Wojsko i Technika /WYDANIE SPECIALNE/ SPECIAL ISSUE MSPO 2016

NUMER SPECJALNY / SPECIAL ISSUE 

WWW.ZBIAM.PL 

ISSN: 2450-1301 

Polish Armed Forces - Polish Defence Industry 

2016 

Stand 

D44

NUMER SPECJALNY 

MSPO 2016 

SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS 

ven Trusted 

w.eurofighter.com 

WOJSKO I TECHNIKA \ NUMER SPECJALNY / SPECIAL ISSUE WRZESIEŃ 2016 

NUMER SPECJALNY / SPECIAL ISSUE 

WWW.ZBIAM.PL 

Polish Armed Forces - Polish Defence Industry 

2016 

Stand 

D44 

Demonstrator czołgu Leopard 2PL 

Demonstrator of the Leopard 2PL tank 

ISSN: 2450-1301 

Szanujmy prywatny sektor przemysłu 

obronnego / We should respect private 

branch of the defence industry 

Maciej Szopa................................................... 4 

Rok przejściowy / Year of transition 

Tadeusz Wróbel............................................10 

Premiera rozpoznawczych Rosomaków 

/ Premiere of reconnaissance 

Rosomaks 

Andrzej Kiński................................................21 

Modernizacja polskich czołgów Leopard 

2A4 / Modernization of Polish Leopard 

2A4 tanks 

Andrzej Kiński...............................................24 

24 

63 

Przekrój planów WZE S.A. Dziś i jutro na 

tle zmieniających się uwarunkowań 

/ The strategic plans of WZE Ltd. 

Tomorrow and today in the rapidly 

changing environment 

dr inż. Przemysław Kowalczuk...............63 

Bezzałogowce dla Sił Zbrojnych RP 

/ UAVs for Polish Armed Forces 

Maciej Szopa.................................................66 

Nowe śmigłowce dla Sił Zbrojnych RP 

/ New helicopters for Polish Armed 

Forces 

Paweł Bondaryk..........................................72 

Comp@n - elastyczny system łączności 

/ Comp@n – flexible 

communication system 

Wojciech Zawadzki......................................30 

Redakcja / Editorial Staff: 

Redaktor prowadzący / Leading editor: 

Maciej Szopa, maciej.szopa@zbiam.pl 

Redaktor techniczny / Layout editor: Adam Mojski 

Korekta / Correction: Karolina Smoczyńska 

Tłumaczenie / Translation: Dorota Aszoff, 

Paweł Bondaryk, Michał Fiszer, Anita Kwaterowska, 

Kamil Mazurek, Maciej Szopa 

Wydawca / Publishing House: 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Ul. Anieli Krzywoń 2/155 

01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro / Office: 

Ul. Bagatela 10/19 

00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu / 

Department of advertising and marketing: 

Anna Zakrzewska 

anna.zakrzewska@zbiam.pl 

www.zbiam.pl 

Meandry Poprada / Intricacies of Poprad 

Andrzej Kiński...............................................32 

Hipopotam i Tur V – tegoroczne 

propozycje z AMZ Kutno / Hipopotam 

and Tur V - this years proposals 

from AMZ-Kutno 

Maciej Szopa................................................ 40 

40 

Czas artylerii / Time for artillery 

Tadeusz Wróbel...........................................46 

Roketsan podsumowuje swoją szeroką 

ofertę dla Polski / Roketsan summarizes 

its wide offer to Poland 

Robert Czulda...............................................56 

Rozwój polskich Wojsk Specjalnych 

/ The development of Polish 

Special Operations Forces 

Hubert Królikowski.....................................58 

72 

Gorący Hasztag „#T129forPoland” 

/ Hot and High Hashtag; 

“#T129forPoland”.......................................77 

M-346 Master - nowy samolot szkolno- 

-treningowy dla Sił Powietrznych / The 

M-346 Master - new training aircraft for 

the Air Force 

Paweł Bondaryk......................................... 80 

Eurofighter – wyjątkowa platforma 

/ Eurofighter – platform of choice....... 86 

Czy wreszcie doczekamy się nowych 

samolotów dla VIP-ów? / Are we to 

finally have new VIP aircraft? 

Łukasz Pacholski........................................ 90 

Dokąd dryfuje Marynarka Wojenna? 

/ Where is the Polish Navy drifting? 

Tomasz Grotnik............................................96 

96 

www.zbiam.pl Special issue • 2016 Wojsko i Technika 3

SZANUJMY 

prywatny sektor 

przemysłu obronnego 

We should respect private branch 

of the defence industry 

O kondycji polskiego przemysłu zbrojeniowego i perspektywach jego rozwoju, zarówno jeśli chodzi o eksport, jak i rynek 

wewnętrzny oraz działaniach na rzecz jego wsparcia podejmowanych przez Polską Izbę Producentów na Rzecz 

Obronności Kraju, z jej prezesem Sławomirem Kułakowskim rozmawia Maciej Szopa. About the condition of the Polish 

defence industry and perspectives of its development in domestic and export markets as well as support actions taken 

by the Polish Chamber of National Defence Manufacturers, with its president Sławomir Kułakowski discuss Maciej 

Szopa. 

Co się wydarzyło w ostatnim roku, jeśli chodzi o działalność Polskiej 

Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju? 

Dużo się wydarzyło, przede wszystkim zmienił się rząd, a w związku z tym 

także polityka dotycząca przemysłu obronnego. Zmieniło się przede wszystkim 

podejście do jego prywatnego sektora. Pojawiły się głosy doradcze w Ministerstwie 

Obrony Narodowej mówiące, że firmy prywatne to nie przemysł 

polski tylko europejski. Moim zdaniem to wydumane twierdzenie, bardzo 

krzywdzące sektor prywatny. Po wielu latach walki o równe prawa firm prywatnych 

i państwowych w sferze dostaw obserwujemy dzisiaj duże „skrzywienie” 

w kierunku stwarzania preferencji dla sektora państwowego. Jak najbardziej 

słusznie kładziony jest nacisk na budowę silnego koncernu 

państwowego – Polskiej Grupy Zbrojeniowej, ale wydaje się, że zapomniano 

o „drugiej nodze”, bez której silny krajowy potentat w tej branży po prostu nie 

powstanie. Sektor prywatny jest bowiem poddostawcą gotowych elementów 

albo rozwiązań do produktów finalnych oferowanych przez PGZ. Zatem 

What has happened in the previous year regarding Polish Chamber 

of National Defence Manufacturers activities? 

A lot has happened, first of all the government has changed and this entailed 

a change in policy regarding defence industry. Attitude toward private part of 

the defence industry has changed. Some voices within the Ministry of National 

Defence have shown up, telling that private companies are not part of the 

Polish, but rather European industry. In my opinion this is a made up statement, 

very harmful for private sector. After many years of struggle for equal 

rights of private and state-owned companies in the area of supply, we are 

witnessing large “twist” towards creation of preferential treatment of state- 

-owned sector. Putting emphasis on a strong state-owned holding – Polish 

Armaments Group – is obviously the right direction, but I think that “the second 

leg” has been forgotten and without it, creation of a strong national tycoon 

will simply not be possible. This is because private sector is a supplier of 

subsystems and solutions for the final products offered by the PGZ. Hence, if 

4 Wojsko i Technika 2016 • Special issue 

www.zbiam.pl

NASAMS 

System obrony przeciwlotniczej 

• Wdrożony w krajach UE i NATO 

• Potwierdzona interoperacyjność z systemami 

UE i NATO, w tym z Link 16 

• Wykorzystanie rakiet AMRAAM - jeden pocisk, dwa zadania 

• Ścisła współpraca z polskim przemysłem obronnym 

Kongsberg Defence Sp. z o.o. 

kd.poland@kongsberg.com 

www.kongsberg.com

jeśli dostawców prywatnych będziemy traktować jako grupę podmiotów 

„drugiej kategorii”, osłabi się w ten sposób potencjał Polskiej Grupy Zbrojeniowej, 

która będzie w takim razie musiała szukać kooperantów za granicą. Oczywiście, 

łatwiej jest kupić od kogoś gotowe rozwiązanie, ale wielkim problemem 

eksportowym jest dzisiaj „niesprzedawalność” wielu polskich produktów 

z powodu niekorzystnych umów licencyjnych - 

bez praw do dalszego eksportu na rynki trzecie. 

Dotyczy to nie tylko złożonych produktów, takich 

jak np. pociski przeciwpancerne Spike-L, ale także 

prostych wyrobów, jak np. amunicji do granatników, 

których nie udało się nam sprzedać ostatnio 

do Jordanii. Sprzeciwili się temu ...Francuzi, którzy 

mieli w nich swoje komponenty. 

Mam więc nadzieję, że to nieprzemyślane podejście 

się zmieni i że obserwowane obecnie zjawisko 

związane jest z brakiem doświadczenia nowej 

władzy, tym bardziej że mocno wskazuje się 

przecież na potrzebę wzmacniania małych i średnich 

przedsiębiorstw tego sektora. 

Przy okazji 20. rocznicy powstania PIPnROK 

mówił Pan, że jej priorytety będą się zmieniać. 

Nacisk na eksport mieliście przenieść 

na działalność na rynku krajowym. Czy to się 

rzeczywiście dzieje? 

Zmierza to właśnie w tym kierunku. Nie zapominamy 

bynajmniej o promocji eksportu sektora 

obronnego. Nie ma dziś instytucji, która by się tym 

zajmowała, staramy się więc robić to najlepiej jak 

potrafimy. Uaktywniliśmy się równolegle na rynku 

krajowym, przede wszystkim, żeby wzmocnić pozycje 

małych i średnich firm prywatnych sektora 

obronnego ze względu na ich znaczenie w łańcuchu dostaw. Działanie na 

rynku krajowym wymusił na nas też brak środków na promocję eksportu, które 

skończyły się w 2014 roku. Poprzedni rząd zabrał te pieniądze, a obecny na 

razie tego nie zmienił. Obecnie mówi się wprawdzie, że program promocji 

eksportu polskiego przemysłu obronnego ma być reaktywowany w przyszłym 

roku i zostanie na ten cel przeznaczonych 15 mln PLN, ale zobaczymy, 

czy tak rzeczywiście będzie. Z eksportem jest też inny problem. Chodzi o to, 

że nikt za decyzje eksportowe nie chce ponosić odpowiedzialności i wykonać 

odpowiednich, pozytywnych działań. Łatwiej jest po prostu zabronić. 

Skoro o eksporcie mowa, gościliście niedawno ukraińską 

delegację... 

Nie tylko ukraińską. Zmieniliśmy trochę strategię. Taniej jest przyjąć delegację 

u siebie w kraju niż pojechać tam albo wziąć udział w zagranicznych targach 

i wystawach. To korzystne z różnych przyczyn – w Polsce łatwiej jest zorganizować 

spotkania z szerokim gronem polskich producentów, jak i umożliwić im 

zaprezentowanie swoich wyrobów. Możemy nawet zaprosić ich do naszych 

zakładów i pochwalić się nowoczesnymi liniami produkcyjnymi. Co do Ukrainy, 

to regularne wizyty ich delegacji są przejawem realizacji pewnej strategii, 

w ramach której - krok po kroku - zbliżamy się do momentu podjęcia decyzji 

przez ukraińskie władze o złożeniu zamówień w polskim przemyśle na pewne 

kategorie sprzętu. Mamy duże szanse, ale trzeba pamiętać, że rzadko jest tak, 

że ktoś przychodzi do nas i po prostu mówi, że chce coś kupić. Zazwyczaj 

trzeba rynek przygotować, zachęcić tamtejsze władze, czasem nawet pomóc 

znaleźć środki finansowe, np. uruchomić linie kredytowe, za które mogłyby 

nasze wyroby kupić. To długofalowe działanie wymagające systematyczności 

i pomocy struktur rządowych. 

Czyli dobra oferta to nie wszystko? 

