dependent clauses as well as many independent 

clauses. For those clauses that exhibit the modern SVO, a transformational rule permuting the V and/or 

Aux to the position immediately after the subject noun phrase will suffice. 

4.0 Conclusion 

We have shown that case inflections in OE, which are susceptible to ambiguity as a grammatical


function, may be indicated by more than one surface case form. When case ambiguity arises among 

nouns, concord between the noun and its modifiers and agreement between subject and verb help to 

clarify semantic interpretation. In many instances where unambiguous word order obtains, case endings 

are merely cumbersome superfluities. This shows that OE is synthetic only up to the limit where 

ambiguity requires word order to clarify meaning. Although word order in OE is relatively flexible 

compared with that of NE, it is by no means random. Fixed word orders in OE manifest themselves in 

basic patterns from which stylistic variations are made possible through a complex system of 

declensions. But even these departures from the norm, no doubt influenced by Latin as a prestigious 

language of culture, have at no times been capricious, or subject to no constraints. Besides, as has been 

clearly shown, the overwhelming basic structural patterns show that variations are stylistic or 

connotative, and that unless there is a basic pattern, stylistic effect cannot be achieved. 

Many of the basic OE patterns survive into our times, the most significant and fortunate loss 

being its verb-final construction which Modern German is still saddled with. The SVO arrangement of 

NE is common occurrences in OE, especially in independent clauses. One may speculate on how it 

came about that an essentially SOV language becomes SVO. However irrelevant to our discussion this 

question may be, it is worthwhile to note with Jespersen that the trend in linguistic change has been 

towards simplification, at least insofar as the evidence from Indo-European languages is concerned. 

But simplification of a complex morphology cannot be accomplished unless the word order in the 

sentence has become fixed so as to leave grammatical relations clear without recourse to morphology. 

It is decidedly in this direction that English has evolved, trading its unwieldy case system for a rigid 

word order as we know it today. ■ 

Revised 18 August 2009 

Works Cited 

Algeo, John. Problems in the Origins and Development of the English Language. 2 nd ed. 

New York: Harcourt, Brace, Jovanovitch, 1972. Print. 

Bacquet, Paul. La Structure de la Phrase Verbale à l’Epoque Alfrédienne. Paris: Faculté des 

Lettres de l’Université de Strasbourg. 1962. Print. 

Baugh, Albert C. A History of English. New York: Appleton-Century-Crofts, 1963. Print. 

Carlton, Charles. Descriptive Syntax of the Old English Charters. The Hague: Mouton, 1970. Print. 

Corson, Hiram. Handbook of Anglo-Saxon and Early English. New York: Henry Holt & Co., 

1885. Print. 

Fries, Charles C. “On the Development of the Structural Use of Word Order in Modern English” 

in Lass, 1969. Print. 

Gardner, Faith F. An Analysis of Syntactic Patterns of Old English. The Hague: Mouton, 1971. Print. 

Hall, John R. Clark. A Concise Anglo-Saxon Dictionary. The Hague: Mouton, 1971. Print.


Hodge, Carlton. ‘The Linguistic Cycle’ in Language Sciences No. 13, 1-7, 1970. Print. 

Jespersen, Otto. Growth and Structure of the English Language. New York: The Free Press. 1968. 

Print. 

Keiler, Alan H, ed. A Reader in Historical and Comparative Linguistics. New York: Holt, Rinehart & 

Winston, 1972. Print. 

Lass, Roger. Approaches to English Historical Linguistics. New York: Holt, Rinehart & Winston, 1966. 

Print. 

Nist, John. A Structural History of English. New York: St. Martin’s Press, 1966. Print. 

Pyles, Thomas. The Origins and Development of the English Language. New York: Harcourt, Brace & 

World Inc., 1964. Print. 

Sievers, Eduard. An Old English Grammar. Boston: Ginn & Co., 1889. Print. 

Sweet. Anglo-Saxon Primer. London: Oxford UP, 1882. Print. 

Traugott, Elizabeth C. “Diachronic Syntax and Generative Grammar” in Keiler. 

Wright, Joseph. Old English Grammar. London: Oxford UP, 1961. Print. 

Wyld, Henry C. A Short History of English. London: John Murray, 1963. Print.


Gi†t LŒ Thu 

TÜÖng PhÓ 

Giấc mộng tìm nhau tìm chẳng thấy 

Mênh mang biển hận, hận không bờ 

Trời thu ảm đạm một mầu 

Gió thu hiu hắt thêm rầu lòng em 

Trăng thu bóng ngả bên thềm 

Tình thu ai để duyên em bẽ bàng 

Sầu thu nặng lệ thu đầy 

Vì lau san sát hơi may lạnh lùng 

Ngổn ngang trăm mối bên lòng 

Ai đem thu cảnh bạn cùng thu tâm. 

(1923) 

Autumn Tears 

TÜÖng PhÓ 

Vainly searching for each other in dreams, 

We found only immense shoreless sorrow. 

In autumn sky painted a mournful hue, 

Its gentle wind saddens my heart. 

The autumn moonlight leans across the porch 

Shackling my fate with glum fall love. 

Heavy is autumn gloom, profuse its tears; 

Thick reeds shiver amidst cold breezy fall. 

Distress shatters my guts with sorrow sheer 

To heap pain on the autumn heart and land. 

(1923) 


18 August 2009 

CuÓi Thu 

Hàn M¥c Tº 

Lụa trời ai dệt với ai căng, 

Ai thả chim bay đến Quảng Hàn, 

Và ai gánh máu đi trên tuyết, 

Mảnh áo da cừu ngắm nở nang. 

Autumn’s End 

Hàn M¥c Tº 

Who weaves the woofs and warps of heaven's 

fabric, 

Who releases the birds to the Moon Palace, 

Who carries the blood upon the snow, 

And who's dressed up in a coat of fleece?


Mây vẽ hằng hà sa số lệ, 

Là nguồn ly biệt giữa cô đơn. 

Sao không tô điểm nên sương khói, 

Trong cõi lòng tôi buổi chập chờn. 

Đây bãi cô liêu lạnh hững hờ, 

Với buồn phơn phớt, vắng trơ vơ. 

Cây gì mảnh khảnh run cầm cập, 

Điềm báo thu vàng gầy xác xơ. 

Thu héo nấc thành những tiếng khô. 

Một vì sao lạ mọc phương mô? 

Người thơ chưa thấy ra đời nhỉ? 

Trinh bạch ai chôn tận đáy mồ? 

The clouds draw up myriad tear shapes, 

Which give birth to farewell forlorn. 

Why not with mist and smoke adorn 

My heart that's in and out of consciousness? 

This lonely berm's cold apathy 

Standing in grief and lonesomeness. 

The spindly stems shiver with cold 

Boding glumness this yellow fall. 

Wilted autumn sobs in dry coughs. 

Whichever way did strange stars rise? 

And why has not my muse appeared? 

And who buried my purity? 


19 July 2009 

Tình Thu 

Hàn M¥c Tº 

Đêm qua ả Chức với chàng Ngưu 

Nhắc chuyện yêu đương ở dưới cầu 

Kể lể một năm tình vắng vẻ 

Sao em buồn bã suốt canh thâu ? 

Đêm ấy trăng thu vui vẻ lạ! 

Người ta cười nói đến nhân duyên 

Sao ta không dám nhìn nhau rõ 

Gặp gỡ bên đường cũng thản nhiên ? 

Đêm trước ta ngồi dưới bãi trông 

Con trăng mắc cỡ sau cành thông 

Buồn buồn ta muốn về, trăng hỏi: 

Thu đến lòng em có lạnh không ? 

Đêm nay ta lại phát điên cuồng 

Quên cả hổ ngươi, cả thẹn thuồng 

Đứng rũ trước thềm nghe ngóng mãi 

Tiếng đàn the thé ở bên song... 

Và được tin ai sắp bỏ đi 

Chẳng thèm trở lại với Tình Si 

Ta lau nước mắt, mắt không ráo 

Ta lẫy tình nương, rủa biệt ly! 

Autumn Love 

Hàn M¥c Tº 

Last night Dame Chức and lover Ngưu 

Met in a tryst under the bridge 

To catch up on last year’s absence. 

Why were you sad all through the night? 

That autumn moonlight night was so joyful! 

They talked so merrily.about their love. 

Why didn’t we dare to look at each other, 

But feigned indifference upon the road? 

That night I sat idly upon the beach, 

The bashful moon hiding behind the pine. 

As I depressed stood up to leave, Moon asked, 

With fall set in, is your heart cold, dearest? 

Tonight I lost my usual mind, 

Shedding my shame and bashfulness 

I stood on the verandah with ears open 

To the strident tunes beyond the shutters… 

I got the news someone had left 

Never to come back to old love. 

I wiped the tears that kept flowing. 

Resenting her I cursed farewell!



19 July 2009 

Thu 

HÒ Dz‰nh 

Suốt trời hôm ấy thê lương quá, 

Tóc liễu bờm xơm, sóng vỗ hồ, 

Mây rối trên trời, cây rối lá, 

Giường cô xuân nữ gối chăn xô... 

Ðây là tất cả một mùa thơ, 

Tất cả lều tranh, cả khói mờ, 

Cả gió may đưa, buồn lắng xuống, 

Cả lòng tôi với cả lòng cô. 

Có một nghìn cây rũ rượi buồn, 

Một nghìn sông rét, vạn hoàng hôn, 

Dăm thân thiếu nữ gầy như trúc 

Ðứng chịu tang trời đổ bóng đơn. 

Thu xa bằng gió, bằng mây, 

Không gian thở nhẹ, buồn vây chìm chìm... 

Lòng không ai cấm mà im, 

Không dưng bỗng nhớ, không tìm bỗng mong. 

Nơi tôi còn ít lá lòng, 

Autumn 

HÒ Dz‰nh 

The weather that day was so gloomy, 

The willow’s hair unkempt, the waves tapping 

upon the lakeshore, 

The clouds disorderly, the leaves in disarray, 

On her bed the nubile girl lazed in her coarse 

bedclothes… 

This is the season for poetry, 

The thatch hut, the hazy smoke, 

The chilly fall wind, bringing its melancholy 

To my heart and to hers too. 

Thousands of trees hung their haggard tops, 

In thousands of fevers and myriad dusks. 

Several girls their bodies bamboo-thin 

Stood in mourning, casting their lonesome 

shadows. 

The distant fall sound in the wind, in the clouds, 

The air breathed softly, sadness sinking. 

Though not enjoined, everyone was silent, 

Longing without cause, I yearned without search,. 

Because it was the heart that’s still in me. 


19 July 2009 

Thu 

Huy CÆn 

Hôm qua thu mới về, 

Với một cành hoa gãy. 

Sương nặng gieo đầu tre, 

Lạnh tràn theo gió đẩy. 

Thu tới trong vườn bên, 

Autumn 

Huy CÆn 

Yesterday fall arrived 

On a spindly bough. 

Dew weighed heavy on the bamboo fronds, 

Cold air rushed in with the wind. 

Autumn came to the garden next door,


Ngợ ngàng màu cúc mới. 

Đêm qua bên láng giềng, 

Êm tựa nhàn, thu tới. 

Cô gái nhỏ thung dung, 

Qua miếng vườn hoa nhỏ. 

Đất nằm im dưới cỏ, 

Hoa tạ màu nhớ nhung 

Still awkward with the new daisy colors 

Last night in the house next door 

You leaned on the longan, as fall arrived. 

The little girl leisurely 

Crossed the tiny flower patch. 

The ground lay mute under the grass, 

And flowers spoke the colors of yearning. 


19 July 2009 

Thu 

Ch‰ Lan Viên 

Chao ôi! Thu đã tới rồi sao ? 

Thu trước vừa qua mới độ nào! 

Mới độ nào đây, hoa rạn vỡ, 

Nắng hồng choàng ấp dãy bàng cao. 

Cũng mới độ nào trong gió lộng, 

Nến lau bừng sáng núi lau xanh. 

Bướm vàng nhẹ nhẹ bay ngang bóng 

Những khóm tre cao rũ trước thành. 

Thu đến đây! Chừ, mới nói răng ? 

Chừ đây, buồn giận biết sao ngăn ? 

Tìm cho những cánh hoa đang rụng, 

Tôi kiếm trong hoa chút sắc tàn! 

Trời ơi! Chán Nản đương vây phủ. 

Ý tưởng hồn tôi giữa cõi Tang! 

Autumn 

Ch‰ Lan Viên 

Gosh! Is autumn here already? 

Last fall went by not long ago! 

Not long ago flowers were gorgeous, 

And the yellow sun embraced the tall almond row. 

Not long ago in the heavy wind, 

The reed torch lit up the blue mountain; 

The yellow butterfly gently flew across the shadow 

Of the tall bamboo groves overhanging the wall. 

Autumn is here! Now, what do you say? 

How can sadness and anger be stopped? 

Looking among the fallen flowers 

I want to find a bit of their wilted beauty! 

Heavens! I am so beset with despair, 

And my thoughts are filled with nothing but grief! 


3 September 2009 

Mùa Thu ñã VŠ 

VÛ Hoàng ChÜÖng 

Thu về mảnh dẻ, bước chân êm, 

Mong manh sương thoáng mờ y xiêm. 

Gió thơm dẹp lối, xôn xoa lá, 

Autumn Has Arrived 

VÛ Hoàng ChÜÖng 

In softened steps slender Autumn arrives, 

Her dress hidden behind the filmy fog. 

The perfumed wind rustles the graceful leaves,


Rung hoa, làm gợn nguồn trăng đêm. 

Phơi phới lâng lâng đôi gót nhỏ 

Xa lạ như muôn đời thượng cổ, 

Hoang đường như một giấc chiêm bao. 

Không nơi đâu ngăn cấm được Thu vào, 

Cho đến tận thâm khuê còn trống ngỏ; 

Chân vô ảnh biết chi là cổng ngõ! 

Gót sen êm dịu dịu bước như ru 

Lời suối êm nhè nhẹ cất như ru, 

Gọi trao buồn thoáng sầu vô cớ. 

Không thi sĩ cũng nghe lòng rộng mở, 

Trái tim nào then khoá với Nàng Thu? 

Muôn dây đa cảm đều xao xuyến, 

áo mỏng, chân êm Nàng đã đến. 

- Chiếc đề cung vừa nhẹ lướt trên tơ. 

Ai rằng Thu khơi nguồn tiêu sơ? 

Ta rằng Thu gây mầm tình mơ, 

Chính tay Thu reo rắc mến thương bờ, 

Bởi nàng Thu là chị của Nàng Thơ. 

Shakes the blooms, and scatters the moon in 

waves. 

Floating weightless upon delicate feet, 

Stranger as if coming from eons old, 

Surreal she comes just like a dream. 

No place can bar Autumn from its entrance 

Even the deep sanctum is like an open door, 

To shadowless invisible fall pervades all. 

Her lotus-soft feet soothe as lullaby 

Her gentle voice lulling in mild hushed sighs 

Over calls of unfounded causes of sadness. 

Even without being a poet my heart opens up; 

Whose heart can remain shut to Dame Autumn? 

Every fiber shudders with stirred-up energy; 

In her gauzy dress, tenderly She comes 

-The bow has just stroked on the silky strings. 

Who says Autumn only causes desolation? 

I say Autumn sows seeds of a dream love; 

'Tis Autumn that's scatters love on the riverside, 

For Autumn is sister to the Queen of Poesy. 


8 July 2009 

Thu 

Xuân DiŒu 

Autumn 

Xuân DiŒu 

Nõn nà sương ngọc quanh thềm dậu 

Nắng nhỏ bâng khuâng chiều lỡ thì. 

Hư vô bóng khói trên đầu hạnh; 

Cành biếc run run chân ý nhi. 

Gió thầm, mây lặng, dáng thu xa 

Mới tạnh mưa trưa, chiều đã tà 

Buồn ở sông xanh nghe đã lại 

Mơ hồ trong một tiếng chim qua. 

Bên cửa ngừng kim thêu bức gấm 

Hây hây thục nữ mắt như thuyền. 

Gió thu hoa cúc vàng lưng giậu 

The fresh pearly dew sets on the porch gracefully; 

'Mid late sun's rays feebly shrouded in gloom; 

Ethereal smoke lingers on the apricot top, 

Green stems shiver dimly, mysteriously. 

Mute wind, silent clouds, autumn figure afar, 

The late-day rain has barely stopped when dusk 

sets in. 

The sadness on the green river reverberates 

Vaguely in the sound of bird flight. 

By the window she pauses her needlework; 

Her boat-like eyes freshen the coy maiden. 

Autumn winds paint the yellow daisy on the vine


Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên. 

With the glorious color of a valedictorian's garb. 



Ý Thu 

Xuân DiŒu 

Autumn Notion 

Xuân DiŒu 

(Tặng Nguyễn Lương Ngọc) 

Những chút hồ buồn trong lá rụng 

Bị nhàu ai tưởng dưới trăm chân. 

Bông hoa rứt cánh, rơi không tiếng; 

Chẳng hái mà hoa cũng hết dần. 

Dưới gốc, nào đâu thấy xác ve, 

Thế mà ve đã tắt theo hè. 

Chắc rằng gió cũng đau thương chứ; 

Gió vỡ ngoài kia ai có nghe ? 

Hôm nay tôi đã chết theo người 

Xưa hẹn nghìn năm yêu mến tôi; 

Với bóng hình xưa, tăm tiếng cũ, 

Cách xa chôn hết nhớ thương rồi. 

Yêu vui xây dựng bởi nguôi quên. 

Muốn bước trong đời, phải dậm trên 

Muôn tiếng kêu than thầm lẳng lặng. 

Nhưng hoa có thể cứ lâu bền. 

Ờ nhỉ! Sao hoa lại phải rơi ? 

Đã xa, sao lại hứa yêu hoài ? 

Thực là dị quá - Mà tôi nữa ! 

Sao nghĩ làm chi chuyện nhạt phai ? 

To Nguyễn Lương Ngọc 

When the lake mourns amidst the falling leaves 

That crumple as if crushed by hundreds of feet, 

The blooms then shed their petals silently; 

Unpicked they fall dead one by one. 

At the foot of trees no cicadas lie dead, 

Yet their songs have died with summer. 

Surely the wind too feels sympathy spread. 

It has died down, but who has so heard? 

Today I too have died with one 

Who vowed to love me for a thousand years. 

But her erstwhile image and voice of yore 

Have been buried along with memories. 

Joy should be built upon oblivion's rock. 

To grow in life, one must trample upon 

Thousands of cries uttered speechless. 

Only flowers are able to live on. 

What now? Why should flowers too be falling? 

If it's over, why vow a ceaseless love? 

How strange! And strange too am I! 

Why bother with the thought of faded love? 



Mùa thu Paris 

Cung TrÀm TÜªng 


Autumn in Paris 

Cung TrÀm TÜªng 

It was autumn in Paris;


Trời buốt ra đi 

Hẹn em quán nhỏ 

Rưng rưng rượu đỏ tràn ly 

Mùa thu đêm mưa 

Phố cũ hè xưa 

Công trường lá đổ 

Ngóng em kiên khổ phút, giờ 

Mùa thu âm thầm 

Bên vườn Lục-Xâm 

Ngồi quen ghế đá 

Không em buốt giá từ tâm 

Mùa thu nơi đâu ? 

Người em mắt nâu 

Tóc vàng sợi nhỏ 

Mong em chín đỏ trái sầu 


Tràn dâng đôi mi 

Người em gác trọ 

Sang anh, gót nhỏ thầm thì 

Mùa thu không lời 

Son nhạt đôi môi 

Em buồn trở lại 

Hờn quên, hối cải cuộc đời 

Mùa thu! mùa thu 

Mây trời âm u 

Yêu người độ lượng 

Trông em tâm tưởng, giam tù 

Mùa thu!... Trời ơi! Tình thu! 

I set out in the chilly town 

To see you in a small café 

And drink to you an overflowing glass of wine. 

It was a rainy autumn night; 

On the old familiar streets 

When leaves covered the park, 

I waited in vain for you hour after hour. 

It was a silent autumn day 

In the Luxembourg Garden, 

I sat on the stone bench 

Cold in my heart without you. 

Where was this autumn day? 

My little brown-eyed girl 

with fine gold hair; 

I waited for you in vain and in sadness. 

This autumn in Paris, 

Eyes filled with tears, 

The little girl from the attic 

Came to see me in tiny muffled steps. 

An autumn without words, 

With lips colored a faded rose, 

You came back morose 

With spiteful regrets and wishes to start over. 

O autumn! O autumn! 

Under the darkened sky 

Loving one with a big heart, I 

Adore you in my thought, where you're locked up. 

O autumn! O heaven! O autumn love! 


9 August 2009 

Thu Ç‰n rÒi Çó em 


Em nhớ nhé đừng quên 

Làm bài thơ cho anh


Có lá chớm đổi màu 

Sắc ửng đỏ vàng xanh 

Xào xạc đón thu sang. 


Gửi anh luồng gió nhẹ 

Mang chút hương tươi mát 

Khung trời thu nơi đó 

Rộn ràng như tim em. 


Kể chuyện mình đi dạo 

Công viên mùa thu nào 

Em tựa đầu vai anh 

E ấp một nụ cười. 

Em còn nhớ không em 

Giòng sông nhỏ em yêu 

Ven bờ băng ghế cũ 

Anh vẫn ngồi chiều thu 

Viết bài thơ cho em. 

Em còn nhớ không em 

Khi mình ngắm sao đêm 

Sao anh và sao em 

Lung linh trên bầu trời 

Cùng mộng ước mong manh. 

Hỡi nàng thơ yêu kiều 

Hỡi người tình xinh xắn 

Thu đến rồi đó em 

Em nhé nhớ đừng quên 

Làm bài thơ cho anh... 

Cho anh thôi. ■


Duyên Thu 


Duyên Thu nhẹ bước gót thời gian 

Thanh tao gió bắc thổi lan tràn 

Mang yêu thương gói trong tình thắm 

Quấn quýt đôi ta phủ nồng nàn 

Những ngày chúng mình thật cận kề 

Nhìn nhau trong đắm đuối say mê 

Ủ kín đôi tim trong duyên dáng 

Cùng nhau thủ thỉ nguyện câu thề 

Nhớ lúc bên nhau hạnh phúc quá 

Khi mình thân thiết như bóng hình 

Vòng tay êm ấm nụ hôn ngọt 

Dắt nhau vào giấc mộng men tình 

Thu này cho tình thêm kỷ niệm 

Cho yêu thương mật ngọt chan hòa 

Một trang tình đẹp muôn màu sắc 

Ghi lại tình ta mãi không nhòa. ■


Tuy‰t Thu 


Sáng nay trong nắng đầu Thu, 

Tuyết đâu rơi rắc trên khu phố sầu. 

Nhẹ nhàng lóng lánh không mầu, 

Ðậu trên vai áo, chợt cầu mong manh. 

Ước gì em được bên anh, 

Ðể ta cùng dạo chung quanh bờ hồ 

Nhìn con sóng lượn nhấp nhô, 

Ngắm đôi chim nhỏ líu lo tỏ tình. 

Tạt vào quán nhỏ bên đường, 

Ly cà phê nóng ngát hương đậm nồng. 

Nụ hôn sưởi ấm má hồng, 

Vòng tay quấn quýt hòa đồng nhịp tim... 

Cớ sao em có một mình, 

Còn anh mang nặng mối tình viễn phương. 

Cách nhau sông núi dặm trường, 

Bốn mùa vương vấn, yêu thương đền bù 

Sáng nay trong nắng đầu Thu, 

Tuyết đâu rơi rắc trên khu phố sầu. 

Giữa lòng đô thị không màu, 

Mình em canh cánh mối sầu nhớ anh... ■


Tr©i MÜa Không Có Anh 


Trời mưa không có anh 

Một mình em lang thang 

Một cây dù thật lớn 

Đỏ xanh trắng tím vàng. 

Mưa vẫn rơi nhẹ hột 

Lộp độp trên hoa dù 

Mình em cất tiếng hát 

Hát bài ca trong mưa. 

Cứ nghĩ như có anh 

Đang cầm dù cho em 

Vòng tay choàng âu yếm 

Hai mái đầu bên nhau. 

Ôi tình tứ biết bao! 

Bên công viên mình dạo 

Dưới hạt mưa phất phơ 

Trong cái lạnh đầu thu. 

Hai hàng cây đổ dốc 

Diễm lệ lá đỏ vàng 

Mình cứ đi cứ đi 

Cùng vui cười khúc khích 

Cùng hứng giọt mưa thu... ■


Leda và Thiên Nga 

Phåm Tr†ng LŒ 

Lời nói đầu: Trong một điện thư gửi qua Thế Hữu Văn Ðàn số trước, văn hữu Sóng Việt Ðàm Giang, 

khi bàn về bài viết của tôi về William Butler Yeats, có nhắc đến bài “Leda and the Swan” và 

thần thoại Hy-Lạp. —Phạm Trọng Lệ 

Thần Người Giao-Hoan: William Butler Yeats 

Leda and the Swan 

A sudden blow: the great wings beating still 

Above the staggering girl, her thighs caressed 

By the dark webs, her nape caught in his bill 

He holds her helpless breasts upon his breast 


The feathered glory from her loosing thighs? 

And how can body, laid in that white rush, 

But feel the strange heart beating where it lies? 

A shudder in the loins engenders there 

The broken wall, the burning roof and tower 

And Agamemnon dead. 

Being so caught up, 

So mastered by the brute blood of the air, 

Did she put on his knowledge with his power 

Before the indifferent beak could let her drop? 

(1924) 

Hình 1. Leda and the Swan theo Michelangelo. 

Dịch xuôi: 

Nàng Leda và Thần Ðiểu Thiên Nga 

Một cú đập thình lình bất chợt: Hai cánh lớn còn vừa vẫy vừa đứng yên


trên thân người thiếu nữ lẩy bẩy choáng váng, hai bắp dùi nàng được mơn trớn 

bời hai màng chân đen, gáy nàng bị quặp chặt bởi chiếc mỏ của chim thiên nga 

Ép xát bộ ngực không cựa được của nàng vào ngực nó. 

