Sundimi i Ligjit

Forumi për Iniciativa Qytetare (FIQ) në bashkëpunim me Institutin Kosovar përDrejtësi (KLI) dheCommunity Building Mitrovica (CBM) - Mitrovicë, Iniciativa për Progres(INPO) - Ferizaj, Qendra Kosovare për Bashkëpunim Ndërkombëtar (KCIC) -Gjilan, Akademia për Trajnime dhe Asistencë Teknike (ATTA) - Prizren , SyriVizionit (SiV) - Pejë , dhe Qendra për Zhvillimin e Komunitetit të Biznesit(CBDC) - Gjakovë

PërmbajtjaKapitulli I: SIGURIAHyrje...................... .....................................................................................................................5Policia dhe hetimi i trafikimit me njerëz ...............................................................................6Legjislacioni dhe politikat kundër trafikimit me njerëz......................................................6Të gjeturat e hulumtimit ..........................................................................................................7Policia dhe hetimi i krimeve ekonomike dhe financiare.....................................................9Legjislacioni dhe politikat......................................................................................................10Të gjeturat e hulumtimit ........................................................................................................11Kapitulli II: DREJTËSIAZyrat ndërlidhëse të gjykatave .............................................................................................12Prapavija e problemit .............................................................................................................12Mandati i Zyrës Ndërlidhëse ................................................................................................13Niveli i Funksionimit..............................................................................................................14Të gjeturat e hulumtimit ........................................................................................................14Ndikimi buxhetor i funksionimit të këtyre zyrave ............................................................15PVPE………… .........................................................................................................................15Bashkëpunimi ndërkombëtar në drejtësi ............................................................................16Prapavija e problemit .............................................................................................................16Të gjeturat e hulumtimit ........................................................................................................18Përfundim ................................................................................................................................20Rekomandimet ........................................................................................................................21Bibliografia...............................................................................................................................22

Lista e shkurtesave1. DHKEK - Drejtorisa për Hetime të Krimit Ekonomik dhe Korrupsionit2. EULEX - Misioni i Unionit Evropian për Sundimin e Ligjit3. FIQ – Forumi për Iniciativa Qytetare4. ICITAP – Programi I Asistencës në Trajnime për Hulumtimin e Krimeve Ndërkombëtare( International Criminal Investigative Training Assistance Program)5. IGJK - Instituti Gjyqësor i Kosovës6. IOM – Organizata Internacionale për Migrim7. IPA - Instruments for Pre-Accession Assistance8. IPVQ – Institucionet e Përkohëshme të Vetëqeverisjes9. KE - Komisionit Evropian10. KLI - Institutin Kosovar për Drejtësi11. MD – Ministria e Drejtësisë12. MPB - Ministria e Punëve të Brendshme13. MPMS – Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale14. OKB – Organizata e kombete të Bashkuara15. PK – Policia e Kosovës16. PSSP – Përfaqësuesi Special I Sekretarit të Përgjithshëm të OKB17. PSV - Procedurës Standarde të Veprimit18. PVPE - Plani për Veprim i Partneritetit Evropian19. QPS – Qendra për Punë Sociale20. SHPK - Shërbimi Policor i Kosovës21. SHTQNJ - Sektori i Hetimeve të Trafikimit me Qenie Njerezore22. UNMIK - Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë

5SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveI. HyrjeKrijimi i një shteti ku sundon ligji nuk ështëvetëm një proces deklarativ, por përfshinëveprime konkrete në hartimin dhe zbatimin epolitikave. Mes tjerash, këto politika janë edhenga fusha e sigurisë dhe drejtësisë dhe janëobjektiv i këtij raporti. Ky raport, përmesvlerësimit, ka për qëllim të testoj gatishmërinë epolitikbërësve në krijimin e një shteti ligjor.Bërja e një shteti ligjor ka rëndësi të madhe.Barazia para ligjit dhe e drejta janë parakushtepër të zhvilluar talentin çdo individ. Me këtëiket nga margjinalizimi i grupeve të caktuara nëshoqëri. Poashtu, liberalizimi i vizave dheintegrimi në Bashkimin Evropian kanë vënështetin e Kosovës përballë sfidave që duhet tëtejkalohen me qëllim të integrimit në shoqërinëevropiane. Integrimi në BE paracakton përshtetet aspiruese të kenë rend demokratik kusundon ligji. Por, mbi të gjitha është krijimi i njëshoqërie të drejtë me mundësi për të gjithëqytetarët. Qeveria e Kosovës ka hartuar politikapër të arritur këtë cak, por zbatimi i tyre kërkonvëmendjen e shoqërisë civile për të kontribuarnë jetësimin e politikave të mira.Në këtë raport shtjellohen katër tema nga dyfusha. Nga fusha e sigurisë trajtohet rritja ekapaciteteve të policisë në luftimin e trafikimitme njerëz dhe krimi ekonomik, financiar dhekorrupsioni. Ndërsa, nga fusha e drejtësisëvlerësohet funksionimi i zyrave ndërlidhëse tëgjykatave dhe bashkëpunimi ndërkombëtar nëdrejtësi. Qëndrimi kryesor është se përkundërprogresit të lehtë sundimi i ligjit në këto fushanuk ka qenë prioritet për institucionet e vendit.Ky raport vlerësues bazohet në strategjinë ehulumtimit kualitativ, përkatësisht përmesstrategjisë hulumtuese të vlerësimit (evaluationresearch strategy).Qëllimi kryesor i kësaj strategjie është vlerësimii zbatimit të politikave të caktuara. Pyetjakryesore që del nga kjo strategji është 'a kaarritur të përmbush qëllimin e caktuar një1politikë ose intervenim'? Për të adresuarvlerësimet do të shfrytëzohen Raporti iProgresit i Komisionit Evropian (KE) dhe Planipër Veprim i Partneritetit Evropian (PVPE).Raporti i KE shfrytëzohet sepse identifikon tëmetat në fushën e sundimit të ligjit, përderisaPVPE është një dokument që ka për qëllimidentifikimin e prioriteteve të qeverisë. Pra,duke identifikuar intervenimet e menduara qëdo të ndodhin, do të vlerësohet përmbushja epolitikave.Sa i përket metodës, disa teknika janëshfrytëzuar. Më kryesore janë intervistat e bërame zyrtarë dhe anëtarë të shoqërisë civile tëpërfshirë në proceset përkatëse, si në nivelqendror po ashtu edhe atë lokal. Debatet eorganizuara në 6 regjione të Kosovës poashtukanë shërbyer si indikator se sa janë zbatuarveprimet e caktuara të një politike. Pjesë emetodës ka qenë edhe monitorimi i veprimevetë institucioneve përmes medias dhe raportevetë ndryshme. Indikator vlerësimi do të jenëpërmbushja e një veprimi të caktuar si dhe kohae përmbushjes.Ky raport ndahet në katër ese që kanë tëpërbashkët sfondin (sundimi i ligjit) dhemetodologjinë. Eseja e parë është trafikimi menjerëz. Në këtë pjesë vlerësohet se sa ështëpërmbushur PVPE në aspektin e ngritjes sëkapaciteteve të policisë në luftim të kësajdukurie. Këtu konstatohet se ka pasur progresnë hartimin dhe zbatimin e politikave, por rritjae kapaciteteve të policisë është vonuar. Eseja edytë ka të bëj me luftimin e krimit ekonomik,financiar, dhe korrupsionit.1 A. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005, faqe 40.

7SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveKodi i Përkohshëm Penal i Kosovës e cilësontrafikimin me njerëz si vepër penale. Si dukurinë Kosovë, trafikimi është brengosës. Bazuar nëraportet e Departamentit të Shtetit Amerikantrafikimi me njerëz është një problem serioz nëKosovë. Ky raport e radhitë Kosovën në3kategorinë e dytë, pasi që është vend origjine,tranziti, dhe destinimi sa i përket trafikimit. Kjonënkupton që institucionet tona duhet të bëjnëshumë në luftimin e kësaj dukurie. Qeveria eKosovës ka hartuar një strategji dhe planveprimi në nivel kombëtar për të luftuartrafikimin me njerëz. Në këtë strategjiparashihet forcimi i mekanizmave institucionaltë policisë me qëllim të zvoglimit të këtij krimi.Pasi që strategjia është e gjërë, në Planin eVeprimit për Partneritet Evropian janë tëlistuara veprimet kryesore që është dashur tëpërmbushen gjatë viteve 2008-2010. Me këtëedhe Komisioni Evropian përmes Raportit tëProgresit bën matjen e përmbushjes së kriterevepër integrim si dhe kritereve për liberalizim tëvizave.Në PVPE, Ministria e Punëve të Brendshme(MPB) implementimin e strategjisë kundërtrafikim e ka identifikuar në prioritetet4afatmesme. Para këtij qëllimi, Kosova nukkishte një strategji për vitet 2008-2010. Përpjekjetsynonin që të kompletohet kjo strategji nëgjysmën e parë të vitit 2008 dhe bashkë me tëedhe plani i veprimit.Përderisa viti 2008 parashihej të ishte vit ihartimit të strategjisë dhe planit të veprimit, viti2009 mëtohej të ishte vit i fillimit të zbatimit tëplanit të veprimit e me këtë edhe strategjisë.Ngritja e kapaciteteve të Drejtorisë KundërKrimit të Organizuar (tani Shtylla e Hetimeve)në fushën e luftimit të trafikimit me njerëzlistohej si prioritet. Poashtu, pjesë e strategjisëështë edhe trajnimi i gjyqtarëve dheprokurorëve.Pasi që rastet e gjykimit të trafikimit janë tëndjeshme, aftësitë e duhura të gjyqtarëve janë tënevojshme. Sipas PVPE, këto trajnime ështëdashur të bëhen në çerekun e katërt të vitit 20095nga Instituti Gjyqësor i Kosovës dhe Policia eKosovës.Për të ngritur efikasitetin e institucioneve është edomosdoshme punësimi i policeve në njësitinkundër trafikimit. Përveç punësimit pajisja memjete të nevojshme për këtë departament kaqenë një element tjetër i strategjisë. Në çerekun efundit të 2009, policia është dashur të sigurojpajisje të reja me qëllim të rritjes së kapacitetevenë luftën kundër trafikimit.Sa i përket policisë, rishikimi i mekanizmave tëbashkëpunimit ndërmjet Njësive Qendrore dheRegjionale Kundër Trafikimit me QenietNjerëzore është një veprim i identifikuar për tëpasur një strukturë bashkëpunimi mëfrytëdhënës. Ky rishikim është dashur tëplotësohej në çerekun e dytë të vitit 2009. Dukeqenë se trafikimi me njerëz është një dukuri që ikalon kufijtë shtetëror, bashkëpunimi mevendet fqinje e më gjerë është i nevojshëm. Përkëtë është synuar që MPB në çerekun e katërt të2 0 0 9 t ë n ë n s h k r u a j p r o t o k o l l e t p ë rbashkëpunim ndër-kufitar me Shqipërinë,Malin e Zi, dhe Maqedoninë.Të gjeturat e hulumtimitQë nga shpallja e pavarësisë, hartimi i politikaveu bë pjesë e përgjegjësisë së instituconevevendore. Në këtë rrafsh janë identifikuar disasuksese. Një nga to është hartimi i politikave. Mekëtë, është hartuar koncept dokumenti përhartimin e strategjisë kombëtare për luftimin etrafikimit me njerëz në çerekun e parë të vitit2008 nga MPB dhe instititucionet e organizatatrelevante. Poashtu, në çerekun e tretë të 2008është hartuar strategjia për luftën kundërtrafikimit me njerëz dhe plani i veprimit.3U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, qershor 2009, faqe 178 dhe U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010.4Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Partneritet Evropian (PVPE),kap.2.3.3,Drejtësia, Liria dhe Siguria. Luftimi i Krimit të Organizuar. Prishtinë,Korrik 2009, faqe122.5Po aty.faqe.125

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve8Gjithashtu, sa i përket policisë është bërërishikimi i mekanizmave të bashkëpunimitndërmjet Njësive Qendrore dhe RegjionaleKundër Trafikimit me Qeniet Njerëzore nëçerekun e dytë të vitit 2009. Bashkëpunimi nëmes njësisë qendrore dhe atyre regjionale tëpolicisë nuk ka qenë edhe aq efektiv, sepsepërgjegjësitë kanë qenë të decentralizuara (linjate raportimit). Nga muaji shkurt i vitit 2010 ështëbërë centralizimi i përgjegjësive me ç'rastDepartamenti për Anti-trafikim është njëstrukturë e njësuar. Vërejtja është në vonesën ecentralizimit, sepse është paraparë të bëhet nëçerekun e dytë të vitit 2009. Në maj të 2010 ështëaprovuar struktura e re organizative e Policisë sëKosovës me ç'rast Sektori i Hetimeve tëTrafikimit me Qenie Njerezore (SHTQNJ) ështëavancuar dhe ngritur në Drejtori të Hetimit tëTrafikimit me Qenie Njerëzore. Në bazë të këtijri-organizimi, në përputhje me veprimet eparapara në PVPE, është vendosur edhe përrritjen e kapaciteteve njerëzore nga 35 tëpunësuar të ngritet në 57 zyrtarë policorë dhe 3zyrtar civil. Poashtu, është caktuar numri i6nevojshëm i personelit në qendrat regjionale.Për të përmbushur këtë planifikim, në muajinshtator të 2010 janë hapur konkurset për7plotësimin e vendeve të krijuara. Gjithashtu,rritja e numrit të personelit të gjinisë femërore nënjësitë kundër trafikimit me njerëz deri më tani8nuk ka ndodhur. Njësitet regjionale kanë 3-4 tëpunësuar ku zakonisht është një femër dhe tjerëtjanë meshkuj. Ndërkaq, në bazë të StrategjisëKombëtare për Luftimin e Trafikimit me QënieNjerëzore dhe PVPE është paraparë punësimi ipoliceve për shkak të natyrës së punës. Mepërfundimin e konkursit mbetet të vlerësohetpërmbushja e këtij kriteri. Në të njëjtën kohë, mecentralizimin e këtyre njësive është mundësuarqë në rastet kur kërkohet prezencë më e madhe epoliceve ato merren nga një regjion për regjionintjetër.Sa i përket gjyqësorit është bërë trajnimi në9vazhdimësi i gjyqtarëve në lëmi të specializuarasi: shpërlarja e parave, krimi financiardhe trafikimi me qenie njerëzore për kategoritë egjyqtarëve dhe prokurorëve që zgjidhin lëndënga këto lëmi. Trajnimi i gjyqtarëve dheprokurorëve është pjesë e strategjisë, pasi qërastet e gjykimit të trafikimit janë të ndjeshmedhe aftësitë e gjyqtarëve duhet të jenë në niveline duhur, sepse trajtimi i lëndës dhe palëve është in d r y s h ë m . O r g a n i z a t a t ë n d r y s h m endërkombëtare si ICITAP bëjnë trajnimin egjyqtarëve, prokurorëve, dhe policëve nëmënyrë të vazhdueshme kështu që edhe kjo pikëështë duke u plotësuar.Bashkëpunimi me vendet regjionale është pjesëe luftimit të trafikimit me njerëz. Në kuadër tëbashkëpunimit, nënshkrimi i protokolleve përbashkëpunim ndër-kufitar me Shqipërinë,Malin e Zi, Maqedoninë dhe vendet tjera tërajonit është dashur të bëhet në çerekun e katërttë vitit 2009. Sukses është treguar nënshkrimi imarrëveshjes për “Ripranimin e Personave” nënëntor 2009 me Shqipërinë, “Lëvizjen eNdërsjellë të Shtetasve” me Shqipërinë në marstë 2010, pastaj “Bashkëpunimi PolicorNdërkufitar” me Republikën e Shqipërisë nëjanar të 2010, marrëveshja për “BashkëpunimPolicor” me Republikën e Maqedonisë poashtujanar 2010. Përveç të arriturave, edhe ngecjet nëpërmbushjen e obligimeve që dalin nga PVPEnuk mungojnë. Në këtë rrafsh, marrëveshjet meRepublikën e Malit të Zi mungojnë. Mirëpo, mevendet të cilat mungojnë marrëveshjet MPB dhePolicia e Kosovës zhvillon bahkëpunimin sipasProcedurës Standarde të Veprimit (PSV) dhe mendihmën e mekanizmave tjerë, si IOM dheEULEX. PSV mundëson bashkëpunim6Planifikimet janë: Drejtoria dhe Sektori Qendror 17 zyrtarë policorë dhe 3 zyrtarë civil, njësia Prizren 7 zyrtarë policor,Prishtinë 8, Pejë 7, Mitrovicë 6, Gjilan 6, Ferizaj 6.7 Arben Paçarizi, u.d. i Drejtorisë së Hetimit të Trafikimit me Qenie Njerëzore, intervistë realizuar me 25 tetor, 2010, Prishtinë.8Intervistim me Policinë e Kosovës në regjionet: Mitrovicë, Pejë, Ferizaj, Gjilan, Prizren, janar – shkurt 2010.9 Debatet e realizuara në regjionet e Kosovës, mars 2010.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve10Pika 99 e PVPE ka vënë këtë objektiv: përforcimii kapaciteteve të Njësisë (tani Drejtoria) përHetime të krimeve ekonomike, financiare, dhekorrupsionit brenda Shtyllës për Hetime nëkuadër të Policisë së Kosovës. Aktivitetetpërfshijnë:Aprovimi i strukturës organizative nëbazë të Ligjit për PolicinëNjësimi dhe zhvillimi i funksionevevendore të PK për krimet financiare.Trajnimi i stafit të Njësisë për HetimeFinanciareZhvillimi i bashkëpunimit operativ iDHKEK me institucionet tjera relevantepër luftim dhe parandalim të shpërlarjessë paravePajisja me teknikë adekuate nëproporcion me numrin e stafit14Por, edhe miratimi i ligjeve tjera ka qenë nëfunksion të luftimi të këtyre krimeve.Legjislacioni dhe politikatLegjislacioni në luftimin e krimeve ekonomike,financiare dhe korrupsionit ka filluar një fazë tëre që nga viti 2008 me zëvendësimin erregulloreve të UNMIK-ut me ligje. Tani janëbërë disa ligje si Ligji për Administrimin easeteve kriminale tësekuestruara dhekonfiskuara ose ai për shpërlarjen e parave.Ndërkohë, edhe Kodi i Përkohshëm Penal iKosovës e trajton këtë çështje.Sa ka qenë UNMIK-u përgjegjës nuk ka pasurstrategji në luftimin e krimit të organizuar dhepas pavarësisë është filluar në hartimin epolitikave. Prandaj, Policia e Kosovës kastrategjinë dhe planin e veprimit për luftimin ekrimit të organizuar.Të gjeturat e hulumtimitPërmbushja e objektivave dhe veprimeve tëPVPE-së nga Drejtoria e Hulumtimit për Krime15Ekonomike dhe Korrupsion është brengosëse.Sipas të gjeturave nga hulumtimi, Ligji mbiPolicinë nuk është duke u implementuar dhelegjislacioni për luftimin e krimit financiar nukështë adekuat. Edhe pse sipas ligjit mbi policinëështë paraparë formimi i policisë gjyqësore, kymekanizëm nuk është themeluar deri më tani.Organizimi i DHKEK është i bazuar në ligj, porimplementimi i mëtejshëm nuk është dukendodhur. Shumë nga personat e intervistuartheksojnë se ligji nuk është i përshtatshëm dhe imungojnë direktivat nënligjore për ta zbatuar.Ligjet e miratuara përmbajnë paqartësi nëaspektin e konfiskimit dhe prejardhjes së16pasurisë. Kështu që, policët kanë nevojë përkomentar (dokument shpjegues) që precizonpër zyrtarët e policisë kuptimin e neneve që nukjanë koncize. Këtij problemi i kontribuon edhemosprezenca e prokurorëve në rastet e bastisjes.Një nga veprimet ka qenë miratimi i strukturëssë re organizative të policisë bazuar në Ligjin përPolicinë. Ky ri-strukturim është bërë me ç'rastDHKEK funksionon si njësi e centralizuar nënivel të drejtorisë në kuadër të Shtyllës sëHetimeve.Ky centralizim ka ndikuar nëmenjanimin e linjave raportuese duke ithjeshtuar ato, si dhe koncentrim te resursevehumane dhe teknike gjatë aksioneve.Stafi i DHKEK është dashur të trajnohet përhetimin e krimeve ekonomike gjithashtu.Vazhdimisht, DHKEK ka pasur trajnime përhetimet e krimeve ekonomike. Këto trajnimejanë mbajtur për kontabilitet, financa, dheanaliza të krimit financiar. Megjithatë, ekzistonbrenga se këto trajnime nuk janë të mjaftueshmepër nevojat e policisë. Trajnimet duhet të jenë mëspecifike dhe të avancuara.14 Shembull, Ligji për Shpërlarjen e Parave.15 Aksionet nga DHKEK nuk kanë munguar. Që nga fillimi i këtij viti është treguar rritje erezultateve në luftimin e krimeve ekonomike dhe financiare.16 Burim jozyrtar.

11SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveDukuri negative në këtë drejtori është ikja e17personelit. Që nga themelimi i kësaj njësie 70% epersonelit profesional është larguar ngaDHKEK si rezultat i pagave të ulëta. Ata janëpunësuar në institucione tjera ku paga është mëe lartë. Kjo pagë e ulët ndikon edhe nëpunësimin e stafit të ri kur ka raste edhe meshkollë të mesme të pranohen, pasi që mungoninteresimi i njerëzve të kualifikuar sikursemungon dhe përcaktimi i kritereve më të lartapër punësim. Kjo i kushton buxhetit të Kosovës,sepse bëhen trajnime për personelin, ndërsa meshfaqjen e mundësive të reja, të punësuarit kanëmundësinë të punësohen në institucione tjera sibankat. Policia e Kosovës ende nuk ka krijuarkushte për mbajtjen e stafit profesional meqëllim të rritjes së kapaciteteve.Krijimi i bashkëpunimit operativ të DHKEK meinstitucionet e tjera relevante (shembull:doganat) është e domosdoshme përparandalimin dhe luftimin e dukurisë sëshpëlarjes së parave. Një sukses tjetër i MPB-sëdhe policisë është krijimi i këtij bashkëpunimioperativ. Si rrjedhojë, në ushtrimin e detyraveDHKEK nuk ka hasur në probleme sa i përketbashkëpunimit me institucionet tjera.Një nga ngecjet e identifikuara është rritja enumrit të personelit në DHKEK. Drejtoria përHetimin e Krimeve Ekonomike dheKorrupsionit se bashku me njësitë Rajonalesipas Strukturës Organizative duhet te ketë 151zyrtarë policor. Numri i personelit nuk ështërritur në bazë të nevojave. DHKEK ka nevojë përpersonel shtesë që të funksionoj normalisht. Aqmë tepër, njësitet regjionale kanë nevojë përpersonel profesional nga fusha e krimevefinanciare. Në shtator është hapur konkursi përvende të reja. Tani për tani, duke i llogarituredhe pjesëtarët e rinj (nga shatatori), ka arritur80 % të stafit të paraparë me strukturënorganizative.Por, ikjet nga kjo drejtori janëproblem serioz në rritjen dhe zhvillimin ekapaciteteve.Rritja e kapaciteteve bëhet edhe përmestrajnimeve. Trajnimet janë të vazhdueshme sibrenda po ashtu edhe jashtë vendit. Trajnimetjanë mbajtur për fusha gjegjëse si analizë tëkrimit financiar dhe hetime financiare. Edherritja e kapaciteteve përmes trajnimeve sfidohetnga largimi i personelit. Përderisa trajnimetduhet të jenë gjithnjë e më të avancuara ardhjet ereja të personelit ndikojnë që mos ketëspecializime të trajnimeve.Nga burime jozyrtare është kuptuar se nukështë bërë ndarja e buxhetit për Drejtorinë përHetim të Krimeve Ekonomike, Financiare, dheKorrupsionit. Arsyetimi ka qenë se ështëharruar dhe se njësitë regjionale duhet të gjejnëburime nga departamentet tjera të policisë.Fondet e limituara ndikojnë edhe në punënkundër krimit. Shembull, njësitë regjionale kanëvetëm 10 euro kredi mujore për telefon,ndërkohë që puna e tyre në terren kërkon mëshumë shpenzime. Sipas Zyrës së Informimit nëPolici, kjo Drejtori për vitin 2010 nuk ka pasurbuxhet, mirëpo për nevoja te Drejtorisë ështëshfrytëzuar buxheti i Shtyllës se Hetimeve.DHKEK duhet të ketë në dispozicionteknologjinë adekuate në përpjesëtim menumrin e stafit. Kjo njësi është e pajisur jo aq saduhet me pajisje për hetime të këtyre krimeve.Por, brenga është për shkak të nevojës sëvazhdueshme për furnizim me teknologjinë eavancuar dhe sofistikuar. Në të njëjtën kohë, jo tëgjitha njësitë regjionale janë të pajisuramjaftueshëm. Disa nga njësitë regjionale kanëmjete të mjaftueshme përderisa tjerat nuk kanëteknologjinë e mjaftueshme. Një çështje tjetërështë se njësitë regjionale është dashur të kenëmjete në proporcion me stafin. Por, të gjithanjësitë kanë mungesë të pajimeve për gjithëpersonelin. Këto njësi kanë veturat e nevojshme,por ju mungojnë mjetet si sistemi GPS, dylbitë enatës, dhe gjëra tjera që lidhen me teknologjinëinformative (TI).17 Pyetësor me zyrtarët nga Drejtoria e Hulumtimit për Krime Ekonomike dhe Korrupcion.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve12IV. Zyrat Ndërlidhëse të GjykataveSi një nga objektivat e PVPE për vitin 2010, qasjanë drejtësi mbetet një nga objektivat e shumta të18sundimit të ligjit që lënë për të dëshiruar.Përgjegjësitë e sistemit gjyqësor në Kosovërregullohen në përputhje me mandatin epërcaktuar në bazë të Kushtetutës së Republikëssë Kosovës, kapitulli VII. Përveç kësaj, UNMIKunë bashkëpunim të ngushtë me institucionet eKosovës (IPVQ) në vitin 2005 ishin pajtuar për tësiguruar pavarësinë organizative të gjykataveduke shpallur rregulloret 2005/52, 2006/25 si dheRregulloren 2006/26, shtojca (XV, paragrafi(VIII). Shpallja e këtyre rregulloreve ishtekurorëzimi i pjesës së parë të bartjes sëpërgjegjësive nga institucionet ndërkombëtarenë ato vendore. Ky proces i bartjes sëpërgjegjësive vazhdon edhe pas shpalljes sëpavarësisë, megjithëse në kohën e raportimitonë, institucionet gjyqësore mbeten të brishta,në veçanti, ato nuk ushtrojnë asnjë funksion nëdisa pjesë të territorit të Kosovës, në veçanti nëpjesën e veriore të Mitrovicës, komunat eLeposaviqit, Zveçanit dhe Zubin Potokut. Qënga periudha e politikës së “Standardeve përKosovën”, institucionet e Kosovës dhe UNMIKutkishin bërë përpjekje për të siguruar qasje nëgjyqësi për të gjitha komunitetet në Kosovë. Sipasojë, ato themeluan Zyrat Ndërlidhëse të19Gjykatave duke siguruar bazën ligjore 2006/25.Prapavija e problemitNdër të tjerash, Konventa Evropiane mbi tëDrejtat e Njeriut në nenin 6.1 garanton qasjen nëdrejtësi. Përveç faktit se ky instrument i Këshillittë Evropës është i zbatueshëm në sistemin tonëligjor dhe institucional nëpërmjet Kushtetutës20së Kosovës, Republika e Kosovës nuk ka arriturtë siguroj instrumente dhe institucione qëgarantojnë zbatimin në praktikë të kësajkonvente, si pasojë, standardet e njohuranëpërmjet Kushtetutës së Republikës sëKosovës mbeten të pazbatuara.Që nga përfundimi i luftës në Kosovë, bashkësiandërkombëtare duke drejtuar shtyllën e parë “tëdrejtësisë dhe punëve të brendshme” nuk kanëarritur të vendosin një sistem të avancuarinstitucional dhe ligjor të sundimit të ligjit nëKosovë. Që nga ajo kohë, një pjesë e qytetarëvetë Kosovës nuk kanë pasur mundësi të kenëqasje në gjykata, ndërsa pjesa tjetër e shoqërisëqë ka pasur mundësi të siguroj qasje nëshumicën e rasteve nuk kanë mundur të gëzojnë21frytet e një procesi gjyqësor.Gjatë periudhës së “Standardeve para Statusit”22dhe “Standardeve për Kosovën” vetëmrealizimi i të cilave mundësoj hapjen e procesittë diskutimit të statusit final të Kosovës,administrata e OKB-së në Kosovë nënmbështetjen e Ministrisë së Drejtësisë në vitin2006 realizoi hapjen e 11 zyrave ndërlidhëse tëgjykatave, të cilat që nga ajo periudhë edhe psenatyra e tyre është punë e pastër gjyqësore,mbeten nën përgjegjësinë e Ministrisë sëDrejtësisë. Duke e shikuar nga këndi ipavarësisë së gjyqësorit, ashtu siç ështëpërcaktuar me anë të rregullores së UNMIK2005/52 dhe 2005/53, përgjegjësitë në lidhje megjykatat ushtrohen veçmas nga KëshilliGjyqësor dhe Prokurorial i Kosovës (ndërsa melegjislacionin i cili pritet të shpallet në tërësi, dotë themelohet një Këshill Gjyqësor dhe njëKëshill Prokurorial).18 Plani i Veprimit për Partneritet Evropian(PVPE), kapitulli 3, pika 31.Prishtinë 201019 Kjo rregullore mund të shkarkohet në: http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdf20 Kosova nuk është anëtare e Këshilli të Evropës, por një numër të madh të instrumenteve të kësaj organizate i ka adoptuar qoftë nëpërmjet Kushtetutës sëRepublikës së Kosovës apo nëpërmjet procesit të përafrimit të legjislacionit vendor me standardet dhe praktikat e avancuara ndërkombëtare.21Numri i lëndëve në gjykata në Republikën e Kosovës është rreth 213.000 lëndë të pazgjidhura, ku afërsisht gjysma e këtyre lëndëvejanë lëndë të cilat nuk janë përmbaruar fare.22 Draft plani i “Standardeve për Kosovën” mund të gjendet në: http://www.unmikonline.org/standards/docs/ksip_alb.pdf

13SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveMbajtja e përgjegjësive që lidhen me gjykatat nëkuadër të Ministrisë së Drejtësisë së Republikëssë Kosovës është në kundërshtim me frymën e23reformës ligjore për gjyqësorin në Kosovës,prandaj, zyrat ndërlidhëse në kuadër të Njësisëpër Integrim Gjyqësor nuk duhet të mbeten nënpërgjegjësinë e Ministrisë së Drejtësisë por atoduhet të barten në kuadër të Këshillit Gjyqësortë Kosovës.Mandati i zyrave ndërlidhëseZyrat ndërlidhëse janë pjesë e Divizionit përIntegrim Gjyqësor, i cili është pjesë eDepartamentit për Qasje në Drejtësi në kuadërtë Ministrisë së Drejtësisë. Përveç Rregullores2006/25 të shpallur nga PSSP, deri më tani, nukekziston një bazë ligjore e cila në mënyrë tëdetajuar përcakton mandatin e zyrave24ndërlidhëse të gjykatave në Kosovë.Sipas përshkrimit të bërë në faqen elektronike tëMinistrisë së Drejtësisë, lë të kuptohet se këtozyra ofrojnë shërbimet siç janë:-Transportimi i palëve në Gjykata/Prokurori publike;-dhënia e udhëzimeve juridike dhe teknike palëve përqasje të lehtë në institucionet gjyqësore të vendit;- Kryerja e shërbimeve të ndryshme logjistike dheteknike për palët në Gjykata/prokurori, siç janënxjerrja e dokumenteve të ndryshme nga arkivat egjykatave, kryerja e shërbimeve tjera juridike përpalët dhe aktivitete tjera të cilat kanë për qëllimadresimin e palëve përkatësisht lëndëve të tyre nëinstitucionet e drejtësisë.Siç u kuptua, mandati i zyrave është kryesisht iofrimit të ndihmës teknike dhe logjistike përpalët të cilët nuk mund të kenë qasje nëinstitucionet e drejtësisë dhe që vijnë nga rajonetë populluara me pjesëtarë të komunitetevepakicë, si dhe ofrimin e ndihmës nëpërmjetkëshillave ligjore për këtë grupe.Në lidhje me ofrimin e ndihmës juridike përpalët, ekziston një dyfishim i hapur ipërgjegjësive në mes të këtyre zyrave dhemandatit të Komisionit për Ndihme Juridike të25Kosovës, i cili ndër të tjerash, ndihmën juridikefalas e siguron për të gjitha kategoritë errezikuara përfshirë edhe komunitetet pakicë nëKosovë.Ky komision ka qasje në gjithë territorin eKosovës, përfshirë edhe pjesën veriore tëKosovës në të cilën mungon në pjesë të madheprezenca institucionale e Republikës sëKosovës. Tashmë u kuptua se ofrimi i ndihmësjuridike për palët e cënuara realizohet ngaKomisioni për Ndihmë Juridike që ofron qasje tëmirë në mbrojtjen e të drejtave të kategorive tëcenuara dhe të varfëra. Duke pasur parasysh seshumica e pjesëtarëve të komuniteteve pakicënuk ndodhen në marrëdhënie të rregullta tëpunës, shumica e tyre do të mund tëkualifikoheshin në kategorinë e përfituesve tëndihmës juridike falas nga komisioni përndihmë juridike. Përveç ndihmës juridike qëzyrat për ndihmë juridike ofrojnë në vendet kuato ndodhen, Komisioni për Ndihmë Juridikeofron ndihmë juridike edhe mobile duke juofruar mbështetjen e duhur juridike grupeve tërevokuara atje ku ato grupe jetojnë.E vetmja mbështetje që mbetet e pa mbuluar ngainstitucione tjera e që duhet të ofrohet nga ZyratNdërlidhëse është ndihma teknike, siç mund tëjetë ajo e transportimit të palëve. Megjithatë, nëpjesën në vijim në lidhje me shkallën efunksionimit të këtyre zyrave gjatë periudhës sazgjatë ky projekt, mund të përfundojmë se këtozyra nuk ofrojnë as ndihmën teknike meqëshumica e tyre mbeten jo-funksionale.23 Autorët e këtij punimi kanë qenë të angazhuar në ndërtimin e Ministrisë së Drejtësisë, poashtu edhe në ndërtimin e infrastrukturës ligjore të këtij sektori.Rekomandimet e tyre në lidhje me vendosjen e Divizionit për Integrim Gjyqësor në Ministrinë e Drejtësisë janë bartur gjithashtu edhe në Raportin eOrganizatës FREDOM, e cila ishte e angazhuar në vlerësimin funksional të Qeverisë së Kosovës, rekomandimet e të cilës organizatë nuk janë marrë parasysh.Për më shumë informacione mund të shkarkoni raportin në: http://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.24Publikisht janë të rralla informacionet e qasshme në lidhje me funksionimin e këtyre zyrave. Informacione të kufizuara mund të gjeni nëhttp://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf, faqe 7, http://www.md-ks.org/?page=1,50, www.eulex-kosovo.eu/home/docs/A6%20ALB%20.pdf25 Për më shumë, shih Rregulloren e UNMIK nr 2006/36 në: http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdf.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve14Niveli i funksionimitZyrat për Ndërlidhje me Gjykata operojnë nëkëto lokacione:Zyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëGraçanicë (Zyra Kryesore)Zyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëNovobërdZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëGorazhdevcZyra Për Ndërlidhje me Gjykata në Hoqëtë MadheZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëVërbovcZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëShillovëZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëPrilluzhëZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëMitrovicëZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëNovakëZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëBablakZyra Për Ndërlidhje me Gjykata nëOsojanNga vlerësimet që programi jonë i monitorimitka realizuar në këto pjesë të territorit tëRepublikës së Kosovës, kemi ardhur deri tekonkludimi se shumica e këtyre zyrave nukkanë asnjë funksion praktik.Partnerët e këtij projekti kanë vepruar nëmonitorimin në terren të këtyre zyrave dukezhvilluar anketa në terren me qytetarë tëlokacioneve ku ndodhen këto zyra, intervistame gjyqtarë, si rezultat siç do të shihet mëposhtë, disa nga zyrat nuk funksionojnë fare.Të gjeturat e hulumtimitNë këto Zyre punojnë gjithsej 29 zyrtarë përndërlidhje me Gjykatat si dhe pozita e shefit tëSektorit. Nga intervistat e zhvilluara ngapartnerë të projektit tonë, është vërtetuar se nëlidhje me ofrimin e shërbimeve për qytetarë ngakëto zyra ka pak njohuri ose qytetarët e vlerësojëse këto zyra nuk japin asnjë ndihmesë, meqë nukka më shumë se disa lëndë dhe qytetarëtkryesisht nuk kanë fare informacion përekzistimin e zyrave.Gjatë periudhës së monitorimit është vërtetuarse 5 nga 11 zyrat nuk funksionojnë fare. Këtojanë: Zyrat Ndërlidhëse me gjykatat nëPrilluzhë (komuna e Obiliqit), Osojan (komunae Istogut), Vërbovc (komuna e Vitisë) dheShillovë (komuna e Gjilanit), zyrtarët e të cilave ikishin braktisur zyrat pas shpalljes së pavarësisësë Republikës së Kosovës. Këto shënime tënxjerra nga monitorimi jonë dëshmojnë tëkundërtën e raportit të fund vitit 2009 tëMinistrisë së Drejtësisë, i cili raport prezanton26plotësisht funksionale të gjitha zyrat ndërlidhëseme gjykatat.Vlen të theksohet në veçanti se pjesëtarët ekomuniteteve pakicë në rastin e Gjykatës sëFerizajt, 27 lëndët e tyre i procedojnë në gjykatë pakërkuar fare ndihmën e Zyrës Ndërlidhëse nëBablak. Nga situata të tilla, mund të nxjerrimkonkludimin se Zyrat për Ndërlidhje meGjykata kanë qenë domosdoshmëri e plotësimittë “Standardeve për Kosovën” e jodomosdoshmëri dhe mundësi për qasje më tëmirë të qytetarëve në drejtësi. Gjatëhulumtimeve të bëra, nuk kemi hasur në asnjëdokument analize që ka konkluduar se këtozyra duhet të themelohen në këtë formë dheduhet të mbesin nën përgjegjësinë e Ministrisësë Drejtësisë.26 Shih raportin e publikuar në faqen zyrtare të Ministrisë së Drejtësisë në: http://www.md-ks.org/?page=1,101. Ndërsa për të vërtetuar shënimet tona,mund të lexoni edhe këtë lajm të publikuar në lidhje me nivelin e funksionimit të zyrave:http://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibe-kelmendi.html.27Nga intervista me Kryetarin e Gjykatës së Ferizajt, janar 2010.

15SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveNë zyrat tjera në raste të rralla ekziston njënumër shumë i vogël prej 1-5 kërkesa tëdorëzuara që nga themelimi i këtyre zyrave.Në më shumë se 80% të të intervistuarave nëlokalitetet ku ndodhen këto zyra, janë deklaruarse nuk kanë asnjë njohuri për ekzistimin e tyredhe nuk i janë drejtuar asnjëherë këtyre zyravepër ndihmë në qasje në drejtësi. Të intervistuaritkanë deklaruar se kanë probleme ligjore por seinstitucioneve të drejtësisë nuk i janë drejtuarnëpërmjet këtyre zyrave.Është e çuditshme se si qytetarët e këtyre 11lokacioneve kryesisht nuk kanë njohuri në lidhjeme ekzistimin e këtyre zyrave, duke pasurparasysh se ato ndodhen në fshatra ku numri ibanorëve është shumë i vogël dhe edhe fizikishtjanë shumë afër tyre. Për më shumë se kaq,partnerët tanë që kanë zhvilluar monitorimin nëterren kanë vërtetuar se këto zyra nuk kanëasnjë shenjë identifikuese.Ndikimi buxhetor ifunksionimit të këtyre zyraveGjithë kjo strukturë institucionale dhefunksionimi i saj kanë ndikim në buxhetin eRepublikës së Kosovës. 30 pozita zyrtare28merroga mesatare prej 200 euro për çdo zyrtar,11 zyra për të cilat së paku duhet siguruar njëzyrë dhe një veturë dhe shpenzimet tjeraoperacionale, mund të kalkulohet sa ka ndikimnë buxhetin e Kosovës në mbi 200.000 euro në vitshpenzime (minimalisht). Ky buxhet i Qeverisësë Republikës së Kosovës, përveç gjithëinsistimit politik për integrim dhe qasje nëdrejtësi, duhet të siguroj rezultate të prekshmetë integrimit të të gjitha komuniteteve nësistemin e drejtësisë.PVPEPlani i Veprimit për Partneritet Evropian duhettë jetë i formuluar në mënyrë më të qartë, ashtuqë, të bëhet ndarje e qartë në mes të kërkesave qëkanë të bëjnë më Zyrat për Ndërlidhje me29Gjykatat dhe Komisionin për ndihmë Juridike.Nëse lexohet me kujdes Pika 31: “Fuqizimi iqasjes në drejtësi për komunitetet pakicë dhe rifuqizimii mekanizmave, siç janë zyrat përndërlidhje me gjykata”, nënkupton se objektivikryesor është qasja në drejtësi, mirëpo,institucioni që është identifikuar të realizoj këtëobjektiv, zyrat për ndërlidhje të gjykatave janëtreguar plotësisht të padobishme për qytetarin,të dëmshme për buxhetin, dhe pengesë për tëraportuar pozitivisht në lidhje me zbatimin ekëtij standardi.Andaj, PVPE duhet të përmbaj një formulim të riqë nuk i referohet forcimit të zyrave përndërlidhje me gjykata, por të përmbaj vetëmobjektivin e rritjes së qasjes në drejtësi përkomunitetet pakicë. Mënyra se si institucionetdo ta realizojnë atë, qoftë nëpërmjet programevegjyqësore, qoftë me anë të ndihmës juridike falasapo edhe forcimit të zyrave ndërlidhëse megjykata, duhet të mbetet i përfshirë në kërkesa ejo në objektiva të përziera me kërkesaparaprakisht.Përveç integrimit, institucionet duhet tësigurojnë qasje dhe ofrim të shërbimeve përqytetarët e Republikës së Kosovës në 11 zyrat ehapura të ndërlidhjes me gjykata në anë tëndryshme të Kosovës. Çfarë është rëndësia etyre nëse ato ekzistojnë dhe shpenzojnëbuxhetin e vogël të Republikës së Kosovës, pornga funksionimi i tyre nuk përfitojnë qytetarët ekomuniteteve pakicë të atyre zonave në të cilatndodhen këto zyra.28 Në vlerë minimale.29 Shih referencën që shënon në PVPE në pikën 31.1. duke ju referuar prioritetit 33, pikave 4, 5, 6, 7, dhe 9 tëcilat kanë të bëjnë me Komisionin për ndihmë juridike.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve16Divizioni për Integrim Gjyqësor në kuadër tëMinistrisë së Drejtësisë duhet të bartet nëkuadër të Këshillit Gjyqësor të Kosovës përarsyet që u thanë në pjesën hyrëse të cilat, ndër tëtjerash, cenojnë pavarësinë e gjykatave dhengatërrojnë përgjegjësitë me institucionet egjyqësorit dhe jo vetëm.Duhet të eliminohet dyfishimi i përgjegjësive qëushtrojnë këto zyra dhe sektori për integrimgjyqësor dhe Komisioni për Ndihmë Juridike iRepublikës së Kosovës. Në qoftë se komunitetetnë Kosovë nuk kanë nevojë për më shumë qasjenë drejtësi se sa shkalla të cilën e kanëmomentalisht që është shprehur vetëm më disalëndë për disa vite të themelimit të këtyre zyravenë gjithë territorin e Kosovës, institucionetduhet seriozisht të marrin parasysh nëse më tëvërtetë ato duhet të ekzistojnë apo mund tëmbyllen plotësisht, meqë komunitetet pakicëkanë më shumë liri të lëvizjes se sa para disavitesh, si dhe funksionimi i këtyre zyrave ka njëkosto relativisht të lartë buxhetore andaj,nësepërfitimi nga ekzistimi i tyre është me ivogël se shpenzimet që bëhen ato duhet tëmbyllen.V. Bashkëpunimi ndërkombëtarnë drejtësi30Nënshkrimi i marrëveshjeve ndërkombëtare ..për bashkëpunim juridik ndërkombëtar passhpalljes së pavarësisë së Kosovës konsiderohetsi një nga përgjegjësitë e bartura nga31institucionet ndërkombëtare.Gjatë administrimit të Kosovës nga administratae OKB-së, nënshkrimi dhe zbatimi i tyrebëhej nga personeli ndërkombëtar të angazhuarnë kuadër të UNMIK, shtylla e parë e drejtësisëdhe punëve të brendshme. .Prapavija e problemitGjatë tranazicionit institucional, UNMIK kishtebartur një pjesë të përgjegjësisë në Ministrinë eDrejtësisë: Rregullorja mbi themelimin e Degëssë Ekzekutivit 2005/53, në aneksin (xv) mbiMinistrinë e Drejtësisë, pika (xvi) përcakton“Ofron mbështetje me ekspertë në përgatitjen emarrëveshjeve të Qeverisë në fushën e bashkëpunimitndërkombëtar, që ato të arrihen në përputhshmëri meKornizën Kushtetuese”.32Kjo përgjegjësi e Ministrisë së Drejtësisë gjatëperiudhës para shpalljes së pavarësisë ështëshfrytëzuar vetëm për diskutimin e nënshkrimittë marrëveshjes se IPA-së me BE-në në mes tëIPVQ-ve dhe Zyrës Ndërlidhëse të KomisionitEvropian, por asnjëherë në ndonjë tjetërmarrëveshje qoftë edhe të bashkëpunimitndërkombëtar.Përgjegjësitë e plota nga kjo fushë, Ministria eDrejtësisë i ka bartur nga UNMIK në mars tëvitit 2009 (më shumë se një vit pas shpalljes së33pavarësisë). Në veçanti, pas njohjeve dhethemelimit të marrëdhënieve bilaterale tëKosovës me shtetet që kanë njohur pavarësinë,nënshkrimi i këtyre marrëveshjeve është dashurtë ndodhë pa vonesë, përkundrazi, Republika eKosovës, gjegjësisht, Ministria e Drejtësisë34kaarritur të nënshkruaj vetëm dy marrëveshje derimë tani: një marrëveshje me Republikën e35Belgjikës dhe një marrëveshje për bashkëpunim36juridik-ndërkombëtar me Zvicrën.30 Kapitulli 2, pika 30 e PVPE përcakton: rritja e mundësive për të përmbushur standardet ndërkombëtare në trajtimin e çështjeve tëbashkëpunimit të ndërsjellët ligjor të kërkesave për ndihmë ligjore në fushën penale dhe kërkesave për ekstradim”. Monitorimi jonënuk është kufizuar vetëm në formulimin e tillë të PVPE-së. Përkundrazi, siç do të shihet në këtë dokument, institucionet e Kosovës nukkanë qenë në gjendje të nënshkruajnë marrëveshje ndërkombëtare, andaj, formulimi duhet të pësoj plotësim në PVPE-në e vitit tëardhshëm duke mos reflektuar vetëm standard teknike dhe humane, por edhe përmbajtësore siç është vet nënshkrimi i marrëveshjeve.31 Saktësisht, në këtë fushë të përgjegjësisë, Ministria e Drejtësisë ka marrë të gjitha përgjegjësitë nga UNMIK-u, me datën 20 mars 2009.32 Ky punim nuk analizon vonesat në përgatitjen e legjislacionit që lidhet me këtë fushë dhe të propozuara në agjendën legjislative tëQeverisë së Republikës së Kosovës.33Udhëzim Administrativ që ka mundësuar këtë bartje të përgjegjësisë është miratuar nga Ministria e Drejtësisë me datën 20 mars 2009.34Ministria e Drejtësisë ka një Divizion të quajtur “divizioni për bashkëpunim juridik-ndërkombëtar” në kuadër të Departamentit Ligjortë Ministrisë së Drejtësisë, i cili përbëhet nga 18 zyrtar me një buxhet për afër 155.000 euro në vit.35Marrëveshja me Belgjikën është përfunduar në qershor të vitit 2010.36 Marrëveshja me Zvicrën është pranuar, por pritet vetëm akti ceremonial.

17SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve.Përgatitja e këtyre marrëveshjeve ndër të tjerashduhet të bëhet në harmoni të plotë meKonventën Evropiane për Transferimin ePersonave të Dënuar, të datës 21 mars 1983, dheprotokollit shtesë e cila nuk është ratifikuar ngaRepublika e Kosovës pas shpalljes së pavarësisëpër arsye të njohura tashmë, sepse Kosova nukështë pjesë e shumicës nga organizatatndërkombëtare përfshirë Këshillin e Evropës.Vlen të theksohet dhe vlerësohet se personelipërgjegjës administrativ i Ministrisë sëDrejtësisë ka përgatitur një numër të madh të37draft-marrëveshjeve, të cilat i ka përcjellë nëshumicën e shteteve me të cilat Kosova ka njëinteres për bashkëpunim juridik, mirëpo,bartësit e funksionit politik në veçanti gjatë vitit2009 nuk janë treguar mjaftueshëm të zellshëmpër të konkluduar ato me shtetet në fjalë.Vetëm në periudhën nga qershori deri në fund tëtetorit të vitit 2010, falë punës së Divizionit përBashkëpunim Juridik Ndërkombëtar dheangazhimit të ministrit të ri, z. Haki Demolli,Ministria e Drejtësisë realizoi nënshkrimin e dymarrëveshjeve. Pritet që deri në fundin e muajittetor të caktohen datat për nënshkrimin emarrëveshjeve edhe me Republikën eMaqedonisë, Republikën e Shqipërisë dhe atëtëTurqisë. Nga dita e shpalljes së pavarësisëkishin kaluar më shumë se dy vite gjatë të cilaveQeveria e Kosovës, Ministria e Drejtësisë nukkishte nënshkruar asnjë marrëveshje në fushën e38bashkëpunimit juridik-ndërkombëtar. Për mëshumë se kaq, përveç që Kosova ka “trashëguar”marrëveshjet e nënshkruara nga UNMIK të cilatkanë mbetur si relikte të këtij administrimiabsolut me Kosovën, është dëshmuar se nëKosovë ka nevojë për të sqaruar edhe zbatimin emarrëveshjeve të cilat janë të zbatueshme në39Kosovë si pasojë e suksedimit shtetëror.Gjatë periudhës së fundit raportuese, dukepasur parasysh se ndryshimet politike nëkoalicionin qeverisës në Kosovë kanë ndikim tëdrejtpërdrejt në nënshkrimin e këtyremarrëveshjeve si dhe zbatimin e tyre, meqë atovaren nga nënshkrimi i ministrit të drejtësisë,nënshkrimi i tyre mund të mos ndodhë nëseekzekutivi i vendit nuk autorizon dikë nganiveli më i lartë politik i qeverisë që tëzëvendësoj ministrin e Drejtësisë në realizimin ekëtyre detyrave.Plani i Veprimit për Partneritet Evropianparashikon gjithashtu edhe rritjen dhefuqizimin e personalit të Divizionit përBashkëpunim Juridik Ndërkombëtar. Nëtryezën tonë, mbajtur në muajin qershor 2010,është pranuar edhe nga përfaqësues tëMinistrisë së Drejtësisë se ky Divizion ka nevojëpër më shumë mbështetje meqë siç kuptohet, njënumër i zyrtarëve të këtij divizioni nuk kanënjohuri të mjaftuara tëgjuhës angleze (edhe pse igjithë bashkëpunimi juridik zhvillohet nëgjuhen angleze), andaj atyre ju duhen edhepërkthyes. Kjo dëshmon gjithashtu se politika eangazhimit të personelit të përgatitur në këtëinstitucion nuk është e nivelit të duhur.37Rreth 36 draft-marrëveshje të përgatitura deri në pjesën e parë të vitit 2010, 30 draft-marrëveshje të përgatitura gjatë vitit 2009.38 Roli i Divizionit për Bashkëpunim Juridik-ndërkombëtar nuk mund të injorohet. Ky Divizion vetëm gjatë vitit 2009 ka realizuar 12ekstradime dhe ka proceduar me mijëra kërkesa për ndihmë juridike ndërkombëtare. Si shumica e institucioneve, divizioni ka mëshumë nevojë për personel, përkthyes dhe buxhet shtesë.39 P.sh. rasti i zbatimit të marrëveshjes së nënshkruar në vitin 1905 nga mbretëria e Jugosllavisë së atëhershme e cila u bë temë ediskutimit në mes të institucioneve të ndryshme në Kosovë, vendore dhe ndërkombëtare gjithashtu.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve18RezultatetMosnënshkrimi i marrëveshjeve ndërkombëtareparaqet ngecje në përmbushjen eobligimeve të drejtuesve të Ministrisë sëDrejtësisë. Meqë ky proces mund të shihet siproces teknik, duam të argumentojmë semosnënshkrimi i këtyre marrëveshjeve nukështë pamundësia teknike dhe e personelit (tëshërbyesve civil) të përgatitjes së draftmarrëveshjeve,por kemi të bëjmë me mungesëne vullnetit politik dhe energjisë për të drejtuarkëtë dikaster shtetëror. Këto draft-marrëveshjejanë “template” (dokumente model) të cilatnegociohen në terma të veçantë në mes tëpalëve. Është i domosdoshëm vullneti politik idyanshëm për të ndodhur nënshkrimi i tyre,shërbyesit civil më kot shkëmbejnë draftmarrëveshjetnëse vullneti politik dhe energjiapër punë mungon.Deri në këtë moment, shërbyesit civil tëMinistrisë së Drejtësisë sa i përket bashkëpunimitjuridik ndërkombëtar në çështjetpenale dhe civile kanë përgatitur 36 Propozim-Marrëveshje për Transferimin e Personave tëDënuar, të cilat marrëveshje iu kanë drejtuarMinistrive të Drejtësisë të vendeve të rajonit,vendeve të Bashkimit Evropian dhe vendeve metë cilat ka interes reciprok sa i përketbashkëpunimit juridik ndërkombëtar nëçështjet civile dhe penale. Ndër këto shtete bëjnëpjesë: Zvicra, Gjermania, Suedia, Norvegjia,Republika e Maqedonisë, Italia, Turqia,Republika e Shqipërisë, Belgjika, Luksemburgu,Danimarka, Polonia, Franca, Estonia,Portugalia, Bullgaria, Hungaria, Kroacia, Çekia,Letonia, Finlanda, Luksemburgu, Austria,Holanda, etj.Vetëm një numër i vogël i shteteve tëlartpërmendura kanë shprehur vullnetin për tënegociuar nënshkrimin e këtyre marrëveshjeve.Si pasojë, marrëveshjet e nënshkruara që nëkohën e UNMIK-ut akoma mbeten në fuqi.Përveç këtyre, siç u tha më lartë, ekzistoninterpretim kundërthënës në mes tëinstitucioneve se cilat marrëveshje akomambeten në fuqi e janë të nënshkruara që ngakoha e mbretërisë Jugosllave dhe ish-Jugosllavia. Ky problem kërkon analizë tëaspekteve të suksedimit shtetëror dhedetyrimeve që ka marrë Kosova në përputhje mePropozimin Gjithëpërfshirës të z. Ahttisari, nëpërputhje me Konventat e Vjenës mbisuksedimin shtetëror etj. Mungesa e njëqartësimi të tillë ndikon në uljen e sigurisëjuridike të qytetarit të vendit tonë, por edhe tështetasve të huaj në Kosovë, si dhe shkaktonpërplasje të interesave të panevojshmediplomatike, kur për një marrëdhënie juridikejanë të interesuara më shumë se dy shtete.Ndër të tjerash, kjo çështje dëshmon edhemosrealizimin me sukses të ndërtimit tëmarrëdhënieve të vendit tonë me shtetet tjera tëcilat kanë njohur statusin juridik sovran tëKosovës.Gjithashtu, tranzicioni ligjor i parashikuar tërealizohet gjatë fazës së negociatave për statusinfinal dhe pas shpalljes së pavarësisë, nuk ështëpërfunduar akoma pa marrë parasysh seshpallja e pavarësisë ka ndodhur para 29muajve. Ky tranzicion ligjor, ndër të tjerash kareflektuar në gjithë infrastrukturën institucionale(bartjen e përgjegjësive), si dhe nëtranzicionin ligjor (amendamentimin e gjithalegjislacionit të aplikueshëm dhe bërjen e tijkonsistent me përgjegjësitë e marra ngainstitucionet vendore pas shpalljes sëpavarësisë). Ndikimet në mosrealizimin e kësajpjese të përgjegjësisë institucionale janë tënatyrës politike dhe menaxheriale. Gjatëperiudhës së ndryshimeve të bartësve tëpërgjegjësive në Ministrinë e Drejtësisë ështëvërejtur intensitet i ndryshëm i punës, duke juqasur problematikës së bashkëpunimit juridikndërkombëtar.

19SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveMosekzistimi i marrëveshjeve ndërkombëtareështë rezultat i nivelit të ulët të ndërtimit tëraporteve bilaterale të Kosovës me vendet tjera,si dhe në integrime regjionale në veçanti nëKëshillin e Evropës, integrimi në të cilin përKosovën në situatën aktuale është i pamundurpër shkak të qëndrimit të prerë kundërpavarësisë së disa nga shteteve anëtare tëKëshillit të Evropës, e të cilat kanë ndikim tëmadh në politik-bërjen e kësaj organizateevropiane (nga këto shtete mund të përmendetRusia, Serbia, Rumania, Sllovakia, Qipro,Greqia, Spanja etj).Përfundimisht, në mungesë të një bashkëpunimitë tillë me shtetet e ndryshme,Republika e Kosovës nuk është në gjendje tëthemeloj raporte bilaterale në fushën e sundimittë ligjit, në veçanti bashkëpunimit juridikndërkombëtar dhe ekstradimit. Në këto raporteduhet përfshirë institucionet ndërkombëtareprezent në vendin tonë për të lehtësuarbashkëpunimin. Duhet pranuar faktin sebashkëpunimi juridik ndërkombëtar me njënumër shtetesh nuk mund të imagjinohet pandihmën ndërkombëtare për shkak të raportevepolitike. Raste të tilla mund të kualifikohenbashkëpunimi me Republikën e Serbisë, Bosnjësdhe Hercegovinës dhe ngjashëm.Bashkëpunimi me këto shtete ka shumë rendësipër shkak të proceseve të përbashkëta tëintegrimeve në BE që ka i gjithë rajoni jonë, përshkak të lëvizjes së qytetarëve (në veçantidiaspora jonë lëviz drejte vendeve ku punojnënëpërmjet territorit të Serbisë dhe B&H), përshkak të agjendave të luftimit të “përbashkët” tëkrimit, trafikimit me qenie njerëzore,korrupcionit dhe formave tjera të shkeljes sëligjit. Duke ditur se Kosova ka një diasporë mjafttë zhvilluar, si dhe numrit potencial të tëndjekurve qoftë jashtë apo brenda territorit tëKosovës, kur si subjekt mund të jenë edheshtetasit jokosovar, pasojat janë të gjithanshme,financiare, institucionale dhe të vonesave edhenë gatishmërinë e vendit tonë në integrimet nëinstitucionet dhe mekanizmat ndërkombëtar tësundimit të ligjit.Në mungesë të bashkëpunimit juridikndërkombëtar, sidomos me shqetësim duhet tëtrajtohet çështja e kërkesave për fletë-arrestendërkombëtare të bëra gjatë dhe pas luftës sëvitit 1998-1999 nga Republika e Serbisë kundërqytetarëve të Kosovës. Jemi dëshmitarë tërasteve eklatante të arrestimit dhe ndalimit tëpersonaliteteve publike, sa herë që ata ndodhennë një hapësirë ku institucionet ndërkombëtaretë ndjekjes kanë qasje dhe autoritet në ndalimine personave të kërkuar.Mbetet fakt i pamohueshëm se në mungesë tëvendosjes së raporteve diplomatike me vendettë cilat nuk e kanë njohur Kosovën, rolin kryesorkanë institucionet ndërkombëtare tëpërfaqësuara në Kosovë (në veçanti misioni iBashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit nëKosovë-EULEX).Raste i tillë është ai në raport me Republikën eSerbisë me të cilën Republika e Kosovës nuk katë vendosura marrëdhënie diplomatike ose tëbashkëpunimit juridik. Si pasojë, ky“bashkëpunim” mund të lehtësohet vetëmnëpërmjet “asistimit” që siguron misioni i BE-sëpër Sundimin e Ligjit në Kosovë, EULEX.Megjithatë, vlen të theksohet siç u potencua dhenë përmbajtjen e këtij kërkimi, në periudhën efundit, është treguar një rritje e përgjegjshmërisënë këtë fushë në veçanti në nivelin politik nëndrejtimin e Ministrisë nga ministri Haki Demolli(që nuk mund të thuhet edhe për periudhën edrejtimit të Ministrisë së Drejtësisë nga ministrjaNekibe Kelmendi). Mirëpo, vakumi i krijuar melëkundjet politike të fundit, paraqet një pengesëshumë të madhe në arritjen e objektivave përnënshkrimin e marrëveshjeve ndërkombëtare,si dhe për zbatimin e tyre në praktikë.

VI. PërfundimSUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve20Që nga shpallja e pavarësisë hartimi i politikaveu bë pjesë e përgjegjësisë së institucionevevendore. Me ç'rast, deri më tani me zhvillimin ekësaj pune, është diktuar dhe (mos)efiçiencadhe (mos)arritshmëria e përmbushjes së PVPEvenë sektorët përkatës.Zbatimi i PVPE-ve nga institucionet e Kosovësnë fushën e luftimit të trafikimit me qenienjerëzore tregon se ka pasur sukses në hartimine strategjisë dhe planeve, si dhe pjesërisht nëarritjen e marrëveshjeve me fqinjtë. Por, kangecje në forcimin e kapaciteteve institucionale,siç është punësimi i personelit shtesë në polici nënjësinë kundër trafikimit. Poashtu, nuk ka pasurlëvizje të suksesshme në arritjen emarrëveshjeve me të gjitha shtetet regjionale përtë luftuar këtë dukuri kryesisht për shkaqepolitike. Përderisa ka përparim në forcimin ekapaciteteve, respektimi i faktorit kohë nuk kandodhur në të shumtën e rasteve.U diktua se përmbushja e objektivave dheveprimeve të PVPE-së nga Drejtoria për Hetimetë Krimeve Ekonomike dhe Korrupsionit ështëbrengosëse. Ngritja në nivelin organizativ kandikuar që të rriten edhe kapacitetet në staf tëkësaj drejtorie. Poashtu, centralizimi ka ndikuarnë menjanimin e linjave raportuese, duke ithjeshtuar ato, si dhe koncentrim te resursevehumane dhe teknike gjatë aksioneve.Megjithatë, trajnimet jo të shumta dhe pak teavancuara kanë ndikuar që stafi të mos ketëdijeni të lartë rreth hetimit të krimeveekonomike dhe luftimin e tyre.Edhe pse deri më sot janë bërë trajnime tëshumta, vakumi i efikasitetit qëndron në ikjen epersonelit, dhe kjo ikje jo vetëm që ndikondrejtëpërdrejtë në punën e njësitit, por dhe nëbuxhetin e vendit, ngase lind nevoja përtrajnime të pjestarëve të rinjë që rezulton meshpenzime të reja. Sa i përket buxhetit, duhet tëtregohet kujdes nga të gjitha institucionetrelevante dhe shoqëria civile që kjo Drejtori tëketë mjetet e mjaftueshme.Ndonëse ky njësit është pajisur me mjete tëshumta të teknologjisë, prap vërehet mungesë emjeteve moderne në përpjestim me numrin epersonelit.Shfrytëzimi i Zyrave Ndërlidhëse të Gjykatavenga ana e qytetarëve serbë është në nivelet më tëulëta. Këto zyra ndërlidhëse janë shpenzues tëbuxhetit ndërsa në anën tjetër nuk janëfunksionale. Me përmirësimin e lirisë së lëvizjesedhe qytetarët serbë shfrytëzojnë gjykatatkomunale për të adresuar çështjet e tyre.Prandaj, duhet të ketë një vlerësim nga ana einstitucioneve lidhur me ekzistencën e këtyrezyreve.Republika e Kosovës nuk është duke krijuarraporte bilaterale në fushën e sundimit të ligjit,në veçanti bashkëpunimit juridik ndërkombëtardhe ekstradimit si pasojë e mungesës sëbashkëpunimit ndërkombëtar në drejtësi. Nëkëtë rrafsh, për të ngritur këtë bashkëpunim,nevojitet përkushtim më i madh i nivelit politiknë konkretizimin e marrëveshjeve.Mungesa e bashkëpunimit, duke marrëparasysh numrin potencial të të ndjekurvejashtë dhe brenda territorit, krijon pasoja tëgjithanshme: financiare dhe institucionale qërezulton dhe me ndalesat e vendit tonë nëintegrimet ndërkombëtare.Për shkaqe kryesisht politike, në shumë raste nëvendosjen e marrëdhënieve me shtetet fqinje rolkyç luajnë institucionet ndërkombëtare tëpërfaqësuara në Kosovë, do të thotë seinstitucionet e vendin shpesh janë tëpërjashtuara nga këto procese.Bazuar në hulumtimet nga këto katër fushamund të thuhet se është punuar pak në ngritjen ekapaciteteve dhe funksionalizimin emekanizmave në fushën e sundimit të ligjit.

21SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneveRekomandimet:1. Nënshkrimi i protokolleve me vendet erajonit në mes të policive përkatëse përzbatim të marrëveshjeve të arritura.2. Të rritet personeli në Drejtorinë KundërTrafikimit me Njerëz.3. Të ketë një komentar (dokumentshpjegues) mbi legjislacionin përhetimin e krimeve financiare, dukepërfshirë edhe legjislacionin sekondar.4. Prokurorët të jenë më të përfshirë nëproceset hetimore gjatë bastisjeve përkrime ekonomike/financiare.5. Stafi i DHKEK-së të ketë trajnime më tëthelluara në hetimin e krimevee k o - n o m i k e , f i n a n c i a r e , d h ekorrupcionit.6. Policia e Kosovës të krijojë kushte përmbajtjen e stafit profesional në punë nëDHKEK me qëllim që të evitohet ikja e tëpunësuarve.7. DHKEK ka nevojë për personel shtesë qëtë funksionoj normalisht. Aq më tepër,njësitet regjionale kanë nevojë përpersonel profesional nga fusha ekrimeve financiare.8. Fondet e limituara ndikojnë edhe nëefiçiencën gjatë punës, prandaj duhet tëketë linjë buxhetore për DHKEK.9. DHKEK-ja duhet të ketë në dispozicionteknologjinë adekuate në përpjesëtimme numrin e stafit.10. Zyrat ndërlidhëse në kuadër të Njësisëpër Integrim Gjyqësor nuk duhet tëmbeten nën përgjegjësinë e Ministrisë sëDrejtësisë, por ato duhet të barten nëkuadër të Këshillit Gjyqësor të Kosovës.11. Meqë vërehet se qytetarët nuk janëaspak të informuar për ekzistimin ekëtyre zyreve, së paku vendosja eshenjave identifikuese është urgjente.12. Qeveria e Republikës së Kosovës, përveçinsistimit politik për integrim dhe qasjenë drejtësi, duhet të siguroj rezultate tëprekshme të integrimit të të gjithakomuniteteve në sistemin e drejtësisë.13. Plani i Veprimit për Partneritet Evropianduhet të jetë i formuluar në mënyrë më tëqartë, ashtu që të bëhet ndarje e qartë nëmes të kërkesave që kanë të bëjnë mëZyrat Ndërlidhëse me Gjykatat dheKomisionin për ndihmë Juridike.14. PVPE-ja duhet të përmbajë një formulimtë ri që nuk i referohet forcimit të zyravendërlidhëse me gjykata, por të përmbajvetëm objektivin e rritjes së qasjes nëdrejtësi për komunitetet pakicë. Mënyrae r e a l i z i m i t : q o f t ë n ë p ë r m j e tprogrameve gjyqësore, qoftë me anë tëndihmës juridike falas apo edhe forcimittë zyrave ndërlidhëse.15. Divizioni për Bashkëpunim JuridikNdërkombëtar ka nevojë permanentepër ndihmë teknike, sidomos përpërkthyes.16. Niveli politik të ketë përkushtim më tëmadh në konkretizimin e draftmarrëveshjevendërkombëtare.17. Rekomandohet analizë e aspekteve tësuksedimit shtetëror dhe detyrimeve qëka marrë Kosova në përputhje mePropozimin Gjithëpërfshirës të z.Ahttisari, në përputhje me Konventat eVjenës mbi suksedimin shtetëror.

SUNDIMI I LIGJITkapacitetet dhe funksionimii institucioneve22Bibliografia1. A. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005Dokumente:2. Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Partneritet Evropian (PVPE). Prishtinë 20083. Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Partneritet Evropian (PVPE). Prishtinë,Korrik 20094. Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Partneritet Evropian(PVPE). Prishtinë 20105. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, Qershor 20096. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010Dokumente Online:7. Rregullorja 2006/25 mund të shkarkohet në:http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdf8. Draft plani i “Standardeve për Kosovën” mund të gjendet në:http://www.unmikonline.org/standards/docs/ksip_alb.pdf9. Raporti i Organizatës FREDOM mund të shkarkohet në:http://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.10. OSCE, How Can I Protect my Property Rights Through the Institutions of Kosovo?, tek:http://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf11. Ministria e Drejtësisë, Divizioni për Integrim Gjyqësor, mund të vizitohet në:http://www.md-ks.org/?page=1,50,12. UNMIK, Rregullorja nr 2006/36 për Ndihmë Juridike, qershor 2006, mund të shkarkohet në:http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdf13. Artikulli: Ministrja e Drejtësisë znj. Nekibe Kelmendi vizitoi Divizionin për IntegrimGjyqësor në Graçanicë17.09.08(18/09.09:24AM)http://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibe-kelmendi.html.Intervista dhe debate:14. Arben Paçarizi, u.d. i Drejtorisë së Hetimit të Trafikimit me Qenie Njerëzore, “Re: Info -shtesë për inkorporim në raportin tuaj”, 25 tetor, 2010.15. Rrahim Tërnava, Zyrtar i Sekretariatit në Antitrafikim, Ministria e Punëve të Brendshme,intervistë e realizuar me 26.03.2010, Prishtinë.16. Intervistim me Policinë e Kosovës në regjionet: Mitrovicë, Pejë, Ferizaj, Gjilan, Prizren, janar –shkurt 2010.17. Seri e debateve organizuar nga FIQ dhe partnerët me temën: “Luftimi i trafikimit me qenienjerëzore: të arriturat dhe sfidat”, Gjilan, Ferizaj, Pejë, Gjakovë, Prizren, Mitrovicë,mars 2010.18. Seri e debateve organizuar nga FIQ dhe partnerët me temën: “Fëmijët lëmoshë-kërkues:përgjegjësia e institucioneve dhe shoqërisë”, Gjilan, Ferizaj, Pejë, Gjakovë, Prizren,Mitrovicë, shtator-tetor 2010.19. Kodi i Përkohshëm Penal i Kosovës.Shtypi ditor:20. Gazeta Zyrtare.