Nie może być tak, że działania Izby nie znajdują wsparcia ze strony instytucji 

rządowych. Na przykład podczas ostatniej wizyty delegacji ukraińskiej pozytywny 

przykład dało Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, które nie odmówiło 

nam pomocy i szybko podjęło decyzję o przyjęciu tej delegacji. Za to z uzyskaniem 

wsparcia ze strony Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych 

było trochę problemów. W ramach delegacji ukraińskiej miał przyjechać m.in. 

dowódca Gwardii Narodowej, mieliśmy więc do czynienia z gośćmi naprawdę 

wysokiego szczebla. Niestety, ze względu na to, że generał Mirosław Różański 

nie znalazł dla nich czasu, a jego zastępca mocno się nad sprawą zastanawiał, 

ale wreszcie podjął decyzję, że przyjmie kurtuazyjnie - na pół godziny 

- tylko dwóch członków delegacji (spotkanie potrwało ostatecznie półtorej 

godziny)- ukraiński dowódca, mający wiedzę o grafiku spotkań, na 24 godziny 

Uaktywniliśmy się 

równolegle na rynku 

krajowym, przede 

wszystkim, żeby wzmocnić 

pozycje małych i średnich 

firm prywatnych sektora 

obronnego ze względu na ich 

znaczenie w łańcuchu 

dostaw. 

At the same time, we have 

elicited on the domestic market, 

especially to strengthen 

position of small and medium 

sized private enterprises of the 

defence sector, due to their 

importance in the supply chain. 

we treat private suppliers as “second category” companies, it will undermine 

potential of the Polish Armaments Group which will be forced to look for partners 

abroad. Naturally, it is easy to buy ready solution, but nowadays the great 

problem regarding export of Polish products is impossibility to sell equipment 

abroad due to disadvantageous license contracts – without the rights for further 

export to third markets. This refers not only to 

complex systems such as Spike-L anti-tank missiles, 

but also simple products such as ammunition to 

grenade launchers which could not be sold to Jordan. 

The French, who have their components inside 

the product, were against the deal. 

I hope that this attitude will change and the current 

situation steam only from the lack of experience 

of a new administration. Especially, due to 

the fact that there is a strong indication for a need 

of reinforcing small and medium companies of this 

sector of economy. 

On the occasion of the 20 th anniversary of 

the PCNDM you were telling that priorities 

will be changing. You were to put more emphasis 

on activities on domestic market. Is it 

really happening? 

We are moving in this direction. Although, we are 

far from forgetting about promotion activities of 

export. There is no institution that would not do it 

and we strive to do our best in this matter. At the 

same time, we have elicited on the domestic market, 

especially to strengthen position of small and 

medium sized private enterprises of the defence 

sector, due to their importance in the supply chain. 

Our activities on the domestic market arise also 

from the lack of founds on the promotion of export which ended in 2014. 

Previous government took this money away and the new one has not changed 

this decision yet. It is true that discussions to reactivate the program for 

the promotion of export in the next year and to allocate 15 mln PLN are ongoing. 

We will see, however, how it will end. There is also a different problem with 

the export. The point is that nobody wants to bear responsibility for export 

decisions and to take appropriate, positive steps. It is easier just to put a ban. 

Speaking about the export, you were recently hosting Ukrainian delegation... 

Not only Ukrainian. We changed our strategy a bit. It is less expensive to host 

a delegation here in Poland than to go abroad or take part in external exhibitions 

and fairs. It is beneficial from number of reasons – you can quite easily 

organize meetings with a wide range of Polish manufacturers and allow them 

to present their products. We can invite them to our facilities and boast about 

our modern production lines. As for the Ukraine, regular visits of their delegations 

are signs of our strategy under which we approach – step by step – the 

moment when Ukrainian authorities will procure in the Polish defence industry 

on certain categories of equipment. We have big chances, but it is worth 

to remember that rarely somebody come to us with a simple intention to buy 

something. Usually there is a need to prepare the market, to encourage local 

authorities, sometimes even help to find financing (eg. activation of a credit 

line) in order to have money to buy our products. This long-term activities 

require regularity and assistance from government structures. 

So good offer is not enough? 

It cannot be that the activities of the Chamber does not find support from 

government institutions. For instance, during the last visit of the Ukrainian delegation, 

the National Security Bureau gave a positive example – they did not 

reject our call for assistance and made a swift decision to receive this delegation. 

On the other hand, there were some problems with gaining support 

from the General Command of Armed Forces. The Chief of National Guard 

was to be among Ukrainian delegation, so we were dealing with guests of 

a very high rank. Unfortunately, general Mirosław Różański did not find time to 

meet them and his deputy was considering this issue very long, but finally 

decided to receive two persons from the delegation for a 30 minute meeting 

(which eventually lasted 1.5 hour). This situation was the main reason why 

Ukrainian commander, having knowledge about meetings schedule, 24 hours 

before the arrival decided not to come to Poland and sent his deputy instead. 

The official justification of this decision was that he had an urgent meeting 

with his president. I also asked for the meeting of the Head of the Office for the 


www.zbiam.pl

przed przyjazdem zrezygnował z wyjazdu do Polski, uzasadniając swą decyzję 

potrzebą pilnego spotkania ze swoim prezydentem i także w tej sytuacji przysłał 

swojego zastępcę. Prosiłem też, żeby pełnomocnik Ministerstwa Obrony 

Narodowej ds. tworzenia Obrony Terytorialnej spotkał się z przedstawicielami 

ukraińskiej Gwardii Narodowej. To byłaby przecież doskonała okazja do wymiany 

doświadczeń! Niestety, moja prośba nie 

spotkała się z pozytywnym odzewem ze strony 

MON. 

To dziwne, biorąc pod uwagę oficjalną politykę 

naszych władz... 

Może to pokłosie niedawnej zmiany władzy 

i „nowi” muszą się po prostu „dotrzeć”. Ale rzeczywiście, 

z jednej strony mamy usta pełne politycznych 

frazesów, a z drugiej – kiedy sprawa dociera 

do poziomu roboczej wizyty - wszyscy umywają 

ręce. Zamiast się cieszyć, że MON nie musi za to 

płacić - bo płaci Izba - i zacząć realizować założenia 

polityczne, piętrzy się problemy. 

Czyli ta wizyta zakończyła się sukcesem, czy 

klapą? 

Na szczęście nasi goście wyjechali zadowoleni 

i czekamy obecnie na ich decyzje co do kierunków 

kontynuacji współpracy - albo niezbędne będzie 

zorganizowanie pokazów naszego uzbrojenia 

i sprzętu na Ukrainie, albo będziemy mogli przejść 

do konkretnych dyskusji na tematy handlowe. Powoli, 

krok po kroku, idziemy tam, gdzie przestrzeń 

jest niezagospodarowana. Jeżeli wejdzie w nią 

podmiot państwowy i zacznie realizować swoje 

zadania – my się wtedy usuniemy w cień. 

Nawet jeśli utorujecie wcześniej drogę? 

PGZ jest ważniejsza, a my - jako element wsparcia 

przemysłu obronnego - czekamy w gotowości do 

pomocy, jeśli Grupa sobie tego zażyczy. Jeśli nie 

zajmiemy się w jeszcze większym stopniu przemysłem 

prywatnym, tak jak to robiliśmy np. podczas 

Dnia Dostojnych Gości, podczas ćwiczenia Anakonda 

2016. Stanęliśmy wtedy na wysokości zadania 

i tylko dostojni goście nie raczyli do nas przyjść... 

Nie winię tutaj najważniejszych polityków w państwie, 

ale ich otoczenie. Powinno się tak przygotować 

czas politykom, żeby uhonorowali wszystkich, 

którzy się przez 2-3 miesiące przygotowywali do 

tego pokazu – pracowników firm i żołnierzy. 

Wracając do zamówień krajowych, mówi się 

że ma być jeszcze więcej środków na programy 

modernizacyjne... 

Mówi się o tym bardzo dużo! Niestety, na razie nie 

widzę konkretnych działań, które miałyby na celu 

zwiększenie tych środków. Jest raczej odwrotnie 

– pojawiają się nieprzewidziane wydatki, jak wysłanie 

kontyngentu do Kuwejtu, czy stworzenie 

funduszu pomocowego dla ofiar wydarzeń radomskich 

z 1976 roku... Ciągle oczekujemy na 

zweryfikowany plan modernizacji technicznej Sił 

Zbrojnych RP. Wszystko się przeciąga, a życie nie znosi próżni. Sektor prywatny 

nie może sobie pozwolić na nieekonomiczne myślenie. 

Sektor państwowy chyba też? 

W ogłoszonej niedawno aktualizacji strategii PGZ zapisano, że współczynniki 

ekonomiczne są mniej ważne niż realizacja zadań dla MON. Czyli po pierwsze, 

uzbrojenie ma tam powstawać bez względu na cenę. Po drugie, im większy 

będzie obrót Grupy, tym większy będzie jej zysk – bo mamy 5% opłaty na jej 

rzecz od sprzedaży, którą mają być objęte firmy (przynajmniej te lepiej prosperujące) 

należące do PGZ. Teoretycznie powinno poskutkować to wzrostem 

cen produktów dla MON o 5%. Można się zastanawiać dlaczego. 

Dziękuję za rozmowę. 

Obecnie mówi się wprawdzie, 

że program promocji 

eksportu polskiego 

przemysłu obronnego ma 

być reaktywowany w 

przyszłym roku i zostanie na 

ten cel przeznaczonych 15 

mln PLN, ale zobaczymy, czy 

tak rzeczywiście będzie. 

It is true that discussions to 

reactivate the program for the 

promotion of export in the next 

year and to allocate 15 mln PLN 

are ongoing. We will see, 

however, how it will end. 

W ogłoszonej niedawno 

aktualizacji strategii PGZ 

zapisano, że współczynniki 

ekonomiczne są mniej ważne 

niż realizacja zadań dla MON. 

Czyli (...) uzbrojenie ma tam 

powstawać bez względu 

na cenę. 

Recently announced new PGZ 

strategy states that economic 

factors are less important than 

realization of tasks for the 

MoND. So, (...) armament will be 

produced there 

regardless of price. 

Creation of Territorial Defence with representatives of Ukrainian National Guard. 

That would be perfect occasion to exchange experiences! Sadly, my request 

did not find positive response from the MoND. 

This is strange, if you take into account official policy of the government... 

Perhaps this is the result of the recent change of 

government and “new” people just need to “fit in”. 

But indeed, on the one hand there are mouth full 

of political cliché and – on the other – when there 

is a working visit on the table – everybody wash 

their hands. Rather than being pleased that the 

MoND does not pay the bills for this – because the 

Chamber does – and start implementing political 

agenda, problems are being piled up. 

So this visit ended as a success or a failure? 

Fortunately, our guests left with satisfaction and 

we are now waiting for their decisions on directions 

of further cooperation. Either there will be 

need to organize demonstration of our armament 

and equipment in Ukraine or we will be able to 

start concrete trade negotiations. Slowly, step by 

step, we are heading to the direction where the 

space is still open. If a state-owned entity enter this 

area and start to execute its tasks, we will step aside. 

Even if you pave the way before? 

The PGZ is more important and we – as an auxiliary 

element of the defence industry – wait on standby 

ready to help if the Group makes such a wish. If not, 

however, we will be dealing with private part of 

the industry even more, just like we did it during 

VIP day at the Anakonda 2016 military exercise. 

Then we stood up to the challenge and only VIPs 

did not come to us. I do not blame policymakers, 

but rather their entourage. Politicians schedule 

should be made in a way that they are be able to 

honour everybody involved in a difficult, 2-3 

month preparation for this exhibition – employees 

of companies and soldiers. 

Returning to the subject of domestic procurement, 

there are voices that even more 

money will be spend on modernization programmes... 

A lot is being said on this issue! Unfortunately, at 

present I do not see concrete actions that would 

lead to increase of these resources. In the contrary 

– some unexpected outlays appeared, such as 

sending military contingent to Kuwait or creation 

of assistance found for the victims of 1976 Radom 

events. We are still waiting for the revised version 

of the Polish Armed Forces Modernization Plan. 

Everything is being drag out and reality does not 

like emptiness. Private sector cannot afford uneconomical 

thinking. 

State-owned sector probably also? 

Recently announced new PGZ strategy states that economic factors are less 

important than realization of tasks for the MoND. So, firstly, armament will be 

produced there regardless of price. Secondly, the higher turnover of the Group, 

the greater will be its profit – because we have fee of 5% from every sale 

on its behalf, which are to be covered by companies belonging to the PGZ (at 

least from these economically efficient). Theoretically, this should result in price 

increase by 5% for products sold to the MoND. One would wonder why. 

Thank you for the conversation 

rozmawiał Maciej Szopa 


www.zbiam.pl

NOWOCZESNA OBRONA POWIETRZNA, BY SPROSTAC ZAGROZENIOM. 