Làm sao mà những búp ngón tay bủn rủn kinh hoàng đó có thể đẩy mạnh 

vật hào quang hưng phấn của thần điểu khỏi cặp đùi của nàng đang dần dần nới lỏng 

Và làm sao mà tấm thân, bị đè trong cái đẩy của thân chim mầu trắng 

Mà không cảm thấy nhịp tim lạ đang đập. 

Cơn rùng mình phía dưới bụng 

Tường thành bể, mái và lầu cháy 

Và Agamemnon chết. 

Bị kẹt bất thình lình như vậy 

Chế ngự bởi giòng máu thô bạo từ trên không 

Nàng có thêm ý thức với sức mạnh của thần 

Trước khi chiếc mỏ vô tình thả nàng xịu xuống? 

Chú thích: 

This poem of erotic overtone describes the Greek God Zeus, who transformed into a swan and raped 

Leda, the wife of King Tyndareus. This sonnet 

is written in Petrachan structure in the rhyme 

scheme: abab cdcd efg efg. Lines 1-4: the rape: 

the swan hangs in the air above the girl with his 

wings still flapping; Leda staggers under her 

assailant; he caresses her thighs with his black 

webs and holds her tight with his bill; lines 5-8: 

she cannot resist; lines 9-11: the culmination of 

the act is the birth of Helen and the 10-year 

Trojan war, in which Agamemnon commanded 

the Greek force, and with a ruse of the wooden 

horse left outside the wall of Troy, his soldiers 

were able to enter the inside, and destroyed 

Troy, and brought Helen back. Upon return, 

Agamemnon was killed by his wife. Lines 12- 

13-14: the poet wonders if Leda “put on his 

knowledge with his power before the 

indifferent beak could let her drop?” 

Hình 2. Leda and the Swan của Leonardo da Vinci 

Trong bài tình thi sonnet kiểu Ý theo thi sĩ Petrach, Yeats kể một truyện thần thoại: thần Thiên vương 

tinh Zeus--người La Mã gọi là thần Jupiter hay thần Jove-- hóa thành chim thiên nga, cưỡng


Chú thích: 

hiếp một thiếu phụ là nàng Leda. Theo thần thoại Hy Lạp, Leda là vợ của Tyndareus, vua xứ 

Sparta, mẹ đẻ ra Clytemnestra là người về sau lấy Agamemnon. Leda sinh ra trứng, nở 

thành nàng Helen of Troy, người đẹp tuyệt trần, sau làm vợ Menelaus, vua Sparta, em của 

Agamemnon. (Thi sĩ Anh cùng thời với Shakespeare, Christopher Marlow tả Helen bằng 

câu, “…the face that launched a thousand ships” trong kịch Doctor Faustus). Hoàng tử Paris 

xứ Troy mê nàng, bắt cóc Helen đem về thành Troy. Ðây là khởi nguồn trận chiến 10 năm 

giữa Athens và Troy. Quân Athens lập mưu bỏ lại một con ngựa gỗ ngoài thành Troy, nhưng 

ngầm cho binh sĩ nằm bên trong. Ðêm đến, khi quân thành Troy không kịp đề phòng, quân 

Hy-Lạp từ ngựa gỗ kéo ra, giết binh sĩ và đốt thành Troy. Agamemnon, theo thần thoại Hy 

Lạp, là vua của xứ Mycenae, được chọn làm lãnh tụ quân Hy Lạp trong trận chiến thành 

Troy, trả thù cho anh là vua Menelaus, chồng của Helen. Sau khi thắng trận trở về, 

Agamemnon bị vợ là Clytemnestra, cùng người yêu là Aegisthus giết để trả thù vì ông đã 

đem con gái là Iphigenia tế thần Artemis, cầu cho có gió để đoàn chiến thuyền có thể giong 

buồm tiến được. Trong thần thoại này, thần và người giao hợp. Bài thơ “Leda and the Swan” 

của Yeats, khi mới in ra năm 1924, bị nhiều nhà Thiên chúa giáo cực lực lên án, nhưng về 

mặt văn chương, được coi là một bài thơ hay của Yeats. 

Hai hình kèm theo là bản vẽ lại của bản chính bị thất lạc của Michelangelo Buonarroti người Florence, 

Ý (1530), và hình 2 là bản sao lại bức vẽ của Leonardo Da Vinci (thế kỷ 16). 

Tả vẻ đẹp mê hồn của Helen, thi sĩ Anh Christopher Marlowe trong vở kịch thơ Doctor Faustus, viết, 

“Was it the face that launch’d a thousand ships,/ And burnt the topless towers of Ilium?” ■ 

--Phạm Trọng Lệ--Virginia 8/31/09.


ñem ThiŠn vào l§p h†c 

Hoàng-Tâm 

Từ Việt Nam đến Đài Loan, Nhật, Singapore và Hoa Kỳ, tôi đã dạy ESL (English as a Second 

Language- Anh ngữ như một ngôn ngữ thứ hai) hơn bốn mươi năm qua. Tôi dạy đủ trình độ từ mẫu 

giáo lên đến đại học, cả trường tư lẫn trường công, lớp thiện nguyện và lớp cho người lớn tuổi đủ mọi 

quốc tịch, nhất là ở tiểu bang Virginia và Maryland. 

Ở Á Đông có truyền thống "quân sư phụ", "nhất tự vi sư, bán tự vi sư", "tiên học lễ, hậu học 

văn", nên các giáo sư rất được tôn trọng, nể vì. Học sinh vào khuôn phép, ngoan ngoãn và lễ độ. Dạy 

một lớp 50 em không thành vấn đề. Nhưng ở Mỹ, nhất là ở cấp lớp 6, lớp 7, và lớp 8 của middle 

school. dạy một lớp dù chỉ có vài em cũng không dễ. Đây là lứa tuổi mới lớn, vừa ra khỏi trình độ tiểu 

học "ngây thơ vô tội" để bắt đầu đòi độc lập, tự do. Cơ thể các em bắt đầu phát triển và mức họt môn 

(hormone) chạy rần rần làm các em ngồi không yên, hay nghĩ vơ vẫn, tâm thần dễ xáo động. Cha mẹ 

các em ban ngày bận đi làm nhiều khi hai, ba việc, không có thời giờ dạy dỗ, kềm chế, hướng dẫn con. 

Về nhà thì các em tha hồ ăn uống bậy bạ, nghe nhạc khích động, xem chương trình truyền hình đầy bạo 

động hoặc gợi tình, hoặc lên mạng lưới internet để nhìn, đọc, và trao đổi những hình ảnh, tin tức nhảm 

nhí, truy đồi và dâm dục. 

Mười năm tôi dạy middle school ở Fairfax County, Virginia là giai đoạn thử thách khó khăn 

nhất trong đời nhà giáo của tôi. Hai trường tôi dạy là Glasgow Middle School và sau đó Kilmer Middle 

School là hai trường mà đa số học sinh ESL được ăn trưa miễn phí vì lợi tức gia đình dưới mức trung 

bình hoặc cha mẹ ăn trợ cấp welfare của chính phủ. Nhiều em đến từ các nước chậm tiến, lại bị chiến 

tranh tàn phá như Somalia, Sierra Leone, El Salvador, v.v...Có em là trẻ bụi đời, quen lối ăn nói tục tĩu, 

bây bạ và hay gây gỗ, xoi móc đồng bạn, 

Sau một thời gian phải làm cô giáo kiêm thầy xử kiện cho các em, phải nghe hoài những lời 

mếu máo "Thưa cô, thằng X nó nói tục với con," hay "con Y nó chửi con!" tôi rất thương xót các em 

và cố tìm một giải pháp. Một tối ngồi thiền xong, một ý nghĩ mới đến với tôi. Hôm sau vào lớp, tôi chỉ 

tay vào giỏ rác, hỏi cả lớp: 

- What do you call this in English? (Cái này tiếng Anh gọi là gì?) 

- A trash can! (Cái giỏ rác!) 

- Good! What's the trash can for? (Giỏi! Giỏ rác để làm gì?) 

- To hold trash, of course! (Dĩ nhiên là để đựng rác!) 

- Do you want to look at it? (Các em có muốn nhìn nó không?) 

- No! (Không!) 

- Do you want to smell it? ( Các em muốn ngửi nó không?) 

- Never! (Không bao giờ!) 

- Do you want to eat it what's in it? (Các em muốn ăn cái gì trong đó không?) 

- Heck! No! (Mèn ơi, không!) 

Tôi tiếp tục nói: "OK! Những lời tục tĩu, xấu xa hay dơ bẩn cũng như rác trong sọt. Các em hãy 

vứt bỏ vào sọt rác, đừng thèm nghe, đừng thèm để ý, cũng đừng thèm nhìn người nói. Người đó sẽ mất 

hứng không muốn làm bẩn tai các em nữa". 

Sau buổi học này, tôi hết làm thầy kiện. Một lần tôi thoáng nghe một cậu bé người El Salvador 

nói gì tục tĩu và nghe cô bé người Ấn Độ phản ứng to tiếng: "Bỏ vào thùng rác rồi!" 

Khoảng năm 1995, sau khi chính phủ Mỹ cho phép diện con lai được nhập cảnh, lớp ESL của 

tôi có thêm nhiều con lai rất bụi đời từng quen láu cá, chửi bới. Tôi lại phải thiền định để nghĩ cách đối


phó. 

Một sáng, tôi mang vào lớp một cái xuỗng đào để dựa lên bảng phấn. Chuông reng, học trò lục 

tục vào lớp và rất ngạc nhiên lúc thấy cái xuỗng. Tôi bắt đầu hỏi: "Cái này là cái gì?" 

Không ai trả lời. Tôi nói: "Đây là cái xuỗng. Các em có biết để làm gì không?" 

- Dạ, để đào (to dig) 

- Giỏi! Đây là động từ bất qui tắc. Thì quá khứ và quá phân từ là "dug". Sáng nay nếu các em 

học hành chăm ngoan thì cô sẽ cho ra sân chơi và tập đào với cái xuỗng này. 

Ai nấy vỗ tay hoan hô. Lứa tuổi này ai cũng ham ra chơi. 

Tôi tiếp: "Bây giờ cô sẽ phát cho mỗi em một tờ giấy. Các em viết xuống tất cả những chữ và 

những câu tục tĩu xấu xa mà các em từng dùng hay từng nghe. Viết tiếng Anh trúng hay trật gì cũng 

được. Muốn viết tiếng mẹ đẻ của các em cũng được. Nghĩ gì viết nấy. Không cần đánh vần đúng". 

Có em viết đầy một trang giấy xong, còn xin thêm một tờ khác. Mười phút sau, tôi cầm một 

hộp giấy trống màu đen trên có đường mở như hộp khăn giấy Kleenex, đi từng bàn bảo các em xếp 

giấy bỏ vào hộp. Xong, tôi cầm cái xuỗng, bảo các em sắp hàng đôi ra sân cỏ sau trường với tôi. 

Tôi đã xin phép ông hiệu trưởng trước để chọn miếng đất nhỏ gần sân chơi. Tôi lấy xuỗng chắn 

cỏ thành một hình chữ nhật, và bảo các em mỗi đứa cầm xuỗng đào một lần. Các em ở thành phố chưa 

hề đào đất bao giờ, hất đất bắn tung tóe. Cả bọn tha hồ cười vui. 

Mọi người thay phiên nhau đào xong, tôi bảo các em đứng xung quanh hố. Tôi đặt cái hộp đựng 

đầy những lời tục tĩu vào hố. Tôi cùng các em cầm tay nhau, cúi đầu và tôi cầu nguyện thật to: "Nam 

mô A Di Đà Phật. Kính lạy Đức Chúa Trời. Kính lạy Allah và tất cả các vị thần thánh trên đời. Chúng 

con tụ hội đây hôm nay để vĩnh viễn giã từ những lời tục tằn nhơ nhớp mà chúng con đã nói, hay đã 

nghe. Mong các ơn trên rửa sạch những lời ấy và đem lại cho chúng con những lời ái ngữ, dễ thương và 

chân tình để chúng con dùng trong cuộc đời này. A Di Đà Phật. Amen. Praise be to Allah." 

Sau đó các em thay phiên nhau dùng xuỗng lấp đất lại thành một nấm mồ con. Có em chạy đi 

hái lá hoa gần đó để rắc lên mộ. Rồi chúng tôi ôm nhau hoặc bắt tay nhau một cách trân trọng. 

Tôi cho các em tự do chơi đùa ngoài sân chừng 15 phút trước khi đưa các em về lớp. Sau đó các em 

thay nhau ký tên trên một tấm bia giấy mà tôi đã viết (bằng tiếng Anh): 

Nơi đây an nghỉ 

Những lời thị phị 

Những câu tục tĩu 

Chẳng còn tiếc gì. 

Tôi treo tấm bia này lên tường gần bảng phấn để cả lớp ai cũng thấy rõ. 

Trước khi cho làm bài thi kiểm tra, tôi bảo các em bỏ viết xuống, mỉm cười nhìn nhau và thở 

vào thở ra sâu đậm ba lần để giúp các em thư giản mà làm bài. 

Suốt năm học ấy, tôi không còn nghe lời qua tiếng lại và lớp học cũng tiến bộ hẳn lên. ■ 

Hoàng-Tâm 

2/23/09


Hoàng CÀm, the Poet from Quan H† Country 

by Thomas D. Le 

Born on 22 February 1922 in the Village of Phúc Tằng, Việt Yến District, 

in the province of Bắc Giang (now Hà Bắc), Hoàng Cầm, whose birth 

name is Bùi Tằng Việt (made up of the names of his village and district of 

birth), hailed from Song Hồ Village, Thuận Thành District, Bắc Ninh 

Province, which is the famous home of the Quan Họ musical chant (See 

note below) in the Kinh Bắc Region, which was known as the cultural 

cradle of the Northern delta. 

After a high school education obtained in Bắc Giang and Bắc Ninh 

he went to Hà Nội to complete is Baccalaureate there in 1940. 

The rich oral and performing tradition of Quan Họ, which has nowadays evolved almost beyond 

recognition thanks to modern electronic and performing technologies, has left an unadulterated mark on 

its native son. 

Hoàng Cầm renounced a teaching career to devote full time to literature. 

Hoàng Cầm's representative poetry was collected in two volumes entitled Bên Kia Sông Ðuống 

(Across the Ðuống River), and Về Kinh Bắc (Return to Kinh Bắc Country). He also wrote several plays 

in verse: Viễn Khách (The Wayfarer), Kiều Loan (The Mad Woman), Lên Ðường (En Route), and Men 

Ðá Vàng (The Yeast of Yellow Stone). 

His poetry bears all the polish, musicality and romance of the Quan Họ song of his native land. 

He took his inspiration freely from such great place names as Kinh Bắc, the Ðuống River, Thuận Thành 

and Bát Tràng, from which he fashioned for himself a distinctive poetic style based on the traditional 

idiom of his locality and its customs and mores. 

The critic Đặng Tiến characterizes Hoàng Cầm's poetry as "a felicitous marriage between the 

traditional folk culture and the modern way of life that expresses traditional beauty in a language of 

novelty, modernity and youthfulness." 

The Diêu Bông Leaf 

Among Hoàng Cầm's poems probably the best-known and most-loved must be Lá Diêu Bông (The 

Diêu Bông Leaf), a poem written to remember the story of a touching and impossible love between a 

young boy (himself) and a girl twice his age that took place in his native Đình Bảng Village. 

When Hoàng Cầm was eight years old, a sixteen-year-old neighborhood girl, by the name of 

Vinh, living some twenty meters down the opposite side of the street, one day stepped into his mother's 

grocery store. She had on a skirt commonly worn by all the girls in the village, and looked so fresh, so 

beautiful, so radiant that the youngster was immediately smitten. He was so completely swept off his 

feet that he thought of nothing but this glorious angel, spying her in the teashop her mother owned 

across the street every day, lost in daydreaming and neglecting his schoolwork. 

Vinh was a queen of country maidens. With rosy cheeks, dark lively eyes, long eyelashes, fair 

complexion, lithe body, she was a talented Quan Họ singer with a melodious voice. Young as he was, 

he mustered enough courage to write her a love poem in the 6/8 form (consisting of pairs of six-syllable


and eight-syllable verses) addressing her as Big Sister. Thus knowing of the boy's passion, she chose to 

ignore it and even tease him to tears about it. During the waning hours of one winter day, he followed 

her out to a rice paddy at a discreet distance, though not unbeknownst to her. She walked on among the 

rice stubs as if searching for something, and muttered to herself, knowing he was within earshot, 

“whoever finds the Diêu Bông leaf, I call him my husband forthwith.” Of course, there is no such thing 

as a Diêu Bông leaf. It has become the symbol of hopeless romantic love. 

After four years of such distance infatuation, when the boy Hoàng Cầm became a pubescent 

twelve-year-old, his angel Vinh got married and disappeared. 

Twenty-five years later, now married and having children of his own, Hoàng Cầm wrote the 

poem The Diêu Bông Leaf to remember the early unrequited romance that was etched tenaciously in his 

memory and never left. According to the septuagenarian Hoàng Cầm's own account, the poem came to 

his mind, while he was lying in bed one winter night unable to sleep, dictated by a female voice. He 

hurriedly scribbled every word on a notepad and had to spend half an hour in the morning to decipher 

the overlapping handwriting. He could not explain this rather strange creative process, but knew that 

after the last word was written down, he felt assuaged and could now fall asleep. 

Many of his poems are created in the same way. He hears a female voice saying or singing the 

first line or two in his mind, grabs paper and pencil that always lie besides him in bed waiting, and, as 

quickly as he can, scribbles everything he thinks he hears, heeding no diction, versification rules, 

rhyme, or rhythm. Yet such creativity always produces verse that is loved by his readers. 

The composer Phạm Duy set the poem The Diêu Bông Leaf to music in 1980 while he was 

living abroad. Because of the novel nature of the music, however, the piece never gained popularity 

among performers and audiences. In the early 1990s musician Trần Tiến set the poem to the style of a 

folk song, and the composition caught on rapidly although critics maintained the musician had totally 

misunderstood the spirit of the poem. 

Hoàng Cầm shows within his verse a gentleness of thoughts and emotions, a spark of charm 

that seems to stem from his native Kinh Bắc land, where villagers are born folk singers in the quan họ 

tradition, and an aesthetic sensibility that refuses to bend to any expediency. As a thoroughgoing artist, 

he lets his genius lead the way to create simple yet poetic charm in a modern verse form. His lyric 

poems, full of simple freshness and delight, are thus destined to live on in the hearts of his readers. 

Note on Quan họ 

Quan họ is a traditional antiphonal singing performance emanating from Bắc Ninh-Bắc Giang 

Provinces in Kinh Bắc Region, and consisting of alternate and responsive singing by groups of men 

and women during formal festivals and certain informal communal occasions. In traditional Vietnam, 

the quan họ session started with a pair of women singing their extemporaneous "challenges" for 

several minutes, prompting a pair of men to respond with a comparable-length composition of their 

own following the same melodies. Then the roles were reversed, with the men throwing down their 

challenges for the women to respond. Quan họ singing was performed often from a known repertoire of 

melodies. And the more elaborate lyrics were not infrequently written by poets. Though the themes 

might vary from homage to the village guardian spirits to more mundane topics, the main thrust of the 

quan họ was a courtship ritual between eligible singles of the traditional village, during which they 

could openly express their desire with the sanction of the notables and villagers. ■ 

TDL 

3 September 2009


Tình CÀm 

Hoàng CÀm 

Nếu anh còn trẻ như năm cũ 

Quyết đón em về sống với anh 

Rồi những chiều vàng phơ phất lại 

Anh đàn, em hát níu xuân xanh. 

Nhưng thuyền em buộc bên sông hận 

Anh chẳng quay về với trúc tơ 

Ngày tháng Tỳ Bà vương ánh nguyệt 

Mộng héo bên song vẫn đợi chờ. 

Có mây bàng bạc gây thương nhớ 

Có ánh trăng vàng soi giấc mơ 

Có anh ngồi lặng so phím cũ 

Mong chờ em hát khúc xuân xưa. 

Nếu có ngày nào em quay gót 

Lui về thăm lại bến thu xa 

Thì đôi mái tóc không xanh nữa 

Mây bạc, trăng vàng vẫn thướt tha... 

CÀm's Love 

Hoàng CÀm 

If I were young as in the days of old, 

I'd take you in fore'er to live with me. 

On each golden sundown that gently rolled, 

I'd play, you'd sing, we'd seize our bygone prime. 

But your boat's fast moored on spite's riverside, 

And I can't back to earlier romance. 

Always each night my lute sings to the moon 

In faded hope I still by you abide. 

Those spreading clouds beget the thought of you 

While yellow moon lights up my nights of dream. 

Still I sit here and play old songs anew 

Hoping you'd sing old tunes of the past springs. 

Should there be day when you turn back your steps 

To see again the harbor of the autumn old, 

Our hair would bear no more its dark freshness, 

We'd see white clouds, gold moon, romance untold. 



 

N‰u Anh Còn TrÈ 

Hoàng CÀm 

Nếu anh còn trẻ như năm ấy 

Quyết đón em về sống với anh 

Những khoảng chiều buồn phơ phất lại 

Anh đàn em hát níu xuân xanh 

Nhưng thuyền em buộc sai duyên phận 

Anh lụy đời quên bến khói sương 

Năm tháng… năm cung mờ cách biệt 

Bao giờ em hết nợ Tầm dương? 

Nếu có ngày mai anh trở gót 

If I Were Young 

Hoàng CÀm 

If I were young as in the days of old, 

I'd take you in fore'er to live with me. 

On each gloomy sundown that gently rolled, 

I'd play, you'd sing; and we'd revive our younger 

days. 

But your boat's now anchored at the wrong dock, 

A misfortune that makes me forget all. 

Year after year of long separation 

I wonder when you'll be free of the Tầm Dương 

debt?


Quay về lãng đãng bến sông xa 

Thì em còn đấy hay đâu mất? 

Cuối xóm buồn teo một tiếng gà… 

Should there be day when I return 

To hang around close by your pier, 

Will you be there or disappear 

Leaving the gloom to the cock's crow? 


24 July 2009 

Mê Không Có Em 

Hoàng CÀm 

Anh mê em không bao giờ có 

Có bao giờ em nở tròn đêm 

Biết ai về nổi hư huyền 

Để tôi xiết chặt mấy miền tịnh không 

Mắt em cứ sắc như nung 

Môi em mở đến tận cùng ảo mê 

Hồ nghe động bóng em về 

Lại hôn chấp chới, lại kề lửng lơ 

Tóc em thoảng gió mây hờ 

Lửa mong chưa tắt hương chờ còn say 

Mơ khuya chợt tỉnh phút giây 

Rã vòng tay quấn... vòng tay quấn mình 

Smitten Without You 

Hoàng Càm 

Bewitched by you as I've ne'er been before; 

And never seen you so radiant all night. 

Take me to the kingdom of illusion 

So I could squeeze all emptiness in my bosom. 

Your eyes are always burning hot, 

Your lips parting in sensual craze; 

Feeling your shadow has returned, 

I kiss the void and then fondle thin air. 

Like clouds your hair floats in the wind; 

Longing the fire smolders; yearning the scent 

lingers. 

In midst of night I wake for an instant. 

Reaching to grasp, my arms just wrap round me. 


24 July 2009 

ChÎ Em Xanh 

Hoàng CÀm 

Chị đi một chuyến chơi xanh cỏ 

Quay bánh linh xa miết triệu vòng 

Nhặt sợi vô cùng thêu áo gối 

Mau về mừng cưới 

(nhớ Em không?) 

Đón Chị hồn chênh 

lệch bóng đêm 

The Green Sisters 

Hoàng Càm 

You took a pleasure trip to the green grass 

Turning the magic wheel millions of times 

Picking fibers to make pillow covers 

For your wedding. 

(Do you miss me, Sis?) 

I fetch your soul in 

dark of night,


Chân không dìu dặt cánh tay mềm 

Tóc buông đổ thác về vô tận 

Bát ngát mùa 

đương độ tuổi Em 

Vậy thì Em ngắt quãng tân hôn 

Theo Chị lùa mưa đuổi nắng buồn 

Hai đứa lung linh lơi yếm áo 

Thuyền trăng dềnh sã cánh cô đơn 

Chị vỡ pha lê. Bùn vấy tay 

Hồn trong Em chuốc Chị chiều say 

Là Em cưới Chị xanh thiêm thiếp 

Sinh một đàn con 

Mây trắng bay. 

My bare feet guiding my soft arms, 

Hair cascading down to infinity, 

At harvest time 

Just as at my age's time. 

Let me cut short my honeymoon 

To help you chase away sad sun and rain. 

We both carouse loosing our camisoles, 

Riding the boat of moon blowing its lonely sail. 

You broke the crystal and soiled your hand with 

mud 

With my pure soul I you redeem this afternoon. 

In a union I wed you, green Sis. 

We'd have a bunch of kids 

Under a white cloud flight. 


24 July 2009 

CÕ Trai TÖ 

Hoàng CÀm 

Em váy xòe xuân 

Rắc hương đường tuổi trẻ 

Ngọn cỏ cứa dài chân 

Bước nõn bước ngây mơ 

Em ngoái lại 

chau mày 

hỏi cỏ gì sắc thế? 

Anh liền tra từ điển tình yêu 

Thuở mê xưa 

Và từ đấy... 

Em nhớ hình nhớ sắc 

Nhớ tên đời đời 

Gọi nó: 

cỏ trai tơ. 

Grass of Youth 

Hoàng Càm 

In a spreading spring skirt 

You sow fresh scent of youth. 

Sharp blades of grass injure your feet, 

At each graceful step that's innocent as a dream. 

You look back, 

Then frown, 

What sort of grass is so sharp? 

I hasten to look up the wordbook of love, 

Of old-time infatuation. 

Since then 

You've remembered its youthful shape and hue, 

And its name forevermore. 

You call it 

Grass of Youth. 


24 July 2009


Bên Kia Sông ñuÓng 

Hoàng CÀm 

Across the ñuÓng River 

Hoàng CÀm 

Em ơi! Buồn làm chi 

O Younger Sister! Don't feel sad. 

Anh đưa em về sông Đuống 

I will take you back to Đuống River 

Ngày xưa cát trắng phẳng lỳ 

Where the flat white beach sand used to spread. 