November 2010RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsForum for Civic Initiatives

© Copyrights.No part of this publication may be reproduced or changed without permit ofpublisher.Opinions stated in written or in electronic publications belong to the FIQ andKLI, and do not represent the views of NED and BTD.

ContentChaptter I: SECURITYIntroduction...............................................................................................................................5Police investigation on trafficking in persons.......................................................................6Legislation and policies against human trafficking.............................................................6Research findings......................................................................................................................7Police investigation on economic and financial crimes.......................................................9Legislation and policy ............................................................................................................10Findings of the research.........................................................................................................11Chaptter II: JUSTICECourt liaison offices................................................................................................................12Problem background..............................................................................................................12The mandate of court liaison offices ....................................................................................13Level of functioning................................................................................................................14Findings of the research.........................................................................................................14EPAP………… .........................................................................................................................15International cooperation in justice......................................................................................16Problem background..............................................................................................................16Findings of the research.........................................................................................................18Conclusion ...............................................................................................................................20Recomandations......................................................................................................................21Bibliography ............................................................................................................................22

5RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsI. IntroductionEstablishment of a country where the law rulesis not only a declarative level but it also includesconcrete actions in drafting and implementingpolicies. Among others, these policies includeareas of security and justice and represent theobjective of this report. Through assessment,this report aims to evaluate the readiness ofpolicymakers in creating a country of the rule oflaw.Making a country of the rule of law is of greatimportance. Equality before the law and justiceare prerequisites for each individual to developtalent. This avoids the marginalization of certaingroups within society. Also, visa liberalizationand integration into the European Union haveput the state of Kosovo before challenges thatmust be overcome in order for the country tointegrate into European society. For aspirantstates, EU integration predeterminesdemocratic order where there is rule of law. Butabove all, it is to create a fair society offeringopportunities for all citizens. KosovoGovernment has drafted policies to achieve thistarget but their implementation requires theattention of civil society to contribute toimplementation of good policies.This report addresses four issues of the twoareas. Security area treats the growth of policecapacities in combating human trafficking andeconomic crime, financial crime and corruption.Regarding justice area, assessments are maderegarding functioning of court liaison officesand international cooperation in justice. Themain attitude is that despite a slight progress,the rule of law in these areas has not been apriority for national institutions.This assessment report is based on qualitativeresearch strategy, namely through evaluationresearch strategy. The main purpose of thisstrategy is to assess the implementation ofcertain policies. The main question arising fromthis strategy is whether a certain policy or1intervention was met. The Progress Report ofthe European Commission (EC) and theEuropean Partnership Action Plan (EPAP) shallbe used to address the assessments. EC report isused for identifying shortcomings in the rule oflaw while EPAP is a document aimed atidentifying the priorities of the government.Therefore, compliance with policies will beassessed by identifying interventions intendedto occur.Regarding the method, several techniques wereused. Most important ones are interviews withofficials and members of civil society involvedin relevant processes at both central and locallevel. Debates held in six regions of Kosovo alsoserved as an indicator of implementation scaleof certain actions of a policy. Part of the methodwas also monitoring of the actions of institutionsthrough media and various reports. Fulfilmentof a certain action and the time of fulfilment willserve as evaluation indicators.This report is divided into four essays that havecommon background (rule of law) andmethodology. The first essay is trafficking inhuman beings. This section makes assessmentson the scale of EPAP fulfilment in terms ofcapacity building of police in combating thisphenomenon. Here we found that there hasbeen progress in the development andimplementation of policies but the capacityincrease of the police has been delayed.The second essay deals with combatingeconomic crime, financial crime and corruption.1 A. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005, page 40.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions6In this aspect too, EPAP foresees theimplementation of interventions designed toenhance the functionality of the Directorate forInvestigation of Economic Crime andCorruption (DHKEK). From the findings of thisreport, it is concluded that the number of staffwas not increased and small salaries represent aproblem in attracting professional candidatesThe third essay (in the field of justice) is aboutaccess to justice for minorities. Court LiaisonOffices are a significant part of the ProgressReport in order to create access to justice forminorities. This essay concludes that theseoffices are not functional and do not serve theinitial purpose they were established for.Positive changes in the free movement present adilemma on whether these offices need to exist.As the fourth theme is international cooperationin justice. Although a new state of Kosovo has aduty to protect the interests of its citizensabroad. This report finds that progress has beenmade in drafting the agreements but hasstagnated in their concretization as a result oflack of political will.II. Police Investigation onTrafficking in PersonsHuman trafficking is a modern form of slavery.Fighting this phenomenon is essential forEuropean countries. Development andimplementation of policies to combat traffickingis also a part of strengthening the rule of lawbecause the vulnerable groups are potentialvictims of traffickers. This research aims toassess whether designated policies to increasepolice capacities are implemented and toprovide information to citizens about thechallenges regarding human trafficking.Combating human trafficking is important forthe creation of a legal state that protects allcitizens and that does not become a host for thiskind of slavery. Since human trafficking is aphenomenon that crosses state borders, fightingthis phenomenon is also important for EUmember states, so that they are not affected byorganized crime in Kosovo. In addition, theliberalization of visas has a close connectionwith combating this phenomenon. Control andborder management must be efficient andtraffickers should be combated so consequencesare not transferred to other countries.Legislation and policies againsthuman traffickingAccording to the Provisional Criminal Code ofKosovo, trafficking in person means:“trafficking in persons” means the recruitment,transportation, transfer, harbouring or receipt ofpersons, by means of the threat or use of force orother forms of coercion, of abduction, of fraud, ofdeception, of the abuse of power or of a position ofvulnerability or of the giving or receiving ofpayments or benefits to achieve the consent of aperson having control over another person, for thepurpose of exploitation”.. 22 Official Gazette, Provisional Criminal Code of Kosovo, section 139 and 140, 6 July 2003. page 216.

7RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsProvisional Criminal Code of Kosovo considershuman trafficking as a criminal offense. As aphenomenon in Kosovo, trafficking is worrying.Based on reports of the U.S. State Departmenttrafficking in persons represents a seriousproblem in Kosovo. This report ranks Kosovo as3the second category since it is the place oforigin, transit and destination in terms oftrafficking. This means that our institutionsshould do more to combat this phenomenon.The Kosovo government has drafted a strategyand action plan at national level to combattrafficking in human beings. This strategyincludes strengthening of the police capacitiesin order to reduce this crime. Since the strategyis broad, European Partnership Action Plan liststhe main actions that should be met over theyears 2008-2010. The European Commissionthrough the Progress Report measures thecriteria for integration and requirements forliberalization of visas.Within EPAP, Ministry of Interior Affairs (MIA)has identified the implementation of antitraffickingstrategy in the medium-termpriorities.4Before this goal, Kosovo had astrategy for the years 2008-2010. Efforts aimed tocomplete this strategy in the first half of 2008,including the action plan.While year 2008, was a year of drafting of thestrategy and action plan, year 2009 aimed to be ayear of commencement of implementation ofaction plan and the strategy. Capacity buildingof the Crime Investigation Pillar in the field ofcombating trafficking in persons was also listedas a priority. Also, part of strategy is the trainingof judges and prosecutors. Since trials oftrafficking cases are sensitive, skills of judgesare necessary. According to EPAP, thesetrainings had to be held in the fourth quarter of2009 by the Kosovo Judicial Institute and the5Kosovo Police. To enhance the efficiency ofinstitutions, employment of policemen in antitraffickingunit is necessary. Besidesemployment, the provision of necessaryequipment for this department has been anotherelement of strategy. In the last quarter of 2009,police had to provide new equipment toincrease capacity in the fight against trafficking.As for the police, the review of mechanisms ofcooperation between the Central Units andRegional Units of Anti-Trafficking in HumanBeings is an action identified to have a fruitfulcooperation structure. This review had to becompleted in the second quarter of 2009.Because human trafficking is a phenomenonthat crosses national borders, cooperation withneighbouring countries and beyond isnecessary. For this, it is aimed that MIA in thefourth quarter of 2009 signs protocols for crossbordercooperation with Albania, Montenegro,and Macedonia.Research findingsSince the declaration of independence, policydevelopment became part of the responsibilityof local institutions. In this regard, some successhas been identified. One of them is draftingpolicies. Within this, in the first quarter of 2008,MIA and relevant institutions and organizationsdesigned a concept document to develop astrategy for combating human trafficking. Also,in the third quarter of 2008 strategy and theaction plan for combating trafficking in personswere drafted.3 U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, June 2009, page 178 and U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010.4 Republic of Kosovo, European Partnership Action Plan (EPAP),chapters.2.3.3,Justice, Freedom and Security. Combating OrganizedCrime. Prishtina,July 2009, page 122.5 EPAP 2009, page 125.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions8As far as police is concerned, reviewing of themechanisms of cooperation between the Centraland Regional Anti-Trafficking Units in HumanBeings was done in the second quarter of 2009.Cooperation between central and regionalpolice units has not been all that effectivebecause the responsibilities were decentralized(reporting lines). From February 2010,responsibilities were centralized, thusDepartment for Anti-trafficking became aunified structure.The warning relies on the delay of centralizationbecause it was supposed to happen in thesecond quarter of 2009. In May 2010, a neworganizational structure of the Kosovo Policewas approved. The Sector of Investigations ofTrafficking in Human Beings is advanced andnamed the Directorate of Investigation ofTrafficking in Human Beings. Under this reorganization,in accordance with the actionsforeseen in the EPAP, a decision was taken toincrease human capacities, so that the numberincreases from 35 employees to 57 officers and 3other civic police officers.Also, the necessary number of staff at regional6centres has been assigned. To accomplish thisplan, in September announcements were made7to fill the vacancies created. But, the raise ofnumbers in female gender personnel has not8happened so far.Regional units have 3-4 employees, usuallyhaving a female and others of male gender.Whereas, under the National Strategy forCombating Trafficking in Human Beings andunder EPAP, female police officers weresupposed to be employed because of thecharacter of work. Upon completion of thecompetition, fulfilment of this criterion shall beassessed. At the same time, the centralization ofthese units has enabled taking female policeofficer from another region, in cases whengreater presence of policewomen is required ata certain regional station.9With regard to the judiciary, judges werecontinuously trained in specialized areas suchas money laundering, financial crime andtrafficking in human beings, for the categories ofjudges and prosecutors assigned to solve casesfrom these areas of expertise. Training of judgesand prosecutors is part of the strategy as the trialof trafficking cases are sensitive and skills ofjudges should be at appropriate level sincetreatment of the case and the parties differ.Various international organizations such asICITAP perform training for judges,prosecutors, and police constantly, thusfulfilling this part of the strategy.Cooperation with regional countries is part ofcombating human trafficking. Within thiscooperation, the signing of protocols on crossbordercooperation with Albania, Montenegro,Macedonia and other countries of the regionwas supposed to happen in the fourth quarter of2009. Success has been shown upon signing theagreement for "Readmission of Persons" inNovember 2009 with Albania, "MutualMovement of Citizens" with Albania in March2010, "Cross-Border Police Cooperation" withthe Republic of Albania in January of 2010, andagreement on "Police Cooperation" with theRepublic of Macedonia in January 2010.In addition to achievements, there are alsodelays in fulfilling the obligations arising fromEPAP. In this aspect, there is a lack of agreementswith the Republic of Montenegro. However,with countries where there is lack ofarrangements, MIA and Kosovo Police developtheir cooperation according to StandardOperating Procedure (SOP), with the assistanceof other mechanisms such as IOM and EULEX.6 Plannings are: Central Directorate and Section 17 police officers and 3 civil officers, Prizren unit- 7 police officers,Prishtina 8, Peja 7, Mitrovica 6, Gjilan 6, Ferizaj 6.7 Arben Paçarizi, acting director on the Directorate of Investigation of Trafficking in Persons, an interview held in me 25 October, 2010, Prishtina.8 Interview with the Police in the Regions: Mitrovica, Peja, Ferizaj, Gjilan, Prizren. January – February 2010.9 Debates held throughout Kosovo regions, March 2010.

9RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsSOP allows individual institutional collaborationwithout requiring state agreement orformal recognition of state authority. Anotherremaining challenge is the signing of protocolswith countries in the region between therespective police forces on implementation of10reached agreements.Supply of regional units with requiredequipment and vehicles is also considered adelay. Regional anti-trafficking units havereceived only one car (the unit in Mitrovica)during this time. In June, a car was given theRegional Anti-Trafficking Unit in Mitrovica andcurrently only Ferizaj Trafficking Unit has nounit car. Upon definition of the organizationalstructure, it is expected that vehicles arepurchased for investigations unit and fordepartment against human trafficking.Whereas, these police units are equipped withother devices (e.g. monitoring devices).Victims of trafficking have housing. However,the potential victims like alms-seeker childrenhave more housing problems. The drawback isthe non-licensing of 'integration houses' by11MWSW. In all regions of Kosovo, police andsocial work centres have complained in the lackof place where children alms-seekers aspotential victims of trafficking would find12shelter until the relevant decision. Also, there isno current budget for Social Work Centres. Thismeans that when these children are taken bypolice and social workers, current expenses arecovered by employees of Social centres and thePolice. This is somewhat paradoxical due to thefact that social work centres have a current dailybudget of 100 Euros per day but during thetreatment of children alms-seekers they appealfor lack of funds.Despite ongoing training, organized debateshave highlighted the non-commitment of thecourts in combating this phenomenon. Forexample, task-forces across large municipalitiesserve to coordinate the work in combating thisphenomenon. But these are not functionalworking groups and the courts almost alwaysare absent in meetings. The fact that courts donot pay due importance is also stated in caseswhen during court decisions, the minimumrange of punishment of traffickers are not13respected.In conclusion, the implementation of EPAP bythe Kosovo institutions in the field of combatingtrafficking in human beings shows that therewas a success in developing the strategy andplans and partly, there was some success inreaching agreements with its neighbours. Butthere are delays in institutional capacitybuilding such as the employment of additionalstaff in the units of the anti-trafficking policeunits. Also, for political reasons, there was nosuccessful movement in reaching agreementswith all regional countries to combat thisphenomenon. While there is progress incapacity building, respecting of time factor hasnot happened in most cases.III. Police investigation oneconomic and financial crimesKosovo's path towards the rule of law andsecurity require strong institutions that are ableto fight organized crime. One of these forms ofcrime is financial crime and economic crime. Toaddress this issue, several objectives andactivities are set forth for the Kosovo Policeunder the EPAP.10 Interview with Ahmet Nuredini, acting director at the Directorate for Integrated Border Management. Held in 08 November 2010.11 By this, we refer to shelter houses, but for ethical reasons, social workers have suggested the use of phrase 'integrating houses'.12 Series of debates organized by FIQ and Partners, “Alms-seeking children: responsibilities of institutions and society”,Gjilan, Ferizaj, Pejë, Gjakovë, Prizren, Mitrovicë, September-October 2010.13U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions10Article 99 of the EPAP has set this goal:strengthening the capacity of the Unit (nowDepartment) of the Investigation of economicand financial crimes and corruption withinInvestigation Pillar within the Kosovo Police.Activities include:Approval of the organizational structureaccording to the Law on Police.Unification and development of localfunctions of KP with regard to financialcrimes.Training of staff of the FinancialInvestigation Unit.Development of operational c o o p e r -ation of Department for Investigationof Economic Crime andCorruption to combat and preventmoney laundering.Supply with adequate technique inproportion to the number of staff.14But the adoption of other laws has also been infunction of combating these crimes.Legislation and policyLegislation in fighting economic crime, financialcrime and corruption has marked the beginningof a new phase since 2008, with UNMIKregulations being replaced by law. Some lawshave been promulgated recently, such as theLaw on Administration of criminal assets seizedand confiscated or the law on moneylaundering. Meanwhile, the ProvisionalCriminal Code of Kosovo addresses this issue,too.During the period of UNMIK responsibility,there was no strategy on combating organizedcrime. After independence, the drafting ofpolicies had begun. Therefore, the KosovoPolice has the strategy and the action plan tocombat the organized crime.Findings of the researchFulfilment of EPAP objectives and actions by theDirectorate for Investigation of Economic Crimeand Corruption (DIECC) is worrying.According to findings of the research, the Lawon Police is not being implemented andlegislation to combat financial crimes is notadequate. Although according to law,establishment of the judicial police unit issupposed to happen, this mechanism has notbeen established so far. DIECC organization isbased on further implementation of the law butis not happening. Many of interviewed officialsstressed that the law is not adequate and lackssecondary legislation to implement it.Approved laws contain ambiguities in terms of15seizures and the origin of property. So, theofficers have commented on the need to specifythe meaning of articles that are not concise. Theabsence of prosecutors in cases of forayscontributes to this problem, too.One of the actions has been the adoption of thenew police organizational structure based inPolice Law. This re-structuring implies thatDIECC functions as a centralized unit at thedirectorate level within the Department forInvestigation of Organized Crime. Thiscentralization has led to the avoidance ofreporting lines by simplifying them andconcentration of human and technical resourcesduring actions.DIECC staff had to train on investigatingeconomic crimes as well. DIECC had continuoustraining on economic crimes investigations.These training courses were held for accounting,finance, and analysis of financial crime.However, there is concern that these trainingsare not sufficient for the needs of the police.Training should be more specific and advanced.14 Example, Law on Money Laundering.15 There are actions of DIECC. From the beginning of this year on, there were increased results in combating economic and financial crimes.

11RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsA negative phenomenon within this directorateis the quitting of work by the personnel. Since16the establishment of this unit 70% ofprofessional staff has left DIECC as a result oflow salaries. They are employed in otherinstitutions where salaries are higher. This lowsalary affects the hiring of new staff, too.Sometimes there are cases when people withhigh school education only are hired, due to thefact that there is a lack of interest by the qualifiedpeople. Determination of the higher criteria foremployment is also lacking. This affectsthebudget of Kosovo, because the personnel needstrainings, and as soon as other job opportunitiesare created, the employees change the job andcontribute into other institutions such as banks.Kosovo police has not yet created the conditionsfor maintaining a professional staff in order to17increase its capacities.Establishment of operational cooperation ofDIECC with other relevant institutions (e.g.customs) is essential for preventing andcombating the phenomenon of moneylaundering. Another success of the MIA andpolice cooperation is the creation of thisoperating system. Consequently, in the exerciseof duties DIECC has not encountered problemsin cooperation with other institutions.One of the identified delays is the increase of thenumber of staff in DIECC. Directory forInvestigation of Economic Crimes andCorruption according to the new structure shallhave 151 members. The number of staff has notincreased according to the needs. DIECC needsadditional personnel to function normally.Moreover, regional units require professionalpersonnel in the field of financial crimes. InSeptember, a vacancy notice was opened fornew jobs. At the moment, with the recentlyhired personnel (in September), this Directoryfulfils its need up to 80%. But leavings from thisdepartment are a serious problem in growth anddevelopment capacities.Increased capacity is also done through training.Trainings are ongoing both within and outsidethe country. Trainings were held on therespective areas such as analysis of financialcrime and financial investigation. Also, capacitybuilding through training of staff is challengedby personnel's quitting of job. While trainingshould from time to time become moreadvanced, new staff arrivals have been affectingthe level of trainings, so there are no specializedtrainings.From unofficial sources it is understood thatthere has been no allocation of the budget for theDepartment of Investigation of Economic andFinancial Crime and Corruption. The reasonsprovided for this was that the unit was forgottenand that regional units must find resources fromother police departments. Limited fundsinfluence in the work against crime. Forexample, regional units have phone credit ofonly 10 Euros per month, while their work onthe field requires more expenses. According tothe Information Office at the KP, the Directoratefor the year 2010 had no budget but it wassupported from the main budget of theInvestigation Pillar.DIECC must have adequate technologyavailable in proportion to the number of staff.This unit is equipped insufficiently forinvestigation of these crimes. But the concern isdue to the continuing need for the supply ofadvanced and sophisticated technology. At thesame time, not all regional units are equippedenough.Some of the regional units have sufficient fundswhile others do not have enough technology.Another concerning issue is that regional unitswere supposed to have the equipment inproportion to the staff. But all the units lack theequipment for all personnel. These units havecars but lack the necessary tools like GPSsystem, night binoculars, and other thingsrelated to information technology (IT).16 ibid.17 There are actions of DIECC. From the beginning of this year on, there were increased results in combating economic and financial crimes.However, full functioning of DIECC needs additional and professional staff.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions12IV. Court Liaison OfficesAs one of the objectives of the EPAP for 2010,access to justice remains one of the many18objectives of the rule of law which still remains awish. The responsibilities of the judicial systemin Kosovo are regulated in accordance with themandate defined by the Constitution of theRepublic of Kosovo, Chapter VII. In addition,UNMIK, in close cooperation with theinstitutions of Kosovo (PISG) in 2005 had agreedto ensure the organizational independence ofthe courts by promulgating regulations 2005/52,2006/25 and Regulation 2006/26, Annex (XV,paragraph (VIII).The promulgation of these regulations was theculmination of the first part of the transfer ofresponsibilities from international to localinstitutions. This process of transfer ofr e s p o n s i b i l i t y a l s o c o n t i n u e s a f t e rindependence, although at the time of ourreporting, judicial institutions remain fragile, inparticular, they do not exercise any function insome parts of the territory of Kosovo, especiallyin the northern part of Mitrovica, municipalitiesof Leposavic, Zvecan and Zubinpotok. Since thetime of policy of "Standards for Kosovo",Kosovo institutions and UNMIK had madeefforts to ensure access to justice for allcommunities in Kosovo. As a result, theyfounded the Liaison Offices of the Courts19providing the legal basis 2006/25.Problem backgroundAmong others, the European Convention onHuman Rights in Section 6.1 guarantees accessto justice. Besides the fact that this instrument ofthe Council of Europe is applicable in our legaland institutional system through Kosovo20Constitution, the Republic of Kosovo has notmanaged yet to provide instruments andinstitutions that guarantee the practicalimplementation of this convention, therefore,standards recognized by the Constitution of theRepublic of Kosovo remain unimplemented.Since the end of the war in Kosovo, the internationalcommunity by leading the first pillar"of justice and internal affairs" have failed toestablish an advanced system of legalinstitutions and the rule of law in Kosovo.Since that time, a part of Kosovo's citizens havenot been able to have access to the courts whilethe rest of society that has had the opportunityto gain access, has not enjoyed the harvest of a21trial.During the period of “Standards before Status”22and “Standards for Kosovo” (whichimplementation enabled the opening of theprocess for discussing the final status ofKosovo), the UN administration in Kosovo,supported by the Ministry of Justice in 2006,founded 11 court liaison offices with still remainunder the responsibility of the Ministry ofjustice, even though their scope of work ispurely judicial. By looking from the perspectiveof an independent judiciary, as defined byUNMIK Regulation 2005/52 and 2005/53,responsibilities in connection with the courts areexercised separately by the Judicial andProsecutorial Council (and with the legislationwhich is expected to be promulgated in itsentirety, there shall be a Judicial Council and aProsecutorial Council). the Kosovo JudicialCouncil.18 European Partnership Action Plan (EPAP), chapter 3, paragraph 31.Prishtina 201019 This regulation may be downloaded at: http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdf20 Kosovo is not a member of the Council of Europe, but it has adopted many instruments of this organization, whether through the Constitutionof the Republic of Kosovo or trough the process of approximation of local legislation with the international advanced standards and practices.21 The number of files in courts of the Republic of Kosovo is around 213.000 unsolved cases, half of them have not been executed at all.22Draft plan of “Standards for Kosovo” may be found at:

13RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsKeeping the responsibilities associated with thecourts within the Ministry of Justice of theRepublic of Kosovo is contrary to the spirit of23legal reform of the judiciary in Kosovo,therefore, liaison offices within the JudicialIntegration Unit must not remain under theresponsibility of the Ministry of Justice but theymust be transferred within the Kosovo JudicialCouncil.The mandate of the liaison officesLiaison offices are part of Judicial IntegrationDivision which is part of the Department forAccess to Justice in the Ministry of Justice. Inaddition to Regulation 2006/25, promulgated bythe SRSG, so far, there is no legal basis whichdefines in detail the mandate of court liaison24offices in Kosovo.As per description in the website of the Ministryof Justice, it is understood that these offices offerservices as follows:-Transportation of the parties in court / publicprosecutor;-Providing legal and technical guidance to parties foreasy access to the judicial institutions of the country;- Performing various technical and logistics servicesfor the parties in court or prosecutor's office, such asextraction of various documents from the archives ofthe courts, performance of other legal services forparties and other activities aimed at addressing theirparties and their subject in judicial institutions.As understood, the term of office is mainly forproviding technical and logistical assistance tothe parties who may not have access toinstitutions of justice and who come from areaspopulated by members of minoritycommunities and providing assistance throughlegal advices for these groups.As per provision of legal assistance to theparties, there is a straightforward duplication ofresponsibilities between these offices and themandate of the Kosovo Committee for Legal25Aid, which among others, provides free legaladvice to all vulnerable categories, includingminority communities in Kosovo. Thiscommittee has access to the entire territory ofKosovo, including northern Kosovo whichlargely lacks the institutional presence of theRepublic of Kosovo. It is now understood thatthe provision of legal aid for vulnerable partiesis conducted by the Committee on Legal Aidthat provides good access to the protection ofvulnerable and the poor categories.Given that most members of minoritycommunities are not in regular employmentrelationship, most of them could be classified inthe category of beneficiaries of free legalassistance from Legal Aid Commission.In addition to legal assistance offices to providelegal assistance to places where they are located,the Legal Aid Commission also provides mobilelegal assistance offering appropriate support torevoked groups, in places where they live.The only support that remains not covered byother institutions that must be provided by theLiaison Office's technical assistance istransportation of the parties. However, in thefollowing part on the scale of operation of theseoffices during the period this project lasts, it canbe concluded that these offices do not offertechnical assistance since most of them remainnon-functional.23 The authors of this paper have been engaged in building of the Ministry of Justice as well as in building the legal infrastructure of the sector.Their recommendations regarding the establishment of Judicial Integration Division in the Ministry of Justice are also carried in the OrganizationReport FREDOM which was engaged in functional assessment of the Government of Kosovo, an organization whose recommendations are nottaken into account. For more information, you may download the report at: http://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.24Publicly, there are rare accessible information on functioning of these offices. Limited information may be found at:http://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf, page 7, http://www.md-ks.org/?page=1,50, www.eulex-kosovo.eu/home/docs/A6%20ALB%20.pdf.25 For more information, see UNMIK Regulation no 2006/36 at: http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdf

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions14Level of functioningCourt Liaison Offices operate at the followinglocations:Court Liaison Office in Graçanica(Head Office)Court Liaison Office in Novo BrdoCourt Liaison Office in GorazhdefcCourt Liaison Office in Hoqë e MadheCourt Liaison Office in VrbovcCourt Liaison Office in ShillovëCourt Liaison Office in PrilluzhëCourt Liaison Office in MitrovicëCourt Liaison Office in NovakëCourt Liaison Office in BablakCourt Liaison Office in OsojanFrom our evaluations of the monitoringprogram carried out in these parts of theterritory of Kosovo, we have come to theconclusion that most of these offices have nopractical function.The project partners have operated in the fieldby monitoring these offices through conductingfield surveys with citizens of locations of theseoffices, interviews with judges, and as a result(as will be seen below), some of the offices do notfunction at all.Findings of the researchIn these offices, there are 29 court liaison officersand the position of Head of Department. Frominterviews conducted by our project partner, ithas been proved that there is little knowledge inrelation with the provision of services to citizensby theseoffices. Alternatively, citizens estimatethat these offices do not provide any assistancesince there are a few cases dealt with and mainlycitizens do not have information about theexistence of offices.During the monitoring period, it has beenverified that 5 of the 11 offices are notfunctioning at all. These are: Court LiaisonOffices of Prilluzhje (Obiliq) Osojane(Municipality of Burim), Vrbovac (Vitimunicipality) and Shillovë (Gjilan), whoseofficials had left the offices after the declarationof independence of the Republic Kosovo. Thesedata issued by our monitoring of the reportindicate the opposite of the report of year 2009 ofthe Ministry of Justice, according to which courtliaison offices are presented as being fully26functional.It is worth mentioning in particular thatmembers of minority communities in the case ofthe Court of Ferizaj, proceed their cases in courtwithout asking for help at the Liaison Office in27Bablak.From such situations, we can come to theconclusion that the Court Liaison Offices havebeen an obligation as a part of the Standards forKosovo, not a necessity and opportunity forbetter access of citizens to justice.During the research conducted, we have notencountered any document or analysis, statingthat these offices should be established in thisform and must remain under the responsibilityof the Ministry of Justice.26 See the report published at the website of the Ministry of Justice in: http://www.md-ks.org/?page=1,101.To further verify our data, you may also read this article published on the level of operation of these offices:http://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibe-kelmendi.html.27From the interview with the Head of Ferizaj Court. January 2010.

15RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsIn other offices, rarely, there is a very smallnumber of 1-5 requests submitted since theestablishment of such offices.In more than 80% of respondents interviewed inthe localities where these offices are, they havedeclared to have no knowledge of theirexistence and have never addressed to theseoffices for assistance in access to justice.Respondents said they have legal problems butthat the institutions of justice are not addressedthrough these offices.It is strange how the citizens of these 11locations, mostly did not know about theexistence of these offices given that they arelocated in villages where the number ofresidents is too small and are also physicallyvery close to them. What is more, our partnersthat conducted field monitoring have verifiedthat these offices have no identification mark.Budgetary impact from the operationof these officesAll of this institutional structure and itsfunctioning have an impact on the budget of theRepublic of Kosovo. 30 official positions with an28average salary of 200 euro for each official, 11offices that at least need an office, a vehicle andtheir operational expenses, may be regarded ashaving impact on the Kosovo budget of 200.000Euro expenses (at minimum). The budget of theRepublic of Kosovo, besides all the politicalinsistence for integration and access to justice,should provide tangible results of theintegration of all communities in the justicesystem.EPAPEuropean Partnership Action Plan should beformulated more clearly, so that, it makes a cleardistinction between the requirements related tothe Court Liaison Offices and Legal Aid29Commission. If you carefully read paragraph 31stating: "Strengthening access to justice forminority communities and re-strengthening ofmechanisms such as court liaison offices ", itimplies that the main objective is access tojustice, however, the institutions identified torealize this objective, court liaison offices areshown completely useless for the citizens,harmful to the budget, and an obstacle to reportpositively about the implementation of thisstandard. Therefore, EPAP shall contain a newformulation that does not refer to thestrengthening of court liaison offices, butcontain only the target of increasing access tojustice for minority communities. The wayinstitutions will implement it, either throughjudicial programs, or through free legalassistance or the strengthening of court liaisonoffices must be included in the requirementsand not included in objectives mixed withrequirements in advance.Besides integration, institutions should provideaccess and provision of services to citizens of theRepublic of Kosovo in 11 court liaison offices indifferent parts of Kosovo. What is theirrelevance if they exist and spend a small budgetof the Republic of Kosovo, but citizens ofminority communities in those areas do notbenefit from their work?28 Minimum value.29 See reference in the EPAP paragraph 31.1. referring to the priority 33, paragraphs 4, 5, 6, 7, and 9 which deal with the Legal Aid Commission.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions16Division for Judicial Integration within theMinistry of Justice should be transferred withinthe Kosovo Judicial Council for reasons thatwere said in the introductory section which,among others, affect the independence of courtsand confuses responsibility with judicialinstitutions.Duplication of responsibilities of these offices,the judicial integration sector and the Legal AidCommission of the Republic of Kosovo shouldbe eliminated. If the communities in Kosovo donot need more access to justice than the currentrate that is seen only in some cases duringseveral years of establishment of these officesthroughout the territory of Kosovo, institutionsmust seriously consider If indeed these officesshould exist or can be closed completely, takinginto consideration the fact that communitieshave more freedom of movement compared tofew years ago and the functioning of theseoffices has a relatively high budgetary cost andtherefore, if the benefit of their existence issmaller than the costs they should be closed.V. International cooperationin justice30Signing of international agreements oninternational judicial cooperation after thedeclaration of independence is regarded as oneof the responsibilities transferred by31international institutions. During theadministration of Kosovo by the UNadministration, signing and implementation ofthese agreements was performed by theinternational staff working for UNMIK, the firstpillar of justice and internal affairs.Problem backgroundDuring institutional transition, UNMIK hadtransferred some responsibility in the Ministryof Justice: Regulation on the Establishment ofthe Executive Branch 2005/53, the Annex (xv) theMinistry of Justice, item (xvi) defines "Providesexpert support in preparing governmentagreements in the field of internationalcooperation, to ensure their compatibility withthe Constitutional Framework.”This responsibility of the Ministry of Justice32during the period before the declaration ofIndependence was used only for discussing thesigning of the IPA agreement with the EUbetween the PISG and the EuropeanCommission Liaison Office but never in anyother agreement even if internationalcooperation.Full responsibility in this area, UNMIKtransferred to Ministry of Justice in March of2009 (more than a year after the declaration of33independence). In particular, after therecognition and establishment of bilateralrelations of Kosovo with states that haverecognized the independence, signing of theseagreements had to happen without delay, on thecontrary, the Republic of Kosovo, namely the34Ministry of Justice has managed to sign onlytwo agreements so far: an agreement with the35Republic of Belgium and an agreement onjudicial and international cooperation with36Switzerland.30 Chapter 2, section 30 of EPAP status: increase of possibilities to meet international standards in dealing with issues of cooperation ofmutual legal assistance requests for legal assistance in criminal matters and extradition requests." Our monitoring is not limited tosuch wording of EPAP. Rather, as will be seen in this document, Kosovo institutions have not been able to sign internationalagreements, therefore, the wording should incur supplementation in next year's EPAP not only reflecting the technical and humanestandards but also substantial ones as is its signature of the agreements.31 In this area of responsibility, the Ministry of Justice has taken all responsibilities from UNMIK, on March 20, 2009.32 This paper does not analyze the delays in the preparation of legislation related to this field andproposed legislative agenda of theGovernment of the Republic of Kosovo.33Administrative instruction that enabled this transfer of responsibility is approved by the Ministry of Justice on March 20, 2009.34 Ministry of Justice has a division called "Division for international legal cooperation" within the legal department of the Ministry ofJustice, which consists of 18 officials with a budget of close to 155,000 Euros per year.35The agreement with the Republic of Belgium was concluded in June 2010.36 The agreement with Switzerland has been approved; the ceremonial signing is to come.

17RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsThe preparation of these agreements, amongother things should be done in harmony withthe European Convention on the Transfer ofSentenced Persons, dated March 21, 1983, andadditional protocol which is not ratified by theRepublic of Kosovo after the declaration ofindependence for reasons already known,because Kosovo is not part of most internationalorganizations, including the Council of Europe.It is worth mentioning that the administrativepersonnel in charge of the Ministry of Justice has37prepared a big number of draft agreements andsent to most countries with which Kosovo has alegal interest for cooperation, however, politicaloffice holders in particular during 2009 are notshown diligent enough to conclude them withthe countries concerned.Only in the period from June to late October of2010, thanks to the Division for InternationalLegal Cooperation and commitment of the newMinister, Mr. Demolli, Ministry of Justice signedtwo agreements. It is expected that by the end ofOctober, dates for signing agreements with theRepublic of Macedonia, the Republic of Albaniaand Turkey, will be set.From the day of declaration of independencemore than two years had passed during whichthe Government of Kosovo, Ministry of Justicehad not signed any agreement in the field of38international legal cooperation. Besides the factthat Kosovo has "inherited" agreements signedby UNMIK, which have remained as a relic ofthis absolute administration with Kosovo, it hasbeen proven that there is a need to clarify theimplementation of agreements which areapplicable in Kosovo as a consequence of state39succession.During the last reporting period, given thepolitical changes in the ruling coalition inKosovo have a direct impact on-to the signing ofthese agreements and their implementationsince they depend on the signature of theminister of justice, their signature may not occurif the executive does not authorize someonefrom the country's highest political level ofgovernment to replace the Minister of Justice incarrying out these tasks.European Partnership Action Plan also foreseesgrowth and empowerment of personnel in theDivision for International Legal Cooperation.At the roundtable discussion held in June 2010,it was accepted by representatives of theMinistry of Justice that the Division needs moresupport, because as it is understood, a numberof officials of this division do not have sufficientknowledge of English (although all legalcooperation takes place in English) so they needinterpreters. This proves also that the policy ofhiring competent personnel in this institution isnot at a proper level.37About 36 draft agreements prepared by the first part of 2010, and 30 draft agreements prepared during 2009.38 The role of the Division of Legal international Cooperation cannot be ignored. This Division only in 2009 has made 12 extraditions andhas processed thousands of requests for international legal assistance. Like most institutions, the division needs more staff, interpretersand additional budget39 E.g. the case of the implementation of the agreement signed in 1905 by the Kingdom of Yugoslavia of that time which became thesubject of discussion between the various institutions in Kosovo, and international institutions also.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions18Findings of the researchFailure to sign international agreementsrepresents delay in fulfilling the obligations byheads of the Ministry of Justice. Since thisprocess can be seen as a technical process, wewould argue that no signature of theseagreements is not a technical failure and not afailure of the staff (civil servants) in preparationof draft agreements, but we have to do with thelack of political will and energy to run thisdepartment. These draft-agreements aretemplates that shall be negotiated in specialterms between the parties. Political will isnecessary to place mutual signing, so civilservants in vain share draft agreements if thepolitical will and energy to work is missing.Until now, the civil servants of the Ministry ofJustice with regard to international judicialcooperation in criminal and civil matters haveprepared 36 draft Agreements on the Transfer ofSentenced Persons, directed to the Ministries ofJustice of the regional countries, EuropeanUnion countries and the countries with ofmutual interest with regard to internationaljudicial cooperation in civil and criminalmatters.Among these countries are: Switzerland,Germany, Sweden, Norway, Republic ofMacedonia, Italy, Turkey, the Republic ofAlbania, Belgium, Luxembourg, Denmark,Poland, France, Estonia, Portugal, Bulgaria,Hungary, Croatia, Czech Republic, Latvia,Finland, Luxembourg, Austria, Holland, etc.Only a small number of the aforementionedcountries have expressed willingness tonegotiate the signing of these agreements.Consequently, the agreements signed at the timeof UNMIK still remain in force.In addition, as noted above, there is acontroversial interpretation betweeninstitutions, on the question of whichagreements remain in force yet that were signedsince the Kingdom of Yugoslavia and the formerYugoslavia.This problem requires the analysis of aspects ofstate succession and obligations Kosovo hastaken in accordance with the ComprehensiveAhttisari Plan, in accordance with the ViennaConvention on State succession, etc. The lack ofsuch a clarification affects the legal security ofcitizens of our country but also foreign nationalsin Kosovo and causes unnecessary clashes ofdiplomatic interests when more than twocountries are interested in a legal relationship.Among other things, this issue also proves theunsuccessful building our country's relationswith other countries which have recognized thesovereign legal status of Kosovo.Also, the legal transition expected to be carriedduring the final status negotiations and after thedeclaration is not completed yet, even thoughthe declaration of independence occurred 29months ago. This legal transition, among otherthings reflected in the whole institutionalinfrastructure (transfer of responsibilities) andthe legal transition (amendments to allapplicable legislation and making it consistentwith the responsibilities undertaken by localinstitutions after the declaration of independence).Impacts on non-realization of this part ofinstitutional accountability are of political andmanagerial nature. During the changes of theholders of responsibilities in the Ministry ofJustice, a different intensity has been observedon the work in international legal cooperationapproaches.Lack of international agreements is the result ofthe low level of building Kosovo's bilateralrelations with other countries and regionalintegration in particular the Council of

19RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsEurope, an integration which is currentlyimpossible for Kosovo due to the attitudeagainst the independence of some memberstates of the Council of Europe which have greatinfluence on policy-making of this Europeanorganization (some of these countries areRussia, Serbia, Romania, Slovakia, Cyprus,Greece, Spain etc.).Due to a lack of such cooperation with variouscountries, the Republic of Kosovo is unable toestablish bilateral relations in the rule of law,particularly in international legal cooperationand extradition. In these relations, internationalinstitutions present in our country should beincluded to facilitate cooperation. We mustadmit the fact that international legalcooperation with a number of states cannot beimagined without international assistance dueto political relations. Such cases may be thecooperation with the Republic of Serbia, Bosniaand Herzegovina and similar. Cooperation withthese countries is very important because theprocesses of joint EU integration of all ourregion, due to the movement of citizens (inparticular Diaspora moving to places wherethey work through the territory of Serbia andB&H), and because of priorities of “common”fighting of crime, human trafficking, corruptionand other forms of violation of law.Noting that Kosovo has a very developeddiaspora and potential numbers of prosecutedpersons either outside or within the territory ofKosovo where the subject may also be nonKosovar citizens, the consequences arecomprehensive from financial, institutionaldelays in the readiness to integrate intointernational institutions and mechanisms forthe rule of law.Speaking of lack of international legalcooperation, an issue of concern that needs to beaddressed is the request for international arrestwarrants made during and after the 1998-1999war in the Republic of Serbia against Kosovo'scitizens. We are witnesses of unusual cases ofarrest and detention of public personalitieswhenever they are in an area whereinternational institutions have access to theprosecution and the authority to stop wantedpersons.The undeniable fact remains that in the absenceof establishing diplomatic relations withcountries that have not recognized Kosovo, theinternational institutions represented in Kosovohave the main role (in particular the mission ofthe European Union Rule of Law Mission inKosovo-EULEX). Such case is the relation withthe Republic of Serbia, with which the Republicof Kosovo has not established diplomaticrelations or legal cooperation. Consequently,this "collaboration" can be facilitated onlythrough the "assistance" provided by themission of the EU Rule of Law Mission inKosovo, EULEX.However, it is worth mentioning as it wasemphasized in the content of the research, thatthe last period, there is an increase ofaccountability in this area in particular at thepolitical level under the direction of the Ministryby Mr. Demolli (which cannot be said for theperiod of direction of the Ministry of Justice byMs. Kelmendi). However, the vacuum createdby the recent political fluctuations, represents amajor obstacle in achieving the objectives ofi n t e r n a t i o n a l a g r e e m e n t s a n d t h e i rimplementation in practice.

VI. ConclusionRULE OF LAWcapacities and functioningof institutions20Since the declaration of independence policydevelopment became part of the responsibilityof local institutions. In this regard, so far there is(in) efficiency and (non) achievement in meetingEPAP in the relevant sectors.EPAP Implementation by Kosovo institutions inthe field of combating trafficking in humanbeings shows that there was a certain success indeveloping the strategy and plans and a part inreaching agreements with its neighbours. Butthere are shortfalls in institutional capacitybuilding such as the employment of additionalstaff in the police anti-trafficking unit. Also,mainly for political reasons, there was nosuccessful movement in achieving agreementswith all regional countries to combat thisphenomenon. While there is progress incapacity building, respecting the time factor hasnot happened in most cases.Meeting the EPAP objectives and actions by theDirectorate for Investigations of EconomicCrimes and Corruption (DIECC) is consideredconcerning. Upgrading of the organizationallevel has affected the growth of staff capacity inthis department. Also, centralization has led tothe elimination of reporting lines by simplifyingthem and concentrating into of human andtechnical resources during actions. However,few and less advanced trainings have affectedthe staff knowledge on economic crimeinvestigation and combating them. Although,there been numerous trainings so far, vacuum ofefficiency lies in the fact that personnel isquitting jobs, and this departure is not only adirect impact on the work of the unit, but also inthe country's budget, because there is a need fortraining of young members, that results in newexpenditures.As per budget, attention must be given by allrelevant institutions and civil society, so that thisdepartment gets sufficient funds. Although thisunit is equipped with multiple technology, thereis still an absence of modern means inproportion to the number of personnel.Usage of Court Liaison Offices by Serbiancitizens is at the lowest level. These liaisonoffices are spending the budget, and on the otherhand are not functional. With the improvementof freedom, Serbian citizens use the municipalcourts to address their issues. Therefore, thereshould be an assessment by the institution aboutthe existence of these offices.Republic of Kosovo is not creating bilateralrelations in the rule of law, in particularinternational legal cooperation and extraditionbecause of lack of international cooperation injustice. In this regard, greater commitment isneeded is the political level in the concretizationof the agreements in order to enhance thiscooperation.Taking into account the potential number ofpersecuted persons, lack of cooperation outsideand inside the territory, creates comprehensiveconsequences: institutional and financial thatresults in hindrance of our country'sinternational integration.For largely political reasons, in many cases theestablishment of relations with neighbouringcountries plays a key role in internationalinstitutions represented in Kosovo, meaningthat the country'sinstitutions are often excluded from theseprocesses.Based on research in these four areas, it can besaid that little work has been done on capacitybuilding and functioning of mechanisms in therule of law.

21RULE OF LAWcapacities and functioningof institutionsRecommendations:1. The signing of protocols with countriesin the region between the respectivepolice forces to implement the reachedagreements.2. To increase staff in the Directorateagainst human trafficking.3. Have a register on the legislation for theinvestigation of financial crimesincluding secondary legislation.4. Prosecutors should be more involved inthe investigation during raids oneconomic or financial crimes.5. DIECC's staff has thorough training ine c o n o m i c a n d f i n a n c i a l c r i m einvestigation, and corruption.6. Kosovo Police should create theconditions for keeping the professionalstaff in DIECC7. DIECC needs additional personnel tofunction normally. Moreover, regionalunits require professional personnel inthe field of financial crimes.8. Limited funds affect the efficiency in thework therefore DIECC should have abudget line.9. DIECC has to have adequate technologyavailable in proportion to the number ofstaff.10. Liaison offices within the JudicialIntegration Unit must not remain underthe responsibility of the Ministry ofJustice but they must be transferredwithin the Kosovo Judicial Council.11. Liaison offices should remain theresponsibility of the Ministry of Justice.12. As noted that citizens are not informedof the existence of these offices, at leastplacement of identification signs isurgent.13. The Government of Kosovo, in additionto insisting on political integration andaccess to justice, should provide tangibleresults of the integration of allcommunities in the justice system.14. European Partnership Action Planshould be formulated more clearly, sothat, it provides a clear distinctionbetween the requirements related to theCourt Liaison Offices and Legal AidCommission.EPAP should contain a new formulationthat does not refer to the strengtheningof court liaison offices, but contains onlythe objective of increasing access tojustice for minority communities.Potential ways of implementing it wouldbe: either through judicial programs,through free legal 1. assistance or thestrengthening of liaison offices.15. Division for International LegalCooperation has permanent needs fortechnical assistance especially fortranslators.16. Political level should have greatercommitment to the concretization ofdraft international agreements.17. We recommend an analysis of aspects ofstate succession and obligations Kosovohas taken in accordance with theComprehensive Mr. Ahttisari Proposal,in accordance with the ViennaConventions on State succession.