PARTNERSTWO, BY SPROSTAC PRZYSZŁOSCI. 

W XXI wieku zmasowany atak powietrzny może nadejść z każdego kierunku. To dlatego Rozszerzony System Obrony Powietrznej Średniego Zasięgu 

MEADS zapewnia obronę w zakresie 360 stopni i najnowocześniejsze pociski rakietowe PAC-3 MSE, niszczące cele energią kinetyczną (hit-to-kill). 

MEADS - opracowany w ramach partnerstwa pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Niemcami i Włochami - stanowi przyszłość systemów 

obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, a jednocześnie jest już sprawdzony w testach i interoperacyjny z systemami NATO. 

MEADS zapewnia państwom zaawansowaną, nowoczesną i efektywną kosztowo obronę powietrzną. 

Zobacz więcej na MEADS.pl 

www.MEADS.pl

Tadeusz Wróbel 

Rok przejściowy 

Głównymi beneficjentami kontraktów podpisywanych na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy przez Inspektorat Uzbrojenia 

były firmy krajowe. Domestic companies were main beneficiaries of the contracts signed by the Armament Inspectorate 

in the last 12 years. 

Od uzbrojenia. Nowy rząd zapowiedział bowiem rekonstrukcję 

czasu Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego 

w 2015 r. nie podpisano zbyt wielu umów na dostawę nowego 

Programu modernizacji technicznej Sił Zbrojnych na lata 2013-2022. Minister 

Obrony Narodowej Antoni Macierewicz podczas dorocznej odprawy kierowniczej 

kadry resortu wskazał pięć priorytetowych obszarów, które mają 

wzmocnić bezpieczeństwo Polski. Są to: budowa Obrony Terytorialnej, unowocześnienie 

obrony przeciwlotniczej, rozwój wojsk pancernych, dbanie 

o bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni, a także zapewnienie militarnego 

bezpieczeństwa na Bałtyku. Minister Macierewicz podkreślił, że na realizację 

zaktualizowanego planu modernizacyjnego potrzebne będą większe, niż 

wcześniej zaplanowano, nakłady finansowe. 

Modernizacja i dozbrojenie 

Jednym z priorytetów wskazanych przez ministra Macierewicza jest rozwój 

wojsk pancernych. Kluczowym projektem jest w tym obszarze program 

Gepard, czyli wóz wsparcia bezpośredniego. Jednak w lipcu 2016 r. 

szef Inspektoratu Uzbrojenia gen. bryg. Adam Duda poinformował, że praca 

rozwojowa realizowana pod auspicjami Narodowego Centrum Badań 

i Rozwoju została wstrzymana do czasu zakończenia redefinicji wymagań 

dla przyszłego pojazdu bojowego. Decyzja w tej sprawie została wypracowana 

już kilka miesięcy wcześniej w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. 

Wpływ na to miało kilka czynników, takich jak: konflikt rosyjsko-ukraiński, 

opracowanie nowego czołgu podstawowego Armata w Rosji oraz 

zapowiedź wspólnego opracowania następcy Leclerca i Leoparda 2 przez 

niemiecko-francuskie konsorcjum KNDS. Natomiast kontynuowany jest 

w dotychczasowym kształcie program Borsuk, dotyczący opracowania 

perspektywicznego, pływającego gąsienicowego bojowego wozu piechoty, 

realizowany przez konsorcjum z Hutą Stalowa Wola S.A. na czele. 

Inne dwa projekty pancerne realizowane jako prace rozwojowe Narodowego 

Centrum Badań i Rozwoju to: lekki opancerzony transporter rozpoznawczy 

(LOTR) i nowy kołowy transporter opancerzony w układzie 8×8. 

Year of Transition 

Tak ma wyglądać polska modernizacja czołgów Leopard 2A4 do wersji Leopard 2PL. Ma nią zostać 

objętych 128 wozów z opcją na kolejnych 14. This is how will look the Polish modernization of 

Leopard 2A4 tanks to Leopard 2PL version. The modernization will involve 128 tanks with an option 

for additional 14. 


www.zbiam.pl

Samobieżny 120 mm moździerz Rak. Wiosną tego roku podpisano umowę na zakup 64 takich pojazdów i 32 artyleryjskich wozów dowodzenia. Self-propelled 120 mm mortar Rak. In the spring 2016 the 

contract was signed to buy 64 such vehicles and 32 artillery command vehicles. 

Jednak kształt ich realizacji nie został przesądzony, a wdrożenie tych pojazdów 

do produkcji to perspektywa wielu lat. 

Na razie więc kontrakty zawierane przez Inspektorat Uzbrojenia związane 

były ze sprzętem pancernym, który jest już w Wojskach Lądowych 

lub jest w toku dostaw. Podpisywane umowy dotyczyły modernizacji, 

dozbrojenia i doposażenia czołgów, a także kołowych transporterów 

Umowy podpisane w ostatnich 12 miesiącach dotyczyły także dozbrojenia i doposażenia 

Rosomaków. Contracts signed in last 12 months concerned also additional 

arming and equipping of Rosomaks. 

Since 2015 International Defence Industry Exhibition (MSPO) in Kielce, there 

was not a significant number of contract signed for the delivery of new equipment. 

New Polish government announced reconstruction of the Polish 

Armed Forces Modernization Plan 2013-2022. During annual briefing of the 

senior personnel of the Polish Ministry of National Defence, Minister Antoni 

Macierewicz pointed out 5 priority areas which are meant to boost security of 

Poland, namely: creation of the Territorial Defence; modernization of the air 

defence; development of armoured forces; focus on cyberdefence; military 

security at the Baltic Sea. Minister Macierewicz highlighted that in order to 

accomplish the updated Modernization Plan, there is a need for much bigger 

budgetary spending than previously thought. 

Modernization and Rearmament 

One of the priorities pointed out by Minister Macierewicz is the development 

of armoured forces. Key project in this area is armoured fighting vehicle programme 

called Gepard. Nonetheless, in July 2016, chief of the Armament Inspectorate 

general-brigadier Adam Duda announced that development 

works made under the umbrella of the National Centre for Research and Development 

was on hold until redefinition of requirements for the future armoured 

vehicle is completed. Decision on this matter was already made several 

month ago in the General Staff of the Polish Armed Forces. There were several 

factors for this decision, such as: Russian-Ukrainian conflict; Construction of 

a new Russian Armata main battle tank and an announcement of common 

development of a successor of Leopard 2 and Leclerc MBTs by the Franco-German 

consortium KNDS. While aforementioned problem remains, programme 

Borsuk of a future floating armoured fighting vehicle on tracked chassis is being 

developed by the consortium leading by the Huta Stalowa Wola company. 

Other two armoured projects currently being developed under the umbrella 

of the National Centre for Research and Development are light armoured 

reconnaissance vehicle (LOTR) and a new 8×8 wheeled armoured vehicle. 

There is however no final decision on the configuration of these vehicles and 

production will not start in a foreseeable future. 

Hence, previous contracts signed by the Armament Inspectorate has been 

related to the equipment already existing in the land forces or are currently 

being delivered. These contracts were related to the modernization, rearmament 

and retrofitting of tanks as well as Rosomak wheeled armoured vehicles 

and their special versions. 

November 9, 2015, the Armament Inspectorate signed a contract with Rosomak 

company for the delivery of 27 heavy wheeled recovery vehicles worth 


Samobieżny zestaw przeciwlotniczy krótkiego zasięgu Poprad. W grudniu 2015 roku podpisano 

kontrakt na zakup 77 tych (wykorzystujących pociski Grom) pojazdów. Self-propelled very short 

range anti-aircraft system Poprad. In December 2015 the agreement was signed to buy 77 such 

vehicles, which are using Grom missiles. 

opancerzonych Rosomak i wersji specjalistycznych tych ostatnich. 

9 listopada 2015 r. Inspektorat Uzbrojenia podpisał umowę z firmą Rosomak 

S.A. dotyczącą dostawy 27 ciężkich kołowych pojazdów ewakuacji i ratownictwa 

technicznego o wartości 199 mln PLN. Wozy przeznaczone są dla jednostek 

wyposażonych w KTO Rosomak, a ich zakup był już od dawna planowany. 

Producent Rosomaków zawiązał w tym celu konsorcjum z firmami Scania Power 

Polska i Cargotec. Wóz, bazujący na 

ciężarówce Scania w układzie napędowym 

8×8, ma dysponować: podnośnikami, 

dźwigiem i wyciągarką, a także innym 

bogatym wyposażeniem 

specjalistycznym. Kabina załogi będzie 

opancerzona. Wojsko ma otrzymywać 

nowe pojazdy ewakuacyjne z Siemianowic 

Śląskich począwszy od 2018 roku. 

Również w listopadzie 2015 r. Inspektorat 

Uzbrojenia ogłosił, że dostawcą 100 

zestawów systemu osłon (LSO) dla wersji 

bojowej KTO Rosomak będzie Rosomak 

S.A., producent tych pojazdów. Wartość 

zamówienia przekroczyła nieco 26,8 mln 

PLN. LSO składa się z lekkiej konstrukcji 

ramowej, na której mocuje się ekrany 

siatkowe dostarczane przez firmę QinetiQ. 

Kilka dużych kontraktów podpisanych 

zostało w ostatnich tygodniach ubiegłego 

roku. 17 grudnia 2015 r. w Lubiczowie 

zawarta została umowa pomiędzy firmą 

MESKO S.A. a Inspektoratem Uzbrojenia na dostawę przeciwpancernych pocisków 

kierowanych Spike-LR. Mają one być przeznaczone do kołowych wozów 

bojowych Rosomak, które będą uzbrojone w zmodernizowane wieże Hitfist- 

-30P z wyrzutniami tychże ppk, a także w nowe wieże bezzałogowe ZSSW-30. 

Wartość tej transakcji przekroczyła 602 mln PLN. W latach 2017-2020 MESKO 

S.A. dostarczy tysiąc tych pocisków. Do tej pory, w latach 2004-2013 Wojsko 

Polskie otrzymało już 2675 ppk Spike przeznaczonych do wyrzutni przenośnych. 

Kilka dni później, 22 grudnia 2015 r., Inspektorat Uzbrojenia podpisał z ME- 

SKO S.A. następną umowę. Tym razem jej przedmiotem była dostawa w latach 

2016-2019 prawie 152 tys. naboi 30×173 mm do armat automatycznych 

ATK Mk 44, stanowiących uzbrojenie KTO Rosomak w wersji kołowego wozu 

bojowego piechoty. Kosztować będą one ponad 168 mln PLN. Wojsko 

Granatnik RGP-40 z ZM Tarnów S.A. W lutym zamówionych zostało ich 200 egzemplarzy. 

RGP-40 grenade launcher from ZM Tarnów Inc. In February 

the contract was signed for 200 units. 

199 mln PLN. These vehicles are intended for military units already equipped 

with Rosomak APC’s and their procurement had been planned for a long time. 

In order to meet the requirement, Rosomak company created a consortium 

with Scania Power Polska and Cargotec companies. Based on a 8×8 Scania 

truck, the contracted vehicle is going to have hoists, cranes and other special 

equipment. Crew cabin will be armoured. The military is going to start receiving 

new recovery vehicles from 2018. 

Also in November 2015, the Armament Inspectorate announced that Rosomak 

company will be the contractor for 100 sets of light protection system 

(LSO) for combat version of Rosomak APC. The value of the contract exceeded 

just over 26,8 mln PLN. LSO is made of lightweight frame construction where 

QinetiQ protection nets are being mounted. 

Several large contracts were signed in the final weeks of the previous year. 

On December 17, 2015 Armament Inspectorate and MESKO company signed 

a contract for the delivery of Spike-LR guided antitank missiles for Rosomak 

wheeled armoured vehicles. They are meant to be rearmed with modernized 

Hitfist-30P turrets with launchers of aforementioned guided missiles and new 

unmanned turrets ZSSW-30. The value of this transaction exceeded 602 mln 

PLN. In the years 2017-2020 MESKO will deliver 1000 of these missiles. Until 

now, in the years 2004-2013, Polish Armed Forces received 2675 Spike missiles 

in MANPAD version. 