Sông Đuống trôi đi 

The Đuống continues to flow 

Một dòng lấp lánh 

Like a glittering ribbon 

Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ 

Reclining as if in an eternal struggle. 

Xanh xanh bãi mía bờ dâu 

Ngô khoai biêng biếc 

Đứng bên này sông sao nhớ tiếc 

Sao xót xa như rụng bàn tay 

Bên kia sông Đuống 

Quê hương ta lúa nếp thơm đồng 

Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong 

Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp 

Quê hương ta từ ngày khủng khiếp 

Giặc kéo lên ngùn ngụt lửa hung tàn 

Ruộng ta khô 

Nhà ta cháy 

Chó ngộ một đàn 

Lưỡi dài lê sắc máu 

Kiệt cùng ngõ thẳm bờ hoang 

Mẹ con đàn lợn âm dương 

Chia lìa đôi ngả 

Đám cưới chuột tưng bừng rộn rã 

Bây giờ tan tác về đâu ? 

Ai về bên kia sông Đuống 

Cho ta gửi tấm the đen 

Mấy trăm năm thấp thoáng 

mộng bình yên 

Những hội hè đình đám 

Trên núi Thiên Thai 

Trong chùa Bút Tháp 

Giữa huyện Lang Tài 

Gửi về may áo cho ai 

Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu 

Những nàng môi cắn chỉ quết trầu 

Green are the sugar cane rows and the thickets of 

mulberry; 

Green are the potato and the manioc. 

From this side why do I feel such longing, 

Such pain as if I had lost a hand? 

Across the Đuống River 

Is my country filled with ripe-scented rice. 

In the East Lake painting roosters and hogs explode 

in fresh colors, 

the people's colors lightening up on the paper. 

Our country has suffered grievously 

Since the war burned its brutal way across the land. 

Our fields were dry; 

Our houses burned; 

Dogs ran loose in troops; 

The long bayonets stained with blood; 

Now every corner and nook is deserted 

The swine and her litter are 

Separated by death. 

The rats used to run rioutous courtships 

Now where are they dispersed to? 

You who are going to Đuống River 

Let me send a black muslin cloth. 

Hundreds of years of fitful 

dreams of peace. 

Old village fetes and celebrations 

On the Paradise mountain, 

In the Bút Tháp Temple, 

In the midst of Lang Tài District. 

This cloth is to make a dress for someone, 

While temple bells toll, is nowhere to be found. 

The maids who used to sew and prepare betel,


Những cụ già phơ phơ tóc trắng 

Những em xột xoạt quần nâu 

Bây giờ đi đâu ? Về đâu ? 

Ai về bên kia sông Đuống 

Có nhớ từng khuôn mặt búp sen 

Những cô hàng xén răng đen 

Cười như mùa thu tỏa nắng 

Chợ Hồ, chợ Sủi người đua chen 

Bãi Tràm chỉ người dăng tơ nghẽn lối 

Những nàng dệt sợi 

Đi bán lụa mầu 

Những người thợ nhuộm 

Đồng Tỉnh, Huê Cầu 

Bây giờ đi đâu ? Về đâu ? 


Mẹ già nua còm cõi gánh hàng rong 

Dăm miếng cau khô 

Mấy lọ phẩm hồng 

Vài thếp giấy dầm hoen sương sớm 

Chợt lũ quỷ mắt xanh trừng trợn 

Khua giầy đinh đạp gẫy quán gầy teo 

Xì xồ cướp bóc 

Tan phiên chợ nghèo 

Lá đa lác đác trước lều 

Vài ba vết máu loang chiều mùa đông 

Chưa bán được một đồng 

Mẹ già lại quẩy gánh hàng rong 

Bước cao thấp trên bờ tre hun hút 

Có con cò trắng bay vùn vụt 

Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu ? 

Mẹ ta lòng đói dạ sầu 

Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ 


Ta có đàn con thơ 

Ngày tranh nhau một bát cháo ngô 

Đêm líu díu chui gầm giường tránh đạn 

Lấy mẹt quây tròn 

Tưởng làm tổ ấm 

Trong giấc thơ ngây tiếng súng dồn tựa sấm 

Ú ớ cơn mê 

Thon thót giật mình 

Bóng giặc dày vò những nét môi xinh 

The elderly folks with white hair, 

The children rustling in their brown shorts, 

Where are they now? Where have they gone? 

You who are going to Đuống River, 

Don't forget the faces of lotus bloom, 

The grocer's maid of the black teeth, 

whose smile broadcasts the sun of fall; 

The crowded Hồ market and Sủi market; 

The Tràm beachfront overflowing with fresh silk 

from the weavers 

who sell variegated silk 

The dyers 

of Đồng Tỉnh, Huê Cầu 

Where are they now? Where have they gone? 


Old gaunt mothers bending under hanging baskets 

of dried areca nuts, 

with a few flasks of red ink, 

a few tablets of dew-stained paper. 

Suddenly the blue-eyed devils with angry frowns 

Tore down the ramshackle stands with their cleated 

boots 

Pillaging, cursing, 

Closing the destitute market. 

The banyan leaves scatter around the stalls 

A few drops of blood spread o'er the winter dusk. 

Having sold not a penny's worth, 

The old moms shouldered their ware back home 

Wending their way along the bamboo grove. 

A white stork was flying past 

across the Đuống River to an unknown destination. 

Our silver-haired moms, hungry and sad, 

were slipping on rain-soaked roads. 


We had a band of kids 

By day fighting for a bowl of corn porridge, 

By night huddled under the bed to avoid bullets, 

Using the round shallow basket as warm refuge. 

They dreamed innocent dreams amidst thundering 

salvoes of shelling, 

babbling and starting in their dreams, 

the shadows of the enemy tormenting their 

charming young lips.


Đã có đất này chép tội 

Chúng ta không biết nguôi hờn 

Đêm buông xuống dòng sông Đuống 

-- Con là ai ? -- Con ở đâu về ? 

Hé một cánh liếp 

-- Con vào đây bốn phía tường che 

Lửa đèn leo lét soi tình mẹ 

Khuôn mặt bừng lên như dựng giăng 

Ngậm ngùi tóc trắng đang thầm kể 

Những chuyện muôn đời không nói năng 

Đêm đi sâu quá lòng sông Đuống 

Bộ đội bên sông đã trở về 

Con bắt đầu xuất kích 

Trại giặc bắt đầu run trong sương 

Dao loé giữa chợ 

Gậy lùa cuối thôn 

Lúa chín vàng hoe giặc mất hồn 

Ăn không ngon 

Ngủ không yên 

Đứng không vững 

Chúng mày phát điên 

Quay cuồng như xéo trên đống lửa 

Mà cánh đồng ta còn chan chứa 

Bao nhiêu nắng đẹp mùa xuân 

Gió đưa tiếng hát về gần 

Thợ cấy đánh giặc dân quân cày bừa 

Tiếng bà ru cháu buổi trưa 

Chang chang nắng hạ võng đưa rầu rầu 

"À ơi... cha con chết trận từ lâu 

Con càng khôn lớn càng sâu mối thù" 

Tiếng em cắt cỏ hôm xưa 

Hiu hiu gió rét mịt mù mưa bay 

"Thân ta hoen ố vì mày 

Hờn ta cùng với đất này dài lâu..." 

Em ơi! Đừng hát nữa! Lòng anh đau 

Mẹ ơi! Đừng khóc nữa! Dạ con sầu 

Cánh đồng im phăng phắc 

Để con đi giết giặc 

Lấy máu nó rửa thù này 

Lấy súng nó cầm chắc tay 

Mỗi đêm một lần mở hội 

This land has recorded their crimes, 

and we know of unabated anger. 

When night fell on the Đuống River, 

--Who are you, son? Where did you come from? 

Cracking a bamboo door open, 

--Come inside the four protecting walls. 

The flickering night fire lit up the mother's heart, 

Her face brightened as the rising moon, 

with compassion and white hair quietly telling 

eternally untold stories. 

When night went deep into the Đuống River 

The unit across the river had returned. 

The son stirred into action, 

Manhood rising in the fog 

With knife in the marketplace 

Or stick down the hamlet's end. 

The bright yellow ripe rice frightened the enemy 

Who found no satisfaction from food 

Nor peace from sleep. 

He couldn't maintain his posture 

And lost his mind 

Struggling as if stepping on burning fire 

So long as our fields are abundant 

And bask in the fair spring sun 

And the wind carries echoes of songs from far, 

So long the tiller fights and the militia tills. 

Grandma's lullaby resounds in afternoon 

In summer's stifling heat to the hammock's 

melancholy rhythm: 

“Ah oh,,, your father died fighting long ago 

When you grow up, up grows your enmity.” 

The voice of the young grass cutter of years past 

Comes through the gentle chill wind and the distant 

driving rain 

“My body is dirty because of you; 

But my hatred and this land will last and last.” 

O younger brother! Stop singing and making my 

heart ache. 

O mom! Stop weeping, for my heart is heavy. 

The field is dead silent. 

Let me go kill the enemy, 

Let his blood wash away this hatred. 

Let me seize his weapon in my hands.


Trong lòng con chim múa hoa cười 

Vì nắng sắp lên rồi 

Chân trời đã tỏ 

Sông Đuống cuồn cuộn trôi 

Để nó cuốn phăng ra bể 

Bao nhiêu đồn giặc tơi bời 

Bao nhiêu nước mắt 

Bao nhiêu mồ hôi 

Bao nhiêu bóng tối 

Bao nhiêu nỗi đời 

Bao giờ về bên kia sông Đuống 

Anh lại tìm em 

Em mặc yếm thắm 

Em thắt lụa hồng 

Em đi trảy hội non sông 

Cười mê ánh sáng muôn lòng xuân xanh. 

-- Việt Bắc, tháng 4, 1948 

Every night when there is a fete, 

My heart is filled with the dance of birds and the 

smile of flowers. 

The sun will soon rise 

As the horizon is becoming clear. 

Let the Đuống River surge 

its waters to the sea. 

So many enemy outposts destroyed, 

So many tears fallen, 

So much sweat spilled, 

So many nights fallen dark, 

So many life's stories. 

When I come back to Đuống River 

I will look for you. 

Wearing a red camisole, 

and a red silk belt, 

you go a-feting 

laughing with the light and youthful hearts. 



ChuyŒn Lâu RÒi 

Hoàng CÀm 

The Tale of Yore 

Hoàng CÀm 

Lần thứ nhất gặp anh, em nói: 

-Chỉ xin làm em gái của anh 

Lần thứ hai gặp em, anh nói: 

-Muốn xin em làm vợ của anh 

Lần trước, anh cười chẳng nói 

Lần sau, em cười quay đi 

Hôm nay 

Họ xa nhau từ lâu 

Còn lại tiếng mưa ngâu 

Gõ nhịp giọt phanh thềm đêm vắng 

Và một dòng thơ 

trang trải nợ ban đầu 

The first time you saw me, you said, 

--I just want to be your little sister. 

The second time I saw you, I said, 

--Just want you to be my wife. 

The first time, I smiled without a word. 

The second time, you smiled and left. 

Today, 

They have been apart for a long time. 

There is only the autumn rain 

Pattering on the deserted night porch 

with just a verse 

to pay the debt of that first time. 

Translated by Thomas D. Le


24 July 2009 

Giä V© 

Hoàng CÀm 

Giả vờ chim chích lạc đường 

Loáng qua cửa sổ anh từng ngó đêm 

Giả vờ hỏi phố không tên 

Ðể không ai biết chờ em phố nào 

Giả vờ quên bẵng không chào 

Ðể không ai thấy mình sao thẫn thờ 

Giả vờ chuyện gẫu vu vơ 

Như em anh chả bao giờ quen nhau 

Giả vờ dao chém không đau 

Cái hôm nổi bão gãy cầu vào em 

Pretending 

Hoàng CÀm 

Pretending to have lost my way, 

I flit each night past your window. 

I pretend to inquire about a nameless street 

So none would know where I wait for you. 

I pretend to forget to greet you 

So none would know how stricken I am. 

I pretend to chatter about trifles 

As if you and I have never met. 

I pretend that knives never hurt 

On the stormy night that broke the bridge to your 

heart. 



Lá Diêu Bông 

Hoàng CÀm 

Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng 

Chị thẩn thơ đi tìm 

Đồng chiều 

Cuống rạ 

Chị bảo 

Đứa nào tìm được Lá Diêu bông 

Từ nay ta gọi là chồng 

Hai ngày Em tìm thấy Lá 

Chị chau mày 

Đâu phải Lá Diêu bông 

Mùa đông sau Em tìm thấy Lá 

Chị lắc đầu 

trông nắng vãn bên sông 

Ngày cưới Chị 

Diêu Bông Leaf 

Hoàng CÀm 

Wearing a Đình Bảng hammock-like skirt 

you strolled around seeking something 

in the afternoon field 

among rice stalks. 

You said, 

Whoever finds the Diêu Bông leaf, 

I call him forthwith my husband. 

In two days I found the leaf. 

You frowned, 

That's not the Diêu Bông leaf. 

The following winter I again found the leaf. 

You shook your head, 

then gazed at the sunset across the river. 

The day of your wedding


Em tìm thấy Lá 

Chị cười xe chỉ ấm trôn kim 

Chị ba con 

Em tìm thấy Lá 

Xòe tay phủ mặt Chị không nhìn 

*** 

Từ thuở ấy 

Em cầm chiếc Lá 

đi đầu non cuối bể 

Gió quê vi vút gọi 

Diêu bông hời... 

...ới Diêu bông...! 

-- Rét 1959 

I found the leaf. 

Again you smiled and went on threading your 

needle. 

Then you had three children. 

I found the leaf. 

Spreading your hand to cover your face, you didn't 

want to look. 

*** 

From that day on 

I've been holding on to my leaf, 

wandering all across mountains and seas. 

The wind from home, whizzing by, calls out, 

O Diêu Bông! 

O Diêu Bông! 

Winter 1959 



 

Ngã Ba Sông 

Hoàng CÀm 

Mắt em đi suốt vòng thân phận 

Chỉ được quay về lúc lệ rơi. 

Hồn em thả hết nguồn thi tứ 

Chỉ được bừng lên lúc miệng cười. 

Thị ngã ba sông... Ba hướng thuyền. 

Hướng nào khôn, dại, hướng nào điên ? 

Liệu còn một hướng ta bơi đứng. 

Vót cánh mai vàng xập sóng đen. 

Vừa khi vuốt tóc nhìn chênh bến. 

Chợt thấy dài xanh ngất nước mây. 

Hoa khô xây bậc cho thềm ngọc. 

Một phím đàn đôi bốn cánh bay. 

Ngự đỉnh dài ánh nguyệt xuyên xanh. 

Đón chào nữ chúa khóc vô thanh. 

The River Fork 

Hoàng Càm 

My eyes roamed round the human condition 

And won't turn back till the teardrops fall. 

Your soul let loose all inspirations 

And won't flare up till the mouth breaks into smile. 

This here is the fork, which splits the river in three. 

Which branch is smart, which dumb, and which 

crazy? 

Is there one where I can swim standing up? 

With the yellow apricot branch on the dark wave. 

Just as I smoothed my hair to look at the pier, 

I saw a blue tunic the color of cloud and water. 

The dried leaves built steps to the porch of pearl. 

Just one bar of music for four pair of wings 

Reaching the pavilion top in blue moonlight


Hỏi thăm ai nấc rung hoàn vũ ? 

Ba ngã sông cùng đáp: chính anh ! 

To greet the queen with silent tears. 

One asks, whose sobs shake up the world? 

All three forks say: It's yours! 



Nguyên Hình o V†ng 

Hoàng CÀm 

Khi lửa khói tàn đêm 

Giòng sông êm ái 

Tôi lại gặp em 

Tưởng tháng năm dài chững lại 

Em vẫn thế ... 

Thon cây mềm trái 

Tóc hong chiều còn óng tuổi mơ xanh 

Sao mắt em cứ nhìn mơ mãi 

Về một phương trời ... 

Có phải đấy phương anh ? 

Có phải sắc đời miên man hồng chúm liễu mành 

Hay thời gian cũng đa tình đến thế? 

Không muốn trôi trên mặt em diễm lệ 

Vun vút quay vòng ... 

Em vẫn đợi ... 

Nguyên trinh 

Rồi một phương trời ... ? 

Có phải đấy phương anh? 

Tôi huyễn tưởng hay em là ảo tưởng 

Tôi vơ vào hoa? Hay em liệng xuống? 

Để sớm nay em trao cánh thiệp hồng 

Vâng. Đêm rằm ... Anh! 

...... Mình ... 

All Is Illusion 

Hoàng Càm 

When the fire petered out in the night 

By the tame river 

I met you again. 

After all these long years 

You are still your old self... 

Lithe body, soft fruit, 

Your hair painted gold by late sunset shining with 

youthfulness 

And your eyes always dreaming 

Of some faraway place... 

Could it be mine? 

Is it that life will ever be like a rose bud or behind a 

willow blind, 

Or is it that time too is so amorous 

It woudn't swiftly flee on from round your 

beauteous face? 

You kept waiting... 

Still a virgin 

For some horizon...? 

Could it be mine? 

Did I hallucinate or were you an illusion? 

Did I grope for a flower? Or did you throw it 

down? 

Then this morning you handed me a pink card. 

Yes, it's the night of the full moon... Darling! 

...Honey.. 


29 August 2009


Ai CÆp HuyŠn Bí 


Nói đến Ai Cập thì chúng ta thường nghĩ đến những Kim tư tháp cổ, hay tượng Nhân sư (The 

Sphinx). Thăm viếng nước Ai Cập là một chuyến du lịch đáng kể đối những người thích du lịch. 

Những thành phố có nhiều di tích lịch sử của Ai cập nằm dọc theo bờ sông Nile từ bờ biển Địa 

trung hải (vùng hạ lưu sông Nile) đi xuống miền nam (thượng lưu sông Nile) được biết đến nhiều nhất 

phải kể là Alexandria, Giza, Cairo, Saqquara, Memphis, Dashur, Meidum, Tell el-Amarna, Dendedra, 

Karnak, Luxor, Esna, Edfu, Kom Ombo, Aswan, Philae, và Abu Simbel. 

Quốc gia Ai Cập 

Ai cập là một trong những nước hiện diện sớm nhất ở bên bờ sông Nile ở vùng đông bắc Phi châu. Nến 

văn minh cổ của Ai Cập là một trong những nền văn minh cổ xưa và sớm nhất trong lịch sử loài người. 

Từ ngàn đời người Ai cập đã được biết là có phong tục ướp xác người chết và chôn trong những 

ngôi mộ như Masbata và Kim tự tháp. Mastabas là nguồn gốc đầu tiên của Kim tự tháp với một khối 

hình tháp xây bằng đá. Trong Mastaba có ba phòng: sảnh đường, phòng tế lễ và phòng thờ (nơi đặt 

tượng người chết). Mastaba hiện còn thấy ở vùng lăng mộ vua chúa ở Memphis, Ai cập. 

Một trong những Kim tự tháp lớn đầu tiên là Kim tự tháp Djoser ở Saqquara hình bậc thang, 

gồm 6 tầng thang,phía trên thu nhỏ dần, đáy hình chữ nhật, cao chừng 60 m. Đây là công trình của 

Imhotep (2770 BC). Hai kim tự tháp có ba bậc nhỏ hơn tìm thấy ở Meidum và Dashur. 

Kim tự tháp ở Giza gồm 3 kim tự tháp nổi tiếng là Kheops, Khephren, và Mykerinos. Những 

kim tự tháp này là tháp đá vôi. Ở Giza, ngoài ba kim tự tháp trên phải nói đến tượng Sphinx. 

Đền thờ 

Đền thờ cổ xưa được biết là dùng để thờ thần Mặt trời, nơi này cũng chính là để thờ vua. Một đền thờ


tiêu biểu còn thấy rõ như Đền Karnak ở Karnak . Theo tài liệu cổ thì đền thờ gồm có một tiền tháp môn 

(propylon), một đường lát đá hai bên có những tượng đầu người mình thú, rồi bút tháp obelisk, tượng 

vua và cửa tháp. 

Sông Nile 

Đời sống Ai cập cổ xưa 

Đời sống Ai Cập cổ coi như gắn liền với sông Nile, một dải sông dài 6695 km (4184 miles), có bẩy 

nhánh đổ vào Địa Trung Hải. Tên sông Nile bắt nguồn từ chữ Hy lạp “Nelios”, có nghĩa là Sông Thung 

lũng. 

Sông Nile bắt nguồn từ hồ Victoria, Uganda có tên là giòng Nile Trắng chảy qua Sudan, và Ai 

cập. Giòng Nile Xanh bắt nguồn từ hồ Tana, Ethiopa chảy qua Zaire, Kenya, Tanzanian, Rwanda, và 

Burundi cùng các nhánh chảy vào sông Nile hay hồ Victoria Nyanes. Những thành phố chính nằm kề 

bên sông Nile và Nile Trắng phải kể Cairo, Gondokoro, Khartoum, Aswan, Thebes/Luxor, Karnak, và 

thành phố Alexandria nằm gần nhánh Rosetta . 

Trong bài viết đó đây có thể kể rằng sông Nile chảy từ nam lên bắc. Điều này không có gì khó 

hiểu vì nước sông chảy theo giòng từ trên đồi núi cao ở trung Phi tới vùng delta sông Nile đổ vào biển 

Địa trung hải. Miền nam Ai Cập được gọi là Thượng Ai cập, miền bắc Ai Cập gọi là Hạ Ai cập. Trên 

bản đồ khúc sông Nile chảy qua Ai Cập nhìn tựa như hình chữ S. 

Phần thượng lưu sông Nile nằm phía nam của tượng Sphinx là một vùng đất hẹp, có ít nguồn lợi 

thiên nhiên nên không phát triển được mấy. 

Trái lại, phần hạ lưu sông Nile nơi nước chảy vào biển Địa Trung Hải là một vùng đất đồng 

bằng phì nhiêu được bồi đắp phù sa với nước sông Nile hàng năm từ tháng 6 đến tháng 9 nên rất màu 

mỡ và thuận lợi cho canh nông, mùa màng, trồng trọt và hải sản cùng chim cá cùng động vật. 

Tất cả các điều kiện thuận lợi thiên nhiên trên ở vùng hạ lưu sông Nile đã góp phần hình thành 

nền văn minh Ai Cập sớm nhất. Các ngành nghề như đánh bắt cá, nghề nông, thủ công nghiệp, và 

thương nghiệp đều phát triển ngay từ 3000 năm Trước Công nguyên (3000 BC). Đặc biệt, các di sản 

kiến trúc như Kim tự tháp, điêu khắc, Obelisk, đã được cả thế giới ngưỡng phục cho đến ngày nay.


Không đi vào chi tiết, chỉ xin tóm tắt là Kim tự tháp đầu tiên vào thời kỳ 2800 năm Trưóc Công nguyên 

(2800 BC) là do Hoàng đế Djoser ra lệnh cho Imotep xây và dựng ở Saqquara. 

Cỡ 2700 BC thì có kim tự tháp ở Meidum và Daschur. Sau đó là thời kỳ xây dựng kéo dài cỡ 20 

năm cho ba Kim tự tháp ở Giza của Kheops (Khufu), Khephren (Krafre), và Mykerinos (Menkaure). 

Phía trước Kim tự tháp Khephen là tượng nhân sư Sphinx có khuôn mặt tựa như Khephren. 

Sau thời kỳ Kim tự tháp thì một obelisk đầu tiên xây dựng ở Abusir để thờ thần mặt trời Re. 

Quan niệm về thế giới huyền bí của người Ai Cập cổ hay tôn giáo tín ngưỡng liên 

quan đến thần Ra (hay Re) 

Truyền thuyết kể rằng thần linh của người Ai Cập cổ, khi sơ khởi được quan niệm là một thế giới hỗn 

hợp của vật chất là nước. Vị thần đầu tiên, thần Atum (Ra hay Re), hàng năm xuất hiện như nước lũ của 

sông Nile ở xứ sở Ai Cập. Thần Ra sinh ra các bọt nước, từ đó biến thành thần Shu (liên hệ đến tia sáng 

mặt trời và không khí khô ráo giữa đất và trời) và nữ thần Tefnut (thần mưa, ẩm ướt liên hệ đến mặt 

trời và mặt trăng). Thế giới được tạo ra khi thần Shu và Tefnut sinh ra nữ thần Nut (Trời) và thần Geb 

(Đất). Theo như thế thì thần Tefnut với người anh song sinh Shu (và cũng là chồng) cùng với hai con 

tạo nên bốn nguyên tố chính: đất (Geb), trời (Nut), không khí (Shu), và nước (Tefnut). Người Ai cập có 

lòng tin rằng nếu không có nước của nữ thần Tefnut thì Ai cập sẽ bị khô cằn và bị mặt trời đốt cháy. 

Nut và Geb có bốn con là Osiris, Seth, Nephthys, và Isis. Isis là em và cũng là vợ của Osiris, 

con trai lớn của thần Geb. Osiris được cử làm vua Ai Cập cổ. Người em trai của Osiris là Seth được 

xem là người xấu. Vì ghen ghét, Seth đã âm mưu giết Osiris, phân thây ra làm nhiều mảnh vứt bỏ rải 

rác khắp nơi, và tự lên ngôi làm vua Ai Cập. Isis, vợ Osiris tìm đủ mọi cách để thu thập hầu hết những 

mảnh thân thể của chồng, nhờ thần Thoth dùng phép làm Osiris sống lại và sau đó Isis tự thụ thai với 

tinh trùng của Osiris và sinh ra Horus. Horus sau đó, tìm cách trả thù cho cha. Seth thách đấu với 

Horus, bị thua, và bị đày đến sa mạc và biến thành thần bão cát khủng khiếp. Osiris được ướp xác bởi 

Anubis và biến thành thần của thế giới bên kia. Horus lên ngôi vua và trở thành pharaoh. 

Có rất nhiều truyền thuyết xung quanh vị thần Ai cập và các triều đại Ai Cập 

Người Ai cập thờ rất nhiều loại thần. Họ cho rằng khi những hoàng đế (pharaohs) của họ chết đi, qua 

thế giới bên kia thì sẽ biết thành thần. Thế giới của người Ai Cập luôn xoay quanh các điều thần bí về 

con sông Nile và sa mạc, tạo nên một đức tin về các thế lực thần bí, luôn lôi kéo con người phải thuần 

phục các pharaohs và coi các pharaoh như một vị thần hiện hữu, thay mặt các vị thần khác có nhiệm vụ 

trông coi dân Ai Cập, cùng dung hòa các thế lực thiên nhiên khắc nghiệt để mang lại cho nhân dân Ai 

Cập một cuộc sống yên lành bên cạnh dòng sông Nile. 

