Español

บทที่การเปลี่ยนแปลงของนโยบายและแผนประชากร7เนื้อหาบทนี้ จะเปนการแสดงวิวัฒนาการการเปลี่ยนแปลงประชากรในประเทศไทย และวิเคราะหถึงผลกระทบและนัยตอนโยบาย บทนี้จะใหภาพรวมของขอคิดเห็นในบทตางๆ และใหความสําคัญกับนโยบายที่มีผลตอแนวโนมประชากรของประเทศไทย ดังที่ไดกลาวแลวในบทที่ 1 วาประเทศไทยมีคุณลักษณะพิเศษเฉพาะตัว และยังดูเหมือนวานโยบายประชากรที่เคยใชไดในประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคหรือประเทศอื่นๆ ในโลกที่มีลักษณะที่คลายกัน จะไมสามารถนํามาใชกับประเทศไทยหากไมนํามาปรับเปลี่ยนใหเหมาะกับบริบทของประเทศเสียกอนลักษณะเฉพาะของประเทศไทยยอมตองมีนโยบายที่เฉพาะเหมาะสมกับประเทศไทยดวย อยางไรก็ตาม บทเรียนจากประเทศอื่นๆ ยอมสามารถเปนประโยชนในการเรียนรูสําหรับประเทศไทยไดอยางแนนอนนโยบายที่ตอบสนองและนโยบายที่มีอิทธิพลตอการเปลี่ยนแปลงของประชากรจุดประสงคหลักของรายงานฉบับนี้คือเพื่อทําความเขาใจถึง การเปลี่ยนแปลงของประชากรที่เกิดขึ้นในประเทศไทยและแนวโนมการเปลี่ยนแปลงของปจจัยดานประชากรที่จะเกิดขึ้นในอนาคตและคาดการณถึงผลกระทบดานตางๆ ที่มีตอชีวิตและความเปนอยูของคนคนในประเทศไทย นโยบายที่คํานึงถึง ผลกระทบของแนวโนมการเปลี่ยนแปลงประชากร ซึ่งชวยสรางใหเกิดผลในเชิงบวกและชวยลดการเกิดผลลัพธในเชิงลบจะถูกจัดไปรวมอยูในกลุ ม “นโยบายที่ตอบสนอง”(Population-responsive policies)ตอการเปลี่ยนแปลงของประชากร ซึ่งอาจโตแยงวานโยบายแทบทุกนโยบายลวนไดรับผลกระทบมาจากการเปลี่ยนแปลงของประชากรแทบทั้งสิ้น และยังรวมเขาวาเปนนโยบายที่ตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลงโครงสรางของประชากร ซึ่งพึงควรระวังวาการศึกษาที่ออกแบบเพื่อการตอบสนองเชิงนโยบายที่เปนผลมาจากแนวโนมของโครงสรางประชากรที่เปลี่ยนแปลงนั้น อาจกลับกลายเปนเพียงการศึกษาเพื่อนโยบายการพัฒนาทั่วๆ ไปซึ่งเปนสิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง ทั้งนี้คงไมเปนการเหมาะสมที่จะเหมารวมวาแนวโนมการเปลี่ยนแปลงทางประชากรจะเกี่ยวของกับการพัฒนาในทุกๆ ดาน แตสิ่งสําคัญที่ควรคํานึงถึงคือประเด็นสําคัญดานการพัฒนาตางๆ ที่แนวโนมทางประชากรจะเปนหัวใจสําคัญของแผนการพัฒนานโยบายที่พยายามที่จะทําใหการคาดประมาณทางประชากรไดรับการปรับเปลี่ยน โดยจะหลีกเลี่ยงผลผลัพธทางลบเรียกวาเปนนโยบายที่ “มีอิทธิพลตอประชากร” (Population-influencingpolicies) ตลอดระยะเวลาที่ผานมานโยบายทางประชากรของประเทศไทยเปนนโยบายที่ตองการลดอัตราเจริญพันธุของประเทศที่คิดวาสูงเกินไป ดังที่ไดกลาวไวในบทที่ 1 แลววาเปาหมายนี้ถูกยกเลิกไปในแผนฯ ฉบับที่ 8 ซึ่งเปนแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ5 ป สวนในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติสองฉบับลาสุด (คือ ฉบับที่9 และ 10 ซึ่งครอบคลุมป 2545-2549 และ 2550-2554 ตามลําดับ) ไดเนนถึงความจําเปนที่จะรักษาอัตราเจริญพันธุ ใหอยู ในระดับที่สามารถทดแทนประชากรได แตอัตราเจริญพันธของประเทศไดลดลงตํ่ากวาระดับทดแทนตั้งแตชวงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติทั้งสองฉบับนี้แลว เมื่อทราบวาเจริญพันธุนั้นอยูในระดับที่ตํ่า สถานการณจึงคอยๆเปลี่ยนไป ทําใหประเด็นหลักสําหรับประเทศไทยในปจจุบันนาจะพิจารณาใหมีมาตรการสนับสนุนการเกิดโดยชะลอการเปนสังคมผูสูงอายุอยางรวดเร็ว การลดลงของกําลังแรงงาน ซึ่งในที่สุดอาจจะนําไปสูการลดลงของจํานวนประชากรโดยรวมวิวัฒนาการของนโยบายประชากรในประเทศไทยนโยบายประชากรของไทยระหวางสงครามโลกครั้งที่ 2 จนถึงปจจุบัน สามารถแบงไดเปน 3 ชวงที่ชัดเจน คือ หนึ่ง ชวงของนโยบายสนันสนุนการเกิด (อยูระหวางสงครามโลกครั้งที่ 2 ถึงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 1) สอง ชวงของนโยบายควบคุมการเกิด (อยู ระวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับ 1-9) สาม ชวงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่10 จนถึงปจจุบัน ทั้งนี้รัฐบาลไทยมีนโยบายที่แตกตางกันอยางชัดเจนสําหรับแตละชวงเวลาดังกลาวการเปลี่ยนแปลงของนโยบายและแผนประชากร121