Several day later, on December 22, the Armament Inspectorate and MESKO 

signed another contract. This time the deal is to deliver, in the years 2016-2019, 

almost 152 000 30x173 mm rounds for ATK Mk 44 autocannons which are 

mounted on Rosomak infantry fighting vehicle version. The cost of the ammunition 

stands on the level of 168 mln PLN. The military will receive rounds with 

APFSDS-T subcalibre and MP-T multifunction projectiles. 

The Armament Inspectorate signed on December 28 in Radom 

a long-awaited contract with consortium of Polish Armament Group and Bumar-Łabędy 

Mechanical Works on the modernization of Leopard 2A4 main 

battle tanks to the PL version. The value of the contracts stands at the level of 

2415 mln PLN and involve 128 vehicles delivered from Germany to Poland between 

2002 and 2003 with an extending option for additional 14 Leopard 2A4 

tanks which were delivered from Germany under the contract signed in November 

22, 2013. The modernization is to be completed in 2020. Apart from 

Bumar-Łabędy Mechanical Works, several other PGZ companies are involved, 

including: Military Automotive Works in Poznań, PCO from Warsaw, Rosomak 

from Siemianowice Śląskie and Mechanical Works from Tarnów. Rheinmetall 

Defence from Germany will be a strategic 

partner of the project. Formal agreement 

with Rheinmetall Landsysteme, on 

the value of 130 mln EUR, was signed in 

Gliwice on February 18, 2016. 

For the training purposes of Leopard 

2A4 crews, procurement of 6 000 training 

rounds with subcalibre projectiles 

and APFSDS-T-TP tracer from MESKO 

company was made. The value of the 

contract exceeded 84 mln PLN and includes 

an option for additional 3 000 

round of training ammunition. 

April 8, 2016 in Huta Stalowa Wola 

company, the Armament Inspectorate 

signed a contract with the consortium 

of HSW and Rosomak companies on the 

delivery for land forces of 8 Rak company 

level firing modules (120 mm self-propelled 

mortars). New equipment will 

enhance firepower of motorised battalions 

equipped with Rosomak APCs. Under 

the contract, in the years 2017-2019, 

land forces will receive 64 pieces of 120 mm self-propelled mortars and 32 artillery 

command vehicles. The value of this deal amounts to approximately 

963,3 mln PLN. Additional contract, which is going to be signed in the nearest 

future, will specify the rules of delivery of these elements of Rak firing modules 

which have not yet passed qualification test (eg. ammunition vehicles, recovery 

vehicles, artillery reconnaissance vehicles). 

Air Defence 

Another priority area is the modernization of air defence. Nowadays, Polish 

Armed Forces possess old, Soviet-origin, though modernized in Poland, missile 

anti-aircraft systems such as: Wega, Newa, Kub and Osa. Key modernization 

programmes in this area are Wisła and Narew. First of them apply to the medium-ranged 

system, able to destroy also tactical ballistic missiles, second 


www.zbiam.pl

otrzyma naboje z pociskami podkalibrowymi APFSDS-T i wielofunkcyjnymi 

MP-T. 

W Radomiu 28 grudnia 2015 r. Inspektorat Uzbrojenia podpisał z konsorcjum 

stworzonym przez Polską Grupę Zbrojeniową S.A. i Zakłady Mechaniczne 

Bumar-Łabędy S.A. długo oczekiwaną umowę na modernizację czołgów 

podstawowych Leopard 2A4 do wersji PL. Umowa o wartości około 2,415 mld 

PLN dotyczy 128 wozów dostarczonych z Niemiec do Polski w latach 2002- 

2003. Obejmuje jednak także opcję rozszerzenia programu o 14 Leopardów 

2A4, które dostarczono z Niemiec w ramach realizacji umowy podpisanej 22 

listopada 2013 r. Modernizacja ma zakończyć się w 2020 r. Poza ZM Bumar-Łabędy 

w program modernizacji włączono także inne spółki Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej, w tym: Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne S.A. z Poznania, PCO 

S.A. z Warszawy, Rosomak S.A. z Siemianowic Śląskich i Zakłady Mechaniczne 

Tarnów S.A. Strategicznym partnerem zagranicznym przedsięwzięcia będzie 

niemiecki koncern Rheinmetall Defence. Formalna umowa z Rheinmetall 

Landsysteme w tej sprawie, o wartości 130 mln EUR, podpisana została 18 lutego 

2016 r. w Gliwicach. 

Na potrzeby szkolenia załóg czołgów Leopard 2A4 w MESKO S.A. zakupiono 

6 tys. naboi ćwiczebnych 120×570 mm z pociskiem podkalibrowym ze smugaczem 

APFSDS-T-TP. Wartość umowy przekroczyła 84 mln PLN i zawiera 

opcję rozszerzenia zamówienia o kolejnych 3 tys. sztuk amunicji ćwiczebnej. 

8 kwietnia 2016 r. w Hucie Stalowa Wola S.A. została uroczyście podpisana 

umowa pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia a konsorcjum firm HSW S.A. i Rosomak 

S.A. na dostawę dla Wojsk Lądowych ośmiu kompanijnych modułów 

ogniowych Rak, czyli samobieżnych moździerzy 120 mm. Nowe uzbrojenie 

wzmocni siłę ognia batalionów zmotoryzowanych, wyposażonych w KTO Rosomak. 

Na mocy umowy, w latach 2017-2019, do Wojsk Lądowych trafią 64 

samobieżne moździerze 120 mm i 32 artyleryjskie wozy dowodzenia. Wartość 

tej transakcji wyniosła około 963,3 mln PLN. Dodatkowa umowa, która zostanie 

podpisana w niedalekiej przyszłości, określi zasady dostaw tych elementów 

modułów ogniowych Rak, których badań kwalifikacyjnych jeszcze nie 

zakończono (m.in. wozów amunicyjnych, wozów remontu uzbrojenia i elektroniki, 

wozów rozpoznania artyleryjskiego). 

Obrona powietrzna 

Priorytetową sprawą jest modernizacja obrony powietrznej, bo dziś Wojsko 

Polskie dysponuje starymi, opracowanymi w ZSRS, choć zmodernizowanymi 

w Polsce, przeciwlotniczymi zestawami rakietowymi, jak: Wega, Newa, Kub czy 

Osa. Kluczowymi programami modernizacyjnymi w tej sferze są Wisła i Narew. 

Pierwszy z nich dotyczy systemu średniego zasięgu, mogącego zwalczać także 

operacyjno-taktyczne balistyczne pociski rakietowe, a drugi – systemu 

krótkiego zasięgu. W kwietniu 2015 r. ówczesny rząd premier Ewy Kopacz 

przyjął rekomendację MON, by w ramach umowy międzyrządowej Polska zakupiła 

od Stanów Zjednoczonych system średniego zasięgu Patriot. Od tej 

pory trwają negocjacje z Amerykanami. Na początku lipca 2016 r. minister Macierewicz 

stwierdził, że Patriot jest najprawdopodobniejszym wyborem, ponieważ 

wreszcie udało osiągnąć się porozumienie w sprawie satysfakcjonującego 

stronę polską programu współpracy przemysłowej na poziomie 50% 

udziału polskich firm w przedsięwzięciu. Niemniej, na posiedzeniu sejmowej 

Komisji Obrony Narodowej 19 lipca br., szef IU gen. bryg. Adam Duda stwierdził, 

że MON analizuje nadal możliwości pozyskania innych systemów, jak ME- 

ADS i SAMP/T. Program Narew jest mniej zaawansowany. Obecnie trwa faza 

analityczno-koncepcyjna. Szef Inspektoratu Uzbrojenia nie wykluczył, że program 

Narew będzie realizowany w trybie pracy rozwojowej w polskim przemyśle 

obronnym, ale z zagranicznym dostawcą rakiety. 

Pomimo braku ostatecznego rozstrzygnięcia co do systemu średniego zasięgu, 

Inspektorat Uzbrojenia zawarł nowe umowy dotyczące systemów bardzo 

krótkiego zasięgu, których producentem jest polski przemysł obronny. 

Dokupiono też produkowane zagranicą uzbrojenie dla myśliwców MiG-29. 

W listopadzie 2015 r. Inspektorat Uzbrojenia poinformował o złożeniu zamówienia 

na 180 pocisków Grom, bez mechanizmów startowych, za prawie 

74 mln PLN. Przeznaczone są one do wyrzutni przenośnych i przeciwlotniczych 

samobieżnych zestawów artyleryjsko-rakietowych ZSU-23-4MP Biała. 

Prawdziwa rewolucja w tym względzie jest prawdopodobnie jeszcze przed 

nami. W lipcu br. bowiem szef IU generał Adam Duda poinformował o planach 

nabycia do 2022 roku 420 mechanizmów startowych i aż 1600 pocisków 

do nowych zestawów Piorun. Ten następca Groma zakończył w tym roku wojskowe 

badania kwalifikacyjne i jest przygotowywany do wdrożenia do produkcji. 

W siedzibie PIT-Radwar S.A. w Warszawie 15 grudnia 2015 r. przedstawiciele 

tej firmy i Inspektoratu Uzbrojenia złożyli swe podpisy pod umową 

dotyczącą dostaw samobieżnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych 

Poprad. W latach 2018-2021 do wojska ma zostać przekazanych 77 takich 

zestawów bardzo krótkiego zasięgu, wykorzystujących pociski Grom (4 szt.), 

W maju 2016 roku zamówione zostały lekkie roboty rozpoznawcze Balsa. Mają być pomocne przy 

usuwaniu ładunków EOD/IED i innych niebezpiecznych materiałów. In May 2016 53 light reconnesance 

robots Balsa were ordered. They are tools for removeng EOD/IED’s and other dangerous 

materials. 

refers to the short range system. In April 2015, cabinet of Ewa Kopacz accepted 

recommendation of the Ministry of National Defence to make a procurement, 

from the US government, (under government-to-government agreement) of 

Patriot medium range system. Since then, the negotiations with Americans 

are underway. At the beginning of June 2016, minister Macierewicz said that 

the Patriot system is the most probable choice because the parties has come 

to the agreement regarding satisfactory level of industrial cooperation in the 

project, which now stands at the level of 50% of workshare for Polish companies. 

Nevertheless, during the session of the National Defence Committee on 

June 19, chief of the Armament Inspectorate brigadier-general Adam Duda 

stated that the MoND still analyses the possibility of acquisition of other systems 

such as MEADS and SAMP/T. Narew programme is less advanced. Currently, 

conceptual and analytical phase is ongoing. Chief of the Armament Inspectorate 

did not exclude that Narew programme will be developed by the 

Polish defence industry with foreign missile supplier. 

Despite the lack of the final decision on the issue of medium range system, 

the Armament Inspectorate signed contracts for the procurement of very 

short range systems produced by the Polish arms industry. In addition to that, 

acquisition of foreign-made armament for MiG-29 fighters was made. 

In November 2015, the Armament Inspectorate informed on a deal of procuring 

180 Grom missiles (without launching sets) for almost 74 mln PLN. This 

armament is intended for portable launchers and ZSU-23-4MP Biała self-propelled 

anti-aircraft systems. The real revolution in this matter is probably still 

ahead of us. In July 2016, chief of the Armament Inspectorate Adam Duda informed 

about a plan to purchase 420 launching sets and 1600 missiles of the 

newly-developed Piorun system until 2022. This successor of Grom system has 

completed military qualification tests and is being prepared for production. 

In the office of PIT-Radwar company in Warsaw, on December 15, 2015, representatives 

of the company and Armament Inspectorate signed a contract 

on delivery of Poprad self-propelled anti-aircraft missile systems. In the years 

2018-2021, the military will receive 77 units of this very short range system, 


www.zbiam.pl

Reprezentacyjny karabinek MSBS-R to pierwszy z rodziny tej modułowej broni zamówiony dla Sił Zbrojnych RP. Ceremonial carabine MSBS-R is the first from a family of this modular weapon system ordered 

by Polish Armed Forces. 

produkowane przez MESKO S.A., a zamontowane 

na pojeździe opancerzonym Żubr, dostarczanym 

przez AMZ-Kutno S.A. Elementem umowy był także 

pakiet szkoleniowy dotyczący wsparcia eksploatacji, 

szkolenia obsługi, napraw i remontów sprzętu. 

Jej wartość wyniosła 1,0835 mld PLN. Zestawy 

Poprad stanowią, wspólnie z zestawami artyleryjsko-rakietowymi 

i przenośnymi zestawami rakietowymi, 

najniższą warstwę obrony przeciwlotniczej 

SZ RP. 