Như trên đã đề cập, Osiris bị người em độc ác Seth giết chết. Sau đó Osiris được Thoth làm 

phép cho sống lại (phục sinh). Công thức I.A.O. (Isis, Apophis, Osiris) Sinh ra, Chết đi, Phục sinh rât 

quen thuộc với người Ai cập. Osiris giữ vai trò quan trọng trong Ai cập cổ huyền bí, và là vị thần được 

dân Ai cập hết lòng yêu quý và ngưỡng phục. Osiris dạy dân Ai cập cách làm ruộng, ăn rau, và ăn thịt 

thú vật đúng cách. Osiris cũng là vị thần của thế giới bên kia. Hình cho thấy Osiris là người được gói 

thân như xác ướp, có da mầu xanh, tay cầm một cái móc và một cái đòn đập lúa. Trên đầu Osiris mang 

một vương miện (atef) gồm một mũ hình nón trắng tượng trưng Thượng Ai Cập, có gắn lông đỏ hai


bên. 

Geb Nut Osiris Isis Horus 

Một tấm hình vẽ cho thấy nữ thần Nut cong người lên, có hai tay và hai chân chạm đất tạo 

thành một bán cầu. Thần Nut tượng trưng cho thiên đàng, chân và tay tượng trưng cho bốn cột trụ để 

trời nghỉ ngơi. Nut được thần không khí Shu (bố) đỡ. Chồng nàng nằm nghiêng trên mặt đất, chống 

một khửu tay và hai chân ở trên mặt đất. Vị trí nằm miêu tả đồi và thung lũng. Truyền thuyết nói rằng 

khi Shu nâng Nut (trời) trên Geb (đất), Shu đã chấm dứt được sự hỗn loạn mà nếu Shu thay đổi vị trí 

thì sự hỗn loạn lại xẩy ra. 

Chữ viết Ai Cập cổ: chữ tượng hình 

Chữ cổAi cập-Tefnut 

Đã lâu, các nhà khảo cổ học tìm thấy những ký hiệu tượng hình được khắc trên các bức tranh trong các 

di tích tìm thấy khi tiến hành khai quật Heliopolis vào năm1894. Tuổi của những chữ tượng hình này 

có niên đại vào khoảng 3200 TCN. Các nhà khảo cổ Ai cập xếp hệ thống chữ viết của Ai Cập cổ vào 

thể loại chữ tượng hình là lối viết sớm của hệ thống chữ viết của thế giới. 

Chữ tượng hình Ai Cập cổ không còn được sử dụng từ thế kỷ thứ 4. Đến thế kỷ 15, người ta bắt


đầu tìm cách giải mã hệ thống chữ viết của Ai Cập cổ. Đến thế kỷ 19, nhà khảo cổ người Pháp là 

Champollion đã giải mã được văn tự Ai Cập này. 

Trong lịch sử Ai cập, người Ai cập bị đô hộ bởi người La mã trong một thời gian , người La Mã tuy là 

dân tộc thống trị, nhưng họ cũng theo thờ các thần linh Ai Cập, cho nên, buổi đầu, người Ai Cập cũng 

còn giữ được đôi phần bản sắc của dân tộc họ. Nhưng đến khi Cơ Đốc giáo truyền sang vào thế kỷ 1 thì 

bản sắc đó phai nhạt đi nhanh. Hơn nữa, từ năm 332 TCN đất Ai Cập đã bị người Hy Lạp cai trị nên 

tiếng nói đã đồng hóa theo Hy Lạp rất nhiều. Vào thế kỷ 2 thì một ngôn ngữ mới, tiếng Copt, một thứ 

tiếng Hy Lạp của tín đồ Cơ Đốc giáo tại Ai Cập, đã trở thành thứ tiếng chính trong lãnh thổ. Đến thế kỷ 

4 thì tiếng nói và chữ viết Ai Cập cổ coi như hoàn toàn bị thất truyền trước khi được giải mã vào thế kỷ 

19 bởi nhà khảo cổ Jean-François Champollion. 

Tiếng nói bị mất, dân tộc Ai Cập cũng bị đồng hóa. Về sau, từ thế kỷ thứ 7 trở đi, đất Ai Cập 

dần dần biến thành một đất nước của người Ả Rập nói tiếng Ả Rập. 

Cuối thế kỷ 20, người ta đã truy ra là mẫu tự Phoenix (tổ tiên của người Li Ban) đã được đặt ra 

bắt chước theo văn tự Ai Cập. Sau đó các dân tộc Do Thái, Ả Rập, Hy Lạp và La-Tinh đã dựa theo mẫu 

tự Phoenix để thành lập chữ viết của mình. Ngày nay, các xứ dùng mẫu tự La Tinh, trong đó có Việt 

Nam, Pháp, Anh; các xứ dùng mẫu tự Hi Lạp, trong đó có Nga đều thừa hưởng di sản của chữ viết Ai 

Cập. 

Điều ấn tượng nhất chính là kỹ thuật xây dựng của người Ai Cập cổ. Những công trình đồ sộ, 

cao lớn và chính xác theo quan niệm vũ trụ của người Ai Cập cổ đến hôm nay cũng làm cho các nhà 

khảo cổ học lúng túng và việc liên tục khám phá. Có nhiều công trình nghiên cứu mới ra đời thay thế 

cho các lập luận cũ không còn đứng vững. Cũng cần nhắc đến kiểu kiến trúc đặc biệt của các cổng, cửa 

theo kiểu của vòm ở triều đại thứ 4; tất cả các lối vào của các công trình lớn được kết cấu bởi các cổng 

lớn có dầm đỡ. 

Ai cập bắt đầu thuộc Ai Cập từ khi Đại đế Alexandros III làm vua xứ Macedonia vào năm 332 

TCN. Khi Alexandros chết năm 323 TCN thì Ai cập rơi vào tay của Ptolemy. Triều đại Ptolemy bắt đầu 

từ đó và trị vì gần 300 năm và chấm dứt với nữ hoàng Cleopatra VII. 

Nữ hoàng Cleopatra VII 

Nhà Ptolemy truyền đến người trị vì cuối cùng là nữ hoàng Cleopatra VII Philopator. Năm 51 TCN, bà 

cùng lên ngôi và cưới người em trai, Ptolemy XIII Theos Philopator. 

Năm 49 TCN, ở Đế quốc La Mã có cuộc nội chiến giữa hoàng đế Julius Caesar và tướng 

Gnaeus Pompeius Magnus. Năm 48 TCN, Cleopatra bị lật đổ. Cùng năm đó, Pompeius bị đánh bại, 

ông phải chạy trốn vào Ai Cập và bị ám sát tại thành Alexandria bởi một viên quan của vua Ptolemy 

XIII. Caesar đã chiến thắng, xong sai đó ông lại dính vào cuộc nội chiến dành quyền giữa Ptolemy XIII 

và Cleopatra. Quân đội của Ptolemy XIII bị tiêu diệt và Caesar trở thành tình nhân của Cleopatra, ông 

lập lại ngôi vị cho bà. Cleopatra lại lên ngôi cùng một người em khác là Ptolemy XIV, còn bà thì theo 

Caesar về La Mã. Năm 44 TCN, Caesar bị giết và Cleopatra trở về Ai Cập.


Năm 41 TCN, Cleopatra có liên hệ với Marcus Antonius, một vị danh tướng La Mã. Năm 31 

TCN, La Mã có nội chiến, Cleopatra và Antonius cùng ra đánh trận Actium ngoài khơi. Tại đây, 

Cleopatra và Antonius đã bị danh tướng Octavian (người cháu gọi Caesar là chú) đánh bại. Theo 

truyền thuyết, sau thất bại, Cleopatra về cung điện và dùng một con rắn độc tự sát. Octavian chiếm 

được Ai Cập và năm 27 TCN, ông lên ngôi Hoàng đế La Mã (Augustus). 

Thời kỳ Ai Cập thuộc Hy Lạp kết thúc. Đất nước Ai Cập đã biến thành một tỉnh La Mã và bước 

sang thời kỳ Ai Cập thuộc La Mã. Đây là một thời đại thanh bình mà sử gọi là Thái Bình La Mã (Pax 

Romana). 

Những Obelisks cổ ở Ai Cập 

Những obelisk cổ còn lại ở Ai Cập không nhiều, tổng cộng tám cái gồm ba ở Karnak, một ở Luxor, một 

ở Viện bảo tàng Luxor, ba ở Cairo và một obelisk dang dở vẫn còn nằm ở Aswan. 

Đền đài Karnak, Thebes có ba obelisks: 

Obelisk Tuthmosis I, cao 66-75ft nặng cỡ 143-160 tons. 

Obelisk Hatshepsut, cao 97ft nặng 320-323tons. 

Obelisk Seti II, cao cỡ 23ft. 

Đền đài Luxor: Luxor có Obelisk Ramses II cao 82ft nặng 254 tons. 

Viện Bảo tàng Luxor: có obelisk Ramses II 

Thành phố Cairo 

Heliopolis, Cairo. có Obelisk Senusret cao cỡ 69 ft nặng 120 tons. 

Gezira Island, Cairo. Có obelisk Ramses II cao cỡ 68 ft nặng 120 tons. 

Cairo International Airport. Có Obelisk Ramses II cao cỡ 56 ft nặng 110 tons. 

Đền Luxor Đền Karnak Hypostyle Hall 

Đền Luxor 

Đền Luxor được Amenhotep III cho xây cất để thờ thần Amun-Re, vợ là Mut, và con trai là Khonsu. 

Đền này được coi là nơi trú ẩn của Amun Re. Đền này trực tiếp nối liền với đền Karnak, trung tâm


chính để thờ Amun-Re hay Amun-Min, là thần mắn con. Ngày xưa trước đền có một cặp obelisks dành 

riêng cho Ramesses II thờ thần Ramun-Re. Nhưng hiện nay chỉ còn có một obelisk làm bằng đá hoa 

cương hồng, cao 25 m (82ft) nặng cỡ 254 tons. Obelisk thứ hai cao 23 m, (72 ft/230 tons) hiện ở tại 

Place de La Concorde, Paris, Pháp. Pháp đã nhận obelisk này như món quà của Ai Cập vào năm 1836 

để thắt chặt ngoại giao giữa hai quốc gia. Lối dẫn vào khu vực phức hợp cũng còn tồn tại hai tượng 

Ramesses ngồi. Trong thời gian đền Luxor còn nằm ẩn sâu dưới lòng đất cát thì vào thế kỷ thứ XIV 

một ngôi đền Hồi giáo được xây ngay phía trên ngôi đền Luxor. Hiện nay đền Hồi giáo vẫn còn thấy. 

Đền đài Karnak 

Như đã nói ở trên dẫy đền đài Karnak nằm ngay gần phía bắc của Luxor. Nơi đây có đủ loại di tích như 

đaị lộ đầu người mình thú dẫn đến đền thờ, cột trụ khổng lồ. Đền Karnak được phân chia ra làm bốn 

khu vực. Chỉ có khu của Amun-Re là mở cửa cho du khách. Ai tới Karnak cũng phải sững sờ trước 

những hàng cột khổng lồ ở Hypostyle Hall trong khu Amun-Re, một khu vực rộng 5,000 thước vuông, 

với 130 cột, chia làm 16 dẫy; 122 cột cao 10 m, 12 cột cao 21 m, có đường kính lớn hơn 3 m. 

Một obelisk được Hoàng hậu Hatshepsut (1473-1458 BC) cho dựng lên. Obelisk được cắt từ đá 

granite quarries ở Aswan. Obelisk của Hatshepsut cao 97 fr nặng 320 tons. Dưới đáy có hàng chữ cho 

biết việc cắt đá và hoàn thành tốn 7 tháng. Hatshepsut đã dựng 4 obelisks, nhưng chỉ còn có một là 

đứng. Một đã gẫy và chỉ còn một nửa nằm gần đó. 

Obelisks: Tuthmosis, Hatshepsut Seti Obelisk dang dở tại Aswan 

Gần đó là một obelisk dựng bởi Tuthmosis I (1504-1492 BC) nhỏ hơn cao 75 ft, nặng cỡ 160 

tons. Obelisk Tuthmosis I hơi nghiêng một chút. Trên bốn mặt của obelisk có khắc ba hàng chữ, hàng 

ở giữa thường cho biết lịch sử của những vị vua thời đó.Hàng chữ ở mặt phía đông có liên hệ đến 

Tuthmosis I. 

Ngoài hai obelisk cao, còn một obelisk rất thấp của Seti II nằm trong Đền lớn của Amum, 

cao khoảng 23 ft. 

Obelisk thường dựng có đôi, chiều cao hơi chênh lệch nhau một chút. Kích thước cùng độ góc 

của cặp obelisk đã được tính toán kỹ lưỡng khi dựng đặt ở một địa điểm với nhiều nghiên cứu về thiên 

văn và lịch ngày tháng.


Obelisk dang dở ở Aswan 

Đây là obelisk lớn (cao) nhất của thời cổ đại. Hiện nay obelisk này vẫn còn nằm tại chỗ, còn gắn liền 

với một tảng đá. Vì có một vết nứt tự nhiên ở trên tảng đá mà công trình này phải bỏ dở. Obelisk dang 

dở nằm ngang này cho thấy có chiều cao 36 m (120 ft), và như vậy nếu được hoàn tất thì đó là obelisk 

cao nhất và nặng nhất cỡ 1000 tons. Obelisk dang dở này đã được cho rằng là một cặp với Lateran 

obelisk ngày trước dựng ỡ Karnak, nay ở Rome, Italy, gần nhà thờ San Giovanni. 

Obelisk ở Cairo 

Thành phố thủ đô Cairo có 3 obelisks 

Cairo Airport Heliopolis Geriza 

Obelisk ở tại Heliopolis, Cairo, Egypt của pharaoh Sesostris I (trị vì 1972-1928 B.C.), cao 69 

feet, nặng 120 tons. Đây là obelisk cổ nhất từ thời Trung Nguyên (2050-1786 B.C.), được dựng để kỷ 

niệm trị vì hơn 30 năm của vị pharaoh Sesotris I. Người ta cho rằng cái obelisk thứ hai đã đổ mất vào 

thế kỷ thứ 12 A.D. 

Obelisk ở Vườn Al Andalus, Gezira Island. Đây là obelisk của Ramses II xuất xứ ở Tanis cách 

bắc Cairo cỡ 70 miles. Nó được chuyên chở đến Vườn Al Andalus, đảo Gezira trên sông 

Nile, gần Cairo vào năm 1958. Obelisk này cao cỡ 45 ft. 

Và ở gần phi trường Cairo có một Obelisk cao cỡ 56 ft. 

Ngoài obelisks cổ không mang nhiều ấn tượng, Cairo có Đền Al Azhar mosque, Cairo tower, và 

viện bảo tàng Ai cập, Cairo. Viện bảo tàng Cairo là một trong những VBT lớn nhất thế giới với những 

tạo tác và di sản từ thời cổ đại với 250,000 mẫu vật có từ 5,000 năm về trước và 11 xác ướp của các 

triều đại Pharoah Ai cập. Bộ sưu tập những báu vật của vua Tutankhamum là nơi được chiêm ngưỡng 

nhiều nhất.


Alexandria 

Một thành phố Ai Cập có nhiều di tích lịch sử là Alexandria, Alexandria là thành phố lớn thứ hai của 

Ai Cập nằm ở Tây Bắc sông Nile. Là hải cảng chính của Ai Cập, và là trung tâm kinh tế, văn hóa, 

chính trị của Ai Cập. Có viện bảo tàng Graeco Roman, có thư viện Alexandria. Thư viện Alexandria 

nằm ngay bờ biển Địa Trung Hải có nhiều chữ tượng hình, ký tự cổ của nhiều quốc gia trên thế giới, kể 

cả ký tự có trong bộ chữ cái của tiếng Việt. Có pháo đài Qaitbay cùng ngọn hải đăng. Alexandria cũng 

có lâu đài và vườn Montazah rất đẹp. 

Thư viện Alexandria 

Tượng khổng lồ Memnon 

Hai tượng khổng lồ Memnon 

Phía Tây thành phố Thebes, Luxor hiện nay chỉ còn lại vết tích duy nhất của một ngôi đền lớn với hai 

tượng khổng lồ thường gọi là Tượng khổng lồ Memnon và Emathion. Hai tượng, cao 18 m và nặng cỡ 

1300 tấn, nguyên thủy là tượng thờ Amenophis III của người Ai cập. Khi Hy lạp trị vì Ai Cập, họ đã 

gọi tượng này là Memnon. Theo thần thoại Hy lạp thì Memnon (con của Eos và Tithonus) là hoàng tử 

xứ Ethiopie đã tham dự chiến trận thành Troy và bị Achilles giết chết. Người Hy lạp đã nghe thấy từ 

tượng Amenophis (bên trái) phát ra tiếng vi vu do gió lọt vào kẽ hở trong tượng gây ra, tựa như tiếng 

rên rỉ than thở của Memnon khi thấy dạng của Eos (hay Aurora, mẹ của Memnon) hiện ra trong bầu 

trời vào mỗi buổi sáng, nên đặt tên tượng là tượng Memnon. Tiếng vi vu đã biến mất sau khi được chỗ 

nứt được sửa chữa. 

Tạm kết 

Bài viết rất ngắn này chỉ mới nêu lên đuợc một vài địa danh của Ai cập. Những đền đài và một số địa 

danh có nhiều di tích lịch sử của Ai cập sẽ được viết tiếp trong một bài viết khác. ■ 


31 July 2009


Thơ Haiku 

Kim-Châu 

(7/09) 

Mưa Thu 

Mưa long lanh 

Trên lá thu đỏ tía 

Như lệ rơi


Cô Đơn 

Hồ gợn sóng 

Bóng thiên nga cô đơn 

Màn chiều buông 

Lúa Vàng 

Ắnh nắng chiều 

Lúa chín bông nặng trĩu 

Người ấm no


Hoàng Hôn 

Cuối chân trời 

Ánh hoàng hôn u uất 

Mây ngừng trôi 

Rừng Thu 

Rừng thu buồn 

Lá đỏ vương khắp nơi 

Không bóng người


Suối Vắng 

Suối rì rào 

Nước lặng lẽ trôi xuôi 

Lá thu rơi 

Khóc Thương 

Bên phần mộ 

Cô phụ ngồi khóc thương 

Nửa đoạn đường


Tiễn Đưa 

Tiễn người về 

Miền vĩnh cửu xa xôi 

Xin an vui 

Kim Châu


Vào Thu 

TÜ©ng Vân 

Ngẫn ngơ…hồn lữ khách 

Nắng vàng sương mỏng pha màu lá 

Trời mây nước..vào thu! 

 


Sương sớm còn lãng đãng 

Tình xua mãi chờ đợi thẫn thờ 

Ghi vội mấy vần thơ 

 

Growing Old Together 


eyes on the blue sea 

their shadows elongating 

white waves slicing sand 

June 2008


Old Age 


yellow autumn leaves 

hanging onto still branches 

dead leaves on gravels 

June 2008 

 

Sunshine 


she forgets gray clouds, 

pouring rain and howling wind 

his smile brings sunshine 

July 2009


The Brightest Star 


on a moonless night 

a sea of stars fills the sky 

dim in your twinkle 

August 2009


Mt Bài ThÖ 

cûa William B. Yeats và cûa Pierre de Ronsard 


Bài thơ của William Butler Yeats: Một Mai Khi Em Không Còn Trẻ 

William Butler Yeats sinh năm 1865 ở Ái Nhĩ Lan, , thuộc vào nhóm dân Anglo-Irish (hay còn gọi 

là West Britons). Năm 1868 thì gia đình dọn về Luân đôn, sau đó trở về Dublin, Ái Nhĩ Lan một thời 

gian cho đến năm 1887 thì lại sang Luân đôn. Ông nhận được giải thưởng văn chương Nobel vào năm 

1923. Thời gian ở Luân đôn ông tích cực tham gia phong trào “Phục hưng Ái Nhĩ Lan” với nguyện 

vọng phục hồi văn hóa xã hội Gaelic (Irish). Và cũng trong thời gian này ông quen biết Maud Gonne, 

một người phụ nữ lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc Ái Nhĩ Lan. Năm 1904, ông thành công 

trong việc phối hợp thành lập Nhà hát Abbas. Phong trào cách mạng giải phóng dân tộc Ái Nhĩ Lan 

(1919-1923) có ảnh hưởng rất lớn đến thơ ông. Thơ Yeats, với nhiều sắc thái dân tộc Ái nhĩ Lan, là một 

trộn lẫn giữa biểu tượng và lãng mạn vào thời điểm đó. Thơ Yeats cũng mang khuynh hướng đào sâu trí 

tuệ. Sự thấu triệt thơ ông cần có một trình độ hiểu biết về lịch sử, văn chương, và xã hội. Trái với một 

số thi hào đã nhận đuợc giải thưởng văn chương thì đã coi như đã đạt tuyệt đỉnh văn thơ, và sau đó sẽ 

không còn giữ được phong độ nữa, sau khi nhận giải thưởng văn chương 1923 qua những tác phẩm 

trong kịch trường, thì thi nghiệp của Yeats lại càng tiến cao hơn nữa. 

WHEN YOU ARE OLD 

When you are old and gray and full of sleep, 

And nodding by the fire, take down this book, 

And slowly read, and dream of the soft look 

Your eyes had once, and of their shadows deep; 

How many loved your moments of glad grace, 

And loved your beauty with love false and true, 

But one man loved the pilgrim soul in you, 

And loved the sorrows of your changing face; 

And bending down beside the glowing bars. 

Murmur, a little sadly, how Love fled, 

And paced upon the mountains overhead 

And hid his face amid a crowd of stars. 

William Butler Yeats, 1892 

Trong bài thơ ngắn 12 hàng mà Yeats làm khi 26 tuổi, Yeats nghĩ về Tình yêu, Thời gian và khả 

năng tàn phá của Thời gian. Bài thơ viết ngày 21 tháng 10 năm 1891, và được gửi cho một người đàn


bà mà Yeats đã yêu tha thiết, đó là người đẹp Maud Gonne, lãnh tụ của phong trào giải phóng dân tộc 

Ái Nhĩ Lan. Vào thời đó Yeats đã cầu hôn Maud hai lần và đều bị nàng từ chối. Mặc dù bài thơ của 

Yeats viết bắt chước bài sonnet nổi tiếng của Pierre de Ronsard gửi cho Hélène (1578) “Sonnet pour 

Hélène: Quand vous serez bien vieille,…”, cùng mang ý niệm của Shakespeare nói về Thời gian và 

Tình yêu. Thời gian trong thi phẩm của Shakespeare nói về sự tàn phá của thời gian, còn trong thơ 

Yeats thì Thời gian được dung thứ hơn. Yeats cảm thấy tự ái được ve vuốt (bởi vì Maud đã từ chối 

tình yêu của Yeats khi còn trẻ đẹp, thì nàng sẽ tìm thấy tình yêu ở Yeats với một tình yêu tôn linh nhiệt 

tâm). 

Khi Ronsard tiên đoán lúc ông trở thành bóng ma lẩn quẩn quanh mộ mình thì người Ronsard 

yêu, nay là một bà già còm cõi sẽ phải hối hận đã gạt bỏ tình yêu của Ronsard. Trái lại Yeats thì nhẹ 

nhàng hơn, ông đổ lỗi cho sự thất bại trong tình yêu không phải là do người đàn bà mà do Tình yêu 

của chính Yeats, một người lúc đó đã rời bỏ quỹ đạo của loài người trần thế. 

Trong câu đầu, nhà thơ kể cho Maud Gonne nghe rằng khi nàng về già, tóc bạc xám, nàng sẽ 

tối ngày buồn ngủ, ngồi cạnh lò sưởi để sưởi ấm thân thể lạnh cóng. Nhà thơ sẽ bảo nàng cầm tập thơ 

của ông lên và đọc chậm chạp, và nhớ những ngày nàng còn trẻ khi nàng có cái nhìn êm ái và có đôi 

mắt quầng đậm. Đoạn 2, nhà thơ bảo nàng hãy nhớ lại những người đã yêu nàng thật sự vì sắc đẹp thể 

xác hay cả những kẻ giả vờ. Nhưng ông bảo nàng rằng chỉ có ông là một người đã yêu cả tâm hồn 

nàng, một linh hồn được chuyển sinh từ thân thể này sang thân thể khác (pilgrim soul). Nhà thơ nói 

rằng chỉ có ông đã yêu nàng không chỉ vì sắc đẹp trẻ trung mà yêu cả sự phiền muộn và sắc đẹp tàn tạ 

của nàng. Trong đoạn ba, nhà thơ nói nhiều hơn nữa rằng khi về già nàng sẽ ngẫm nghĩ, gục đầu bên lò 

sưởi có chấn song đựng củi sáng rực và thương tiếc khóc than nhà thơ mà lúc đó linh hồn đang lên cao 

dần vượt quá đỉnh núi và nhập vào với tinh tú trên trời, sau khi ông đã rời thân xác. 

Bài thơ biểu lộ tình cảm thắm thiết mà Yeats dành cho Maud được coi như là một thông điệp 

toàn cầu, cấu trúc theo thể abba trong cả 3 đoạn. Chữ yêu được nhắc đến 6 lần. 

Đây chỉ là một bài thơ trong ít nhất là 26 bài thơ mà Yeats đã viết cho Maud. Sau hai lần ngỏ lời cầu 

hôn Maud (năm 1891), là những lần kế tiếp 1899, 1900, 1901, 1903, nhưng ông luôn luôn bị Maud từ 

chối. Và cho đến năm 1916 khi Yeats 51 tuổi, ông lại ngỏ lời muốn lấy cô con gái 21 tuổi của Maud 

với người chồng đầu tiên, nhưng cũng không thành. Câu chuyện tình của Yeats với Maud có ảnh 

hưởng nhiều đến cuộc đời của ông từ khi còn trai trẻ đến tuổi trung niên, nhưng Yeats luôn luôn chứng 

tỏ tình yêu của Maud không hề làm suy giảm sư hăng say của ông trên con đường phụng sự văn hóa, 

chính trị, và xã hội. 