RULE OF LAWcapacities and functioningof institutions22Bibliography1. A. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005Document:1. Republic of Kosovo, European Partnership Action Plan (EPAP). Prishtina 20082. Republic of Kosovo, European Partnership Action Plan (EPAP). Prishtina,July 20093. Republic of Kosovo, European Partnership Action Plan (EPAP). Prishtina 20104. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, June 20095. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010Online documents:7. UNMIK Rregulation 2006/25 at: :http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdf8. Draft Plan of “Standards for Kosovo” at: :http://www.unmikonline.org/standards/docs/ksip_alb.pdf9. FREDOM, Functional Review of the Ministry of Justice, at: :http://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.10. OSCE, How Can I Protect my Property Rights Through the Institutions of Kosovo?, tek:http://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf11. Ministry of Justice, Division for Judicial Integration, at:http://www.md-ks.org/?page=1,50,12. UNMIK, Regulation no. 2006/36 for Jusdicial Assistance, June 2006, at: :http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdf13. Artcle: Minister of Justice Mrs. Nekibe Kelmendi visited Division for Judicial Integration, Graçanicë,17.09.08(18/09.09:24AM), athttp://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibe-kelmendi.html.Interviews and debates:14. Arben Paçarizi, acting director of the Department of Investigation of Trafficking in Human Beings,“Re: Additional information to be incorporated in your report”, 25 October, 2010.16. Interviews with regional Police units: Mitrovica, Peja, Ferizaj, Gjilan, Prizren. January – February2010.17. Series of debates organized by FIQ and Partners on the topic: “Combating trafficking in humanbeings: achievements and challenges”, Gjilan, Ferizaj, Peja, Gjakova, Prizren, Mitrovica.March 2010.18. Series of debates organized by FIQ and Partners on the topic: “Children alms-seekers:responsibilities of institutions and society”, Gjilan, Ferizaj, Peja, Gjakova, Prizren, Mitrovica,September-October 2010.19. Provisional Criminal Code of Kosovo.Daily press:20. Official Gazette.

Novembar 2010VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaForum građanskih inicijativa

SadržajBezbednostUvod...................... .....................................................................................................................3Uvećavanje kapaciteta policije u borbi protiv trgovine ......................................................4Zakonodavstvo i politike za borbu protiv trgovine ljudima..............................................5Nalazi do kojih se došlo istraživanjem ..................................................................................5Kosovska policija i borba protiv privrednog kriminala i korupcije ..................................7Zakonodavstvo i politike .........................................................................................................8Nalazi istraživanja ....................................................................................................................9PravdaKancelarije za vezu sa sudovima..........................................................................................10Istorijat problema....................................................................................................................10Mandat kancelarija veze ........................................................................................................11Nivo funkcionisanja................................................................................................................12Nalazi sa terena.......................................................................................................................12Uticaj funkcionisanja ovih kancelarija na budžet...............................................................13APEP………….........................................................................................................................13Međunarodna saradnja u pravosudnom sektoru ..............................................................14Istorijat problema....................................................................................................................14Rezultati ...................................................................................................................................16Zaključak..................................................................................................................................18Preporuke.................................................................................................................................19Bibliografija..............................................................................................................................20

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija3I. UvodStvaranje države u kojoj vlada pravo ne samo dapredstavlja deklarativan proces već obuhvatakonkretne radnje usmerene ka izradi i primenipolitika. Između ostalog, ove politike dolazekako iz oblasti bezbednosti tako i iz oblastipravosuđa i jesu cilj ovog izveštaja. Ovajizveštaj, putem ocene, ima za cilj da testiraspremnost donosilaca politika u stvaranjupravne države.Stvaranje pravne države ima veliki značaj.Ravnopravnost pred zakonom i pravo jesupreduslovi za razvoj talenta svakog pojedinca.Ovime se beži od marginalizacije određenihgrupa u društvu. Takođe, liberalizacija viza iintegracija u Evropsku uniju stavili su kosovskudržavu pred puno izazova koji treba da seprevaziđu u cilju integracije u evropskodruštvo. Integracija u EU podrazumeva dadržave koje teže da pristupe istoj imajudemokratski poredak u kome vlada zakon.Međutim, ono što je iznad svega jeste stvaranjepravednog društva sa mogućnostima za svenjegove građane. Vlada Kosova izradila jepolitike kako bi postigla ovaj cilj međutimnjihova primena zahteva pažnju građanskogdruštva da doprinesu u zaživljavanju dobrihpolitika.U ovom izveštaju razmatraju se četiri teme izdve oblasti. Iz oblasti bezbednosti razmatra seuvećavanje kapaciteta policije u borbi protivtrgovine ljudima i privrednog, finansijskogkriminala i korupcije. Sa druge strane, u sferipravosuđa ocenjuje se funkcionisanjekancelarija za vezu sa sudovima i međunarodnasaradnja u pravosuđu. Glavni stav jeste da ipored slabijeg napretka, vladavina prava uovim oblastima nije bila prioritet za domaćeinstitucije.Ovaj izveštaj ocene zasniva se na strategijikvalitativnog istraživanja odnosno naistraživačkoj strategiji ocene (evaluation1research strategy). Glavni cilj ove strategije jesteocena primene određenih politika. Glavnopitanje koje proizilazi iz ove strategije jeste 'Da lije jedna politika ili intervencija uspela da ispunizacrtani cilj'? U cilju vršenja ocene, iskoristiće seIzveštaj o napretku Evropske komisije (EK) iAkcioni plan evropskog partnerstva (APEP).Izveštaj EK koristi se zato što identifikujenedostatke u sferi vladavine prava dok APEPpredstavlja dokumenat koji ima za cilj daidentifikuje prioritete vlade.Dakle, identifikovanjem intervencija koje suzamišljene biće ocenjeno ispunjavanje politika.Što se tiče metode, primenjeno je nekolikotehnika. Glavna jesu intervjui sa zvaničnicima ičlanovima građanskog društva uključenih uodnosne procese kako na centralnom tako i nalokalnom nivou. Debate organizovane u 6regiona na Kosovu takođe su poslužile kaopokazatelj koliko su primenjene aktivnostiutvrđene u sklopu određene politike. Deometode bilo je i praćenje radnji institucija putemmedija i različitih izveštaja. Pokazatelj ocenebiće ispunjavanje određene aktivnosti i vremeispunjavanja.Ovaj izveštaj podeljen je u četiri rada kojima jezajednička pozadina (vladavina prava) imetodologija. Prvi rad bavi se trgovinomljudima. U ovom delu, ocenjuje se koliko jeAPEP ispunjen u smislu uvećavanja kapacitetapolicije u borbi protiv ove pojave. Ovde sekonstatuje da je ostvaren napredak u izradi iprimeni politika ali da je uvećavanje kapacitetapolicije kasno.1 A. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005, faqe 40.

4VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaDrugi rad odnosi se na borbu protiv privrednog,finansijskog kriminala i korupcije. I u ovomaspektu, APEP predviđa sprovođenjeodređenih intervencija u cilju postizanjafunkcionalnosti Direkcije za privredni kriminali korupciju (DIPKK). Iz nalaza navedenih uovom izveštaju, konstatuje se da se broj osobljanije uvećao i da su niske plate problem zaprivlačenje profesionalnih kandidata. Treći rad(iz oblasti pravosuđa) odnosi se na pristuppravosudnom sistemu od strane manjinskihzajednica. Kancelarije za vezu sa sudovimapredstavljaju osetljivi deo Izveštaja o napretku ucilju stvaranja pristupa manjinskih zajednicapravosuđu. Ovaj rad konstatuje da ovekancelarije nisu funkcionalizovane i ne služesvrsi zarad koje su osnovane. Pozitivnepromene u slobodi kretanja stvorile su dilemuda li ove kancelarije treba uopšte da postoje. Kaočetvrta tema jeste međunarodna saradnja upravosudnom sektoru. Iako mlada država,Kosovo je dužno da štiti interese svojih građanai van zemlje. Ovaj izveštaj konstatuje da jeostvaren napredak u izradi sporazuma ali dapostoje zastoji u njihovoj konkretizaciji kaorezultat nedostatka političke volje.II. Uvećavanje kapacitetaPolicije u borbi protivtrgovine ljudimaTrgovina ljudima predstavlja moderan oblikropstva. Iz ovog razloga, borba protiv ovepojave od suštinskog je značaja za evropskezemlje. Izrada i primena politika za borbu protivtrgovine ljudima takođe predstavlja deoojačavanja vladavine prava zato što sumarginalizovane grupe potencijalne žrtvetrgovaca ljudima. Ovo istraživanje ima za cilj daoceni u kojoj meri su primenjene osmišljenepolitike za uvećavanje kapaciteta policije i dapruži informacije građanima o izazovima kadagovorimo o trgovini ljudima. Borba protivtrgovine ljudima značajna je za stvaranje pravnedržave koja štiti sve građane i ne postajesklonište za ovakav vid ropstva. Pošto jetrgovina ljudima pojava koja prekoračujedržavne granice i za države članice EU borbaprotiv ove pojave značajna je kako iste ne bi bilizahvaćene organizovanim kriminalom naKosovu. Pored ovoga, i liberalizacija viza usko jepovezana sa borbom protiv ove pojave.Kontrola i upravljanje granicom treba da budušto efikasniji i trgovci treba da se suzbiju kako seposledice istih ne bi prenele na druge zemlje.Zakonodavstvo i politike za borbuprotiv trgovine ljudimaNa osnovu Privremenog krivičnog zakonaKosova trgovina ljudima označava:'regrutovanje, prevoz, prebacivanje, skrivanje iliprijem lica, pretnjom ili upotrebom sile ili drugimvidovima prinude, otmicom, trikovima, prevarom,zloupotrebom vlasti ili stanja ugroženosti ilidavanjem ili primanjem isplate ili koristi radipostizanja saglasnosti lica koje poseduje kontrolunad drugim licem, u svrhu eksploatacije. 22 Službeni list, Privremeni krivični zakon Kosova, članovi 139 i 140, 6. jul 2003. strana 216.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija5Privremeni krivični zakona Kosova kvalifikujetrgovinu ljudskim bićima kao krivično delo. Kaopojava na Kosovu, trgovina ljudima jezabrinjavajuća. Na osnovu izveštaja američkogMinistarstva spoljnih poslova (StateDepartment-a), trgovina ljudima predstavljaozbiljan problem na Kosovu. Ovaj izveštaj3rangira Kosovo u drugu kategoriju poštopredstavlja zemlju porekla, tranzita i odredištakada govorimo o trgovini ljudima. Ovopodrazumeva da naše institucije treba da učineviše u borbi protiv ove pojave. Vlada Kosovaizradila je strategiju i akcioni plan nanacionalnom nivou za borbu protiv trgovineljudima. Ova strategija predviđa ojačavanjeinstitucionalnih mehanizama policije u ciljusmanjivanja ovog kriminala. Pošto je strategijaširoka, Akcioni plan za evropsko partnerstvonavodi glavne aktivnosti koje je trebalo da sesprovedu u periodu od 2008-2010. godine.Ovime i Evropska komisija putem Izveštaja onapretku vrši merenje ispunjenosti kriterijumaza integraciju kao i kriterijuma za liberalizacijuviza.U APEP-u, Ministarstvo unutrašnjih poslova(MUP) identifikovalo je primenu strategijeborbe protiv trgovine ljudima za jedan od svojih4srednjeročnih prioriteta. Pre ovog cilja, Kosovonije imalo strategiju za period od 2008-2010.godine. Uložena su nastojanja da se upotpuniova strategija u prvoj polovini 2008. godine izajedno sa njom i akcioni plan.Iako je 2008. godina predviđena za godinu zaizradu strategije i akcionog plana, postojala sunastojanja da 2009. godina bude godina kada ćese otpočeti sa primenom akcionog plana i ovimei strategije. Uvećavanje kapaciteta Direkcije zaborbu protiv organizovanog kriminala (sadaStuba za istrage) u oblasti borbe protiv trgovineljudima zacrtano je za prioritet. Takođe, deostrategije jeste i obuka sudija i tužilaca. Pošto suslučajevi suđenja zbog trgovine ljudimaosetljivi, neophodne su odgovarajuće veštinesudija. U skladu sa APEP-om, ove obuke jetrebalo da se održe u četvrtom tromesečju 2009.godine od strane Instituta za pravosuđe Kosova5i Kosovske policije. Za uvećavanje efikasnostiinstitucija, neophodno je zapošljavanjepolicajaca u jedinici za borbu protiv trgovineljudima. Pored zapošljavanja, pružanjeneophodnih sredstava ovom odeljenju bilo je jošjedan elemenat strategije. U poslednjemtromesečju 2009. godine, policija je trebalo daobezbedi novu opremu u cilju uvećavanjakapaciteta za borbu protiv trgovine ljudima.Kada govorimo o policiji, preispitivanjemehanizama saradnje između centralnih iregionalnih jedinica za borbu protiv trgovineljudima predstavlja radnju identifikovanu kakobi se imala plodonosnija struktura saradnje. Ovopreispitivanje trebalo je biti završeno u drugomtromesečju 2009. godine. Znajući da trgovinaljudima predstavlja pojavu koja prekoračujedržavne granice, neophodna je saradnja sasusednim zemljama i šire. Iz tog razlogapostojala su nastojanja da MUP u četvrtomtromesečju 2009. godine potpiše protokole omeđugraničnoj saradnji sa Albanijom, CrnomGorom i Makedonijom.Nalazi do kojih se došlo istraživanjemOd proglašenja nezavisnosti izrada politikapostala je deo odgovornosti domaćih institucija.U ovoj sferi identifikovano je nekoliko uspeha.Jedan od njih jeste izrada politika. Shodnoovome, izrađen je konceptni dokumenatnacionalne strategije za borbu protiv trgovineljudima u prvom tromesečju 2008. godine odstrane MUP-a i relevantnih institucija iorganizacija. Takođe, u trećem tromesečju 2008.godine izrađeni su strategija za borbu protivtrgovine ljudima i akcioni plan.3U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, jun 2009, strana 178 i U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010.4Republika Kosovo, Akcioni plan za evropsko partnerstvo (APEP),pog.2.3.3,Pravosuđe, sloboda i bezbednost.Borba protiv organizovanog kriminala. Priština,jul 2009.strana.1225Ibid.strana.125

6VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaTakođe, kada govorimo o policiji sprovedena jerevizija mehanizama saradnje izmeđucentralnih i regionalnih jedinica za borbu protivtrgovine ljudima u drugom tromesečju 2009.godine. Saradnja između centralne i regionalnihp o l i c i j s k i h j e d i n i c a n i j e b i l a t o l i k odelotvornazato što su odgovornosti biledecentralizovane (nivoi izveštavanja). Odfebruara meseca 2010. godine izvršena jecentralizacija odgovornosti i ovom prilikomuspostavljeno je Odeljenje za borbu protivtrgovine ljudima kao zasebna struktura.Iznesena je primedba na račun centralizacijezato što je predviđeno da se sprovede u drugomtromesečju 2009. godine. Maja 2010. godineodobrena je nova organizativna strukturaKosovske policije i ovom prilikom Sektor zaistragu trgovine ljudskim bićima (SITLJB) jeunapređen i podignut na nivo Direkcije zaistragu trgovine ljudskim bićima. Na osnovuove reorganizacije, u skladu sa aktivnostimapredviđenim APEP-om, odlučeno je ouvećavanju ljudskih kapaciteta sa 35 zaposlenihna 57 policijskih službenika i 3 civilnaslužbenika. Takođe, utvrđen je neophodan broj6osoblja u regionalnim centrima.U cilju ispunjavanja ovog plana, u mesecuseptembru otvoreni su konkursi za popunjavanjestvorenih radnih mesta.7Takođe,porast u broju osoblja ženskog pola u jedinicama8protiv trgovine ljudima do sada nije se desio.Regionalne jedinice imaju 3-4 zaposlena, običnojednu ženu a ostali su muškarci. Sa druge strane,na osnovu Nacionalne strategije za borbu protivtrgovine ljudskim bićima i APEP-a predviđenoje zapošljavanje policajaca usled prirode posla.Po završetku konkursa ostaje da se oceniispunjenost ovog kriterijuma. Istovremeno, uzcentralizaciju ovih jedinica omogućeno je da uslučajevima u kojima se zahteva veće prisustvopolicajaca, oni budu uzeti iz nekog drugogregiona.Kada govorimo o pravosuđu, vrši se neprekidnaobuka sudija u specijalizovanim oblastima kaošto su: pranje novca, finansijski kriminal itrgovina ljudskim bićima za kategorije sudija itužilaca koji rešavaju predmete iz ovih oblasti.9Obuka sudija i tužilaca deo je strategije pošto suslučajevi trgovine ljudima osetljivi asposobnosti sudija treba da budu naodgovarajućem nivou pošto su predmetnipostupak i postupanje prema strankamadrukčiji. Različite međunarodne organizacijekao što je ICITAP vrše obuku sudija, tužilaca ipolicajaca na neprekidan način, tako da se i ovatačka ispunjava.Saradnja sa zemljama u regionu deo je borbeprotiv trgovine ljudima. U sklopu saradnje,potpisivanje protokola o prekograničnojsaradnji sa Albanijom, Crnom Gorom,Makedonijom i drugim zemljama u regionutrebalo je da se izvrši u četvrtom tromesečju2009. godine. Ostvaren je uspeh u potpisivanjusporazuma o “Radmisiji lica” novembra 2009.godine sa Albanijom, “Uzajamnom kretanjudržavljana” sa Albanijom marta 2010. godine,zatim “Međugraničnoj policijskoj saradnji” saRepublikom Albanijom januara 2010. godine,sporazum o “Policijskoj saradnji” saRepublikom Makedonijom takođe januara 2010.Osim dostignuća ne nedostaju ni zastoji uispunjavanju obaveza koje proizilaze iz APEP-a.U ovoj sferi, nedostaju sporazumi saRepublikom Crnom Gorom. Međutim, kadagovorimo o zemljama sa kojima nedostajusporazumi, MUP i Kosovska policija ostvarujusaradnju shodno Standardnom operativnompostupku (SOP) i uz pomoć drugihmehanizama kao što su IOM i EULEX. SOPomogućava pojedinačnu saradnju institucija, nezahtevajući državne sporazume ili formalno6Planovi su: Direkcija i Centralni sektor 17 policijskih službenika i 3 civilna službenika, jedinica Prizren 7 policijskih službenika,Priština 8, Peć 7, Mitrovica 6, Gnjilane 6, Uroševac 6.7 Arben Paçarizi, V/D/ Direkcije za istragu trgovine ljudskim bićima, intervju realizovan 25. oktobra, 2010, Priština.8Intervju sa Policijom u regionima: Mitrovice, Peći, Uroševca, Gnjilana, Prizrena. Januar – februar 2010.9 Debate realizovane u kosovskim regionima, mart 2010.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija7priznavanje od strane državnih organa. Ono štoostaje izazov jeste potpisivanje protokola sazemljama u regionu između odnosnih policijaza primenu postignutih sporazuma.10Kao nedostatak jeste snabdevanje regionalnihjedinica neophodnom opremom i vozilima.Regionalne jedinice za borbu protiv trgovineljudima dobile su samo jedno vozilo (jedinica uMitrovici) tokom ovog perioda. Juna je jednovozilo dato Regionalnoj jedinici za borbu protivtrgovine ljudima u Mitrovici a trenutno samoJedinica za borbu protiv trgovine ljudima uUroševcu nema vozilo svoje jedinice.Utvrđivanjem organizacione strukture,predviđa se kupovina vozila za stub istrage iovime i za direkciju za borbu protiv trgovineljudima. Sa druge strane, druga oprema(posmatračka npr.) postoji.Žrtve trgovine ljudima imaju skloništa.Međutim, potencijalne žrtve kao što su deca kojaprosjače imaju mnogo više problema kadagovorimo o njihovom smeštaju. Prepreka u tompogledu jeste i nelicenciranje 'domova za11integraciju' od strane MRSZ-a. U svimregionima na Kosovu, policija i centar zasocijalni rad žalili su se na nedostatak jednogmesta gde bi se mogla smeštati deca kojaprosjače kao potencijalne žrtve trgovine ljudima12do donošenja odnosne odluke. Takođe,nedostaje trenutni budžet za Centre za socijalnirad. Ovo znači da u trenutku kada se ova decauzmu od strane policije i socijalnog radnika,trenutni troškovi pokrivaju se novcemzaposlenih u CSR-u ili KP-u. Ono što jeparadoksalno ovde jeste da CSR-i imaju trenutnibudžet do 100 evra dnevno međutim tokompostupanja sa decom koja prosjače, žalbe seuglavnom upućuju na račun nedostatkafinansijskih sredstava.Pored neprekidnih obuka, organizovane debateistakle su neposvećenost sudova da suzbiju ovupojavu. Na primer, operativne grupe po velikimopštinama služe kako bi se koordinisao rad nasuzbijanju ove pojave. Međutim, ove radnegrupe nisu funkcionalne a sudovi skoro uvek neprisustvuju sastancima. Činjenica da sudovi nepoklanjaju odgovarajuću pažnju ističe se i uslučajevima kada se tokom sudskih odluka nepoštuju granice minimalnog kažnjavanja13trgovaca ljudima.U zaključku, primena APEP-a od stranekosovskih institucija u oblasti borbe protivtrgovine ljudskim bićima ukazuje na to da jeostvaren uspeh u izradi strategije i planova kao ijednim delom na postizanje sporazuma sasusedima. Međutim, postoje nedostaci uojačavanju institucionalnih kapaciteta, kao što jezapošljavanje dodatnog osoblja u policijskimjedinicama za borbu protiv trgovine ljudima.Takođe, nije bilo uspešnih pomaka u postizanjusporazuma sa svim državama u regionu zasuzbijanje ove pojave usled političkih razloga.Sve dok postoji napredak u ojačavanjukapaciteta, poštovanje faktora vreme nije sedesilo u većini slučajeva.III. Kosovska policija i borbaprotiv privrednogkriminala i korupcijePut Kosova ka vladavini prava i bezbednostizahteva jake institucije i sposobne da se boreprotiv organizovanog kriminala. Jedan od ovihoblika kriminala jeste i finansijski i privredni. Ucilju odgovora na ovo pitanje, nekoliko ciljeva iaktivnosti predviđeno je za Kosovsku policiju usklopu APEP-a.10111213Intervju sa Ahmetom Nuredinijem, V/D pri Direkciji za integrisano upravljanje granicom. Realizovan 08.11.2010.Ovime mislimo na skloništa, međutim iz etičkih razloga socijalni radnici su predložili da se zovu 'domovi za integraciju'.Niz debata organizovanih od strane organizacije FIQ i partnera na temu “Deca koja prosjače: odgovornost institucija i društva”,Gnjilane, Uroševac, Peć, Đakovica, Prizren, Mitrovica, septembar-oktobar 2010.U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010.

8VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaTačka 99 APEP-a zacrtala je sledeći cilj:ojačavanje kapaciteta Jedinice (sada Direkcije)za istragu privrednog, finansijskog kriminala ikorupcije unutar Stuba za istragu u sklopuKosovske policije. Aktivnosti obuhvataju:odobravanje organizacione strukture naosnovu Zakona o policiji.podela i razvoj domaćih funkcija KP usferi finansijskog kriminala.obuka osoblja Jedinice za finansijskuistragurazvoj operativne saradnje DIPKK sadrugim relevantnim institucijama zasuzbijanje i sprečavanje pranja novca.opremanje adekvatnom tehnikom usrazmeri sa brojem osoblja.14Međutim, i usvajanje drugih zakona bilo je ufunkciji suzbijanja ovih vidova kriminala.Zakonodavstvo i politikeZakonodavstvo za suzbijanje privrednog,finansijskog kriminala i korupcije ušlo je u novufazu od 2008. godine zamenom uredbi UNMIKazakonima. Već je izrađeno nekoliko zakona,kao što je Zakon o upravljanju zaplenjenom ioduzetom imovinom stečenom kriminalom ilizakon o sprečavanju pranja novca. Sa drugestrane, i Privremeni krivični zakon Kosova bavise ovim pitanjem.Dok je UNMIK bio odgovoran, nije imaonikakvu strategiju za borbu protiv organizovanogkriminala i nakon nezavisnosti počelose sa izradom politika. Stoga, Kosovska policijaima strategiju i akcioni plan za borbu protivorganizovanog kriminala.Nalazi istraživanjaIspunjavanje ciljeva i aktivnosti predviđenihEPAP-om od strane Direkcije za istraguprivrednog kriminala i korupcije je zabrinjavajuće.Shodno nalazima iz istraživanja,15Zakon o policiji ne primenjuje se azakonodavstvo za borbu protiv finansijskogkriminala nije adekvatno. Iako je Zakonom opoliciji predviđeno obrazovanje sudske policije,ovaj mehanizam nije osnovan do sada.Organizacija DIPKK-a zasnovana je na zakonuali dalja primena se ne dešava. Punointervjuisanih ispitanika ističe da zakon nijeodgovarajući i da mu nedostaju podzakonskedirektive za njegovu primenu.Usvojeni zakoni sadrže nejasnoće u aspektu16zaplene i porekla imovine. Shodno tome,policajcima je potreban komentar koji precizirapolicijskim službenicima sadržaj članova kojinisu koncizni. Ovom problemu doprinosi ineprisustvo tužilaca prilikom racija.Jedna od aktivnosti bilo je usvajanje noveorganizacione strukture policije na osnovuZakona o policiji. Ovo restrukturiranje jesprovedeno i shodno istom DIPKK funkcionišekao centralizovana jedinica na nivou direkcije usklopu Odeljenja za istragu organizovanogkriminala. Ova centralizacija uticala je nauklanjanje nivoa izveštavanja pojednostavljujućii usredsređenost ljudskih i tehničkihresursa tokom akcija.Osoblje DIPKK-a trebalo je da bude obučeno i zaistragu privrednog kriminala. Shodno tome,DIPKK je prošao obuku za istragu privrednogkriminala. Ove obuke održane su u oblastiračunovodstva, finansija i analize finansijskogkriminala. Bez obzira na isto, postoji zabrinutostda ove obuke nisu dovoljne za potrebe policije.Obuke treba da budu specifičnije i naprednije.14 Primer, Zakon o pranju novca.15 Akcije DIPKK-a nisu nedostajale. Od početka ove godine, ostvaren je porast u rezultatima u borbi protiv privrednog ifinansijskog kriminala. Bez obzira na isto,potpuna funkcionalizacija DIPKK-a zahteva dodatno i stručno osoblje.16Poverljiv intervju

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija9Negativna pojava u ovoj direkciji jeste i odliv17osoblja. Od osnivanja ove jedinice, 70% stručnogosoblja udaljilo se iz DIPKK-a kao rezultatniskih plata. Oni su zaposleni u drugiminstitucijama u kojima je plata viša. Ova niskaplata utiče i na zapošljavanje novog osoblja kadapostoje slučajevi da se primaju i kandidati sazavršenom srednjom školom pošto nedostajezainteresovanost kvalifikovanih ljudi kao štonedostaje i utvrđivanje viših kriterijuma zazapošljavanje. Ovo košta kosovski budžet poštose obuka sprovodi za osoblje, a javljanjem novihmogućnosti zaposleni imaju mogućnost da sezaposle u drugim institucijama kao što subanke. Kosovska policija još uvek nije stvorilauslove da zadrži stručno osoblje sa ciljemuvećavanja kapaciteta.Ostvarivanje operativne saradnje DIPKK-a sadrugim relevantnim institucijama (primer:carina) neophodno je za sprečavanje i borbuprotiv pojave pranja novca. Još jedan uspehMUP-a i policije jeste ostvarivanje oveoperativne saradnje. Posledično, u obavljanjusvojih dužnosti DIPKK nije naišao na problemekada govorimo o saradnji sa drugiminstitucijama.Jedan od identifikovanih nedostataka jesteporast broja osoblja u sklopu DIPKK-a. Do sada,DIPKK treba da ima 151 osoblja. Broj osoblja nijepovećan shodno potrebama. DIPKK-u jepotrebno dodatno osoblje, kako bi funkcionisaouobičajeno. Tim više, regionalnim jedinicamapotrebno je stručno osoblje iz oblastifinansijskog kriminala. Septembra je raspisankonkurs za nova radna mesta. Do ovogmomenata, DIPKK ispunio je samo 80% odosoblja. Međutim, odliv osoblja iz ove direkcijepredstavlja ozbiljan problem i u smisluuvećavanja i razvoja kapaciteta. Zatvaranjemkonkursa ostaje da se oceni ispunjavanjeljudskim kapacitetima.Povećavanje kapaciteta vrši se i putem obuke.Obuka je neprekidna kako unutar tako i vanzemlje. Obuke su održane u odnosnimoblastima kao što su analiza finansijskogkriminala i finansijske istrage. I uvećavanjekapaciteta putem obuke pogođeno je odlaskomosoblja. Dok obuka treba da bude sve naprednijanovi dolasci osoblja utiču da ne postojispecijalizacija obuka.Iz nezvaničnih izvora moglo se razumeti da nijeizvršena dodela budžeta Direkciji za istraguprivrednog, finansijskog kriminala i korupcije.Obrazloženje je bilo da je zaboravljena i daregionalne jedinice treba da pronađu resurse izdrugih policijskih odeljenja. Ograničenafinansijska sredstva utiču na rad u borbi protivkriminala. Na primer, regionalne jedinice imajudopunu za telefon od samo 10 evra mesečno anjihov rad na terenu zahteva mnogo višetroškova.DIPKK treba da ima na raspolaganju adekvatnutehnologiju u srazmeri sa brojem osoblja. Ovajedinica nije opremljena u potrebnoj merisredstvima za istragu ovih vidova kriminala.Ali, ono što ostaje zabrinutost jeste neprekidnapotreba za dobavljanje najnaprednije inajsavremenije tehnologije. Istovremeno, nisusve regionalne jedinice dovoljno opremljene.Neke od regionalnih jedinica imaju dovoljnasredstva dok druge ne poseduju dovoljnutehnologiju. Još jedno pitanje jeste da je trebaloda regionalne jedinice dobiju sredstva usrazmeri sa osobljem. Ali, sve jedinice suočavajuse sa nedostatkom opreme za svo osoblje. Ovejedinice imaju potrebna vozila, ali im nedostajusistem GPS, naočare za noćni vid i druge stvaripovezane sa informacionom tehnologijom (IT).17 Upitnik sa službenicima iz Direkcije za istragu privrednog kriminala i korupcije.

10VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaIV. Kancelarije za vezu sa sudovimaKao jedan od ciljeva APEP-a za 2010. godinu,p r i s t u p p r a vo s u đ u o s t a j e j e d a n o dmnogobrojnih ciljeva vladavine prava koji18ostavlja puno toga za poželeti. Odgovornostisudskog sistema na Kosovu uređene su u skladusa mandatom predviđenim na osnovu UstavaRepublike Kosovo, poglavlja VII. Osim ovoga,UNMIK se u prisnoj saradnji sa kosovskiminstitucijama (PIS) 2005. godine složio dazajedno obezbede organizacionu nezavisnostsudova proglašavajući uredbe 2005/52, 2006/25kao i Uredbu 2006/26, Dodatak (XV, stav (VIII).Proglašavanje ovih uredbi predstavljalo jekrunu prvog dela prenosa odgovornosti sameđunarodnih na domaće institucije. Ovajproces prenosa odgovornosti nastavljen je inakon proglašenja nezavisnosti, iako u vremeovog izveštaja, sudske institucije i dalje sukrhke, u konkretnom smislu, one ne obavljajunijednu funkciju na nekoliko delova teritorijeKosova, posebno u severnom delu Mitrovice,opštinama Leposavić, Zvečan i Zubin Potok. Odperioda politike pod nazivom “Standardi zaKosovo” kosovske institucije i UNMIK uložili sunastojanja da obezbede pristup sudstvu svimzajednicama na Kosovu. Posledično, one suobrazovale kancelarije veze sa sudovimaobezbeđujući za pravnu osnovu Uredbu192006/25.Istorijat problemaIzmeđu ostalog, Evropska konvencija oljudskim pravima u članu 6.1 garantuje pristuppravosuđu. Osim činjenice da je ovaj instrumentSaveta Evrope primenjiv u našem pravnom iinstitucionalnom sistemu putem Ustava20Kosova, Republika Kosovo nije uspela daobezbedi instrumente i institucije koje garantujuprimenu ove konvencije u praksi, i posledično,standardi priznati Ustavom Republike Kosovoostaju neprimenjeni.Od završetka rata na Kosovu, međunarodnazajednica koja je upravljala prvim stubom“pravosuđa i unutrašnjih poslova” nije uspelada uspostavi napredan institucionalni i pravnisistem vladavine prava na Kosovu. Od ovogvremena, jedan deo građana Kosova nije imaomogućnost pristupa sudovima a drugi deodruštva koji je imao mogućnost da obezbedipristup u većini slučajeva nije mogao da uživa u21čarima sudskog procesa.Tokom perioda primene politike “Standardi pre22statusa” i “Standardi za Kosovo” čija jerealizacija omogućila otvaranje procesadiskusije o konačnom statusu Kosova, upravaUN-a na Kosovu uz podršku Ministarstvapravde 2006. godine realizovala je otvaranje 11kancelarija za vezu sa sudovima koje su od ovogperioda, iako su se po svojoj prirodi bavile čistimsudskim radom, ostale pod nadležnošćuMinistarstva pravde. Gledajući iz perspektivenezavisnosti sudstva, kao što je predviđenoUredbama UNMIK-a 2005/52 i 2005/53,odgovornosti u vezi sa sudovima obavljaju seposebno od strane Sudskog i tužilačkog savetaKosova (a zakonodavstvom koje se očekuje da seproglasi u celosti, biće osnovan zaseban Sudski izaseban Tužilački savet Kosova). Zadržavanjeodgovornosti u vezi sa sudovima u rukamaMinistarstva pravde Republike Kosovo usuprotnosti je sa duhom zakonske reforme u18 Akcioni plan za evropsko partnerstvo (APEP), poglavlje 3, tačka 31. Priština 2010.19 Ova Uredba može se preuzeti sa stranice: http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdf20 Kosovo nije članica Saveta Evrope ali je usvojilo veliki broj instrumenata ove organizacije bilo putem Ustava Republike Kosovo ili putemprocesa približavanja domaćeg zakonodavstva naprednim međunarodnim standardima i praksama.21 Broj predmeta po sudovima u Republici Kosovo iznosi oko 213.000 nerešenih predmeta od kojih otprilike polovina jesupredmeti koji uopšte nisu izvršeni.22 Nacrta plana “Standarda za Kosovo” može se naći na stranici: http://www.unmikonline.org/standards/docs/ksip_alb.pdf

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija1123kosovskom pravosuđu, stoga, kancelarije veze usklopu Jedinice za sudsku integraciju ne trebada ostanu pod odgovornošću Ministarstvapravde već treba da se prenesu pod okriljeSudskog saveta Kosova.Mandat kancelarija vezeKancelarije veze deo su Odseka za sudskuintegraciju koji je deo Odeljenja za pristuppravosuđu u sklopu Ministarstva pravde. OsimUredbe 2006/25 proglašene od strane SPGS-a,do sada, ne postoji nikakva zakonska osnovakoja na detaljan način utvrđuje mandat24kancelarija za vezu sa sudovima na Kosovu.Shodno opisu datom na elektronskoj straniciMinistarstva pravde, može se zaključiti da ovekancelarije pružaju usluge, koje slede:-prevoz stranaka po sudovima/javnim tužilaštvima;-pružanje pravnih i tehničkih smernica strankama ucilju pružanja lakšeg pristupa sudskim institucijamau zemlji;- obavljanje različitih logističkih i tehničkih uslugastrankama u sudovima/tužilaštvima,kao što jedonošenje različitih dokumenata iz arhiva sudova,pružanje drugih pravnih usluga strankama iobavljanje drugih aktivnosti koje imaju za ciljupućivanje stranaka odnosno njihovih predmetapravosudnim institucijama.Kao što se može razumeti, mandat kancelarijauglavnom podrazumeva pružanje tehničke ilogističke podrške strankama koje ne moguimati pristup pravosudnim institucijama i kojedolaze iz oblasti naseljenih manjinskim življemkao i pružanje pomoći putem pravnih saveta zaovu grupu.U vezi sa pružanjem pravne pomoći strankama,postoji otvoreno udvostručavanje ovlašćenjaizmeđu ovih kancelarija i mandata Komisije za25pravnu pomoć Kosova koja između ostalogobezbeđuje besplatnu pravnu pomoć za sveugrožene kategorije uključujući i manjinskezajednice na Kosovu.Ova komisija ima pristup celoj teritoriji Kosovauključujući i severni deo Kosova u kome uvelikom obimu nedostaje institucionalnoprisustvo Republike Kosovo. Sada se već možerazumeti da se pružanje pravne pomoćiugroženim strankama vrši od strane Komisije zapravnu pomoć koja pruža bolji pristup u zaštitiprava ugroženim i siromašnim kategorijama.Imajući u vidu da većina pripadnika manjinskihzajednica nije u redovnom radnom odnosu,većina istih mogu se kvalifikovati za kategorijuprimalaca besplatne pravne pomoći od stranekomisije za pravnu pomoć. Pored pravnepomoći koju kancelarije za pravnu pomoćpružaju u mestima u kojima se nalaze, Komisijaza pravnu pomoć pruža i pokretnu pravnupomoć pružajući odgovarajuću pravnu pomoćopozvanim grupama u mestima u kojima živeove grupe.Jedina podrška koja ostaje nepokrivena odstrane drugih institucija a koja treba da se pružiod strane kancelarija veze jeste tehnička pomoćkao što može biti prevoz stranaka. Bez obzira naisto, u delu koji sledi u vezi sa stepenomfunkcionisanja ovih kancelarija tokom periodatrajanja ovog projekta možemo zaključiti da ovekancelarije ne pružaju ni tehničku pomoć poštoje većina istih i dalje nefunkcionalna.23 Autori ovog rada bili su angažovani na izgradnji Ministarstva pravde kao i na izgradnji zakonske infrastrukture u ovom sektoru. Njihove preporuke u vezi sa uspostavljanjem Odseka za sudsku integraciju pod okriljem Ministarstva pravde takođe su prenete i u izveštaj organizacije FREDOM koja je angažovana na funkcionalnom razmatranju Vlade Kosova, čije preporuke nisu uzete u obzir. Za podrobnije informacije možete preuzeti izveštaj sa stranice: http://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.24 Javno su retke pristupačne informacije u vezi sa funkcionisanjem ovih kancelarija. Ograničene informacije možete naći na stranicihttp://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf, strana 7, http://www.md-ks.org/?page=1,50,www.eulex-kosovo.eu/home/docs/A6%20ALB%20.pdf.25Za podrobnije informacije, pogledajte Uredbu UNMIK-a br. 2006/36 na stranici:http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdf

12VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaNivo funkcionisanjaNalazi sa terenaKancelarije za vezu sa sudovima funkcionišu nasledećim lokacijama:Kancelarija za vezu sa sudovima uGračanici (Glavna kancelarija)Kancelarija za vezu sa sudovima uNovom BrduKancelarija za vezu sa sudovima uGoraždevcuKancelarija za vezu sa sudovima uVelikoj HočiKancelarija za vezu sa sudovima uVrbovcuKancelarija za vezu sa sudovima uŠilovuKancelarija za vezu sa sudovima uPrilužjuKancelarija za vezu sa sudovima uMitroviciKancelarija za vezu sa sudovima u seluNovakeKancelarija za vezu sa sudovima uBabljakuKancelarija za vezu sa sudovima uOsojanuIz ocena koje je naš program praćenja izvršio uovom delu teritorije Republike Kosovo došlismo do zaključka da većina ovih kancelarijanema nikakvu praktičnu funkciju.Partneri na ovom projektu delovali supraćenjem ovih kancelarija izvršenim na terenu,sprovodeći ankete na terenu sa građanimalokacija u kojima se nalaze ove kancelarije,intervjue sa građanima i posledično, kao što semože videti u nastavku, neke od kancelarija nefunkcionišu uopšte.U ovim kancelarijama radi ukupno 29službenika za vezu sa sudovima i postojifunkcija šefa sektora. Iz intervjua sprovedenihod strane partnera na našem projektu,potvrđeno je da u vezi sa pružanjem uslugagrađanima od strane ovih kancelarija, postojimali nivo znanja ili građani smatraju da ovekancelarije ne pružaju nikakvu pomoć poštoimaju samo nekolicinu predmeta i građaniuglavnom nemaju nikakvu informaciju opostojanju ovih kancelarija.Tokom perioda praćenja potvrđeno je da 5 od 11kancelarija ne funkcioniše uopšte. Ovo su:Kancelarija za vezu sa sudovima u Prilužju(opština Obilić), Osojanu (opština Istok),Vrbovcu (opština Vitina) i Šilovu (opštinaGnjilane), čiji su službenici napustili kancelarijenakon proglašenja nezavisnosti RepublikeKosovo. Ovi podaci izvedeni iz našeg procesapraćenja dokazuju suprotno u odnosu naizveštaj izrađen na kraju 2009. godine od straneMinistarstva pravde koji predstavlja upotpunosti funkcionalnim kancelarije za vezu26sa sudovima.Vredi napomenuti posebno da pripadnicimanjinskih zajednica u slučaju Suda izUroševca, svoje predmete procesuiraju u sudune tražeći uopšte pomoć Kancelarije veze u27Babljaku.Iz ovakvih situacija možemo izvesti zaključakda su kancelarije za vezu sa sudovimapredstavljale neophodnost za ispunjavanjestandarda za Kosovo a ne neophodnost imogućnost za bolji pristup građanapravosudnom sistemu. Tokom sprovedenihistraživanja, nismo naišli ni na koji analitičkidokumenat koji zaključuje da ove kancelarijetreba da budu osnovane u ovom obliku i trebada ostanu pod nadležnošću Ministarstvapravde.26 Pogledajte izveštaj objavljen na zvaničnoj stranici Ministarstva pravde na: http://www.md-ks.org/?page=1,101.Sa druge strane, u cilju potvrđivanja naših podataka, možete pročitati i ovu vest objavljenu u vezi sa nivoom funkcionisanja kancelarija:http://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibe-kelmendi.html.27Iz intervjua sa predsednikom Suda u Uroševcu. Januar 2010.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija13U drugim kancelarijama, u retkim slučajevimapostoji veoma mali broj od 1-5 zahteva podnetihod osnivanja ovih kancelarija.Više od 80% intervjuisanih na lokalitetima nakojima se nalaze ove kancelarije iznelo je danemaju nikakvo znanje o njihovom postojanju inikada se nisu obratili ni jednoj od ovihkancelarija kako bi dobili pomoć u pristupupravosudnom sistemu. Intervjuisani su izneli daimaju pravne probleme ali da se pravosudniminstitucijama nisu obraćali preko ovihkancelarija.Iznenađujuće je to da građani ovih 11 lokacijauopšteno nemaju nikakvo znanje u vezi sapostojanjem ovih kancelarija, imajući u vidu dase nalaze u selima u kojima je broj stanovnikaveoma mali i fizički su veoma blizu njih. Štaviše,naši partneri koji su izvršili praćenje ovogprocesa na terenu, utvrdili su da ove kancelarijenemaju nikakav znak kojim se moguidentifikovati.Uticaj funkcionisanja ovih kancelarijana budžetCelokupna institucionalna struktura i njenofunkcionisanje utiču na budžet RepublikeKosovo. 30 radnih mesta službenika sa28prosečnim platama od po 200 evra po svakomslužbeniku, 11 kancelarija za koje trebaobezbediti barem jednu kancelariju i jednovozilo i drugi operativni troškovi, može seproračunati da utiče na budžet Kosova u iznosuod preko 200.000 evra troškova godišnje (unajmanjoj meri). Ovaj budžet Vlade RepublikeKosovo, pored celokupnog insistiranjapolitičkih struktura za integraciju i pristuppravosuđu, treba da obezbedi i opipljiverezultate integracije svih zajednica upravosudni sistem.APEPAkcioni plan za evropsko partnerstvo treba dabude formulisan na jasniji način, kako bi seizvršila jasna podela između zahteva koji seodnose na kancelarije za vezu sa sudovima i29Komisijom za pravnu pomoć. Ukoliko sepročita pažljivo tačka 31: “osnaživanje pristupapravosuđu za manjinske zajednice i ponovnoojačavanje mehanizama kao što su kancelarije zavezu sa sudovima” podrazumeva da je glavnicilj pristup pravosuđu, međutim, institucija kojaje identifikovana za realizaciju ovog cilja,kancelarija za vezu sa sudovima pokazala se upotpunosti beskorisnom, za građanina, štetnomza budžet i preprekom za pozitivno izveštavanjeu vezi sa primenom ovog standarda. Stoga,APEP treba da sadrži novu formulaciju koja sene upućuje na ojačavanje kancelarija za vezu sasudovima već sadrži samo cilj uvećavanjapristupa pravosuđu za manjinske zajednice.Način na koji će institucije ovo realizovati, biloputem sudskih programa, ili putem besplatnepravne pomoći ili ojačavanja kancelarija za vezusa sudovima treba da ostane uključeno uzahteve a ne u ciljeve pomešane prethodno sazahtevima.Pored integracije, institucije treba da obezbedepristup i pruže usluge građanima RepublikeKosovo u 11 otvorenih kancelarija za vezu sasudovima na različitim stranama Kosova. Koji jenjihov značaj ukoliko postoje i troše mali budžetRepublike Kosovo ali svojim funkcionisanjemne stvaraju koristi za građane manjinskihzajednica u zonama u kojima se one nalaze.Odsek za sudsku integraciju u sklopuMinistarstva pravde treba da se prenese podokrilje Sudskog saveta Kosova iz razloga28 U minimalnoj vrednosti.29 Pogledajte literaturu koja navodi APEP u tački 31.1. upućujući se na prioritet 33, tačke 4, 5, 6, 7 i 9 koje se odnose na Komisiju za pravnu pomoć.

14VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaiznetih u uvodnom delu koji, između ostalog,krše nezavisnost sudova i mešaju odgovornostisa sudskim institucijama i ne samo sam.Treba eliminisati udvostručavanje odgovornostikoje se vrše od strane ovih kancelarija i sektoraza sudsku integraciju i Komisije za pravnupomoć Republike Kosovo. Ukoliko zajednice naKosovu nemaju potrebu za većim pristupompravosuđu u poređenju sa stepenom koji postojiu ovom trenutku, što je izraženo sa samonekoliko predmeta u nekoliko godina osnivanjaovih kancelarija na celoj teritoriji Kosova,institucije treba ozbiljno da uzmu u obzir da lizaista one treba da postoje ili mogu bitizatvorene u potpunosti pošto manjinskezajednice imaju veću slobodu kretanja u odnosuna period od pre nekoliko godina afunkcionisanje ovih kancelarija ima relativnovisoki budžetski trošak, te samim tim, da li jekorist koja proizilazi iz njihovog postojanjamanja od troškova koji postoje kako bi istapostojala.V. Međunarodna saradnjau pravosudnom sektoruPotpisivanje međunarodnih sporazuma30omeđunarodnoj pravnoj saradnji nakonproglašenja nezavisnosti Kosova, smatra sejednom od odgovornosti prenetih sa31međunarodnih institucija. Tokom upravljanjaKosovom od strane uprave UN-a, njihovopotpisivanje i primena vršeno je od stranemeđunarodnog osoblja angažovanog u sklopuUNMIK-a, prvog stuba za pravosuđe iunutrašnje poslove.Istorijat problemaTokom institucionalne tranzicije, UNMIK jepreneo jedan deo odgovornosti na Ministarstvopravde: Uredba o osnivanju izvršnog ogrankavlasti 2005/53, u aneksu (xv) o Ministarstvupravde, tačka (xvi) koja navodi “Pruža podrškuu vidu stručnjaka u pripremi sporazuma Vladeu oblasti međunarodne saradnje, kako bi se istipostigli u skladu sa Ustavnim okvirom”.32Ova odgovornost Ministarstva pravde tokomperioda pre proglašenja nezavisnosti, korišćenaje samo u cilju diskusije o potpisivanjusporazuma o IPA između EU i PIS-a i Kancelarijeveze Evropske komisije ali nikada ni u komdrugom sporazumu, čak i u pogledumeđunarodne saradnje.Potpune odgovornosti u ovoj sferi, Ministarstvopravde prenelo je sa UNMIK-a marta 2009.godine (više od godinu dana nakon proglašenja33nezavisnosti). U konkretnom smislu, nakonpriznavanja i zasnivanja bilateralnih odnosaKosova sa državama koje su priznalenezavisnost, potpisivanje ovih sporazumatrebalo je da se desi bez odlaganja, nasuprott o m e , R e p u b l i k a K o s o vo , o d n o s n o ,34Ministarstvo pravde uspela je da potpiše samodva sporazuma do sada: jedan sporazum sa35Republikom Belgijom i jedan sporazum omeđunarodno-pravnoj saradnji sa Švajcarskom.3630 Poglavlje 2, tačka 30 APEP-a predviđa sledeće: uvećavanje mogućnosti za ispunjavanje međunarodnih standarda u razmatranju pitanjauzajamne pravne saradnje u pogledu zahteva za pružanje pravne pomoći u krivičnoj oblasti i zahteva za izručenje”. Naše praćenje nijeograničeno samo na datu formulaciju iz APEP-a. Naprotiv, kao što će se videti u ovom dokumentu, kosovske institucije nisu bile ustanju da potpišu međunarodne sporazume, stoga, formulacija treba da bude izmenjena i dopunjena u APEP-u za narednu godinuodražavajući ne samo tehničke i ljudske standarde već i sadržajne standarde, kao što je samo potpisivanje sporazuma.31Konkretno, u ovoj oblasti odgovornosti, Ministarstvo pravde preuzelo je sve odgovornosti sa UNMIK-a, dana 20. marta 2009.32 Ovaj rad ne analizira zakašnjenja u pripremi zakonodavstva u vezi sa ovom oblašcu i predloženih u zakonodavnom programu radaVlade Republike Kosovo.33 Administrativno uputstvo koje je omogucilo prenos ovih ovlašcenja usvojeno je od strane Ministarstva pravde dana 20. marta 2009.34 Ministarstvo pravde, ima Odsek koji nosi naziv “Odsek za medunarodno-pravnu saradnju” u sklopu Pravnog odeljenja Ministarstvapravde koji je sacinjen od 18 službenika sa budžetom od otprilike 155.000 evra godišnje.35 Sporazum sa Republikom Belgijom sklopljen je juna 2010.36 Sporazum sa Švajcarskom je primljen ali se ceka samo ceremonijalan cin potpisivanja istog.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija15Priprema ovih sporazuma između ostalog trebabiti izvršena u potpunom skladu sa Evropskomkonvencijom o transferu osuđenih lica, od dana21. marta 1983. godine, i dodatnim protokolomkoji nije ratifikovan od strane Republike Kosovonakon proglašenja nezavisnosti iz razloga kojisu sada već poznati, zato što Kosovo nije deovećine međunarodnih organizacija uključenih uSavet Evrope. Vredi istaći i smatra se da jeodnosno administrativno osoblje Ministarstvapravde pripremilo značajan broj nacrta37sporazuma koje je prosledilo većini država sakojima Kosovo ima interes za ostvarivanjepravne saradnje, međutim, nosioci političkihfunkcija, posebno tokom 2009. godine nisu sepokazali dovoljno marljivim da ih sklope sadatim državama.Samo u periodu od juna do kraja oktobra 2010.godine, zahvaljujući radu Odseka za međunarodnupravnu saradnju i angažovanjunovog ministra, g. Demollija, Ministarstvopravde realizovalo je potpisivanje dvasporazuma. Očekuje se da do kraja mesecaoktobra budu utvrđeni datumi za potpisivanjesporazuma i sa Republikom Makedonijom,Republikom Albanijom i Republikom Turskom.Od dana proglašenja nezavisnosti, prošlo je višeod dve godine tokom kojih Vlada Kosova,Ministarstvo pravde nije potpisalo nijedansporazum u oblasti međunarodno-pravne38saradnje. Štaviše, osim što je Kosovo“nasledilo” sporazume potpisane od straneUNMIK-a kojisu ostali kao relikvije ove apsolutne upraveKosovom, pokazalo se da na Kosovu postojipotreba da se razjasni i primena sporazuma kojisu bili primenjivi na Kosovu kao posledica39državne sukcesije.Tokom poslednjeg perioda izveštavanja, imajućiu vidu da političke promene u vladajućojkoaliciji na Kosovu imaju direktan uticaj napotpisivanje ovih sporazuma i njihovuprimenu, pošto zavise od potpisa ministrapravde, može se desiti da ne dođe do njihovogpotpisivanja ukoliko izvršna vlast zemlje neovlasti nekoga sa najvišeg političkog nivoauprave da zameni ministra pravde u realizacijiovih dužnosti.Akcioni plan za evropsko partnerstvo takođepredviđa i uvećavanje i osnaživanje osobljaOdseka za međunarodnu pravnu saradnju. Naokruglom stolu održanom meseca juna 2010.godine, priznato je i od strane predstavnikaMinistarstva pravde da je ovom Odsekupotrebna veća podrška, pošto kao što je izneto,jedan broj službenika ovog odseka ne posedujedovoljno znanje engleskog jezika (iako secelokupna pravna saradnja odvija na engleskomjeziku) te im je stoga potreban i prevodilac. Ovodokazuje takođe da politika angažovanjaosoblja sa odgovarajućom spremom u ovojinstituciji nije na odgovarajućem nivou.37Oko 36 nacrta sporazuma pripremljenih do prvog dela 2010. godine, 30 nacrta sporazuma pripremljenih tokom 2009. godine.38 Uloga Odseka za međunarodno-pravnu saradnju ne može se ignorisati. Ovaj Odsek je samo tokom 2009. godine realizovao 12izručenja i obradio je na hiljade zahteva za pružanje međunarodne pravne pomoći. Kao većina institucija, odsek ima velike potrebe zaosobljem, prevodiocima i dodatnim budžetom.39 Npr. slučaj primene sporazuma potpisanog 1905. godine od strane tadašnje Kraljevine Jugoslavije koji je postao tema diskusije izmeđurazličitih institucija na Kosovu, kako domaćih tako i međunarodnih.

16VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaRezultatiNepotpisivanje međunarodnih sporazumapredstavlja znak zastoja u ispunjavanju obavezaod strane rukovodilaca Ministarstva pravde.Pošto se ovaj proces može sagledati kao tehnički,želimo da argumentujemo da nepotpisivanjeovih sporazuma ne predstavlja rezultat tehničkei kadrovske nemogućnosti (javnih službenika)da pripreme nacrte sporazuma, već je u pitanjunedostatak političke volje i energije zaupravljanje ovim državnim resorom. Ovi nacrtisporazuma jesu “šabloni” o kojima se pregovarazasebno između stranaka. Neophodna jedvostrana politička volja kako bi došlo donjihovog potpisivanja, javni službenici uzaludrazmenjuju nacrte sporazuma ukolikonedostaju politička volja i energija za rad.Do ovog trenutka, javni službenici Ministarstvapravde, kada govorimo o međunarodnoj pravojsaradnji u krivičnim i građanskim predmetimapripremili su 36 predloga sporazuma zaprebačaj osuđenika, koje su prosledili domaćimMinistarstvima pravde zemalja u regionu,zemalja Evropske unije i zemalja sa kojimaimaju recipročan interes kada govorimo omeđunarodnoj pravnoj saradnji u krivičnim igrađanskim predmetima. Među ovimdržavama, nalaze se: Švajcarska, Nemačka,Švedska, Norveška, Republika Makedonija,Italija, Turska, Republika Albanija, Belgija,Luksemburg, Danska, Poljska, Francuska,Estonija, Portugalija, Bugarska, Mađarska,Hrvatska, Češka, Letonija, Finska, Luksemburg,Austrija, Holandija itd.Samo mali broj gore pomenutih država izneo jesvoju volju da pregovara o potpisivanju ovihsporazuma. Posledično, sporazumi potpisanijoš u vreme UNMIK-a još uvek ostaju na snazi.Osim ovoga, kao što je prethodno rečeno, postojioprečno tumačenje između institucija o tomekoji se sporazumi i dalje nalaze na snazi iako supotpisani još u vreme kraljevine Jugoslavije ibivše Jugoslavije. Ovaj problem zahteva analizuaspekata državne sukcesije i dužnosti koje jeKosovo preuzelo u skladu sa Sveobuhvatnimpredlogom g. Ahttisarija, shodno Bečkimkonvencijama o sukcesiji država itd. Nedostatakovakvog pojašnjenja utiče na smanjenje pravnesigurnosti građana naše zemlje ali i stranihdržavljana na Kosovu i izaziva nepotrebandiplomatski sukob interesa kada je za jedanpravni sporazum zainteresovano više od dvedržave.Između ostalog, ovo pitanje ukazuje i naneuspešnu realizaciju izgradnje odnosa našezemlje sa drugim državama koje su priznalepravni suvereni status Kosova.Takođe, pravna tranzicija koja je bila predviđenada se realizuje tokom faze pregovora okonačnom statusu i nakon proglašenjanezavisnosti nije još uvek završena, bez obzirašto se proglašenje nezavisnosti desilo pre 29meseci. Ova zakonska tranzicija, između ostalogodrazila se na celokupnu instit-ucionalnuinfrastrukturu (prenos odgovornosti) kao izakonsku tranziciju (izmenu i dopunucelokupnog važećeg zakonodavstva i usklađivanjeistog sa odgovornostima preuzetim sadomaćih institucija nakon proglašenjanezavisnosti).Uticaji na nerealizaciju ovog dela institucionalneodgovornosti jeste političke i upravneprirode. Tokom perioda promena nosilacaodgovornosti u Ministarstvu pravde primećenje drugačiji intenzitet rada kada govorimo oprilazu problematici međunarodne pravnesaradnje.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija17Nepostojanje međunarodnih sporazumapredstavlja rezultat niskog nivoa uspostavljanjabilateralnih odnosa Kosova sa drugim zemljamakao i regionalne integracije, posebno u SavetEvrope, u koji je integracija Kosova u aktuelnojsituaciji nemoguća usled izričitog stava protivnezavisnosti nekolicine država članica SavetaEvrope koje imaju veliki uticaj na donošenjepolitika od strane ove evropske organizacije (odovih zemalja mogu se pomenuti Rusija, Srbija,Rumunija, Slovačka, Kipar, Grčka, Španija itd).U nedostatku ovakvog vida saradnje sarazličitim državama, Republika Kosovo nije ustanju da zasnuje bilateralne odnose u oblastivladavine prava, posebno međunarodnepravne saradnje i ekstradicije. U ove izveštajetreba uključiti i međunarodne institucijeprisutne u našoj zemlji u cilju olakšavanjasaradnje. Treba priznati činjenicu dameđunarodna pravna saradnja sa nizom državane može biti zamišljena bez međunarodnepomoći usled političkih odnosa. Ovakvislučajevi mogu biti okvalifikovani kao saradnjas a R e p u b l i k o m S r b i j o m , B o s n o m iHercegovinom i slično. Saradnja sa ovimdržavama ima veliki značaj usled zajedničkihprocesa integracije u EU celog našeg regiona,usled kretanja građana (posebno se našadijaspora kreće ka zemljama u kojima radepreko teritorije Srbije i BiH), usled programa“zajedničke” borbe protiv kriminala, trgovineljudskim bićima, korupcije i drugih oblikapovrede zakona.Znajući da Kosovo ima prilično razvijenudijasporu kao i potencijalan broj prognanih lica,kako van tako i unutar teritorije Kosova, kadakao subjekat mogu biti i nekosovski državljani,posledice su svestrane, finansijske, institucionalnei u vidu zakašnjenja i spremnosti našezemlje da se integriše u međunarodne institucijei mehanizme vladavine prava.U nedostatku međunarodne pravne saradnje,uz posebnu zabrinutost treba razmotriti pitanjezahteva za izdavanje međunarodnih poternicatokom i nakon rata iz 1998-1999. godine odstrane Republike Srbije protiv građana Kosova.Svedoci smo eklatantnih slučajeva hapšenja iprivođenja javnih ličnosti kad god se nalaze uprostoru kome međunarodne institucije zakrivično gonjenje imaju pristup i nadležnost zaprivođenje traženih lica.,Ostaje neosporna činjenica da u odsustvuuspostavljanja diplomatskih odnosa sazemljama koje nisu priznale Kosovo, glavnuulogu imaju međunarodne institucijezastupljene na Kosovu (posebno misija zavladavinu prava Evropske unije na Kosovu-EULEX). Dati slučaj odnosi se i na odnos saRepublikom Srbijom sa kojom RepublikaKosovo nema uspostavljene diplomatskeodnose ili odnose pravne saradnje. Posledično,ova “saradnja” može se olakšati samo putem“pomoći” koju obezbeđuje misija za vladavinuprava EU na Kosovu, EULEX.Bez obzira na isto, vredi istaći kao što jepotencirano i u sadržaju ovog istraživanja, da jeu poslednjem periodu, došlo do porastaodgovornosti u ovoj oblasti posebno napolitičkom nivou tokom upravljanjaMinistarstvom od strane g. Demollija (što se nemože reći i za period upravljanja radomMinistarstva pravde od strane gđe Kelmendi).Međutim, vakum koji je formiran poslednjimpolitičkim potresima, predstavlja velikupoteškoću za postizanje ciljeva potpisivanjameđunarodnih sporazuma i njihovu primenu upraksi.

18VI. ZaključakVLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaOd proglašenja nezavisnosti, izrada politikapostala je deo odgovornosti domaćih institucija.Ovom prilikom, do sada je obavljanje ovog posladiktirano i (ne) efikasnošću i (ne) postizanjemispunjenosti APEP-a u odnosnim sektorima.Primena APEP-a od strane kosovskih institucijau oblasti borbe protiv trgovine ljudskim bićima,ukazuje da je bilo uspeha u izradi strategije iplanova i delimično u postizanju sporazuma sasusedima. Ali, postoje zastoji u ojačavanjuinstitucionalnih kapaciteta, kao što jezapošljavanje dodatnog osoblja u policiji, ujedinici za borbu protiv trgovine ljudskimbićima. Takođe, nije bilo uspešnih pomaka upostizanju sporazuma sa svim državama uregionu za borbu protiv ove pojave uglavnom izpolitičkih razloga. Iako postoji napredak uojačavanju kapaciteta, poštovanje faktora vremenije postojalo u većini slučajeva.Diktirano je da je ispunjavanje ciljeva iaktivnosti predviđenih APEP-om od straneDirekcije za istragu privrednog kriminala ikorupcije zabrinjavajuće. Podizanje naorganizativni nivo uticalo je na uvećavanje ikapaciteta osoblja ove direkcije. Takođe,centralizacija je uticala i na uklanjanje nivoaizveštavanja, pojednostavljujući i usredsređenostljudskih i tehničkih resursa tokomakcija. Bez obzira na isto, ne toliko brojna inapredna obuka uticala je da osoblje neposeduje visok nivo znanja u pogledu istrageprivrednog kriminala i njegovog suzbijanja.Iako su do sada sprovedene mnogobrojneobuke, vakum u efikasnosti leži u odlivuosoblja, i ovaj odliv ne samo da direktno utiče narad jedinice, već i na budžet zemlje, pošto sejavlja potreba za obukom novih članova štodovodi do novih troškova. Kada govorimo obudžetu, treba se pokazati obazrivost od stranesvih relevantnih institucija i građanskogdruštva kako bi ova Direkcija imala dovoljnasredstva.Iako je ova jedinica opremljena mnogobrojnimtehnološkim sredstvima, ponovo se primenjujenedostatak modernih metoda u srazmeri sabrojem osoblja.Korišćenje kancelarija za vezu sa sudovima odstrane srpskih građana nalazi se na nižimnivoima. Ove kancelarije za vezu jesu potrošačibudžeta a sa druge strane nisu funkcionalne.Poboljšavanjem slobode kretanja i srpskigrađani koriste opštinske sudove kako biodgovorili na njihova pitanja. Stoga, treba da sesprovede ocena od strane institucija u vezi sapostojanjem ovih kancelarija.Republika Kosovo ne ostvaruje bilateralneodnose u sferi vladavine prava, posebno u sferimeđunarodne pravne saradnje i izručenja kaoposledica nedostatka međunarodne saradnje usferi pravosuđa. U ovoj sferi, u ciljuuspostavljanja ove saradnje, neophodna je većaposvećenost na političkim nivoima u ciljukonkretizacije sporazuma.Odsustvo saradnje, imajući u vidu potencijalanbroj proteranih van i unutar teritorije, stvarasvestrane posledice: finansijske i institucionalnešto dovodi i do prepreka sa kojima se suočavanaša zemlja u sferi međunarodnih integracija.Uglavnom iz političkih razloga, u velikom brojuslučajeva uspostavljanja odnosa sa susednimdržavama, ključnu ulogu igraju međunarodneinstitucije zastupljene na Kosovu, što znači da sudomaće institucije često isključene iz ovihprocesa.Na osnovu istraživanja iz ove četiri oblasti možese reći da je rađeno malo na izgradnji kapacitetai funkcionalizaciji mehanizama u sferivladavine prava.

VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucija19Preporuke:1. Potpisivanje protokola sa zemljama uregionu između odnosnih policija zaprimenu postignutih sporazuma.2. Uvećavanje broja osoblja u direkciji zaborbu protiv trgovine ljudima.3. Imati komentar o zakonodavstvu zaistragu finansijskog kriminala, uključujućii sporedno zakonodavstvo.4. Tužioci treba da budu uključeniji uistražne procese tokom racija u pogleduprivrednog i finansijskog kriminala.5. Osoblje DIPKK-a treba da prođedetaljniju obuku u istrazi privrednog,finansijskog kriminala i korupcije.6. Kosovska policija uspostaviće uslove zazadržavanje stručnog osoblja u DIPKK-u.7. DIPKK-u je potrebno dodatno osobljekako bi funkcionisao uobičajeno.Štaviše, regionalne jedinice trebaju višestručnog osoblja iz sfere finansijskogkriminala.8. Ograničena finansijska sredstva utiču ina efikasnost tokom rada tako da trebada postoje odgovarajuće budžetskestavke za DIPKK.9. DIPKK treba da ima na raspolaganjuadekvatnu tehnologiju u srazmeri sabrojem osoblja.10. Kancelarije za vezu u sklopu Jedinice zasudsku integraciju ne treba da ostanupod odgovornošću Ministarstva pravdeveć treba da se prenesu pod okriljeSudskog saveta Kosova.11. Pošto se primećuje da građani nisuuopšte informisani o postojanju ovihkancelarija, hitno je barem postavljanjeidentifikacionih znakova.12. Vlada Republike Kosovo, poredpolitičkog insistiranja na integraciji ipristupu pravosuđu, treba da obezbediopipljive rezultate svih zajednica uqpravosudnom sistemu.13. Akcioni plan za evropsko partnerstvotreba biti formulisan na jasniji način,kako bi se izvršila jasnija podela izmeđuqzahteva koji se tiču Kancelarija za vezusa sudovima i Komisijom za pravnupomoć.14. APEP treba da sadrži novu formulacijukoja se ne upućuje na ojačavanjekancelarija za vezu sa sudovima većtreba da sadrži samo cilj uvećavanjapristupa pravosuđu za manjinskezajednice. Način realizacije: bez obzirada li putem sudskih programa ili putembesplatne pravne pomoći ili ojačavanjakancelarija za vezu.15. Odsek za međunarodnu pravnusaradnju ima stalnu potrebu zadobijanjem tehničke pomoći, posebno zaprevodiocima.16. Politički nivo treba da pokaže većuposvećenost u konkretizaciji nacrtameđunarodnih sporazuma.17. Preporučuje se analiza aspekata državnesukcesije i obaveza koje je Kosovopreuzelo u skladu sa Sveobuhvatnimpredlogom g. Ahttisarija, u skladu saBečkim konvencijama o državnojsukcesiji.

20VLADAVINA PRAVAkapaciteti i funkcionisanjeinstitucijaBibliografia1. Bryman, Social Research Methods, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2005Dokumenta:2. Republika Kosovo, Akcioni plan za evropsko partnerstvo (APEP). Priština 20083. Republika Kosovo, Akcioni plan za evropsko partnerstvo (APEP). Priština, jul 200994. Republika Kosovo, Akcioni plan za evropsko partnerstvo (APEP). Priština 20105. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, jun 20096. U.S. Department of State, Trafficking in Persons Report, 2010Dokumenta Online:7.8.9.10.11.12.13.http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_25.pdfhttp://www.unmikonline.org/standards/docs/ksip_alb.pdfhttp://www.fridomks.org/media/105a%20MoJ.pdf.http://www.osce.org/publications/mik/2007/11/27872_975_en.pdf,http://www.md-ks.org/?page=1,50, www.eulex-kosovo.eu/home/docs/A6%20ALB%20.pdf.http://www.unmikonline.org/regulations/unmikgazette/03albanian/A2006regs/RA2006_36.pdfhttp://gov.publiku.com/note/28630/ministrja-e-drejt%C3%ABsis%C3%AB-znj-nekibekelmendi.html.Intervista dhe debate:14. Arben Paçarizi, v/d Direkcije za istragu trgovine ljudskim bićima, “Re: Info – Dodatak zauključivanje u izveštaj”, 25. oktobar 2010.15. Intervju sa regionalnim policijama: Mitrovica, Peć, Uroševac, Gnjilane, Prizren. Januar – februar2010.16. Niz debata organizovanih od strane FIQ-a i partnera na temu: “Borba protiv trgovine ljudskimbićima: dostignuća i izazovi”, Gnjilane, Uroševac, Peć, Đakovica, Prizren, Mitrovica.mart 2010.17. Niz debata organizovanih od strane FIQ-a i partnera na temu: “Deca koja prosjače: odgovornostinstitucija i društva”, Gnjilane, Uroševac, Peć,Đakovica, Prizren, Mitrovica, septembar-oktobar2010.18. Privremeni krivični zakon Kosova.Dnevna štampa:19. Službeni list.

Ky raport është pjesë e projektit Rritja e mbikëqyrjes publike në sundimin e ligjit nëKosovë dhe ka për synim rritjen e përfshirjes së qytetarëve në mbikëqyrjen einstitucioneve të ligjit. Në nivelin qendror FIQ në partneritet me KLI analizon politikate qeverisë në fushën e sundimit të ligjit përkatësisht: trafikim të qenieve njerëzore,krime ekonomike dhe financiare, qasjen e barabartë në drejtësi, dhe bashkëpuniminndërkombëtar në drejtësi. Ndërsa gjashtë organizata partnere merren me vlerësmin ezbatimit të këtyre politikave në nivelin lokal.Me këtë vlerësohet përmbushja e aktiviteteve te PVPE-së në sundim të ligjit në nivellokal. Të gjeturat e këtij projekti i shpërndahen institucionve politikëbërëse dhemediave. Kështu, synohet të rritet mbikëqyrja e parlamentit ndaj qeverisë dhepërfshirja më e madhe e shoqërisë civile në procesin e hartimit dhe zbatimit tëpolitikave.Ky projekt mbështetet nga National Endowment for Democracy (NED) dhe Balkan Trust for Democracy (BTD).B T D The Balkan Trust for DemocracyRr. Bedri Pejani 7/A, Prishtinë 10 000Tel: 038 248 677info@fiq-fci.orgwww.fiq-fci.org