Wzmocnieniu obrony powietrznej służy także 

zakup 40 lotniczych kierowanych pocisków rakietowych 

„powietrze-powietrze” średniego zasięgu 

R-27R1. Na dostawcę tego uzbrojenia myśliwców 

MiG-29 wybrano polsko-ukraińskie konsorcjum 

złożone z firm WB Electronics S.A. i PPHZ Spetstechnoexport. 

Wartość tej umowy to 128 mln 

PLN. 

Uzbrojenie lekkie 

Priorytetowym projektem MON jest stworzenie Obrony Terytorialnej, która 

będzie stanowiła odrębny rodzaj sił zbrojnych. Jej, uzbrojone głównie w lekką 

broń, jednostki i pododdziały utworzone w każdym województwie, powiecie 

i gminie, mają stanowić wsparcie dla wojsk operacyjnych, których liczebność 

ma wzrosnąć. Oznacza to m.in. zwiększone zapotrzebowanie na nową broń 

strzelecką i amunicję do niej, a także lekką broń wsparcia. 

W lutym 2016 r. Inspektorat Uzbrojenia zamówił w Zakładach Mechanicznych 

Tarnów S.A. 200 granatników rewolwerowych typu RPG-40, których dostawy 

mają zakończyć się do 1 września 2017 r. Wartość tej umowy wyniosła 

około 9 mln PLN. Tarnowska oferta została wybrana spośród dwóch zgłoszonych 

w ostatniej fazie przetargu. Broń, opracowana we współpracy ze specjalistami 

Wojskowej Akademii Technicznej, przystosowana jest do strzelania 

amunicją 40×46 mm SR NATO o zasięgu rażenia 350-400 m, jak również 40×51 

mm SR o dwukrotnie większym zasięgu. W bębnie znajduje się sześć naboi. 

Na potrzeby m.in. nowej broni Zakłady Mechaniczne Dezamet S.A. mają dostarczyć 

22 tys. granatów odłamkowych NGO-N1 w latach 2016-2019. Wartość 

tej transakcji to około 19,7 mln PLN. 

W priorytetowe zadania, tworzenie OT i zwiększenie liczebności sił zbrojnych, 

wpisuje się umowa podpisana 24 maja 2016 r. przez Inspektorat Uzbrojenia 

z Fabryką Broni Łucznik-Radom Sp. z o.o. Otóż w jej ramach producent 

dostarczy Wojsku Polskiemu 17 621 5,56 mm karabinków automatycznych 

Beryl wz.96 i 8400 5,56 mm subkarabinków Mini-Beryl - w latach 2016-2019. 

Wartość tej umowy przekroczyła 156 mln PLN. Jest to największe od lat zamówienie 

złożone w radomskiej fabryce. Kilka tygodni wcześniej, 23 marca, FB 

Łucznik-Radom podpisała z Inspektoratem Uzbrojenia umowę o wartości 1,65 

mln PLN na dostawę pierwszej partii 150 5,56 mm karabinków reprezentacyjnych 

MSBS-R. Jako że Batalion Reprezentacyjny WP ma trzy kompanie, docelowo 

potrzeba będzie ich co najmniej 450. Jednak najważniejsze będą przyszłe 

zamówienia na karabinki podstawowe rodziny MSBS, które Wojsko Polskie 

Priorytetowym projektem 

MON jest stworzenie Obrony 

Terytorialnej, która będzie 

stanowiła odrębny rodzaj 

sił zbrojnych. 

The main priority of the Ministry 

of National Defence in this field 

is to create Territorial Defence 

as a new branch of 

armed forces. 

utilising Grom missiles (4 missiles per unit) produced 

by MESKO and mounted on Żubr armoured 

vehicles delivered by AMZ-Kutno company. Training 

package comprising support of exploitation, 

training of personnel as well as maintenance and 

repair of equipment, was also part of the deal. The 

value of the contract amounted to 1083,5 mln PLN. 

Units of Poprad system, along with artillery-rocket 

and portable rocket units, constitute the lowest 

layer of Polish anti-aircraft defence. 

Air defence was also strengthened with the deal 

to procure 40 R-27R1 guided medium range air-toair 

missiles. Polish-Ukrainian consortium consisting 

of WB Electronics and PPHZ Spetstechnoexport 

companies is the contractor to the deal. The value 

of the contract stands at the level of 128 mln PLN. 

Light Equipment 

The main priority of the Ministry of National Defence in this field is to create 

Territorial Defence as a new branch of armed forces. Its light infantry units 

formed in every voivodeship, county and municipality are meant to support 

operational forces. It means increased demand on new small arms and ammunition, 

as well as additional light support weapons. 

In February 2016, the Armament Inspectorate placed an order in Tarnów 

Mechanical Works company for 200 RPG-40 revolver grenade launcher with 

the delivery until Seprember 1, 2017. The value of the deal amounts to approximately 

9 mln PLN. The offer was selected from the final two submitted in the 

final phase of the tender. RPG-40 grenade launcher, developed in cooperation 

with specialists from the Military University of Technology, is adapted to fire 

with 40×46 mm SR NATO ammunition with the range of 350-400 meters as 

well as 40×51 mm SR ammunition with two times greater range. Cylinder has 

6 rounds. For the purposes of the aforementioned weapon, Dezamet Mechanical 

Works company is expected deliver, in the years 2016-2019, 22 000 

NGO-N1 frag grenades. The contract values approximately 19,7 mln PLN. 

Another deal, signed on May 24, 2016 by the Armament Inspectorate and 

Arms Factory Łucznik-Radom, fits into creation of Territorial Defence and enlargement 

of armed forces priority tasks. The contactor will deliver to the Polish 

military, in the years 2016-2019, 17 621 5,56 mm Beryl wz.96 assault rifles and 

8400 5,56 mm Mini-Beryl assault rifles. The value of this contract exceeded 156 

mln PLN. This is the largest order placed for years in Radom factory. Several 

weeks earlier, on March 23, Arms Factory Łucznik-Radom signed a contract 

valued 1,65 mln PLN on delivery of the first batch of 150 5,56 mm MSBS-R rifles 

for honour guards. Taking into consideration that Polish Armed Forces ceremonial 

battalion has three companies, there is a need for at least 450 rifles. 

However, the most important will be the future orders for basic versions of 

MSBS rifle family that the Polish military intends to order when they pass qualification 

tests successfully. 

For the needs of special forces, the deal exceeding 5 mln PLN with Works 

11 company was made for delivery of 60 mm LRM vz.99 Antos ultra-light 


www.zbiam.pl

Nowoczesny symulator myśliwca MiG-29 został uruchomiony w tym roku w 23. Bazie Lotnictwa 

Taktycznego w Mińsku Mazowieckim. Modern symulator of MiG-29 fighter was launched this year 

in 23rd Airbase in Mińsk Mazowiecki. 

zamierza zamówić, kiedy przejdą one pomyślnie badania kwalifikacyjne. 

Na potrzeby Wojsk Specjalnych zakupiono w firmie Works 11, za nieco ponad 

5 mln PLN, ultralekkie 60 mm moździerze LRM vz.99 Antos, ale nie ujawniono 

ich ilości. Producentem tej broni jest czeski przemysł obronny, a za ich 

dostawy odpowiada Excalibur Army. Plan modernizacji technicznej w latach 

2016-2022 przewiduje zakup takich samych moździerzy również dla Wojsk Aeromobilnych, 

co ma ułatwić ich współpracę z jednostkami specjalnymi. 

Natomiast do używanych przez Wojska Lądowe 60 mm moździerzy LM- 

-60D Inspektorat Uzbrojenia zamówił 5 tys. granatów odłamkowych Pluton 

z dostawą w latach 2015-2018. W umowie podpisanej z Zakładami Mechanicznymi 

Dezamet S.A., której wartość przekroczyła 15,7 mln PLN, znalazła się 

opcja zwiększenia zamówienia o 2 tys. granatów. 

Jako że w Wojsku Polskim nadal używane są starsze typy broni na amunicję 

pochodzenia sowieckiego, zawarto z MESKO S.A. umowę na dostawę w latach 

2016-2018 po 1,5 mln ślepych naboi 7,62×39 mm i 7,62×54R. Wartość tej 

umowy wyniosła z kolei 6,78 mln PLN. 

Sprzęt specjalistyczny 

W końcu września 2015 r. Inspektorat Uzbrojenia podpisał umowę na dostawę 

trzech opancerzonych ciągników siodłowo-balastowych w układzie 8×8. Pancerz 

chronić ma czteroosobową kabinę załogi i zbiorniki paliwa. W przetargu 

zwyciężyła oferta firm Auto-Hit i Iveco Defence Vehicles. Włoskie pojazdy 

kosztowały nieco ponad 11,7 mln PLN. 

Dla jednostek chemicznych Inspektorat Uzbrojenia zamówił 94 pododdziałowe 

zestawy do likwidacji skażeń PZLS-1, które dostarczy firma Pimco. Wartość 

podpisanej w końcu 2015 r. umowy przekroczyła 12 mln PLN. 

Poza uzbrojeniem i amunicją, na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy MON 

dokonywał też zakupów sprzętu specjalistycznego. 18 maja 2016 r. Inspektorat 

Uzbrojenia zawarł umowę z Przemysłowym Instytutem Automatyki i Pomiarów 

na dostawę 53 Lekkich Robotów Rozpoznawczych Balsa, przeznaczonych 

do wsparcia misji EOD/IED, usuwania ładunków i materiałów niebezpiecznych. 

Sprzęt ten jest przeznaczony dla pododdziałów inżynieryjnych, do 

działań rozpoznawczych w terenie otwartym i zurbanizowanym, jak też 

sprawdzania wnętrz pojazdów i samolotów. Pierwszy z LRR trafi do wojska 

w tym roku, a pozostałe w latach 2017-2018. Wartość tej umowy wyniosła 

15,635 mln PLN. 

Trudne negocjacje z dostawcą śmigłowców wielozadaniowych Airbus Helicopters 

oraz producentem Patriotów firmą Raytheon spowodowały, że od 

czasu MSPO 2015 nie podpisano żadnych dużych spektakularnych kontraktów. 

Natomiast udało się wreszcie sfinalizować programy, które były realizowane 

od wielu lat przez krajowych producentów, jak samobieżny moździerz 

Rak czy przeciwlotniczy zestaw Poprad. Z wieloletnim opóźnieniem udało się 

też zawrzeć umowę dotyczącą modernizacji czołgów Leopard 2A4. Co ważne 

- producentami większości zamówionego uzbrojenia i sprzętu wojskowego 

oraz wykonawcami modernizacji są firmy krajowe. 

mortars. Quantity of ordered equipment has not been published. Czech defence 

industry is the manufacturer of this weapon and Excalibur Army company 

is responsible for delivery. Armed forces modernization plan envisages 

procurement of the same kind of mortars in the years 2016-2022 also for airmobile 

forces. This move will facilitate cooperation with special forces. 

At the same time, The Armament Inspectorate placed an order for 5 000 

Pluton frag granades for 60 mm LM-60D mortars used by the land forces, with 

delivery between years 2015-2018. The contract exceeding 15,7 mln PLN 

signed with Dezamet Mechanical Works has an option for additional 2 000 

grenades. 

As the Polish Armed Forces still use older types of weapons utilising Soviet-origin 

ammunition, another deal with MESKO company was signed for delivery, 

in the years 2016-2018, of 1,5 mln 7,62×39 mm and 7,62×54R blank 

rounds. The value of the contract was 6,78 mln PLN. 

Special Equipment 

At the end of September 2015, the Armament Inspectorate signed a contract 

for delivery of three 8×8 armoured tractors. The armour is designed to protect 

a four-cabin crew and fuel tanks. Offer submitted by Auto-hit and Iveco Defence 

Vehicles companies won the tender. Cost of Italian vehicles stands on 

the level of 11,7 mln PLN. 

For chemical units the Armament Inspectorate placed an order for 94 PZLS- 

1 decontamination sets which will be delivered by Pimco company. The value 

of the deal, signed at the end of 2015, exceeded 12 mln PLN. 