Một mai khi em không còn trẻ 

Một mai tóc bạc buồn hiu 

Em nghiêng bên lửa nâng niu sách tình (1) 

Nhẩn nha đọc nhớ chuyện mình 

Một thời đôi mắt diễm huyền quầng sâu 

Lúc thời bao kẻ ngất ngây 

Yêu em thật giả tình say khó bàn 

Riêng anh yêu cả linh hồn 

Yêu em yêu cả gánh buồn dung nhan


Ghi chú. 

Cúi đầu bên lửa sáng lan 

Em buồn thầm khẽ thở than Tình rời 

Bước dần lên núi cao vời 

Thoát thân mình giữa vùng trời đầy sao 

Sóng Việt phỏng dịch 

20 July 2009 

(1) Sách tình: sách của Yeats, ông nói về tuyển tập thơ văn mà ông viết cho Maud, đối tượng của bài 

thơ. 

Bài thơ Sonnet của Pierre de Ronsard gửi Hélène 

Như đã viết ở trên, William Butler Yeats đã viết bài When You Are Old phỏng theo Sonnet pour Hélène 

của Pierre de Ronsard. Điểm chung của cả hai bài thơ đều nói đến tình 

yêu, tuổi tác và sự hủy hoại của thời gian. Ngoài khác biệt về nhân sinh 

quan giữa hai bài, nội dung cũng có khác biệt khi Ronsard mang chính 

tên mình vào bài thơ, làm khi ông đã ngoài 50 tuổi và có vẻ như cay 

đắng, cùng tôn cao mình lên; còn W. B Yeats, làm bài thơ khi mới 27 

tuổi, thì bình thản hơn, khiêm nhường hơn, và cao cả hơn. 

Bài thơ viết theo cấu trúc sonnet 14 hàng, 10 tiết âm mỗi hàng 

với tám câu đầu theo vận abba, abba, sáu câu sau ccd, ccd. 

Dưới đây là bài dịch Anh ngữ của Giáo sư Thomas Le, Việt ngữ do 

Sóng Việt phỏng dịch với một bài 14 hàng 8 âm tiết mỗi hàng, và một 

bài viết theo thể lục bát. 

Tượng Pierre de Ronsard trong Château de Blois 

Ghi chú. Ronsard (1524-1585) làm thơ tình cảm cho rất nhiều phụ nữ. Thơ tình Ronsard đáng kể và 

nổi tiếng theo thứ tự thời gian là ông làm một cô gái rất trẻ tên là Cassandre Salviati (1545-52), và sau 

đó là Marie Dupin (1555), và Hélène de Surgères (1578). 

Sonnet pour Hélène 

Pierre de Ronsard (1524-1585) 

Quand vous serez bien vieille, au soir à la chandelle 

Assise auprès du feu, dévidant et filant


Direz, chantant mes vers, en vous émerveillant 

Ronsard me célébrait du temps que j'étais belle 

Lors vous n'aurez servante ayant telle nouvelle 

Déjà sous le labeur à demi sommeillant 

Qui au bruit de Ronsard ne s'aille réveillant 

Bénissant votre nom de louange immortelle 

Je serais sous la terre, et phantôme sans os 

Par les ombres myrrtheux je prendrais mon repos 

Vous serez au foyer une vieille accroupie 

Regrettant mon amour et votre fier dédain 

Vivez, si m'en croyez, n'attendez à demain 

Cueillez dès aujourd'hui les roses de la vie 

Sonnet for Hélène 

When you are old, at night by candlelight 

Sitting by the warm crackling fire spinning, 

You will recite my verses marvelling, 

Ronsard sang of me as a beauty bright. 

There will hardly be any maids 

Half asleep from the day's labor 

Who will not awake on hearing Ronsard 

Bless your name with eternal praise. 

I will lie in the ground, a boneless ghost, 

Reposing in the myrtle's deep shadow, 

And you crouching by the hearth an old maid 

Will regret my love and your proud disdain. 

Heed my word, live now and not tomorrow 

And gather today the rosebuds of life. 


Hélène Hỡi! 

Một mai nàng già, chiều tối mon men, 

Quay tơ cuộn chỉ nghe lửa reo bên 

Đọc ca thơ tôi tấm lòng hào hứng 

Ronsard ngày đó dốc lòng ngợi khen.


Ghi chú: 

Còn đâu thấy cảnh, thiếu ngủ kẻ hầu, 

Tỉnh cơn ngất ngây, giữa ngày mài miệt, 

Nghe khi Ronsard buông lời nhiệt liệt, 

Vinh danh nàng mãi đến mức thuộc lầu. 

Nằm dưới đất, ta, hồn ma lẩn quất, (2) 

Lặng lẽ nghỉ dưới vòm cây âm thế. (3) 

Nàng già còm, nép mình bên lò sưởi, 

Sẽ tiếc nuối gạt tình vì kiêu ngạo. 

Hãy nghe tôi nên hưởng trọn ngày nay 

Khi tuổi trẻ thanh xuân còn tươi thắm. 

Sóng Việt phóng tác 

21 July 2009 

Tôi (1) và ta (2) ám chỉ nhà thơ Pierre de Ronsard. 

(3) Cây myrtle ở đây trong Thần thoại Cổ điển là loại cây ở thế giới bên kia (Âm phủ). 

Hélène nàng hỡi! 

Một mai già yếu chiều buông 

Quay tơ ngồi sát nghe buồn lửa reo 

Thơ tôi em đọc ca theo 

Nhớ Ronsard tán đủ điều mỹ nhân 

Còn đâu tỳ nữ hầu thân 

Tỉnh cơn ngầy ngật, quên phần đa mang 

Ronsard ngày đó tôn nàng 

Gọi tên em mãi chẳng màng ngày đêm 

Bóng ma lẩn quẩn mồ bên 

Dưới cây âm thế, nghỉ thêm lặng tờ 

Già còm bên lửa em mơ 

Tiếc than tự trách ơ thờ vì kiêu 

Nghe tôi, nên hưởng ngay yêu 

Xuân thì đang độ mỹ miều đẹp tươi.■ 

Sóng Việt phóng tác 

22 July 2009


L'Invitation au sommeil 

Par FRANÇOIS COPPÉE 

I 

Quand il n'était qu'un tout petit garçon, autrefois, chez ses braves gens de père et mère, c'était le 

meilleur moment de la journée. 

Le dîner était fini; la maman, après avoir donné un coup de serviette à la toile cirée, servait la demitasse 

du père,—du père qui, seul, prenait du café, non par luxe et gourmandise, mais parce qu'il devait 

veiller très tard à faire des écritures. Et tandis que le bonhomme sucrait son moka,—un seul morceau, 

bien entendu!—devant toute la famille assise autour de la table ronde, la maman,—une boulotte de 

quarante ans, encore fraîche, tournant sans cesse vers son mari de tendres et intelligents regards de 

chien fidèle,—la maman apportait le panier à ouvrage. Les trois soeurs, nées à un an de distance, se 

ressemblant, chastement jolies, avec les robes taillées dans la même pièce d'étoffe et les honnêtes 

bandeaux plats des filles sans dot qui ne se marieront pas, commençaient à ourler des mouchoirs; et lui, 

le gamin, le dernier-né, le Benjamin, exhaussé sur sa chaise haute par une Bible de Royaumont inquarto, 

édifiait un château de cartes. 

En Juillet, dans les longs jours, on allumait la lampe le plus tard possible, et, par la fenêtre ouverte, on 

voyait un ciel orageux de soir d'été, aux nuages bouleversés, et le dôme des Invalides, tout écaillé d'or, 

dans la fournaise du couchant. 

Comme c'est très mauvais pour la digestion d'écrire comme ça tout de suite après dîner, on faisait un 

peu causer le père, afin de retarder le moment où il se mettrait à son travail du soir: des copies de 

mémoires, à six sous le rôle, pour un entrepreneur du quartier. Le pauvre homme, une nature de rêveur, 

un esprit littéraire, qui jadis, dans sa chambre d'étudiant, avait rimé des odes philhellènes, en était 

arrivé là, ayant perdu l'espoir de passer sous-chef, et employait toutes ses soirées à copier du jargon 

technique: «Démonté et remonté la serrure... Donné du jeu à la gâche, etc., etc.» 

Mais, pour le moment, il s'oubliait à bavarder avec sa femme et ses filles. 

Gaîment, car tout allait à peu près bien dans l'humble ménage. Un marchand de bons-dieux de la place 

Saint-Sulpice avait offert à l'aînée, la grande Fanny, l'artiste, celle dont les «anglaises» blondes faisaient 

rêver tous les rapins du Salon Carré, de lui payer cinquante francs son pastel d'après la Vierge au 

coussin vert. La seconde, Léontine, avait «pioché» toute la journée son Menuet de Boccherini. Quant à 

la grosse Louise, la cadette, elle ne pensait qu'à la coquetterie, décidément. Ne voilà-t-il pas qu'elle 

parlait—s'il y avait des gratifications au 15 août—de s'arranger une petite capote, pareille à celle qu'elle 

avait vue chez la modiste de la rue du Bac! 

—«Louise, mon enfant,—s'écriait le père,—tu fais des chapeaux en Espagne!» 

Et l'on riait. 

Mais la maman pensait au sérieux, elle. Si le père obtenait une gratification, elle avait remarqué, au 

Petit-Saint-Thomas, un mérinos, bon teint et grande largeur, «pour vos robes d'hiver, mesdemoiselles.» 

Et elle ajoutait gravement: «C'est tout laine!» comme si le coton n'eût jamais existé, et comme si, à 

cause de lui, des milliers de nègres n'eussent pas souffert plusieurs siècles d'esclavage.


Tout à coup,—il faisait presque nuit dans la chambre,—le père s'apercevait que son petit garçon venait 

de s'endormir, la tête sur son bras replié, parmi l'écroulement du dernier château de cartes. 

—«Ah! ah!—disait joyeusement le brave homme,—le «marchand de sable» a passé.» 

L'exquise minute! Il ne l'oubliera jamais, le gamin, qui a des cheveux gris maintenant! Sa mère le 

prenait dans ses bras, et il sentait la barbe rude de son père et les lèvres fraîches de ses trois soeurs se 

poser tour à tour sur son front ensommeillé; puis, avec une délicieuse sensation d'évanouissement, il 

laissait tomber sa petite tête sur l'épaule maternelle, et il entendait confusément une voix douce—oh! si 

douce et si caressante!—murmurer près de son oreille: 

«Maintenant, il s'agit de faire dodo!» 

II 

Vingt ans plus tard, il était un poète inédit, un étudiant en rimes, et il faisait une partie de campagne 

avec sa chère petite Maria, une modiste ressemblant à une madone du Corrège, qui serait anglaise. 

A l'arrivée, en descendant de la voiture publique et en déposant leur léger bagage dans la chambre 

d'auberge, ils avaient bien ri, elle et lui, du brevet de maître d'armes encadré, du bouquet de fleurs 

d'oranger sous un globe, du grand lit à bateau et du papier de tenture où se reproduisait à l'infini le 

nabab fumant son chibouck sur un éléphant. Mais, quand ils eurent ouvert la fenêtre donnant sur la 

campagne et qu'ils virent devant eux la route forestière, la route humide et verte, fuyant sous les 

châtaigniers, ils poussèrent un cri de joie, les Parisiens, et, dans leur enthousiasme, ils se donnèrent un 

baiser en pleine bouche, devant la nature. 

Et depuis deux jours,—deux jours de Juin, trop chauds, à l'atmosphère de bains, trempés de courtes 

averses,—ils vivaient là, battant les bois du matin au soir, et, avant de se coucher, laissant la fenêtre 

entr'ouverte pour être réveillés par les pinsons. 

Et ils étaient si heureux, si heureux, qu'ils avaient oublié tout leur passé et qu'il leur semblait avoir 

toujours habité cette chambre rustique. Elle y avait mis le charme de l'intimité, la jolie blonde, en 

jetant, au retour des folles promenades, son ombrelle sur le couvre-pied du lit, et en posant sur le globe 

aux fleurs d'oranger son coquet chapeau de grisette. 

Déjà il avait eu des maîtresses, mais celle-ci était vraiment la première, la seule qu'il eût aimée ainsi, 

avec cet abandon, avec cette confiance. Douce, silencieuse, aimante, et si mignonne, avec des yeux 

tendrement malins! Il était fou d'elle, fou de l'odeur fraîche qu'elle exhalait, de ses mots d'enfant, de la 

moue si sage et si sérieuse de sa bouche, quand elle était pensive. Et elle l'aimait si nạvement, et, s'il 

restait deux jours sans la voir, elle lui écrivait, d'une grosse écriture maladroite, de si adorables lettres, 

pleines de sentiment et de fautes d'orthographe! 

Voilà longtemps qu'il projetait de faire cette bonne partie, longtemps qu'il n'avait pas pu. Pourquoi? 

Parce que la liberté est rare, et aussi à cause de ce bête d'argent qui manque toujours. Mais enfin, ils 

s'en étaient donné tous les deux, du bon temps et du grand air. Ils avaient mangé des artichauts à la 

poivrade sous la tonnelle fleurie de capucines, bu du «reginglet» qui râpe le gosier, couché dans des 

draps de paysan, bien blancs et bien rudes; ils avaient surtout couru au hasard sous le taillis, où elle 

avait cueilli et mangé des mûres et des fraises sauvages, et où, comme un berger de Théocrite et comme 

un calicot du dimanche, il avait gravé son initiale et celle de Maria, avec son canif, sur l'écorce blanche 

d'un bouleau.


Mais l'instant le plus doux de ces douces heures,—l'instant dont le souvenir fera naître encore un 

souvenir sur ses lèvres de vieillard, dans quarante ou cinquante ans, quand il traînera sa canne 

d'invalide sur le sable de la Petite-Provence,—ce fut vers onze heures du soir, la veille du départ. 

Comme il pleuvait à verse, ils s'étaient attardés devant la cheminée de la cuisine, lui, séchant ses gros 

souliers de chasse, elle, arrangeant la gerbe de fleurs des champs qu'elle voulait rapporter à Paris. Puis, 

ils étaient remontés dans leur chambre, où ils avaient fourbancé quelque temps, en riant d'entendre, 

dans la salle basse, traîner la jambe boiteuse de l'aubergiste, qui fermait ses volets. Enfin tout s'était tu; 

la pluie avait cessé, et ils s'étaient sentis tout à coup environnés par le grand silence et la profonde 

solitude de la campagne nocturne. 

Sans rien dire, elle prit l'unique bougeoir, le posa sur la cheminée, devant la glace sombre et tachée par 

les mouches, et elle commença sa toilette de nuit. Lui, plongé au fond du grand fauteuil, les jambes 

croisées, la regardait, tout engourdi de bonheur et de fatigue. 

Elle avait retiré sa robe et son jupon, et, gardant seulement son corset de satin noir qui étreignait sa 

taille mince, elle levait gracieusement, pour tordre son chignon, ses bras un peu grêles au-dessus de sa 

tête, quand elle vit dans la glace son amant qui lui souriait, et elle lui rendit son sourire. 

Comme il l'aimait, dans ce moment-là! Comme il l'aimait bien! Sans désirs. Deux nuits d'ivresse les 

avaient éteints. Mais il était plus tendre encore dans son accablement. Devant le lit préparé, qui 

embaumait la lavande, devant les deux oreillers jumeaux, il savourait d'avance la volupté délicate de 

s'abandonner à l'étreinte de son amie, de lui dire bonsoir dans un baiser sans fièvre et de s'endormir sur 

ce coeur simple, qui ne battait que pour lui. 

Et c'est alors que, semblant deviner sa pensée, elle était venue s'asseoir sur ses genoux, l'avait pris dans 

ses petits bras, et, le regardant de tout près avec ses yeux fins et doux que fermait à demi le sommeil, 

elle lui avait dit, câline comme un enfant qui veut être bercé, et d'une voix mourante de lassitude: 

«Maintenant, il s'agit de faire dodo!» 

III 

Aujourd'hui, il se fait vieux, le conteur d'histoires d'amour, le marchand de rêves. Cinquante ans tout à 

l'heure, les cheveux poivre et sel, la patte d'oie au coin de l'oeil et l'estomac gâté,—une mauvaise pierre 

dans son sac, comme on dit. 

Ce matin, lorsqu'il s'est réveillé, la bouche amère, et qu'il a lu le billet de faire-part, il n'a pas voulu, 

tout d'abord, aller à cet enterrement. Saluer le cercueil d'un homme qu'il méprisait! A quoi bon cette 

hypocrisie? C'était un «confrère», sans doute,—quel mot absurde!—mais un drôle, une plume vénale. 

Pourtant, il n'avait pas eu à se plaindre de ce malheureux. Au contraire. Sans intérêt personnel, par 

simple goût, ce journaliste lui avait toujours montré une sympathie dont il rougissait, l'avait loué avec 

tact et même chaudement défendu dans de mauvais jours. On était sinon des amis, du moins des 

camarades; on se serrait la main quand on se rencontrait, par hasard, dans la rue, aux «premières». 

Allons! il suivrait ce convoi; il devait au mort cette politesse. 

Et, par ce sale et pluvieux matin de Novembre, il s'était rasé et habillé de bonne heure, il avait déjeuné 

à la hâte,—les oeufs n'étaient pas frais, pouah!—il avait pris un fiacre qui sentait le chien mouillé, et il 

était arrivé en retard à l'église, quand le service funèbre était presque terminé. 

—«Portez... armes! Présentez... armes!»


Et le tambour voilé battait aux champs. 

Des soldats?... Ah! oui, c'est vrai, il y a une croix d'honneur sur le catafalque. Celui qu'on enterrait 

l'avait autrefois ramassée dans la boue d'une intrigue politique, où des filles se trouvaient mêlées. Et le 

poète, en s'inclinant pour l'Élévation, se sent tout honteux de son ruban rouge. 

Mais, puisqu'il est venu, il ira jusqu'au bout. On vient de donner l'absoute. Il prend la file, jette l'eau 

bénite, remonte dans son fiacre; et le cortège se met en route vers les faubourgs, sous la pluie fine et 

froide. Puis, au cimetière, c'est l'éternelle et lugubre comédie: les gens qui, tout le long du chemin, ont 

ri d'un scandale arrivé la veille, et qui se composent un visage digne ou chagrin en se rangeant autour 

de la fosse béante; l'orateur ridicule qui ment comme un dentiste, en parlant du mort, dans l'espoir de 

quelque réclame; et, dans un coin, témoignage de la belle existence du défunt, sa maîtresse, une catin 

hors d'âge, dont le deuil semble un déguisement et dont les larmes font couler le maquillage. 

Il en a assez, l'homme nerveux. Il prévoit qu'à la sortie il faudra encore distribuer des poignées de main 

déshonorantes. Il s'esquive avant la fin, et se dérobant derrière un magnifique monument-annonce élevé 

à la mémoire d'un fameux marchand de nouveautés, il s'enfuit dans une allée déserte du cimetière. 

Il ne pleut plus; mais ce ciel couleur de suie, ces feuilles mortes dans la boue, ces arbres noirs 

dégouttant sur les tombes, et ce vent malsain, ce vent d'épidémie, qui passe en gémissant, c'est sinistre! 

Le rêveur solitaire éprouve tout à coup une inexprimable détresse. Il songe qu'il n'est plus jeune, qu'il 

se porte mal, que sa vie est contentieuse et précaire, et que ce n'est rien, mais rien, que sa réputation si 

enviée par ses «confrères», que sa gloire de papier. Il se dit que lorsqu'on le mettra en terre, bientôt, les 

choses se passeront comme pour cet homme taré: mêmes crosses de fusil sonnant sur les dalles de 

l'église, mêmes indifférents dans des fiacres causant de leurs petites affaires, même grotesque en 

cravate blanche, débitant des sottises avec une émotion de cabotin, tandis qu'un ami complaisant 

l'abrite sous un parapluie. 

Et il est tellement saturé de tristesse et de dégoût qu'il voudrait être mort déjà, et que ce fût fini, fini 

tout à fait. Oh! comme on doit bien se reposer ici! 

Alors, dans le vent qui murmure et qui pleure en inclinant les ifs, il croit entendre—réponse à son 

affreux désir—les paroles qui lui rappellent les heures excellentes de sa vie, les paroles qu'il n'a 

entendu prononcer que par sa mère bien aimée et par sa maîtresse la mieux chérie: 

«Maintenant, il s'agit de faire dodo!» ■


L©i m©i vào giÃc ngû 

cûa François Coppée 

Bän dÎch ViŒt ng» 

do David Lš Lãng Nhân 

I 

Ngày xưa, khi hắn chỉ là một cậu bé tí hon thì tại nhà song thân khả kính của hắn, đó là thời gian tốt 

đẹp nhất trong ngày. 

Buổi cơm chiều đã xong ; mẹ hắn đã lau tấm trải bàn có trán sáp, rồi dọn cho cha hắn nửa tách cà-phê, 

- mà chỉ riêng cho cha hắn dùng mà thôi, không phải vì xa xí hay tham thực, nhưng tại vì người phải 

thức rất khuya để làm giấy tờ sổ sách. Trong khi cha hắn pha đường tách cà-phê moka của ông, - chỉ 

dùng một viên đường mà thôi ! – trước mặt cả gia đình ngồi chung quanh chiếc bàn tròn, thì bà mẹ, - 

một phụ nhân khoảng tứ ruần, còn tươi mát, không ngớt liếc nhìn về phía chồng mình một cách âu yếm 

và tinh khôn như một con chó trung thành, - bà mẹ đã mang ra một rỗ đồ may vá thêu thùa. Ba chị em, 

sinh cách nhau năm một, rất giống nhau và xinh đẹp một cách ngây thơ, trong những chiếc áo dài cắt 

may cùng một khúc vải, với băng buộc tóc thông thường bó sát, loại dành cho những người con gái 

không ai muốn cưới hỏi vì thiếu của hồi môn, ba chị em bắt đầu thêu viền những chiếc khăn tay ; riêng 

chú bé út, tên Benjamin, thì ngồi trên chiếc ghế cao, có lót độn thêm bằng quyển Thánh Kinh 

Royaumont dầy in theo khổ giấy 8 trang, chú bé đang xây một lâu đài bằng lá bài. 

Vào tháng Bãy, trong những ngày dài, người ta thắp đèn càng muộn càng tốt, và xuyên qua cửa sổ mỏ 

toang, ta nhìn thấy một bầu trời giông tố của mùa Hạ, với mây đão lộn, và nóc tròn của Điện Phế Nhân, 

như đầy vải cá vàng, trong ánh lò lửa hoàng hôn. 

Như đã biết khởi sự viết lách ngay sau bửa cơm chiều là điều rất hại cho sự tiêu hóa, cho nên ta cần gợi 

chuyện với người cha, để kéo dài thời gian trước khi người bắt đầu công tác buổi tối : những bản sao 

lục các văn thư, với giá sáu xu mỗi bản, cho một thương chủ trong khu phố. Người cha đáng thương 

này, tính tình mộng mơ, có khiếu văn chương, xưa kia, trong căn phòng sinh viên của người, đã viết 

những vần thơ ca tụng yêu Hy-lạp, hôm nay đã hết hy vọng được cất nhắc làm Phó Chủ Sự, nên đã 

dùng tất cả những buổi tối để biên chép những từ ngữ kỷ thuật như : « Tháo và ráp ổ khóa…Nới lỏng 

then gài, vân..vân.. » 

Nhưng trong lúc nầy thì ông quên mình đi để nói chuyện với vợ và con gái ông. 

Vui vẻ lắm, vì mọi sự khá êm đẹp trong gia đình khiêm tốn này. Một chủ hiệu tạp hóa tại công trường 

Saint-Sulpice đã thương lượng mua với giá năm mươi francs bức tranh thủy họa phỏng theo đề tài Đức 

Đồng Trinh bên gối biếc sáng tạo bởi cô con gái lớn Fanny, người nghệ sĩ , với nét của những cô gái 

« Ăng-lê tóc vàng » từng làm cho bao chàng họa sĩ tập sự của Phòng Triển Lãm Hình Vuông (Salon 

Carré) say mê mơ mộng. Người con gái thứ hai, Léontine, thì suốt ngày gõ phím đàn tấu bài nhạc 

Menuet de Boccherini. Còn phần nàng con gái út Louise trang trọng, nàng chỉ nghĩ đến việc điễm trang


mà thôi. Kìa, nàng đã chẳng nói lên điều đó hay sao – khi nàng nàng bảo rằng – đến ngày 15 tháng 

Tám tới, nếu bố nhận được tiền thăng thưởng, nàng sẽ sắm một chiếc mũ choàng đầu, tương tợ như 

chiếc mũ nàng đã thấy trưng bày ở hiệu thời trang, trên con đường Phà (rue du Bac) ! 

--« Louise, con ơi, - người cha nói lớn, - con mơ màng chuyện « mũ áo » bên Y-pha-nho rồi đấy ! 

Và cả nhà cùng cười. 

Nhưng người mẹ thì suy nghĩ đứng đắn hơn. Nếu người cha được tiền thăng thưởng, bà đã chú ý ở tiệm 

Petit Saint-Thomas, một chiếc áo choàng lông cừu Morenos màu khá đẹp và rộng vừa phải, chiếc « áo 

dài mùa Đông, dành riêng cho quý cô ». Và bà đã nói thêm một cách trịnh trọng : « Toàn bằng len ! » 

làm như hàng vải chưa bao giờ hiện hữu, và như thế, hàng ngàn người da đen đã khỏi phải khổ đau vì 

bông vải, qua nhiều thế kỷ làm nô lệ. 

Bổng nhiên, căn phòng hầu như chìm trong đêm tối, - người cha chợt nhận thấy đứa con trai nhỏ của 

mình vừa mới ngủ, đầu nó gác lên cánh tay xếp lại, giũa đống lá bài của chiếc lâu đài chót đã sụp đổ. 

--« A ! A ! – người cha đáng kính vui vẻ nói : « người buôn cát » 1 đã đi qua. » 

Giây phút đẹp đẻ làm sao ! Đứa bé đó chẳng bao giờ quên, đứa bé ấy ngày nay tóc đã xám ! Người mẹ 

giơ tay bồng hắn, và hắn cảm thấy bộ râu cứng nhám cùa bố hắn cùng với làn môi tươi mát của ba 

người chị thay phiên đặt lên trán ngáy ngủ của hắn ; kế đến, như nằm trong một trạng thái hôn mê 

khoan khoái, hắn ngã chiếc đầu bé nhỏ lên vai mẹ, và hắn lờ mờ nghe một giọng nói êm ái – ôi ! êm ái 

và xoa dịu làm sao ! thì thầm bên tai hắn : 

« Bây giờ, hãy ngủ đi ! » 

II 

Hai mươi năm sau, hắn đã trở thành một thi sĩ chưa xuất bản, một sinh viên viết những vần thơ, và hắn 

đi du ngoạn ở dồng quê với người yêu của hắn, nàng Maria nhỏ nhắn, một chuyên viên làm kiểu áo phụ 

nữ, hình dáng tương tợ như tranh một Thánh Mẫu Ðồng Trinh của Corrège, mà sau nầy sẽ trở thành 

người Anh. 

Khi đến nơi, bước xuống chiếc xe công cộng và đem hành lý nhẹ vào phòng ngủ của một lữ quán nhỏ, 

chàng và nàng đã ré lên cười khi nhìn thấy bằng cấp « Võ Sư kiếm thuật » có đóng khung treo trên 

tường, bó hoa cam nằm trong bầu kiếng, chiếc giường rộng hình tầu thủy và màn treo bằng giấy có vẻ 

tranh xa xa một Tiểu vương Ấn Độ hút ống điếu ngồi trên mình voi. Nhưng, khi họ mở cửa sổ phía 

đồng quê và nhìn thấy trước mặt họ con đường xuyên qua rừng, con đường xanh ướt, chạy dài hun hút 

dưới hàng cây hạt dẽ, họ thét lên một tiếng kêu vui sướng, và như những người dân Paris, trong giây 

phút lạc hoan, họ hôn nhau bằng một nụ hôn đầy môi miệng nồng nàn, trước cảnh thiên nhiên. 

Kế tiếp hai ngày sau đó, -- hai ngày của tháng Sáu, rất nóng bức, không khí để tắm gội, ướt đẩm bỏi 

những trận mưa rào ngắn, -- ho sống ở đó, thơ thẫn trong rừng cây từ sáng đến chiều, và, trước khi đi 

ngủ, họ để cửa sổ khép hờ để chim sơn ca đánh thức họ vào buổi sáng. 

Họ rất sung sướng, sung sướng đến độ họ đã quên hết quá khứ của họ và có cảm tưởng đã sống trong 

căn phòng mộc mạc đó từ lâu. Nàng, người con gái đep tóc vàng, đã mang đến nét duyên dáng của sự 

thân mật, bằng cách khi đi chơi về, quẳng chiếc dù của nàng lên trên tấm mền che chân ở cuối giường, 

và chồng chiếc nón nhỏ xinh xắn của nàng lên bầu kiếng chưng bó hoa cam. 

Trước đây chàng cũng từng có người yêu, nhưng thực sự đây là lần đầu tiên chàng đã yêu đến như thế,


với một sự buông thả, với một niềm tin vững chắc như thế. Dịu dàng, trầm lặng, âu yếm, và đẹp xinh, 

với đôi mắt thiết tha lanh lợi ! Chàng ngây dại vì nàng, ngây dại bởi mùi da thịt tươi mát của nàng tiết 

ra, bởi những lời trẻ con nàng thốt ra, bởi lúc nàng nhăn mặt bỉu môi một cách vừa thông minh vừa 

đứng đắn khi nàng trầm ngâm suy nghĩ. Còn nàng thì yêu chàng một cách rất ngây thơ, và nếu chàng 

không gặp mặt nàng trong hai ngày, nàng viết cho chàng, với một lối chữ to vụng về, những lá thư rất 

đáng yêu, đầy tình cảm và lỗi chính tã ! 

Chàng dự định chuyến du ngoạn đã lâu, nhưng đã lâu chàng không thể thực hiện được. Tại sao ? Tại vì 

thì giờ tự do kém hiếm, và cũng tại vì con thú tiền lúc nào cũng thiếu thốn. Nhưng sau cùng, cả hai đã 

cho nhau thì giờ quí báu bên nhau trong một bầu không khí trong lành. Họ đã ăn rau artichoke chấm 

tiêu, ngồi dưới vòm cây capucines trỗ đầy hoa, uống rượu nho reginglet chua áy cổ họng, ngủ trong 

chăn nhà quê, dệt bằng vải thô vừa trắng và vừa nhám ; hơn thế nữa, họ đã chạy giởn lanh quanh dưới 

những hàng cây và buội rậm, nơi mà nàng đã hái và ăn những trái sim và dâu rừng, và cũng là nơi mà 

giống như truyện gả chăn chiên của Theocrite, hay một đồng tử áo trắng ngày Chúa nhật, chàng đã 

dùng dao xếp bỏ túi khắc bằng chữ tắt tên chàng và tên Maria trên võ trắng của một cây bulô. 

Nhưng giây phút êm đẹp nhất của những giờ êm đẹp ấy, -- giây phút mà kỷ niệm vẫn còn sống dậy trên 

đôi môi chàng khi trở về già, bốn hoặc năm mươi năm sau, khi chàng lê chiếc gậy phế nhân trên bãi 

cát Petite-Provence, -- đó là giây phút vào khoản mười một giờ đêm, trước ngày trở về. 

Lúc ầy trời đang mưa tầm tả, họ còn chần chờ trước bếp lửa, chàng thì hong khô đôi giầy đi săn to cục 

mịch, nàng thì cột lại bó hoa hái ngoài đồng để mang về Paris. Kế đó, họ trở lên phòng ngủ, cợt đùa với 

nhau một lúc và lắng nghe từ phòng dưới tiếng chân khập khiểng của chủ nhân lữ quán đang đi đóng 

cửa sổ. Cuối cùng tất cả đều yên lặng ; mưa đã dứt, và bỗng nhiên họ cảm thấy bao trùm bởi một sự 

yên lặng to lớn và cô tịch thẩm sâu của đồng quê về đêm. 

Nàng yên lặng cầm lấy chiếc giá đèn sáp duy nhất, để lên trên lò sưởi, trước tấm gương cũ và lốm đốm 

như ruồi bâu, và bắt đầu sữa soạn mặt mày trước khi ngủ. Chàng thì nằm thụt sâu trong chiếc ghế bành 

lớn, tréo hai chân, nhìn nàng, đê mê trong hạnh phúc và mệt mỏi. 

Nàng đã trút bỏ áo dài và váy ngắn, chỉ còn giử chiếc áo lót mình bằng lụa sa-tin đen bó sát thân mình 

mãnh dẽ của nàng, và đưa hai cánh tay hơi gầy của nàng qua đầu một cách mỹ miều để búi gọn tóc lại, 

thì nàng chợt thấy trong gương người yêu của mình mỉm cười với nàng, và nàng mỉm cười trả lại. 

Trong giây phút ấy, sao chàng yêu nàng đến thế ! Chàng yêu nàng hết mức độ ! Không dục vọng. Hai 

đêm say mê đã dập tắt những thèm muốn. Duy còn đọng lại chất ngọt ngào của sự khuấy động trong 

tâm hồn chàng. Trước chiếc giường trải thẳng, thơm mùi cỏ lan, trước cặp gối uyên ương giống nhau, 

chàng thưởng thức trước sự khoái lạc nhẹ nhàng khi buông thả vào vòng tay người bạn tình, để chúc 

nàng ngủ ngon trong một nụ hôn không cơn sốt và để thiếp đi trên quả tim đơn giãn chỉ biết đập cho 

chàng mà thôi. 

Và khi ấy, hình như đoán được tư tưởng chàng, nàng đến ngồi trên gối chàng, ôm chàng trong vòng tay 

bé nhỏ của nàng, và nhìn tận vào mặt chàng với đôi mắt đẹp dịu hiền đã khép nửa vì buồn ngủ, nàng 

nói với chàng , nũng nịu như một đứa trẻ muốn được ru, và bằng một giọng như sắp chết vì mệt mỏi : 

« Bây giờ, hãy ngủ đi ! » 

III 

Hôm nay, hắn đã già, người kể chuyện tình, người buôn mộng. Năm mươi năm sắp đến rồi, mái tóc


muối tiêu, nét nhăn hằn bên khóe mắt như chân ngỗng và bụng phệ như mang một viên đá trong bị, 

theo như người ta thường bảo. 

Sáng nay, khi hắn thức dậy, miệng còn đắng, và sau khi đọc tờ cáo phó, trước tiên hắn không muốn đi 

tham dự đám tang nầy. Nghiêng mình chào linh cửu cũa một người mà hắn đã khinh khi ! Để được lợi 

gì sự giả dối đó? Một bằng hữu « đồng liêu», chắc thế, - một từ ngữ vô nghĩa ! nhưng là một người kỳ 

quái, một cây bút có thể mua chuộc được. Tuy nhiên, hắn không thể trách cứ đựơc con người khốn khổ 

nầy. Trái lại. Không vì quyền lợi cá nhân, mà chỉ vì sở thích riêng, người ký giả nầy luôn luôn tõ cảm 

tình làm cho hắn đỏ mặt vì hỗ thẹn, và ông ta đã khéo léo khen ngợi và hăng hái bênh vực hắn trong 

nhửng buổi khó khăn. Nếu họ không phải là bạn thân, ít nhất cũng là đồng liêu, họ bắt tay nhau khi gặp 

mặt tình cờ ngoài đường phố, trong những buổi ra mắt « đầu tiên ». Thôi được rồi ! Hắn sẽ tháp tùng 

đoàn xe ; hắn có bổn phận chào kính người đã chết. 

Và trong buổi sáng tháng Mười Một mưa ướt và dơ bẫn, hắn cạo râu rửa mặt và thay đồ sớm, ăn sáng 

vội vàng – trứng gà không được tươi, ọe ! – hắn đã gọi nhầm một cỗ xe chậm chạp như một con chó 

ướt, hắn đã đến nhà thờ trễ, khi lễ đã gần xong. 

« Bồng… súng ! Chào…súng ! » 

Rồi một tràng trống trận nổi lên. 

Có cả nhà binh nũa à ? Á! Phải rồi, có một chiếc Danh Dự Bội Tinh gắn trên linh cửu. Người sắp được 

an táng đó ngày xưa đã nhặt nó trong bùn nhơ của một vụ rắc rối chính trị, trong đó có nhiều phụ nữ 

dính liếu. Và người thi sĩ, khi nghiêng mình trong lễ Elevation (Tấn Phong), cảm thấy hổ thẹn về chiếc 

ru-băng đỏ trên áo mình. 

Nhưng hắn đã đến đây rồi, thôi thì hắn sẽ tham dự tới cùng. Người ta vừa làm lễ absoute (cầu siêu). 

Hắn nối hàng, rãi nước thánh, rồi trở lên xe của hắn; và đoàn người bắt đầu di chuyển qua các khu phố, 

dưới trận mưa phùn lạnh lẻo. Kế đó là tấn hài kịch muôn đời bi đát tại nghĩa địa : những người vừa mới 

đi với nhau trên suốt con đường, cười đùa về một câu chuyện xấu xa xãy ra hôm qua, để rồi sửa soạn 

nét mặt trang nghiêm buồn bã khi đứng vòng quanh chiếc huyệt mả há hốc ; diễn giả vô duyên nói dối 

như một nha sĩ, khi tuyên bố về người chết để hy vọng có được vài điều bổ chính ; và cũng để chứng 

minh cho cuộc sống tốt đẹp của người quá vãng, đứng ở một góc, là người tình của ông ta, một phụ 

nhân đả quá tuổi mà tang phục hầu như là để che dấu, và nước mắt đã làm hoen ố cả phấn son. 

Hắn đã thấy đũ rồi, hắn cảm thấy sốt ruột. Hắn đã thấy trước cảnh lúc ra về hắn còn phải siết một loạt 

những bàn tay ô nhục nữa. Hắn bèn lẫn đi trước khi kết cuộc, lén bước sau một kiến trúc rất đẹp dành 

để quãng bá và kỷ niêm một thương gia nổi tiếng về thời trang, rồi hắn trốn chạy theo một con đường 

mòn vắng vẽ của nghĩa trang. 

Trời đã tạnh mưa; nhưng nền trời u ám như than bụi, những lá cây chết trong bùn, hàng cây đen đúa 

kinh tởm dựa trên mồ, ngọn gió bẫn thỉu, ngọn gió truyền nhiểm bệnh tật, thổi qua như rên siết, thật 

thê lương hải hùng! 

Người mơ mộng cô đơn ấy bỗng nhiên cảm thấy bàng hoàng khó tả. Hắn nghĩ rằng hắn không còn trẻ 

nữa, hắn đã sai đường, cuộc đời của hắn chưa thõa nguyện và còn bấp bênh, và không có giá trị gì, 

không có gì hết, và danh tiếng của hắn nếu được các “bạn đồng liêu” ganh tỵ, chỉ là một vinh quang 

trên giấy. Hắn thầm nghĩ khi người ta chôn hắn, một ngày gần đây, mọi sự đêu xãy ra như đối với 

người vừa nằm xuống đó: cũng những ngọn súng trường giá tréo rập rình dội lên trên nền đá của nhà 

thờ, cũng những câu chuyện hững hờ về các mối tình lẽ bàn riêng với nhau trong xe, cũng những nhân 

vật buồn cười mang cà-vạt trắng, thốt ra những lời ngu xuẫn với cảm tình giả dối, trong khi một người


bạn thân che họ dưới một cây dù. 

Và hắn đã thực sự thẩm thấu bởi sự buồn rầu và chán chường đến độ hắn muốn chết phứt đi, và tất cả 

đều đã hết, đã chấm dứt thực sự. Ồ! Người ta quả thực nằm nghỉ nơi đây! 

Rồi thì trong gió thì thầm than khóc và xô đẫy hàng dương mộc cúi đầu, hắn tưởng nghe như đáp lại 

điều ước muốn khổ đau của hắn - những lời nói nhắc nhớ lại những giờ tốt đẹp nhất trong đời hắn, 

những lời mà hắn chỉ nghe thốt ra bởi người mẹ mến thương và người tình yêu dấu của hắn mà thôi: 

“Bây giờ, hãy ngủ đi!” ■ 

Chú thích: 

1. “Marchand de sable”= « người buôn cát » là một nhân vật dỗ giấc ngủ cho trẻ con. 

Madison, AL, 5 Septembre 2009 

.


Ð§c mÖ cûa MË 

của nhà væn MÏ Jim Bishop 

Minh Thu chuy‹n ng» 

Mother's Dream 

by Jim Bishop 

Translated by Minh Thu 

Mẹ tôi và tôi rất thích mơ mộng. Những ngày trời êm dịu gió nhẹ nhàng vi vu, chúng tôi hay ngồi 

trên bãi biển dùng chân đào xâu xuống lớp cát nóng. Những ngọn sóng lớn từ từ cuộn vào bờ, đầu ngọn 

sóng mỗi lúc một dâng mang mầu xanh của trời cao. Sóng biển đập vào bờ trắng xóa, chúng tôi ngồi 

lặng im, đễ mặc làn gió nhẹ nhàng mơn man thổi hơi nóng khỏi mặt chúng tôi. 

Hồi đó mẹ tôi ba mưoi tư tuổi và tôi thì lên mười. Mẹ tôi vóc dáng thấp, mũm mĩm, với nước da 

trắng và làn tóc đen. Trông bà thật dịu dàng và có dáng con nhà. 

Tôi hỏi : 

-- Mẹ đang mơ mộng gì thế, Mẹ? 

Bà cười, tay xoa mái tóc ướt trên đầu tôi và nói: 

-- Cậu là một chú bé tò mò. 

Tôi đáp : 

-- Con thế đó, Mẹ! 

Rồi mẹ tôi nói cho tôi biết ước mơ của bà. Đó là một ngày nào đó bố tôi sẽ có thật nhiều tiền, và 

ông sẽ mua cho bà đôi bông tai hột xoàn. Tất nhiên không phải là những bông tai lớn đâu. Lấy tay kéo 

tai bà cho tôi xem, mẹ tôi nói : 

-- Con xem đây, tai mẹ đã được xỏ lỗ khi mẹ mười lăm tuổi. Con có nghĩ mẹ sẽ xinh đẹp khi 

đeo đôi bông tai kim cương nhỏ không? 

Tôi trả lời : 

-- Có chứ, chắc chắn mẹ sẽ xinh đẹp. 

Rồi mẹ tôi hỏi về ước mơ của tôi. 

Tôi nói rằng khi lớn lên, tôi sẽ mua một ngôi nhà bên bờ biển này. Tôi sẽ có thể nhìn ra biển


khơi mỗi ngày để thấy mọi vẻ biến đổi của biển. Nhà tôi sẽ có người làm mà chỉ việc bưng những chiếc 

khay bạc đựng đầy kẹo và những thỏi xúc-cù-là. 

trêu : 

Mẹ tôi cúi nhìn tôi, mớ tóc rủ xõa xuống gáy bà, miệng cười chế riễu ước mơ của tôi, rồi bà nói 

-- Thôi đi, chú bé con, mơ mộng thế! 

Tôi biết là tôi đã mất sự... ngưỡng mộ của bà khi đó. Tôi rút chân ra khỏi cát và chạy thật nhanh 

ra đón con sóng lớn đang cuộn vào bờ. 

Rồi ước mơ của mẹ tôi đã được thể hiện : bố tôi đã mua cho bà đôi bông tai hột xoàn. Đó là 

hai hạt kim cương nhỏ xíu được gắn chặt vào mhững chiếc móc vàng lớn của cuống hoa. Mẹ tôi 

thường ngồi trước gương xoay đầu hết bên này đến bên kia để ngắm nghía đôi bông tai. Hàng tháng bố 

tôi trả góp một khoản tiền nhỏ cho đôi bông tai đó trong một thời gian thật dài. 

Tôi mừng thấy ước mơ của mẹ đã thành sự thực. Khi hai ông bà phục sức để đi chơi, tôi thưòng 

nói với mẹ là bà đẹp biết bao. Thật ra thì mẹ tôi không đẹp mấy, nhưng bà vẫn ngẩng cao đầu như môt 

nữ hoàng khi tai bà đeo đôi bông đó. 

* * 

* 

Thời thế biến đổi theo chiều hướng mà bố tôi gọi là “thời buổi khó khăn”. Đôi bông tai đã biến 

mất từ lâu trước khi tôi nhận ra như thế. Khi tôi hỏi về đôi bông tai đó, mẹ tôi gượng gạo mỉm cười nói 

trong nghẹn ngào: 

-- Cha con đã phải đem đôi bông tai đi cầm thế rồi con ạ, nhưng rồi cha con sẽ chuộc lại được 

cho mẹ mà... 

Nhưng đồng lương cảnh binh hồi đó thật ít oi và rồi chính phủ lại còn giảm bớt lương thêm nữa. 

Mẹ tôi phải tự may quần áo cho gia đình tôi. Tối tối thì bà ngồi đính những bông hồng nhỏ lên những 

chiếc nịt lụa để lấy công mỗi chiếc một xu. Hằng năm bà trả tiền lời cho số tiền cầm đôi bông tai. 

Rồi một mùa hạ kia bà đành cam phận. Hạn trả tiền lời đến nhưng bà vẫn làm ngơ. Bà nói : 

-- Bông tai là một thứ xa xỉ nhà ta không thể có được 

Đôi khi dịp may lớn đến với người ta ít nhất một lần trong đời. Dịp may đã đến với tôi. Đó là 

một tác phẩm của tôi đã trở nên được ưa chuộng và được in bán ra mười sáu nước. Tôi đã mua ngôi nhà 

bên bờ biển ngày xưa. Ước mơ cùa tôi đã thành sự thực. 

Khi ngôi nhà đã được sửa sang đâu đấy, tôi rước cha mẹ tôi về chơi. Tuy trong nhà tôi không có 

người làm bưng chiếc khay bạc đựng đầy kẹo, bánh thì ngôi nhà dã tọa lạc bên bãi biển ngày nào. Mái 

tóc tôi đã điểm sưong, nhưng những con sóng vẫn đổ về ào ào như thuở cũ.


* * 

* 

Tôi trao cho mẹ tôi chiếc hộp bọc nhung và nói : 

-- Ước mơ của mẹ đây! 

Đôi tay mẹ tôi bất chợt run run, và bà nói : 

Mình, giúp em một tay, em vụng về quá! 

Cha tôi mở nắp hộp rồi khẽ thốt : 

-- Trời, đẹp quá, em ạ! 

Mẹ tôi xoa tóc tôi. Đôi bông tai được đeo vào tai bà. Bà hỏi : 

Trông mẹ ra sao? 

Hai bố con tôi đồng thanh nói : 

Tuyệt đẹp! 

Mẹ tôi không nói được gì, vì từ lâu bà đã bị mù... ■ 

Minh Thu chuy‹n ng»


Cánh DiŠu Tu°i ThÖ 

Huÿnh-Linh-Ý 

Nǎm 1989, sau khi bức tường Bá-lin ngǎn cách Đông và Tây Đức sụp đỗ, chính sách đón nhận người 

tị nạn cộng sản tại các nước Đông-Nam-Á cũng thay đổi. Tất cả những ai đến xin tị nạn ở các nước tự 

do như Hồng Kông, Thái Lan, Mã-lai, Phi-luật-Tân sau tháng sáu 1989 phải bò đưa vào trại giam chờ 

ngày thanh lộc. Nếu không qua khỏi những cuộc phỏng vấn gay go, họ có thể tình nguyện hồi hương 

hay sau một thời gian sẽ bị cưỡng bức hồi hương. Bến bờ tự do không có chỗ cho họ. 

Trong những ngày lạnh lẽo của tháng một nǎm 1990, chiếc xe buýt Liên Hiệp Quốc đưa tôi cùng các 

nhân viên thiện nguyện từ trung tâm Sha-tin vào trại White-head (người Việt gọi là trại Bạc-Đầu), 

Hồng Kông. Đây là một nhà tù vĩ đại chia thành mười nhà tù nhỏ, chứa khoảng 20,000 người. Điều đập 

vào mắt tôi trước hết là những chiếc hàng rào cao bọc dây kẽm gai, không thua gì hình ảnh trại tập 

trung thời đệ nhị thế chiến. Trại nằm sát eo biển, sau lưng trại là dãy núi cao. Nếu không phải bị nhốt 

trong trại giam thì đây là một địa điểm lý tưởng cho các thi nhân và vǎn sĩ đọc sách hay làm thơ. 

Vào dịp Phục sinh nǎm ấy, chị Marie Phương, một nhân viên thiện nguyện, mở cuộc thi thơ cho các 

bạn trẻ. Giải nhất đến tay Đặng-Tuấn-Anh, lúc đó Tuấn Anh chưa mới mười một tuổi. Tôi chuyển bài 

này sang Anh ngữ, và bản Pháp ngữ do anh Jerôme Maguet, phu quân của chị Phương dịch. Có lẽ chị 

Phương còn giữ bản tiếng Việt, nhưng hai bản dịch này là hành trang tôi mang theo trong những nǎm 

qua. 

A Youthful Kite 

After the Berlin wall fell in 1989, the international policies concerning Vietnamese refugees also 

changed. Vietnamese asylum seekers who 

arrived in South-East Asia countries such 

as Hong Kong, Thailand, Malaysia and 

the Philippines after June 1989 were 

required to undergo a strict screening 

process. When the refugee status was not 

granted, they could either register for 

volunteer repatriation or later, would be 

forced to go back. The free world could 

not spare a place for them. 

On a cold January morning, 1990, I sat on 

a UN bus transporting volunteer workers 

from center Shatin to Whitehead detention 

center in Hong Kong. This was a massive 

prison camp divided into ten sections housing 20,000 people. The high fences and barbed wires gave 

one an impression of a WW II concentration camp. The camp situated near the bay with high


mountains in the backdrop. Had it not been for the fences and the wires, this would be an ideal place 

for poets and writers. 

To celebrate Easter, Marie Phương, a volunteer worker, opened a poetry competition for young people. 

Đặng-Tuấn-Anh, an eleven-year-old fellow, was awarded first place. I translated his poem into English, 

the French version was translated by Jerôme Maguet, Marie’s husband. Perhaps Marie Phương still has 

the original poem, but I have kept and carried a copy of these two translations since I left Hong Kong 

fifteen years ago. ■ 

A Youthful Kite 

` 

I look to the peak, 

high above the clouds. 

I sit near the fence; 

Clouds float by the peak. 

Clouds, please take my words 

to a distant friend. 

Under this blue sky 

Freedom I see not. 

I see barbed wires, 

with many people… 

Wanting to escape. 

I would jump and dance… 

Freedom, fly away; 

Give me back my dream 

From within this fence. 

I look at the bird 

soar above the sky; 

I look at the sky 

with a youthful kite. 

I look to the hills. 

from within my camp 

There, one thing I see. 

high fences with barbed wires. 

Đặng-Tuấn-Anh 1990 (Translated by Huynh-Linh-Y) 

Le Cerf-Volant 

Je regarde le pic 

Haut au-dessus des nuages


Je m’asseois près du grillage; 

Les nuages flottent au tour du pic 

Nuages, je vous prie, emportez mes mots 

A un ami lointain. 

Sous ce ciel bleu; 

De liberté, je me vois point. 

Je ne vois que des barbelés 

Avec beaucoup de gens… 

Voulant s’échapper; 

Je ferais des sauts et des pas de dance… 

Liberté, envole toi; 

Redonne moi mes rêves. 

A l’intérieur des grilles. 

Je regarde un oiseau 

Qui dans le ciel plane; 

Je regarde les nuages 

Au travers de mon cerf-volant 

Je regarde les collines 

De l’intérieur du camp. 

Ici, je ne vois que, m’entourant 

De grandes barrières et les fils barbelés. 

Đặng-Tuấn-Anh 1990 (Interprète Jerôme Maguet)


T¨Y BÚT 

ñON VæN CHO MT NGÜ©I 

Minh Thu 

Bóng đêm tỏa không lấp niềm thương nhớ. 