Apart from arms and ammunition, during the last 12 months, the Ministry 

of National Defence also procured special equipment. On May 18, 2016, the 

Armament Inspectorate and Industrial Research Institute for Automation and 

Measurement signed a contract for delivery of 53 Balsa light reconnaissance 

robots designed for the support of EOD/IED missions and removing dangerous 

materials. This equipment is intended for engineering units, reconnaissance 

activities in open and urbanized areas, as well as inside vehicles and 

planes. First robot will be delivered to the military this year and the rest in the 

years 2017-2018. The value of the contract stands on the level of 15,635 mln 

PLN. 

Tough negotiations with Airbus Helicopters company, the supplier of multirole 

rotorcrafts and Raytheon company, the producer of Patriot system, were 

the reason why since MSPO 2015 exhibition there was no major military deals. 

On the other hand, we witnessed finalisation of several long-awaited programmes 

developed by domestic producers, such as Rak self-propelled mortar 

and Poprad anti-aircraft system. With a several-year delay, the contract for 

the modernization of Leopard 2A4 main battle tanks was also finalised. What is 

important, manufacturers of majority of the ordered military equipment and 

modernization contractors are domestic companies. 



www.zbiam.pl

M-346 szkolenie dla 

przyszłosci 

Finmeccanica, obecnie pod nazwą Leonardo, 

inspirowana wizją, ciekawością oraz twórczością 

wielkiego mistrza inwencji - projektuje technologię jutra. 

M-346: to najbardziej opłacalna, zaawansowana 

technologicznie platforma do szkolenia pilotów samolotów 

najnowszych generacji. Eksploatowana we Włoskich Siłach 

Powietrznych, w Republice Singapuru i Izraelskich Siłach 

Powietrznych, a w produkcji także dla Polskich Sił Powietrznych. 

Leonardo Aircraft Company jest światowym liderem w 

projektowaniu, produkcji i wsparciu wojskowych samolotów 

szkoleniowych. 

W ciągu ostatnich 50 lat, w ponad 40 krajach, na wszystkich 

kontynentach, na 2 tysiącach samolotów wyprodukowanych 

przez Leonardo, wyszkoliło się ponad 20 tysięcy pilotów 

wojskowych i cywilnych. 

Visit us at MSPO 2016 - Hall E, Stand E21 

leonardocompany.com 

Helicopters | Aeronautics | Electronics, Defence & Security Systems | Space

Zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska na MSPO Kielce 2016 

hala E, stanowisko nr 48

Premiera 

rozpoznawczych 

Rosomaków 

Andrzej Kiński 

Wersję R-1 można łatwo odróżnić ze względu na 

maszt i głowice optoelektroniczne. Version R-1 is 

easy to distinguish because of it’s mast and 

elecro-optic heads. 

Podczas tegorocznego MSPO zaprezentowane zostaną po raz pierwszy prototypy nowych wersji specjalistycznych 

kołowego wozu bojowego Rosomak - pojazdów rozpoznania ogólnowojskowego, wozów bojowych przeznaczonych 

do zabezpieczenia działań pododdziałów rozpoznawczych Wojsk Lądowych, w odmianach R-1 i R-2. During 

this year’s MSPO for the first time will be presented prototypes of new specialized versions of the Rosomak 

armored fighting vehicle - general military scout vehicle and vehicle for specialized scout subdivisions of the Land 

Forces – types R-1 and R-2. 

Wprowadzenie do służby pojazdów w takiej wersji zapisano już 

w pierwotnej wersji założeń programu Kołowego Transportera 

Opancerzonego w 2002 r., które przewidywały zakup 32 wozów 

dowódczo-rozpoznawczych R-1 i rozpoznawczych R-2 (8+24), 

oparte na podwoziach w układzie 6×6. Ostatecznie z trzyosiowego Rosomaka 

zrezygnowano w 2006 r. i podjęto decyzję, że także wozy rozpoznawcze 

powstaną na bazie wozów 8×8 - ze zdalnie sterowanym stanowiskiem strzeleckim 

zamiast wieży Hitfist-30P. Przystąpiono wówczas do przygotowania 

skorygowanych wymagań, jednak umowę na realizację pracy rozwojowej 

mającej na celu opracowanie dwóch prototypów wozów rozpoznawczych, 

tym razem znów opartych na wersji bojowej w odmianie pływającej, Departament 

Polityki Zbrojeniowej MON podpisał z Wojskowymi Zakładami Mechanicznymi 

S.A. (obecnie Rosomak S.A.) dopiero 5 września 2008 r. Na tym 

etapie wojsko planowało zakup 16 wozów R-1 i 34 R-2. Szybko jednak jej realizacja 

została wstrzymana – już na etapie uzgodnienia projektów pojazdów 

i ich zestawu wyposażenia. Ta sytuacja – z przerwami – trwała do 2014 

roku. Z impasu nie udało się wyjść nawet po prezentacji na MSPO 2012 demonstratora 

wozu rozpoznania ogólnowojskowego, wyposażonego m.in. 

w optoelektroniczną głowicę obserwacyjną i stację radiolokacyjną pola walki 

na wysuwanym teleskopowo maszcie, system lokalizacji wystrzałów, a także 

rozbudowane środki łączności i przetwarzania danych, tworzące system 

gromadzenia, obróbki i transmisji danych rozpoznawczych. Przełamano go 

dopiero w 2014 r., kiedy na bazie uzgodnionych z Inspektoratem Uzbrojenia 

wymagań pracę wznowiono. Nowy jej harmonogram przewiduje finalizację 

zadania do końca pierwszego kwartału roku 2017, do kiedy oba wozy mają 

przejść badania kwalifikacyjne. Dostawy seryjnych pojazdów miałyby zostać 

zrealizowane w latach 2017-2020 (2+24+24), a wszystkie miałyby powstać 

w oparciu o wcześniej wyprodukowane wozy z wieżą Hitfist-30P. 

Ze względu na dostępność nośników, wozy prototypowe, które skompletowane 

zostały latem bieżącego roku, powstały w oparciu o transportery 

różnych odmian. Dowódczo-rozpoznawczy R-1 (WDR) bazuje na doświadczalnym 

pojeździe o zwiększonej wyporności i ze zmienionym, hydraulicznie 

rozkładanym falochronem, zaś prototyp wersji R-2 (WR) na pojeździe 

w wersji afgańskiej, z pancerzem dodatkowym i zdemontowanymi pędnikami 

śrubowym. 

Requirement for such vehicles was written in the beginning of the Polish 

wheeled APC program in 2002. The plan was to buy 32 units: R-1 command-scout 

vehicles and regular scout vehicles (8+24), based the six- 

-wheeled chassis. Finally the three-axis Rosomak was discarded in 2006 

and the decision was made, that scout vehicles will base also on 8 X 8 

chassis - with remote controlled weapon station replacing Hitfist-30P turret. 

The process of correcting the requirements was started, but the contract 

for developing two prototype scout vehicles, this time based on standard 

version with swimming capability, was signed by MoD with Wojskowe 

Zakłady Mechaniczne Ltd (currently Rosomak Ltd.) not until 5 th September 

2008. On this stage the military planned to buy 16 vehicles R-1 and 34 R-2s. 

The decision process was stopped however on very early level - developing 

the projects of the vehicles and their equipment sets. This situation, 

with some intermissions, lasted until 2014. The deadlock didn’t end not 

even in 2012, when during MSPO a demonstrator of general military scout 

vehicle was shown. It was equipped with electro-optical observation 

head, battlefield radar on telescopic mast, gunshot localization system, 

advanced communication and data processing systems, which could 

gather, process and transmit acquired information 

The impasse ended in 2014 when, basing on requirements of the Armament 

Inspectorate, the works were restarted. According to the new roadmap, 

the task will be finalized by the end of the first quarter of 2017, when 

both types of vehicles would finish their qualifying trials. Deliveries of serial 

production vehicles would be made in subsequent years 2017-2020 

(2+24+24), and every unit will be made basing on the already produced 

vehicles with Hitfist-30P turret. 

Because of the availability of the chassis, the prototype vehicles, which 

were completed in summer this year, were made on the basis of APCs of 

many sorts. Command-scout R-1 (WDR) demonstrator is based on experimental 

vehicle with higher displacement and with changed, hydraulically 

erected trim vane. The R-2 (WR) prototype – on the “Afghan” version with 

additional armor and with removed hydrojet propellers. Both vehicles got 

additional reconnaissance equipment, communication, and data processing 

systems, enabling them to perform missions in any environment and 

with cooperation with systems from other NATO nations. 


Na wieży zamontowany został panoramiczny przyrząd obserwacyjny Janus i głowica czujnikowa 

systemu lokalizacji strzałów Ferret. On the turret, a panoramic observation device Janus and 

a sensor head of the gunshot localization system Ferret was installed. 

Oba wozy otrzymały dodatkowe wyposażenie rozpoznawcze, środki 

łączności i przetwarzania danych, umożliwiające wykonywanie zadań w każdych 

warunkach i we współpracy z analogicznymi systemami innych 

państw NATO. Dowódczo-sztabowy R-1 wyposażono m.in. w teleskopowo 

podnoszony maszt, na którym założono stację radiolokacyjną pola walki 

ACAR Ground Surveillance Radar firmy Aselsan i optoelektroniczną głowicę 

obserwacyjną firmy FLIR Systems. Dodatkowo, na wieży, zamontowany został 

panoramiczny przyrząd obserwacyjny Janus firmy Leonardo Land & Naval 

Defence Electronics (dawniej SELEX Galileo), a także głowica czujnikowa 

systemu lokalizacji strzałów Ferret kanadyjskiej firmy MacDonald Dettwiler & 

Associates (MDA). Radar będzie można zdemontować z masztu i ustawić na 

trójnogu. Do działań poza pojazdem służyć będzie także inne wyposażenie 

wynośne, m.in.: dzienno-nocny przyrząd obserwacyjny i mikrofon kierunkowy 

na trójnogu, a także system ochrony bliskiej. Ze względu na charakter działań 

wozu otrzymał on znacznie bardziej rozbudowane środki łączności, obejmujące 

m.in.: drugą radiostację UKF, radiostację do łączności z lotnictwem, 

radiostację KF, radiostację szerokopasmową. Zmodyfikowano także system 

łączności wewnętrznej, aby m.in. dostosować go do współpracy z nowymi 

środkami łączności, a także umożliwić bezprzewodowy dostęp zwiadowcom 

znajdującym się poza pojazdem. W związku z rozbudową wyposażenia niezbędne 

stało się zastosowanie nowego systemu zasilania elektrycznego, 

a także pomocniczej jednostki napędowej (APU), zamontowanej w pojemniku 

z lewej strony tylnej płyty kadłuba. Bezpośrednio zasila on odbiorniki prądem 

stałym. Załogę wozu tworzy pięciu żołnierzy: dowódca (jednocześnie 

dowódca drużyny rozpoznawczej), działonowy, dwóch zwiadowców-operatorów 

i kierowca. Dowódca zajmuje stanowisko w wieży, po jej prawej stronie, 

i dysponuje monitorem Zautomatyzowanego Systemu Rozpoznania, ma także 

możliwość sterowania głowicą Janus. Obaj zwiadowcy-operatorzy, podczas 

pracy w pojeździe, mają swe stanowiska tuż za koszem wieży (żołnierz po 

lewej stronie siedzi tyłem do kierunku jazdy, po prawej - przodem), każdy 

z nich dysponuje terminalem Zautomatyzowanego Systemu Rozpoznania - 

w tym jednym wynośnym. Żołnierz mający stanowisko przy lewej burcie obsługuje 

głowicę optoelektroniczną i radar zamontowane na maszcie. Pojazd 

został wyposażony w dzienno-nocny system obserwacji dookólnej i detekcji 

zagrożenia z sześcioma zespołami kamer (dwa przednie, dwa boczne i tylny). 

Masa bojowa R-1 wzrosła do 23 300 kg (wersja pływająca), ale spadła za to 

- do 8 km/h prędkość pływania. Kąt natarcia w tej wersji wynosi 40°. 

W przypadku wozu R-2, wyposażenie jest uboższe - pojazd ten nie ma 

masztu z głowicą optoelektroniczną i radarem, dysponuje także zubożonym 

zestawem środków łączności. Stanowisko operatora-zwiadowcy, zajmującego 

stanowisko po lewej stronie, ma uboższe wyposażenie niż w R-1 i monitor 

o mniejszej przekątnej. We wnętrzu R-2, z powodu braku komory kryjącej 

maszt i zamontowane na nim systemy, jest więcej miejsca, stąd znalazły się 

w nim stelaże z dodatkowym, wynośnym wyposażeniem rozpoznawczym. 

Oba prototypowe wozy rozpoznawcze czekają obecnie badania zakładowe. 

Ich pomyślny przebieg będzie przepustką do rozpoczęcia badań kwalifikacyjnych, 

które zakończyć się powinny zimą przyszłego roku. Na razie trudno 

powiedzieć, jakie będą dalsze losy Rosomaków R-1 oraz R-2 i czy rzeczywiście 

w przyszłym roku zostanie podpisana umowa na dostawę seryjnych pojazdów. 

Niemal pewne w docelowej postaci są zmiany w ich wyposażeniu w stosunku 

do obecnie zabudowanego, otwarta pozostaje także kwestia odmian 

rozpoznawczych wozów z wieżą bezzałogową ZSSW-30. Miejmy nadzieję, że 

na przyszłorocznym MSPO na część z tych pytań będzie można uzyskać odpowiedzi. 

Command R-1 version was given a telescopic risen mast, on which was 

placed ACAR Ground Surveillance Radar provided by Aselsan and electro- 

-optic observation head from FLIR Systems. Additionally, on the turret, 

a panoramic observation device – Janus – from Leonardo Land & Naval 

Defence Electronics (previously SELEX Galileo) was placed. Also on the turret 

was placed a sensor head of the gunshot localization system Ferret, 

made by Canadian company MacDonald Dettwiler & Associates (MDA). 

It will be possible to demount radar from the mast and place it on a tripod. 

For tasks outside the vehicle, there will be also other portable equipment 

available, among it: day/night observation device, directional microphone 

on a tripod and also close protection system. Because of the types 

of it’s missions, it got a much more developed communication systems, 

comprising of (among others): second FM wave radio station, radio station 

to communicate with air units, HF and broadband radio stations. The internal 

communication system was also modified, so it can interoperate with 

new communication equipment, and also enable wireless access for the 

troops outside the vehicle. Because of adding the new equipment it was 

necessary to use a new electric system, and an auxiliary power unit (APU), 

mounted in a container on the left side of the rear chassis plate of the vehicle. 

It powers the receivers with DC. The crew consists of five soldiers: 

commander (who is also a scout team commander), gunner, two scouts- 

-operators and a driver. Commander’s station is in a turret, on it’s left side. 

He has access to a monitor of the Automatic Reconnaissance System. He 

can also control the head of Janus system. Both scout-operators, during 

their work in a vehicle, have their stations just behind a turret’s base (soldier 

on the left side sits in the opposite direction then the course of a ride, soldier 

on the right – in the direction a ride). Both have Automated Reconnaissance 

System terminals, one of it is portable. Soldier sitting by the left side 

controls an electro-optical head and radar mounted on a mast. The vehicle 

is equipped with day-night 360 deg. observation and danger detection 

system with six sets of cameras (two in the front, two on the sides and one 

on the back). 

Operational mass of R-1 risen to 23 300 kg (swimming version), but it’s 

speed in the water dropped to 8 km/h. The angle of attack of this version 

is 40°. 

In case of R-2 vehicle, the equipment is poorer – vehicle doesn’t have 

a mast with an electro-optical head or radar and have also poorer communication 

systems. Station of a scout-operator on the left side has worse 

equipment and a smaller monitor. Inside of R-2, due to lack of chamber for 

telescopic mast and its systems, there’s more room and because of this there 

are additional racks with portable scout equipment. 

Both prototype reconnaissance vehicles are awaiting industrial trials. If 

they will end with success, it will be a pass for qualification trials, which can 

end in winter next year. So far it is difficult to say, what will be the fate of 

Rosomaks R-1 and R-2 and will there be signed a contract for purchasing 

serial vehicles. It is almost sure, that in serial version there will be some 

changes, when it comes to on-board equipment. It is also not known if 

there will be reconnaissance vehicles versions with unmanned ZSSW-30 

turret. Let’s hope, that in next year’s MSPO, we will get some answers for at 

least some of those questions. 


Wersja R-2 ma uboższe wyposażenie, za to wewnątrze kadłuba jest więcej miejsca na wynośne 

wyposażenie rozpoznawcze. Version has poorer equipment, but has more room inside to place 

a portable reconnaissance accesories. 


www.zbiam.pl


Modernizacja polskich 

czołgów Leopard 2A4 

Otwarcie - demonstrator czołgu Leopard 2PL w hali zakładów Rheinmetall Landsysteme w Unterlüß tuż przed przewiezieniem do Polski w celu zaprezentowania na MSPO 2016. 

Leopard 2PL tank demonstrator in Rheinmetall Landsysteme’s hall in Unterlüß, just before sending to Poland, to be shown on MSPO 2016. Photo ZM Bumar-Łabędy. 

Modernization of Polish Leopard 2A4 tanks 

Modernizacja polskich czołgów podstawowych Leopard 2A4 do standardu Leopard 2PL to jeden z najważniejszych 

programów modernizacji Wojsk Lądowych zapisanych w Planie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 

2013-2022. Od kilku miesięcy realizuje go konsorcjum w składzie: Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. i Zakłady Mechaniczne 

Bumar-Łabędy S.A. z Gliwic, przy istotnym udziale kilku innych przedsiębiorstw należących do PGZ, zaś 

strategicznym partnerem modernizacji jest niemiecka firma Rheinmetall Landsysteme GmbH, należąca do koncernu 

Rheinmetall Defence. Modernization of the Polish Leopard 2A4 main battle tanks to the Leopard 2PL standard is 

one of the most important programs of modernization of Polish Army, included in the Technical Modernization of 

Polish Armed Forces Plan for 2013-2022. Since a few months the program is carried on by a consortium, consisting 

of Polish Armament Group S.A. (PGZ) and Mechanical Works Bumar-Łabędy S.A. from Gliwice, in cooperation with 

some more companies of the PGZ. The German Rheinmetall Landsysteme GmbH Company, the part of Rheinmetall 

Defence, is a strategic partner for the modernization. 

Umowa pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia MON i konsorcjum firm 

mających wyremontować i zmodernizować czołgi została podpisana 28 

grudnia 2015 r. w radomskiej siedzibie Polskiej Grupy Zbrojeniowej. Jej wartość 

wynosi ok. 2,415 mld PLN i przewiduje ona przeprowadzenie do 30 listopada 

2020 r. modernizacji 128 czołgów do wersji 2PL (z opcją na modernizację 

do 30 listopada 2021 r. kolejnych 14), a wcześniej wykonanie 

przeglądów wszystkich wozów na poziomie F6 i doprowadzenie ich do 

pełnej sprawności technicznej na podstawie odrębnej umowy (koszt tych 

prac nie został wliczony do wartości umowy bazowej). Poza tym wykonawcy 

zrealizują dodatkowe przedsięwzięcia: modernizację trenażerów i symulatorów 

Ośrodka Szkolenia Leopard w Świętoszowie do standardu wersji 

2PL; dostarczenie pakietu logistycznego umożliwiającego zapewnienie 

wsparcia eksploatacji czołgów w całym ich cyklu życiowym – zestawów 

narzędzi specjalnych MES-3; modyfikację i – tam gdzie to będzie niezbędne 

– opracowanie dokumentacji technicznej (TDv) czołgu oraz dokumentacji 

technicznej symulatorów i trenażerów w wersji 2PL; a także pakiet 

szkoleniowy, obejmujący szkolenie załóg wozów i instruktorów oraz personelu 

technicznego. 

Choć polscy konsorcjanci i ich krajowi podwykonawcy oraz poddostawcy 

zrealizują większość prac, to na ich pewnych etapach nieodzowne będzie 

wsparcie przez firmy z zagranicy, a przede wszystkim partnera strategicznego 

– firmę Rheinmetall Landsysteme GmbH, należącą do grupy Rheinmetall 

Defence. To właśnie Rheinmetall Landsysteme odpowiadać będzie za opracowanie 

projektu modernizacji czołgu, będzie uczestniczył w przygotowaniu 

dokumentacji technicznej, wykona prototyp wozu wersji 2PL i czołgi 

partii próbnej, udzieli także ZM Bumar-Łabędy niezbędnego wsparcia technicznego 

w uruchomieniu produkcji wozów seryjnych oraz dostarczy niezbędne 

narzędzia i przekaże know-how. Firmy Rheinmetall Defence będą 

także wspomagać polskie podmioty w pozyskiwaniu części zamiennych 

z importu, niezbędnych w dalszym okresie eksploatacji czołgów. Wartość 

On 28 th December 2015 the contract was signed by Armament Inspectorate 

of Polish Ministry of National Defense and the mentioned consortium of 

the companies involved in overhauls and modernization of the tanks, the 

event took place in the Radom’s facility of the PGZ. The contract is worth of 

2 billion 415 million of PLN, the modernization of the 128 Leopard 2A4 tanks 

o the Leopard 2PL standard is to be completed by 30th November 2020, 

there is also an option to modernize 14 more till 30 th November 2021. Before 

the modernization, all the tanks are to undergo major overhauls on F6 level 

and are to be made fully serviceable, according to separate contract, with 

additional costs to the customer. Beside the tank modernization, the contractors 

will modernize the simulators and training devices at the Leopard 

Training Center in Świętoszów, which will also be upgraded to the Leopard 

2PL standard, they will also provide full-life logistic support package and 

they will deliver MES-3 special tool sets to the customer. The technical documentation 

for some parts of the modernization and all necessary user manuals 

of the tanks and simulators are also to be developed by the contractors. 

The contractors are also responsible for the training package, covering 

the training of tank crews and instructors, and also training of maintenance 

personnel. 

Thought the most of the works will be conducted by Polish contractors and 

their subcontractors, some of the works will be subcontracted to the foreign 

companies, the expertise support is also expected from the strategic partner 

- Rheinmetall Landsysteme GmbH, the part of Rheinmetall Defence. The overall 

modernization design is to be developed by the Rheinmetall Landsysteme 

GmbH and the modernization documentation is to be fully prepared by that 

company. The prototype of the modernization and initial batch is also to be 

made by Rheinmetall, and then the German company will support ZM Bumar- 

-Łabędy in launching of the full-scale modernization, transferring the know- 

-how and delivering the necessary tools. The companies belonging to Rheinmetall 

Defence will assist Polish contractors in acquiring the imported spare 


www.zbiam.pl

Hala ZM Bumar-Łabędy, w której obecnie realizowane są przeglądy czołgów na poziomie F6, 

zaś niedługo rozpocznie się ich proces modernizacji do standardu Leopard 2PL. MW Bumar- 

-Łabędy’s hall, in which right now F6 level servicing is conducted, and soon the process of 

modernization to the Leopard 2PL will start. Photo Andrzej Kiński. 

tych prac wyceniono na ok. 130 milionów EUR (ok. 570 mln PLN). Stosowna 

umowa określająca zasady tej współpracy została zawarta pomiędzy Zakładami 

Mechanicznymi Bumar-Łabędy S.A. i firmą Rheinmetall Landsysteme 

GmbH w dniu 18 lutego 2016 r. w Gliwicach. 

To bynajmniej nie jedyne porozumienie, które polskie przedsiębiorstwa 

biorące udział w modernizacji Leopardów do standardu 2PL zawrą z firmami 

należącymi do grupy Rheinmetall Defence. Na przestrzeni roku 2016 zostaną 

one podpisane także z: Rheinmetall Waffe Munition GmbH, która odpowiadać 

będzie za modernizację armaty i dostawy amunicji, a także Rheinmetall 

Defence Electronics GmbH, która współpracować będzie przy modernizacji 

celownika działonowego EMES 15 i systemu kierowania ogniem czołgu, 

a także innych elementów jego wyposażenia elektronicznego. Ich wartość to 

kolejnych ok. 70 mln EUR (ok. 305 mln PLN), a ogólny udział grupy Rheinmetall 

Defence w modernizacji polskich czołgów sięgnąć ma ok. 200 mln EUR 

(ok. 875 mln PLN). 

Kolejne umowy zawarte zostaną z trzema innymi podmiotami przemysłowymi 

z Niemiec: firmą IBD Deisenroth Engineering GmbH (system dodatkowego 

opancerzenia wieży i wykładziny przeciwodpryskowe jej wnętrza), 

Airbus DS Optronics GmbH (współpraca przy modernizacji przyrządu obserwacyjnego 

dowódcy PERI R17), a także Jenoptik Defence & Civil Systems ESW 

GmbH (elektryczne napędy wieży i armaty EWNA). Podpiszą je – odpowiednio 

– Rosomak S.A., PCO S.A. i Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A. 