Tình đi mau sầu ở lại lâu dài. 

(HC). 

Tôi không hiểu khoảng thời gian 10 năm trong một đời người có dài lắm không? Có lẽ nó sẽ không 

dài đối với những người dấn thân vào một cuộc phiêu lưu chính trị. Nó cũng không thể bị coi là dài đối 

với những doanh nhân bôn ba làm giầu. Nhưng, chắc chắn với tôi, khoảng thời gian 10 năm mất tình 

yêu đã dài như một thế kỷ không trăng sao; một đường hầm tối tăm, hun hút, thăm thẳm. Tôi không 

thấy một tia sáng nào ở cuối đường hầm ấy, tôi không thấy một tinh cầu nào dọi tỏa trong thế kỷ ấy. Có 

chăng chỉ là một vài đốm lóe sáng chập chờn như những con đom đóm. Những đốm lóe đó là hình ảnh 

Huy. Hình ảnh người yêu xưa tôi tìm về trong khoảng thời gian dằng dặc 10 năm... 

Có những buổi chiều tôi lang thang trên những con đường thành phố xa lạ này, lòng hướng về 

một nơi ở quê hương tôi. Chỉ một nơi thôi: vùng đỉnh cao thơ mộng thuở nào... Ở đó là những kỷ niệm 

dấu yêu tôi muôn đời gìn giữ. 

Tình yêu đã ngự trị trong tôi một khoảng thời gian thật ngắn trong đời. Tại sao tôi lại để mất đi? 

Có phải đường lối giáo dục cầu an của giới trung lưu đã khiến tôi nhìn người yêu làm cách mạng mà lo 

sợ cho tương lai? Nhưng, có người con gái nào thật sự yêu, hay chỉ yêu... đáp lễ người yêu mình khi 

thấy mình có đôi chút cảm tình với người đó? Tôi không thể trả lời thay cho những người con gái khác, 

nhưng với tôi, tôi đã phải mất mười năm mới nhận định được tính cách đặc thù của tình yêu tôi với 

Huy. 

Thật thế, nếu tôi đừng quá lệ thuộc vào một đời sống ấm no; đừng quá bám víu vào một chút hư 

danh, có lẽ Huy và tôi đang cùng sống ở một vùng nào nơi quê hương. Có thể tôi đã cùng chàng hứng 

chịu những gian nguy, bất trắc bom đạn bất kỳ lúc nào tưới dội... 

Tại sao tôi lại mong được như thế bây giờ? Tôi đâu phải thành phần chịu đựng được gian lao, 

cũng như Huy không thuộc thành phần chịu sống khắc khoải nội tâm trong đời sống bề ngoài bảo đảm 

ấm no. Nhưng chúng tôi đã yêu nhau trong tình yêu mật ngọt để rồi đành xa nhau trong tình huống 

đắng cay. 

Tôi đã từng nghe câu …” mais la vie sépare ceux qui s'aiment tout doucement sans faire de 

bruit”... trong một bản tình ca nào ngày cũ. Nhưng tình yêu của chúng tôi thì đã tan vỡ trong chính sự 

nhận thức của cả hai người. 

* * * 

Vốn sinh ra trong một gia đình trung lưu : cha tôi thuộc thành phần công chức cao cấp, ngạch 

tây, mẹ tôi trong dòng dõi nho gia. Dù muốn dù không những người xung quanh đã coi tôi là hàng “tiểu 

thư khuê các”. Bởi thế vốn liếng cách mạng của tôi thật nghèo nàn, mặc dù quá trình hoạt động chính 

trị trong hai họ nội ngoại tôi không phài là không có.


Thật thế, về phía họ nội, tôi có một chú út làm cách mạng theo Việt Minh rất sớm; bên họ ngoại, 

tôi cũng có một cậu út là đảng viên Việt Quốc. Ngay trong chính gia đình, trong những năm tàn của 

thời thực dân, chị cả tôi, dù theo học trường đầm Félix Faure, đã có lần viết trên báo “Đàn Bà” công 

kích chuyện dân Việt mà lại cứ viết trên bì thư bằng ngoại ngữ Monsieur, Madame, hay Mademoiselle. 

Chị tôi đã kịch liệt đả kích lối viết tiếng ngoại quốc lên bì thư gửi cho “mít” với nhau trong nước như 

vậy là quốc sỉ! Tuy hồi đó còn nhỏ nhưng tôi cũng đã quá tuổi mặc quần … hổng đít nên cũng lơ mơ 

hiểu giá trị của hành động táo bạo đó của người chị cả và phục chị sát đất, và chị vẫn là thần tượng của 

tôi cho đến nay. 

Đến khi Việt Minh làm cách mạng cướp chính quyền của Nhật, người chị thứ ba, vốn hay thích 

hát bài “Nhớ chiến khu”, dù chưa hề biết chiến khu vuông tròn ra sao, đã hăng hái xồng xộc theo đàn 

người kháng chiến vào cướp thành Nhật. Đến khi thấy quân Nhật bắn loạt đạn làm mấy quân kháng 

chiến xung phong gục ngã, chị mới hoảng hồn, hớt hải chạy về nhà để nghe mẹ tôi mắng cho một trận 

nên thân. Từ đó chị thứ ba ít nói tới chuyện cách mạng này nọ nữa! Còn vốn liếng cách mạng của tôi 

chỉ vỏn vẹn có ba tiếng đồng hồ đúng với ông anh hơn tôi hai tuổi, ở lề đường nhẩy cẫng như con choi 

choi, hoan hô khản cổ để... cổ võ đoàn người kháng chiến tiến lên cướp thành Nhật ở tỉnh Bắc Ninh. 

Những hành động gọi là cách mạng ấy của giới tiểu tư sản chỉ là ánh lửa rơm bừng lên trong 

giây phút để chạy theo trào lưu cách mạng sôi sục. Những hành động ấy không phải đã xuất phát từ ý 

chí đấu tranh hun đúc sau bao năm thù hận thực dân như những nhà cách mạng chính cống mà tôi tự 

cho mình không xứng đáng để nêu danh. 

Bởi hiểu mình như vậy, khi gặp Huy, biết được hoài bão lớn lao của chàng, cảm phục rồi yêu 

chàng, tôi biết chắc tình yêu ấy tất phải có ngày đứt đoạn. Mẹ tôi thường nói: ”Những người làm cách 

mạng … như thế đâu có thể đạt tới mục đích. Huy rồi cũng chỉ như cậu T. hay chú L. con : người thì 

uất ức đến phải tìm tới cái chết, người lại ngày, đêm, năm, tháng, lặn lội nơi rừng thiêng nước độc. 

Chết thì cũng bỏ xác một xó xỉnh rừng sâu, có ai hay, có ai thương tiếc!” 

Nghe mẹ nói, quả thật, tôi cũng nghĩ một con én chẳng thể mang lại được mùa Xuân. Có biết 

đâu, một con én cũng đủ mang lại một vài hy vọng cho mùa Xuân nào sắp tới. 

Ngọn lửa rơm cách mạng, chợt bùng lên trong lòng những người con gái trung lưu như tôi, đã 

không đủ đánh thức được chút tinh thần ái quốc tiềm ẩn trong hồn. Sự giáo dục cổ hủ đã cản ngăn 

không cho những tư tưởng ...dấn thân, cấp tiến xâm nhập tâm óc những người con gái tưởng là may 

mắn đó. Chưa hành động đã vội lo thân mình bị ô nhục trong cảnh ngục tù, tôi theo dõi những hoạt 

động của Huy với niềm lo âu xen lẫn chút bực mình. Tôi biết mình không thể cùng chàng hứng chịu 

gian nguy. 

Nhưng, dù biết sẽ có ngày tan vỡ, tôi vẫn đi vào tình yêu bằng những bước chân chim, lâng 

lâng, nhẹ nhàng trong một ngày đầu Xuân hoa đào nở đầy những lối đi thơ mộng. Tuổi ấu thơ tôi không 

có bao nhiêu, tuổi tình yêu tôi không có gì nhiều. Ngoại trừ tình yêu ngắn ngủi tôi dành cho Huy. Và 

nay, tôi còn gì để giữ lại cho những tháng, năm đằng đẵng với tuổi đời bàng bạc đợi chờ... Tôi còn gì, 

hay chỉ còn những hình ảnh nhạt mờ trước gió bụi thời gian... Có phải như thế không? Tôi không thật 

rõ, người ta thường nói : tất cả những dấu bánh xe trên đường sẽ bị bụi thời gian che phủ. Nhưng, dù 

sao dưới lớp bụi vẫn là những vết bánh xe...và, nằm sâu trong tâm tư vẫn là những hình ảnh nhạt nhòa 

nước mắt, những kỷ niệm chồng chất vơi đầy. Tất cả những thứ đó làm nên cuộc đời; làm thành tình 

người và chẳng thể là thứ tình cảm nhất thời. 

Tôi không hề gặp lại Huy, sau khi chúng tôi chia biệt. Dù là một lần. Tôi đã để chàng ra đi tung 

cánh chim bằng nuôi mộng biển trời. Rất có thể phút giây này chàng đang là một thành phần trong phái 

đoàn thương thuyết nào đó, và cũng có thể là chàng lại đang lặn lội nơi rừng sâu nước độc. Chàng


cũng có thể đã bỏ thây ở một xó xỉnh rừng thiêng nào mà không một ai hay biết như lời mẹ tôi nói ngày 

nào. Dù chàng đang trong trường hợp nào đi nữa, những kỷ niệm xưa của một tình yêu dang dở vẫn 

còn đầy. Những kỷ niệm muôn đời không phai. Những ảnh hình sống động tỏ rộng trong hồn, lung linh 

như vì sao ngời rạng trong tâm tư dạt dào sóng nước vỡ bờ. 

Vì sao lung linh đó là hình ảnh người yêu xưa tôi tìm về trong suốt thời gian mười năm và sau 

này mãi mãi... ■


Reality: The Pre-Socratics 

(Part I) 

by Thomas D. Le 

Introduction 

What is the nature of reality? When humans first walked the earth in his daily quest for food and 

shelter, they were confronted with the natural world in which they had to survive. The land, the rivers, 

the animals, the trees, the sun, and at night the moon and stars must have filled them with a sense of 

wonder. For survival they had to adapt to the overwhelming forces of nature, and in time to learn to 

propitiate them through prayers and sacrifices. They told stories about these awesome forces in 

mythologies to make sense of the world and to explain phenomena beyond their control. Reality never 

came up as a question for detached investigation except in myths that purport to relate accounts of how 

it all came about. Gods and goddesses and their behavior were all that was needed to satisfy men's 

thirst for knowledge of the universe and their need for a peaceful exsitence within it. 

Then about two thousand six hundred years ago, at a time when philosophy and science were 

undifferentiated, the Greek world of thought entered a period that in retrospect is nothing short of 

revolutionary. Although it may be hyperbolic to mention revolution where there was hardly any 

concerted movement, conscious or unconscious, toward a new paradigm of investigation into the nature 

of reality, what the Greeks around the Mediterranean basin did, albeit primitive and halting, but taken 

together, paved the way for truly scientific investigations and philosophical speculations on reality 

centuries later.. 

Hesiod in the eighth century B.C. offered accounts of the creation of the world, the upshot of 

which was a panoply of myths on an assembly of gods and goddesses, some of whom had been 

borrowed from or identified with deities in the advanced civilizations of 

Asia Minor. Following a long oral tradition passed down from 

generation to generation, Homer, the best story teller of the Western 

world, wove some of the same myths into the fabric of long narrative 

epics that still fascinate modern readers. The story of the Trojan War, or 

rather the end of it, which is pure myth or part myth part history (still 

much in debate), and the trip home of Odysseus after the sack of Troy 

come to life in the Iliad and the Odyssey. In these narratives the actions 

of men and of gods intermingle; and so do myths and religion. While 

Zeus was largely neutral in the Iliad, Hera and Thetis (Achilles' mother) 

took the Greeks' side, and Apollo, Athena, Aphrodite, and Poseidon 

were firmly in the Trojans' camp. 

Hesiod presented a systematic view of creation in his Theogony 

and Works and Days, which expounds a pantheon of anthropomorphic 

Figure 1. The Thinker by Rodin. 

and immortal gods presided over by Zeus, the father of gods and men. These gods, just as morally 

flawed as humans, were powerful and meddled in human affairs at their discretion. However, they also


tried to maintain order, justice, and a measure of virtue and morality among men, who worshiped them 

and consulted their oracles in times of need. Immortal as they were, like men, they were subjected to 

the decrees of Fate and the torments of Love. 

Homer's and Hesiod's mythological accounts enrich literature and art, even to this day, and 

provide an example of the intricate relationship between myth and religion, for the Greeks erected 

temples to their mythical gods and created a priesthood to mediate between gods and men. Greek 

tragedies of the fifth century B.C. illustrate the role that this mythology played in Greek life. 

If mythology contains among other things attempts to explain the natural world in terms of gods 

and goddesses and their behavior, it makes no attempts to ask truly fundamental questions about reality. 

The sixth century B.C. down to the time of Socrates (ca. 469 BC–399 BC) marked a period 

during which the Greeks started thinking seriously about the nature and essence of all things and by so 

doing separate mythology from science. 

During this period the Greek world extended from the rims of the Aegean Sea to southern Italy 

and Sicily, also known as Magna Graecia. Greek philosophy began in Ionia on the eastern seaboard of 

the Aegean Sea (western Anatolia, now Turkey) mainly because of the area's prosperity through 

international trade in Asia Minor and with Egypt. This corridor of trade, by bringing people from 

diverse cultural traditions and linguistic backgrounds from advanced civilizations in Mesopotamia, 

Persia, Egypt, was a natural milieu for the incubation and propagation of new ideas, and with economic 

prosperity fostered by commerce there arose among Greek-speaking settlers a leisure class who could 

devote time to thinking about philosophy and science. Greek philosophy, and by extension, Western 

philosophy owe their emergence to this cradle of intellectual ferment. 

Why attention needs to be paid to philosophers flourishing over the two centuries preceding 

Socrates will be the focus of this study. When speaking of the beginning of Western philosophy, some 

readers think in terms of the triad Socrates, Plato, and Aristotle as if any thinkers before them matter 

not at all. We will see, to the contrary, that these Pre-Socratics, as they are now called, were the true 

precursors of scientists, physicists, chemists, and philosophers of later times, and with their crude 

attempt at a scientific explanation of reality arrived at remarkably insightful notions of nature, which 

Hesiod's Theogony left totally uninvestigated. It is from their probing questions about the nature of 

things that originated a departure from the myth-making oral tradition, and their efforts at a nonmythological 

explanation of their observations set them apart and confer on them the distinction of 

being philosophers and scientists. For the first time in Western history, they were ones to propose 

theories about the nature of reality based on observation and reasoning instead of on myths or beliefs. 

Their importance in philosophy rests on their propensity to think beyond myths and to rely on 

deduction and induction in their quest for truth. And although none of their theories concerning 

physical nature were supported by experimentations and measurements, the very fact that they were the 

first ones to ask fundamental questions about nature marks their theories as significant milestones in 

the evolution of science. About their influence on later thinkers, there was no doubt. A measure of this 

influence is found in Plato, who devoted an entire dialog to Parmenides, Plato, to whose work the 

philosopher Alfred North Whitehead characterizes all Western philosophy as mere footnotes. 

As this long study of necessity appears in several installments, the reader is asked to follow it 

patiently in order to better grasp the significance of this great conversation that began two thousand six 

hundred years ago. 

The Pre-Socratics 

Active from the sixth century B.C. until Socrates' time, the Pre-Socratic philosophers included 

Democritus, who, as an atomist roughly contemporaneous with Socrates, would not fit the direction


philosophy took from Socrates and his followers. These disparate thinkers, who flourished in the Greek 

world spread around the Mediterranean basin while Greece proper had no thinkers of comparable 

caliber, were the pioneers who blazed the trail for the flowering of Greek philosophy. They are 

considered Greek, not necessarily by ethnicity but by their use of the Greek language. 

The diversity of the Pre-Socratics, their far-flung geographical locations, and their contact with 

populations from different cultures gave them a wide range of experience and outlook. None of the 

writings of the Pre-Socratics survived directly. We know their thoughts through either quotations (the 

fragments) or references (the testimonies) by later writers, among the first of whom was Aristotle, who 

wrote some two centuries after. Contemporaneous with Aristotle were his two famous disciples, 

Eudemus of Rhodes and Theophrastus of Lesbos. We derive some quotations and testimonies about 

Thales, Anaximander, Anaximenes, and the Pythagoreans from Eudemus's History of Geometry and 

History of Astronomy, neither of which is extant, thanks to other writers that made use of these works. 

Figure 2. Miletus Region. 

Theophrastus, even more learned than Eudemus, left monographs on the Pre-Socratic philosophers 

Anaximenes, Anaxagoras, Empedocles, Archelaus, Diogenes of Apollonia, and Democritus, which 

Simplicius centuries later used. Still the lack of primary sources on the Pre-Socratics poses a thorny 

problem for all subsequent writers, especially those who commented on them as late as a thousand 

years later. For example, Diogenes Laertius's third-century work Lives and Opinions of Eminent


Philosophers gives as a doxographer an uncritical account of ancient philosophers. Thus his accounts 

have to be taken with caution. The Neoplatonist Proclus Diadochus wrote a commentary on Euclidean 

geometry in the fifth century A.D., in which he mentioned that Thales brought geometry to Greece 

from Egypt. Another Neoplatonist, Simplicius of Cilicia, also wrote commentaries on the Eleatics, 

Empedocles, Anaxagoras, and Diogenes of Apollonia at about the same time. Since only fragments and 

testimonies remain, we depend a great deal on interpretations and inferences to fill in the gaps in our 

knowledge of the Pre-Socratics; and therein lies the danger. Yet without the early writings by Aristotle 

and his contemporaries and the salvage work by subsequent philosophers, commentators, and 

doxographers, our third- or fourth-hand knowledge of the Pre-Socratics' works would be even more 

diminutive than they are. 

The German classical scholar Herman Alexander Diels compiled a standard volume of 

quotations and testimonies of the Pre-Socratic philosophers under the title of Die Fragmente der 

Vorsokratiker, which was first published in 1903. After Diels' death, revised editions undertaken by 

Walther Kranz appeared in 1934 and again in its sixth edition in 1952. Later editions continued to 

appear through the twentieth century. In this classification system, Pre-Socratic philosophers' names are 

alphabetized and assigned a number. A testimonium is categorized as A, and a quotation as B. Thus the 

reference DK 28B1 means the said Diels-Kranz volume (henceforth DK), Chapter 28 (devoted to 

Parmenides), fragment 1. Alternatively the same reference could simply be Parmenides, fragment 1. 

(Diels, para. 3). Although the Diels-Kranz collection is widely respected and used, it does not include 

more recent discoveries of fragments such as the Strasbourg papyrus, which contains pieces of 

Empedocles' poetry. 

The Ionian School 

Certain Pre-Socratic philosophers in Ionia and Magna Graecia and elsewhere in the Greek world were 

classified in the second century as the Ionian School. This is just a convenient label to designate not 

only Ionians of the Milesian School such as Thales, Anaximander, Anaximenes (the Earlier Ionians), 

but thinkers from other locations such as Heraclitus, Anaxagoras, Empedocles, Archelaus, Hippo, and 

Diogenes Apolloniates (the Later Ionians), who, 100 years later, modified their predecessors' views. 

Because of their common interest in investigating the nature of matter, Aristotle called them 

physiologoi (natural philosophers), others cosmologists or physicalists. From their hypotheses on the 

substance of nature and the principle that animates it, they were also referred to as Hylozoists or 

Dynamicists. “Hylozoism is the doctrine of animated matter, and Dynamism the doctrine that the 

original cosmothetic force was not distinct from, but identical with, the matter out of which the 

universe was made.” (Ionian, para. 2). 

The Milesians (Earlier Ionians) 

The first philosophers in the West were born and became active.in the sixth-century B.C. city of 

Miletus near the mouth of the Maeander River in western Anatolia (now in Turkey). Named the 

Milesians after this Ionian city on the eastern shore of the Aegean Sea, they descended from Greek 

colonists who had settled the city area in the Late Bronze Age (13 th century B.C.). These colonists were 

called Achaeans, whom Homer identified as such in the Iliad and whom the Hittite kings recognized as 

Ahhiyawa living in the country to their west, with Millawanda (Miletus) considered under their control. 

This account, however, is still in debate among scholars. After the city's destruction in the 12 th century


by the Hittites for treaty violation, another wave of immigration, this time by the Ionian Greeks from 

Peloponnesus and Athens on the Greek mainland, poured in to repopulate the area and the islands in the 

eastern Aegean Sea around 1000 B.C. The areas they settled, a fairly narrow strip of western Anatolia 

were known as Ionia, which extended through nine cities from Miletus in the south to Phocaea in the 

north, including Smyrna, and the islands of Samos and Chios. Best-known among Ionian cities of the 

Classical period, besides Miletus, were Ephesus, Colophon, Clazomenae, and Smyrna. 

By the sixth century, the Ionian cities of Miletus and Ephesus had gained prominence as centers 

of trade, and Miletus won fame for inaugurating an era when the study of nature was conducted by 

proposing hypotheses and supporting them with abstract reasoning from empirical observation, and not 

from religion or myths. Together Thales, Anaximander, and Anaximenes formed the Milesian School. 

Thales (ca. 624 BC–ca. 546 BC) 

To Bertrand Russell, Western philosophy traces back to 

the first Milesian, Thales (1965, p. 25). By Herodotus's account, 

Thales, the Milesian School founder, was born of the Phoenician 

nobles Examyes and Cleobuline. Aristotle considered him the 

father of natural philosophy. He was preeminent among the 

Seven Sages of Greece, whose names were mentioned in Plato's 

Protagoras: Thales of Miletus, Pittacus of Mytilene, Bias of 

Priene, Solon of Athens, Cleobulus of Lindus, Myson of Chen, 

and Chilon of Sparta. These philosophers, politicians, and 

lawgivers were respected for their short and memorable 

statements. Some such sayings were inscribed in the Apollo 

temple at Delphi, “Know thyself,” “Nothing too much,” which 

are regarded as quintessential Greek wisdom. 

Of Thales's writing, if he wrote anything, none is extant. 

He was said by Simplicius to have written a Nautical Star-guide. 

Diogenes Laertius dismissed this, for it “is said in reality to be the 

work of Phocus the Samian,” but mentioned that others believed 

Thales had written On the Solstice and On the Equinox. 

Figure 3. Thales. 

However, in the first edition of DK, whose fragments were completely translated by Kathleen Freeman, 

these titles were in parentheses and would have corresponded with DK 11B4. Only one fragment was 

listed under Thales. Yet the many testimonia and stories related to Thales and his works authored by 

philosophers, commentators, and doxographers from Aristotle down to the Middle Ages indicated that 

Thales must have left written records. Many of later records relating to Thales no doubt are mere copies 

or paraphrases of earlier secondary or tertiary accounts. Even so it is highly unlikely that his study of 

astronomy, his correct prediction of the eclipse of 585 BC, his discovery of Ursa Minor as an 

instrument of navigation, his fixing the equinox, his applications of mathematics (see § Thales as a 

Mathematician below) with which he was.credited, his theory of the reality of the universe, his business 

transactions could have been accomplished without writing. It is difficult to believe that his travel to 

Egypt, where he witnessed first-hand the theory and practice of land surveying, measured the height of 

the pyramids, and learned enough geometry to bring back to Egypt, had required no written records. 

Eudemus, one of Aristotle's pupils, could not have written his History of Astronomy without Thales's


written input. And although no direct evidence exists for Plato and Aristotle to have had Thales's 

writings for their own work, they must have had, in some form or other, access to Thales's. (O'Grady, 

§§1 and 2). 

With travel opportunities widely available to merchants and inhabitants from Miletus to other 

areas in Ionia, Lydia, Mesopotamia, and Egypt, it is probable, judging from various written sources, 

that Thales had traveled. In the Lydian Kingdom of Croesus, one Greek source reported, he helped 

Croesus's army, which was advancing on the Persian King Cyrus, to cross the Halys River by diverting 

some of its water to another stream, so that both branches would be fordable. Herodotus in his History, 

however, dismissed this story, maintaining that the Lydian army simply crossed the bridge on the Royal 

Road to Cappadocia. Thales was reported as having visited Babylonia, where he must have had access 

to astrological records he could use to predict a solar eclipse in 585 B.C. He was reported by another 

source to be a student of the Egyptians and Chaldeans. A letter from Thales to Pherecydes, quoted in 

Diogenes's Lives, mentioned he and Solon had visited Crete to investigate its history and Egypt to 

confer with the priests and astronomers, and all over Hellas and Asia Minor (O'Grady, §§ 10 and 11). 

In Egypt, Thales solved the problem of measuring the height of the pyramids by the shadows 

they cast at the time of day when a man's shadow is equal to his height, using the intercept theorem. 

Here he witnessed the ancient Egyptian practice of land measurement using knotted ropes. By the time 

of Thales's travel the Egyptians had had twelve hundred years of experience with land surveying. 

Pythagoras, Solon, Herodotus, Plato, Democritus, and Euclid all had come and marveled at the 

Egyptian skills. In annual floodings, the Nile forced the Egyptians to develop methods which are 

largely rules of thumb to reapportion the land after the flood had wiped out all boundaries. Thus the 

Egyptians invented geometry, which Thales then brought back to Greece (O'Grady, § 9). 

Thales was a man of many talents. From business to politics, mathematics and astronomy, 

Thales made his mark. Aristotle, in his Politics, tells how Thales made a fortune by merely setting up a 

monopoly on olive presses to show that a philosopher can make money if he wants to: 

There is the anecdote of Thales the Milesian and his financial device, which involves a 

principle of universal application, but is attributed to him on account of his reputation 

for wisdom. He was reproached for his poverty, which was supposed to show that 

philosophy was of no use. According to the story, he knew by his skill in the stars while 

it was yet winter that there would be a great harvest of olives in the coming year; so, 

having a little money, he gave deposits for the use of all the olive-presses in Chios and 

Miletus, which he hired at a low price because no one bid against him. When the 

harvest-time came, and many were wanted all at once and of a sudden, he let them out at 

any rate which he pleased, and made a quantity of money. Thus he showed the world 

that philosophers can easily be rich if they like, but that their ambition is of another sort. 

He is supposed to have given a striking proof of his wisdom, but, as I was saying, his 

device for getting wealth is of universal application, and is nothing but the creation of a 

monopoly. It is an art often practiced by cities when they are want of money; they make 

a monopoly of provisions. (Book 1, Part XI). 

Thales the politician, although at first helping the Lydian king Croesus to march on the Iranians, 

counseled the Milesians not to ally themselves with the Lydians. This inaction turned out to be 

felicitous, for after defeating Croesus, the Persian king Cyrus spared Miletus from destruction. 

For his accomplishment in astronomy, another anecdote, related by Socrates in Plato's 

Thaeatetus, laughs at Thales, who gazed at the stars and became the butt of ridicule in:


...[a] jest which the clever witty Thracian handmaid is said to have made about Thales, 

when he fell into a well as he was looking up at the stars. She said that he was so eager 

to know what was going on in heaven, that he could not see what was before his feet. 

This is a jest which is equally applicable to all philosophers. 

Jokes on philosophers and scientists aside, Thales was known by posterity as a mathematician. 

Thales the Mathematician 

Several Euclidean geometry theorems have been attributed to Thales. O'Grady lists Thales' propositions 

as follows: 

DEFINITION I.17: A diameter of the circle is a straight line drawn through the centre 

and terminated in both directions by the circumference of the circle; and such a straight 

line also bisects the circle (Proclus, 124). 

PROPOSITION I.5: In isosceles triangles the angles at the base are equal; and if the 

equal straight lines are produced further, the angles under the base will be equal 

(Proclus, 244). It seems that Thales discovered only the first part of this theorem for 

Proclus reported: We are indebted to old Thales for the discovery of this and many other 

theorems. For he, it is said, was the first to notice and assert that in every isosceles the 

angles at the base are equal, though in somewhat archaic fashion he called the equal 

angles similar (Proclus, 250.18-251.2). 

PROPOSITION I.15: ‘If two straight lines cut one another, they make the vertical angles 

equal to one another’ (Proclus, 298.12-13). This theorem is positively attributed to 

Thales. Proof of the theorem dates from the Elements of Euclid (Proclus, 299.2-5). 

PROPOSITION I.26: ‘If two triangles have the two angles equal to two angles 

respectively, and one side equal to one side, namely, either the side adjoining the equal 

angles, or that subtending one of the equal angles, they will also have the remaining 

sides equal to the remaining sides and the remaining angle equal to the remaining angle’ 

(Proclus, 347.13-16). ‘Eudemus in his history of geometry attributes the theorem itself to 

Thales, saying that the method by which he is reported to have determined the distance 

of ships at sea shows that he must have used it’ (Proclus, 352.12-15). Thales applied this 

theorem to determine the height of a pyramid. The great pyramid was already over two 

thousand years old when Thales visited Gizeh, but its height was not known. Diogenes 

recorded that ‘Hieronymus informs us that [Thales] measured the height of the pyramids 

by the shadow they cast, taking the observation at the hour when our shadow is of the 

same length as ourselves’ (D.L. I.27). Pliny (HN, XXXVI.XVII.82) and Plutarch (Conv. 

sept. sap. 147) also recorded versions of the event. Thales was alerted by the similarity 

of the two triangles, the ‘quality of proportionality’. He introduced the concept of ratio, 

and recognized its application as a general principle. Thales’s accomplishment of 

measuring the height of the pyramid is a beautiful piece of mathematics. It is considered 

that the general principle in Euclid I.26 was applied to the ship at sea problem, would 

have general application to other distant objects or land features which posed difficulties 

in the calculation of their distances.


PROPOSITION III.31: ‘The angle in a semicircle is a right angle’. Diogenes Laertius 

(I.27) recorded: ‘Pamphila states that, having learnt geometry from the Egyptians, 

[Thales] was the first to inscribe a right-angled triangle in a circle, whereupon he 

sacrificed an ox’. Aristotle was intrigued by the fact that the angle in a semi-circle is 

always right. In two works, he asked the question: ‘Why is the angle in a semicircle 

always a right angle?’ (An. Post. 94 a27-33; Metaph. 1051 a28). Aristotle described the 

conditions which are necessary if the conclusion is to hold, but did not add anything that 

assists with this problem. (O'Grady, § 9a) 

One theorem which is well known to students of school geometry is named after him, Thales' 

theorem (Proposition III.31 above), which may read: 

Given three points A, B, C on a circle, and AC is its diameter, the triangle ABC is a right-angled 

triangle (Figure 4). 

No matter where point B is on the circle, the ∠ ABC is always right-angled. There was no 

evidence that Thales introduced any proof, but the proof could easily be arrived at by deductive 

reasoning. This is a special case of the inscribed angle theorem, whereby an angle formed by three 

points on a circle is equal to half the central angle (whose vertex is the center of the circle) that 

subtends the same arc on the circle. In Figure 4, we can see that the angle ∠ ABC (90°) is half the 

measure of ∠ AOC (180°). 

As proof of the Thales' theorem (Figure 5), we first note that the 

triangle ABC may be divided into two isosceles triangles, in each of 

which the two angles adjacent to 

the base are equal. Furthermore we 

note that all four angles are equal to 

180°. We thus have: 

or: 

2 α + 2 β = 180° 

2 (α + β) = 180° 

Figure 4. ABC is a right 

triangle 

Thales the Astronomer 

Therefore: 

Q.E.D. 

α + β = 90° 

Figure 5. Proof of Thales' theorem. 

According to Heraclitus, Diogenes Laertius, and others, Thales was the first to study astronomy (DK 

22B38) while Babylonia and Egypt had had experience in this science for more than a thousand years. 

Records are wanting about how Thales learned astronomy, but he must have learned it from these


civilizations and was able to correctly predict the solar eclipse of 28 May 585 BC. According to 

Herodotus's History, it was for the sixth year the Lydians and the Medes had been battling one another 

without a decision. 

They were still warring with equal success, when it happened, at an encounter which 

occurred in the sixth year, that during the battle the day was suddenly turned to 

night.Thales of Miletus had foretold this loss of daylight to the Ionians, fixing it within 

the year in which the change did indeed happen. [3] So when the Lydians and Medes 

saw the day turned to night, they stopped fighting, and both were the more eager to 

make peace. (I.74). 

There is a question of whether Thales had learned from astronomers of the Near East about the 

Saros cycle of 223 lunar months or 18 years, 10-11 days plus 0.321124 of a day (7.7 hours); or the 

Exeligmos cycle three times as long as the Saros between eclipses. O'Grady argued that this regression 

of 7.7 hours put the eclipse to the west, and it is unlikely that the ancient astrologers knew about it. 

Moreover, it is impossible to use either cycle to predict solar eclipses because solar eclipses do not 

occur without changes. Other texts speculated that Thales must have witnessed the previous eclipse on 

18 May 603 B.C, which occurred 18 years, 10 days, and 7.7 hours before. It should be noted that while 

lunar eclipses are visible almost everywhere, solar eclipses are seen only in limited areas. Recent 

research showed that the 603 B.C. eclipse passed over the Persian Gulf and would be too far south for 

the Babylonian and Assyrian astronomers to see and record. Given the difficulties in predicting eclipses 

from known methods, can we accept the conclusion, as O'Grady did, that Thales must have been in 

command of a “definite eclipse theory”? (O'Grady § 8a). In the absence of primary or secondary 

sources, such a conclusion seems unwarranted. One feeble support exists from Diogenes Laertius in 

Lives, and it is anecdotal: “Some think he (Thales) was the first to study the heavenly bodies and to 

foretell eclipses of the sun and solstices, as Eudemus says in his history of astronomy; for which reason 

both Xenophanes and Herodotus express admiration; and both Heraclitus and Democritus bear witness 

for him.” (DK 11A5). As is clear, Diogenes Laertius himself had used a secondary source from 

Eudemus. 

Then there is a story in Philostratus's Life of Apollonius (II,5) of Thales studying the stars on 

Mycale, which was the highest peak in Miletus, near his home. How much of that observation of the 

sky helped him to fix the solstices, June or December 21 st or 22 nd , is not known. Given this scant detail 

any inference beyond evidence seems untenable. 

Diogenes reported in Lives, that Thales “... was the first person ... who discovered the path of 

the sun from one end of the ecliptic to the other; ...defined the magnitude of the sun as being seven 

hundred and twenty times as great as that of the moon... [H]e was the original definer of the seasons of 

the year, and ... it was he who divided the year into three hundred and sixty-five days. And he never had 

any teacher except during the time that he went to Egypt, and associated with the priests.” (Diogenes, 

Thales, VI). In the same book, Thales was said by Callimachus to have discovered Lesser Bear, that 

“guide the bark / Of the Phoenician o'er the sea.” (Diogenes, Thales, II). 

In spite of these impressive accomplishments in astronomy, Thales would not likeky have been 

recognized as a precursor of science without his revolutionary theory on the reality of nature. 

Thales the Physicist/Philosopher 

Thales lived at a time when philosophy and science were undifferentiated in such a way that his 

hypothesis simply straddles the two disciplines. Of all Thales's achievements none has more


importance to philosophy and science than his bold statement that water if the basic stuff of physical 

reality. “He asserted water to be the principle of all things” (Diogenes, Lives, Thales, VI) We will 

examine his hypothesis first from the scientific vantage point before attempting to unravel its 

philosophical implications. 

Scientific Discussion 

No one today is impressed with the theory of water as the fundamental element of the universe. But it 

was a stroke of genius to have asked the question almost two thousand six hundred years ago of what 

constitutes ultimate reality amidst its baffling multiplicity of forms, in other words, the many. Where do 

the many come from? Is there one element or principle from which everything else that can be 

perceived or conceived comes from? If so, what is it? This is the very same question that scientists are 

still asking and investigating today. This questioning is what set Thales apart, for instead of accepting 

the prevailing thinking of the day about a mythic-religious order maintained by the gods in Hesiod's 

pantheon, Thales looked to nature itself for the question and the answer. Although Thales's question 

was profound and his answer crude, without such an inquiry science would never have germinated. 

We should not fail to appreciate the seminal nature of Thales's hypothesis. First, the question 

about reality had never been asked before. While most people were content with the familiar mythical 

order and the verdict of oracles, a probing question into reality was necessary, albeit unsettling. At a 

time when philosophers were “poor” in material things (although Plato two hundred years later was not 

exactly impecunious given his aristocratic background), Thales offered a theory that was unlikely to 

make him one drachma. Instead he must have stirred up a storm of controversy over how sane a 

philosopher was who proposed some ridiculous idea about the universe. But if modern physics is any 

indication, a seemingly ridiculous or strange discovery or hypothesis is not necessarily to be dismissed 

out of hand. It is questions like this one that advance knowledge for the sake of knowledge. Second, 

the answer was not formulated in terms of gods and goddesses and their actions, but was rooted in keen 

observations of the natural world and abstract reasoning from empirical data. By proposing the theory 

of water, using matter to explain matter, Thales rejected the method of relying on tradition and religion 

to explain the universe. It is a paradigm shift from the prevailing modus operandi, away from myths, 

stories and belief systems, toward observation, reasoning, experimentation, and verifiability. This shift 

was a giant step toward establishing a scientific way of thinking. In this mode of thinking, a hypothesis 

stands or falls, not on the strength of authority (mythology, religion, belief system, custom, tradition, or 

whatever), but on its ability to withstand the test of conformity to empirical data. Third, a new method 

of investigation is embedded in the hypothesis: the embryonic scientific method of hypothesizing and 

testing. Observation spawns hypotheses that purport to describe, explain, then predict reality. These 

hypotheses must be falsifiable, verifiable, and testable. Else, they will not be worth considering. It is 

this scientific spirit that emancipates mankind from the bondage of superstition and blind faith. And 

lastly, the hypothesis Thales proposed marked a radical departure from intuition and common sense. 

This novel feat again is brilliant and daring in his time, for few observers were ready to renounce 

common sense and intuition as a mode of knowing. And most people would reject counterintuitive 

theories as making no sense. Why did Thales, then, risk a lifetime of accomplishments on a hypothesis 

that even his students wasted no time to reject and argue for their own? But that was precisely one 

point of light every teacher would love to create: to have his students best him. More importantly, 

though, a hypothesis is only as good as the next confirmation obtained through thorough tests and 

assaults on its viability. No other considerations are valid against a hypothesis, regardless of how 

strange or counterintuitive it might be. Thales was only a precursor, but an important harbinger of 

scientific revolutions that unfolded over the next 2600 years.


On the question of intuition and common sense, modern science tells us a thing or two: The 

world of physical reality is full of counterintuitive and strange facts and hypotheses. The dual nature of 

matter, being both potentially particle and wave, was still poorly known in Newtonian physics. Now 

we know that everything in nature, including you, me, the chair, the sun's ray, the electron, the photon, 

is both particle and wave. Heisenberg's uncertainty principle declares that one cannot know with 

arbitrary precision both the momentum and position of a particle. Weirder still is quantum 

entanglement, in which measurement of one of a pair of entangled objects will yield measurement 

information on the other member regardless of how far apart (e.g., millions of miles) they are. The 

Copenhagen interpretation of quantum mechanics holds that in the Schödinger's cat paradox thought 

experiment, a cat, confined in a box with a 50-50 percent chance of being killed by poison gas triggered 

by random nuclear decay, is both dead and alive in a superposition of quantum states, which collapse to 

one state or the other only at the time of observation. In the twin paradox of Einstein's general theory of 

relativity, the astronaut twin who travels near the speed of light for a number of years comes back to 

earth to find himself younger than his earthbound brother. The 12-inch plate on which a space traveler 

dines while cruising at near the speed of light is smaller, perhaps something like a 9-inch plate, to an 

observer on a stationary space station when the traveler whizzes by. And if the technology to convert 

the tip of a pencil to energy existed, the power produced would be sufficient to light up an entire city. 

In a double slit experiment, a single photon passes through both slits of a two-slit screen as a wave to 

produce interference patterns only to arrive at the detection screen some distance away as a particle. 

The smallest particle is the quark, the fundamental constituent of matter. Quarks, which are not directly 

observable but have six flavors, up, down, top, bottom, strange, and charm, combine to make up 

protons and neutrons in the atom's nucleus. Then there are esoteric constructs such as dark matter and 

dark energy. To put a provisional end to the list, stay away from the event horizon of a black hole lest 

you be sucked in and be elongated like spaghetti. 

Are all the examples just adduced myth or reality? To answer this question, just remember that 

they are part of a complex scientific knowledge base accumulated over the centuries, but more notably 

during the past four hundred years from the theories of Newton's universal gravitation and Maxwell's 

electromagnetism to Einstein's relativity and quantum mechanics. It is this knowledge base that 

produces everyday applications such as X-ray photography, PET, CT, MRI, ultrasound, the electron 

microscope, the computer, iPod. The list goes on. 

Thales's hypothesis is a response to man's curiosity about the elements that make up the world 

and the principles that govern nature. These are the concerns of today's scientists as well. In the 

absence of primary sources we do not know whether Thales meant for water to be a principle or just an 

element. He and his disciples and others addressed themselves to this fundamental question. As 

Aristotle noted in Metaphysics, 

"[y]et they do not all agree as to the number and the nature of these principles. Thales, 

the founder of this type of philosophy, says the principle is water (for which reason he 

declared that the earth rests on water), getting the notion perhaps from seeing that the 

nutriment of all things is moist, and that heat itself is generated from the moist and kept 

alive by it (and that from which they come to be is a principle of all things). He got his 

notion from this fact, and from the fact that the seeds of all things have a moist nature, 

and that water is the origin of the nature of moist things. (Aristotle, Metaphysics) 

Already there is a hint of credibility in this hypothesis. Water after all consists of two parts 

hydrogen, which is the most common element in the universe, and one part oxygen, and constitutes two 

thirds of the earth's surface. Hydrogen was present at the Big Bang during the nucleosynthesis stage


occurring about 3 minutes after the Big Bang from the beginning of space expansion and encompassing 

the entire universe.. Nucleosynthesis is the process of fusing light isotopes of hydrogen H-1 into 

heavier isotopes such as deuterium (H-2), and the unstable tritium (H-3), and other light and heavy 

isotopes of helium, lithium, beryllium, whose decay permits the fusion of unstable isotopes into more 

stable ones in a chain of primordial creations and annihilations of matter that over some 13.7 billion 

years evolved into Homo sapiens. 

All this is not to show how sentient Thales was, but to caution against jumping to conclusion 

when science is discussed. Though science has been wrong before, and will continue to be wrong 

again, it is the paragon of self-correction and progress par excellence. And Thales, for being the first to 

propose a falsifiable, verifiable and testable hypothesis about reality, rightly earned the distinction of 

being the first scientist in the Western world. 

Philosophical Discussion 

On the basis of observation of the earth, where water predominates, Thales posited a theory of the 

substance of physical objects. As seen above the substance he chose is water. Like us he must doubtless 

have observed the many manifestations of reality--the sun, the moon, the clouds, the rain, the desert, 

the sea, the trees, and so on. He must also have observed the various forms of substances--water that 

became steam when heated, clouds when condensed, rain when cooled, snow when frozen. It is just an 

easy step to conjecture that from all these observations Thales speculated that there is one substance 

(the one) from which all the other different things (the many) derive. In light of this theory of ultimate 

reality Thales is a monist and a materialist, and as such the first metaphysician. 

Furthermore, besides the passage cited in the scientific discussion section above, Aristotle in De 

Coelo wrote: 

Some say that the earth rests on water. We have ascertained that the oldest statement of 

this character is the one accredited to Thales the Milesian, to the effect that it rests on 

water, floating like a piece of wood or something else of that sort. (de Coelo ii. 13; 294 a 

28.) 

With this hypothesis Thales can explain earthquakes! 

What is important in his bold proposition is that he went beyond immediate empirical 

observations to infer, in an inductive leap, a conclusion that was not obvious. He was looking for a 

generalization, a principle, a law of nature, if you will, not a whim of Hesiod's gods. He proposed to 

explain nature by using evidence from nature itself. The unintelligible he reduced it to a concept that is 

easily grasped by a reasoning mind without the aid of superstition, mysticism, mythology, or religion, 

thereby pointing inquiries about the universe in a new direction never before delineated. 

In one statement Thales addresses the dichotomy of reality: the one and the many. Beneath all 

the diversity of things, there must be unity, i.e., one “stuff,” which is responsible for the manifold 

physical world. The one cannot be explained without the many, and vice versa, for between them there 

exists a reciprocal relationship. 

This question has theological implications as, taken one logical step further, the one could be 

identified with God, and the many his creation. And this is what Christian theologians in time did by 

making use of Aristotle's concept of the First Cause. 

Of further importance is a hint at the separation between truth and appearance, an idea not 

unlike Plato's concept of opinion and knowledge, the world of sense-perceptions and the world of 

Forms.


On the popular idea according to which Thales believed that “all things are full of gods,” in his 

Lives Diogenes wrote, “..Aristotle and Hippias say that he [Thales] attributed souls also to lifeless 

things, forming his conjecture from the nature of the magnet, and of amber.” (Thales, III). In this view, 

Thales was no different from Aristotle. As noted by Lorenz in “Ancient Theories of Soul,” 

“According to Aristotle's theory, a soul is a particular kind of nature, a principle that accounts for 

change and rest in the particular case of living bodies, i.e. plants, nonhuman animals and human beings. 

“ (§ 4). 

Yet there is a widespread misconception that Thales held that all things are full of gods. 

O'Grady opens the question thus: 

The question of whether Thales endowed the gods with a role in his theories is 

fundamental to his hypotheses. The relevant text from Aristotle reads: ‘Thales, too, to 

judge from what is recorded of his views, seems to suppose that the soul is in a sense the 

cause of movement, since he says that a stone [magnet, or lodestone] has a soul because 

it causes movement to iron’ (De An. 405 a20-22); ‘Some think that the soul pervades the 

whole universe, whence perhaps came Thales’s view that everything is full of gods’ (De 

An. 411 a7-8). In reference to the clause in the first passage ‘to judge from what is 

recorded of his views’, Snell convincingly argued that Aristotle had before him the 

actual sentence recording Thales’s views about the lodestone (Snell, 1944, 170). In the 

second passage the ’some’ to whom Aristotle refers are Leucippus, Democritus, 

Diogenes of Apollonia, Heraclitus, and Alcmaeon, philosophers who were later than 

Thales. They adopted and adapted the earlier view of Thales that soul was the cause of 

motion, permeating and enlivening the entire cosmos. The order in which Aristotle 

discussed Thales’s hypothesis obscures the issue. (§ 7) 

Then O'Grady concludes that it is wrong to ascribe the notion that things are full of gods to 

Thales, as he had rejected gods in his speculation about the nature of reality (§ 7). Still, without 

mentioning Thales by name, in a testimonium about him, Plato had an Athenian imply that considering 

all things as having a soul is equating them to being full of gods as intimated in the passage from Laws 

below, 

And as for all the stars and the moon and the years and the months and all the seasons, 

can we hold any other opinion about them than this same one-that inasmuch as soul or 

souls appear to be the cause of all these things, and good souls the cause of every 

excellence, we are to call them gods, whether they order the whole heavens as living 

beings in bodies, or whether they accomplish this in some other form and manner? Is 

there any one who acknowledges this, and yet holds that all things are not full of gods? 

(Plato, Laws , X. 899 B.) 

Plato's statements notwithstanding, it would be contrary to evidence to assume that a materialist 

and physicalist thinker such as Thales, who sought a basic truth about reality in an element of nature 

and not in theological concepts, would want to endow nature with gods. It would be more defensible to 

claim that Thales's concept of soul existing in all things, including humans, is not much more different 

from the same concept as that which Aristotle endowed all living things: “a system of abilities 

possessed and manifested by animate bodies of suitable structure, but not itself a body or corporeal 

thing.” (Lorenz, § 4). Nowhere can any shred of evidence be found to support the popular belief that 

Thales sees gods in everything.


 

This brief discussion shows that by departing from tradition and reliance on mythology Thales blazed a 

trail for both scientific and philosophical investigation and speculation using reason, inference, logic. 

That his concept of water as the basic substance of the cosmos is difficult to defend should not obscure 

its revolutionary nature. Before Thales, explanations of nature and nature's laws were rooted in myths 

and tradition. After Thales, empirical observations, falsifiable hypotheses subject to confirmation from 

observational evidence became the mode of investigation into the nature of reality. He introduced the 

concept of the one in the face of the many, thereby going beyond what seems to be in order to find what 

is.With these novel ideas and methods Thales helped to move scientific and philosophy away from 

religion and tradition toward reason and empirical theorizing. 

In the next installment the focus of discussion will be on the remaining two philosophers of the 

Milesian School, Anaximander and Anaximenes, and beyond to other thinkers in the Ionian School. ■ 

(To be continued) 

TDL 


Aristotle. Metaphysics. [PDF]. 

References 

Curd, P. (2007, March 10). Presocratic philosophy. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 

September 24, 2009, from http://www.science.uva.nl/~seop/entries/presocratics/ 

Diogenes L. (n.d.). The Lives and opinions of eminent philosophers. Retrieved September 26, 2009, 

from http://classicpersuasion.org/pw/diogenes/dlthales.htm 

Dowden, B. (2009, July 29). Zeno's paradoxes. The Internet Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 

September 24, 2009, from http://www.iep.utm.edu/zeno-par/ 

Freeman, Kathleen. (1948). Ancillary to the Pre-Socratic Philosophers: A Complete translation of the 

fragments in Diels, Fragmente der Vorsokratiker. Cambridge, MA: Harvard University Press. 

Hakim, A.(1987). Historical introduction to philosophy. New York: Macmillan Publishing Company. 

Ionian School of Philosophy” (2009). Catholic online: Catholic encyclopedia. Retrieved September 

23, 2009, from http://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=6164


Kenny, A. (Ed.). (1994). The Oxford illustrated history of Western philosophy. Oxford: Oxford 

University Press. 

Littleton, C. S. (2002).Mythology: The Illustrated anthology of world myth and storytelling. New York: 

Barnes & Noble. 

Lorenz, Hendrik (2009, April 22). Ancient theories of soul. Stanford Encyclopedia of Philosophy. 

Retrieved September 29, 2009, from http://www.science.uva.nl/~seop/entries/ancient-soul/#2 

Marias, J. (1967). History of philosophy. New York: Dover Publications. 

McKirahan, Jr., R. D. (1994). Philosophy before Socrates. Indianapolis: Hackett Publishing Company. 

Melchert, N. (2002). The great conversation: A Historical introduction to philosophy. (4 th ed.). New 

York: Oxford University Press. 

Miletus (2009, September 15). Wikipedia: The free Encyclopedia. Retrieved September 22, 2009 

from http://en.wikipedia.org/wiki/Miletus 

Morford, M. P. O. & Lenardon, R. J. (2003). Classical mythology. (7 th ed.). New York: Oxford 

University Press. 

O'Grady, P. (2004, September 17). Thales. The Internet Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 

September 17, 2009, from http://www.iep.utm.edu/thales/#H1 

Palmer, J. (2008, February 8). Parmenides. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 

September 19, 2009, from http://plato.stanford.edu/entries/parmenides/ 

Plato. (n.d.). Parmenides. (Trans. Benjamin Jowett). [PDF] 

Rickless, S. (2007, August 17). Plato's Parmenides. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 

September 19, 2009, from http://plato.stanford.edu/entries/plato-parmenides/ 

Russell, Bertrand. (1965). History of Western philosophy. London: George Allen & Unwin. (Original 

work published 1946) 

Shand, J. (Ed.) (2003). Fundamentals of philosophy. London: Routledge. 

Solomon, R. C.(1985). Introducing philosophy: A text with readings. (3 rd ed.). San Diego: Harcourt 

Brace Jovanovich. 

Stumpf, S. E. (1994). Philosophy: History and problems. (5 th ed.). New York: McGraw-Hill.

Firmament - Le Cercle LittÃ©raire - Tháº¿ Há»¯u VÄn ÄÃ n - The Literary ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Firmament - Le Cercle LittÃ©raire - Tháº¿ Há»¯u VÄn ÄÃ n - The Literary ...