Aby uzyskać zakładany, ponad 50%, udział polskich przedsiębiorstw 

w programie modernizacji czołgów, poza ZM Bumar-Łabędy, wśród jego 

wykonawców znajdą się: Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne S.A. z Poznania 

(udział w przeglądach i remontach czołgów, naprawa zespołów napędowych), 

PCO S.A. (dostawa kamer termowizyjnych KLW-1 Asteria do celownika 

działonowego i jej zespołów przyrządu obserwacyjnego dowódcy każdego 

czołgu, a także zestawu kamery do obserwacji przestrzeni z tyłu czołgu 

KDN-1T), Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A. (kompletacja i dostawa elektrycznych 

napędów obrotu wieży oraz układów stabilizacji uzbrojenia), 

parts, necessary for the repairs during the further exploitation of the tanks. 

The works to be worth of 130 million Euro (around 570 million PLN). The 

contract for the above services was signed in Gliwice between the Bumar- 

-Łabędy Mechanical Works S.A. and Rheinmetall Landsysteme GmbH, on 

18 th February 2016. 

It is not the only contract signed by Polish companies involved in the 

program with the German companies of the Rheinmetall Defence. It is 

expected that during the 2016 another contract will be signed with Rheinmetall 

Waffe Munition GmbH responsible for modernization of the tank’s 

main gun and delivery of the ammunition and also with Rheinmetall Defence 

Electronics GmbH, responsible for modernization of the EMES 15 gun 

sign and the whole tank’s fire control system, as well as the other tank’s 

electronics. The costs of the above contracts is another 70 million Euro (around 

305 Million PLN), so the total involvement of the Rheinmetall Defence in 

the modernization of Polish tanks will reach around 200 million Euro (around 

875 million PLN). 

Another contracts will be signed with three other German companies. 

The IBD Deisenroth Engineering GmbH Company is to deliver the additional 

turret armor and the anti-spatter covering of its interior. Airbus DS Optronics 

GmbH will cooperate in the modernization of the PERI R17 commander’s 

observation device and the Jenoptik Defence & Civil Systems ESW GmbH 

will be responsible for the EWNA electric power of the turret and gun movement 

system. From the Polish side the contracts will be signed by (in that 

order): Rosomak S.A., PCO S.A., and Tarnów Mechanical Works S.A. 

To achieve more than 50% of Polish companies involvement in the program, 

beside the ZM Bumar-Łabędy, the works will be done by: Military Automotive 

Works S.A. from Poznań (part of the works related to the overhaul, 

power plants repairs), PCO S.A. (delivery of the KLW-1 Asteria thermal imagery 

cameras for the gun sight and their components for the commander’s 

observation device, and also KDN-1T rear-vision camera), Tarnów Mechanical 

Works S.A. (delivery of the turret movement electrical system and the 

gun stabilization system), Rosomak S.A. (delivery of the turret additional armor 

PCO S.A. dostarczy dla Leopardów 2PL m.in. kamery termowizyjne KLW-1 Asteria do celownika 

działonowego. PCO S.A. will deliver the KLW-1 Asteria thermal imagery cameras for 

the gun sight. 

Podział prac i odpowiedzialności pomiędzy RLS i ZM Bumar-Łabędy i harmonogram 

realizacji umowy bazowej 

Prototyp: 

›› Ilość – 1 szt. 

›› Miejsce realizacji/odpowiedzialność – Rheinmetall 

›› Termin realizacji – I kwartał 2018 r. 

›› Dostawa do MON – III kwartał 2018 r. 

Partia próbna: 


›› Miejsce realizacji/odpowiedzialność – Rheinmetall 

›› Termin realizacji – IV kwartał 2018 r. 

Partia przedseryjna: 


›› Miejsce realizacji – ZM Bumar-Łabędy 

›› Odpowiedzialność – ZM Bumar-Łabędy/Rheinmetall 

›› Termin realizacji – I kwartał 2019 r. 

Produkcja seryjna: 


›› Miejsce realizacji/odpowiedzialność – ZM Bumar-Łabędy 

›› Termin realizacji – II kwartał 2019 – III kwartał 2020 r. 

Division of the works and responsibilities between the RLS and ZM Bumar-Łabędy and 

the schedule of the implementation of the basic contract 

Prototype: 

›› Amount – 1 egzample 

›› The place of realization/responsibility – Rheinmetall 

›› The deadline for realization – I quarter of 2018 

›› Delivery to MoND – III quarter 2018 

The test batch: 

›› Amount – 5 examples 

›› The place of realization/responsibility – Rheinmetall 

›› The deadline for realization – IV quarter 2018 

The initial batch: 


›› The place of realization – ZM Bumar-Łabędy 

›› Responsibility – ZM Bumar-Łabędy/Rheinmetall 

›› The deadline for realization – I quarter 2019 

Serial modernization: 


›› The place of realization/responsibility – ZM Bumar-Łabędy 

›› The deadline for realization – II quarter 2019 – III quarter 2020 


www.zbiam.pl

MS-20 Daglezja 

Most towarzyszący na podwoziu samochodowym 

Przeznaczenie: 

• Pokonywanie przeszkód o szerokości do 20m 

• Wspomaganie działań w trudno dostępnym terenie 

• Umożliwienie komunikacji podczas klęsk żywiołowych 

Zalety technologii: 

• Krótki czas przygotowania przeprawy 

• Możliwość przejazdu pojazdów gąsienicowych, kołowych i przemarszu pieszych 

• Pełna automatyzacja rozkładania 

Ośrodek Badawczo-Rozwojowy 

Urządzeń Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o. 

44-117 Gliwice, ul. Toszecka 102 

www.obrum.gliwice.pl

Jeden z pierwszych czołgów Leopard 2A4, które przeszły przegląd F6 w Zakładach Mechanicznych 

Bumar-Łabędy S.A. One of the first Leopard 2A4 tanks, which went under a level F6 servicing 

in Mechanical Works Bumar-Łabędy Ltd. 

Obecnie przeglądy czołgów realizowane są przy współpracy specjalistów z Niemiec, ale stopniowo 

większość prac realizować będą polscy specjaliści. To dobre przygotowanie do udziału 

w procesie modernizacji czołgów. Currently the checking of tanks is performed with cooperation 

of German specialists, but gradually most of the works will be performed by Polish. It is 

a good preparation for participation in tanks modernization proces. Photo Fot. Andrzej Kiński. 

Zasadniczy zakres modernizacji czołgów Leopard 2A4 

do standardu Leopard 2PL 

›› zwiększenie odporności balistycznej wieży do poziomu czołgów odmiany A5+ poprzez 

montaż zewnętrznego systemu dopancerzenia i wielowarstwowych wykładzin przeciwodpryskowych 

wewnątrz (dostawca technologii IBD Deisenroth Engineering, kompletacja na 

licencji i dostawy – Rosomak S.A.); 

›› wymiana układu stabilizacji armaty i napędów wieży z hydraulicznych na wyłącznie elektryczne 

EWNA (dostawca technologii Jenoptik Defence & Civil Systems ESW, produkcja i dostawy 

podzespołów – ZM Tarnów S.A.); 

›› zwiększenie możliwości ogniowych poprzez umożliwienie wykorzystania nowych typów 

i rodzajów amunicji (DM63 i DM11, czy też ich polskich odpowiedników, jeśli przejdą certyfikację 

RWM), co będzie wymagało także modernizacji armaty (wymiana hamulca odrzutu, 

wymiana oporopowrotnika hydrauliczno-pneumatycznego na pneumatyczny, wskaźnika 

odrzutu oraz pojemnika na dna łusek, w celu użycia amunicji DM11 wprowadzony zostanie 

system jej programowania w zamku armaty ACM) i SKO, m.in. wprowadzenia elektronicznego 

spustu armaty (Rheinmetall Waffe Munition); 

›› modernizacja przyrządów obserwacyjno-celowniczych działonowego EMES 15 i dowódcy 

PERI R17A1 (do standardu R17A3L4) poprzez montaż w nich kamer termowizyjnych III generacji 

KLW-1 Asteria lub ich bloków (Rheinmetall Defence Electronics i Airbus DS Optronics 

wspólnie z PCO S.A.); 

›› zastosowanie monitora-pulpitu sterującego dowódcy CCMS umożliwiającego: alternatywną 

transmisję obrazu ze zmodernizowanego celownika EMES 15 i przyrządu PERI R17A3 L4, wykonywanie 

pełnego testu systemów wieżowych we współpracy ze zmodernizowanym blokiem 

testującym RPP, sterowanie systemami wieżowymi z poziomu dowódcy – pracę w trybie 

hunter-killer (RLS, RDE, RWM, Airbus DS Optronics); 

›› zastosowanie szeregowej magistrali komunikacyjnej (CAN-BUS), łączącej między sobą 

wszystkie cyfrowe bloki elektroniczne (RLS, RDE); 

›› ogólna poprawa bezpieczeństwa załogi poprzez zastosowanie układu przeciwwybuchowego 

firmy Deugra z 4 butlami ze środkiem gaśniczym DeuGen-N i modernizacja całego układu 

przeciwpożarowego poprzez wymianę węży i rurek doprowadzających środek gaśniczy oraz 

montaż nowej jednostki sterującej; 

›› poprawa świadomości sytuacyjnej kierowcy poprzez montaż dzienno-nocnej kamery cofania 

kierowcy KDN-1T (PCO S.A.); 

›› montaż pomocniczego zespołu prądotwórczego (APU) o mocy 17 kW (RLS); 

›› zastosowanie dodatkowych koszy transportowych na zewnątrz wieży, a także schowków 

i uchwytów; 

›› przystosowanie wyposażenia holowniczo-ewakuacyjnego do zwiększonej do 60 ton masy 

bojowej czołgu. 

Opcje: po wyborze przez MON systemu zarządzania polem walki (BMS), co ma nastąpić w bieżącym 

roku, możliwe będzie – po podpisaniu stosownego aneksu i wydzieleniu na to środków – 

rozszerzenie zakresu modernizacji o montaż BMS i współpracujących z nim systemów łączności, 

utajniania i transmisji danych. 

Modernization of the Leopard 2A4 tankd to the Leopard 2PL 

standard covers: 

›› enhancing of the ballistic protection to the level of the Leopard 2A5+ tanks through adding 

external armor and multi-latter anti-spatter covering inside (technology delivered by the IBD 

Deisenroth Engineering, licensed to Rosomak S.A., who will conduct the works) 

›› changing the gun stabilization and turret power from hydraulic to exclusively electrical system 

EWNA (technology delivered by Jenoptik Defence & Civil Systems ESW, manufacturing 

and delivery of the components – ZM Tarnów S.A.); 

›› enhancement of the firepower by adopting the gun to the new types of ammunition (DM63 

and DM11, or their Polish equivalents, if they will pass RWM certification), which will demand 

the modernization of the gun - replacing the muzzle brake, replacing the hydro-pneumatic 

recoil mechanism by pneumatic recoil mechanism, replacing the recoil indicator, replacing 

the container for the shells’ bottoms. To use the DM11 programmable fuze a ACM system for 

its setting will be mounted in the gun’s chamber. The fire control system will be also modernized 

by introducing of electronic gun trigger (Rheinmetall Waffe Munition); 

›› modernization of the EMES 15 observation and fire control unit of the gunner and PERI R17A1 

commander’s observation unit (to the R17A3L4 standard) through the mounting III generation 

KLW-1 Asteria thermal imagery cameras and their boxes (Rheinmetall Defence Electronics 

and Airbus DS Optronics together with PCO S.A.); 

›› introduction of the CCMS display-control unit for the commander, enabling alternative image 

transmission from modernized EMES 15 sight and PERI R17A3 L4 unit, conducting of full 

tests of the turret systems in cooperation with the modernized RPP testing unit, controlling 

of the turret system by the commander, the work in the hunter-killer (RLS, RDE, RWM, Airbus 

DS Optronics); 

›› introduction of the Controller Area Network communication bus (CAN-BUS), connecting all 

the digital electronics bus (RLS, RDE); 

›› general improvement of the crew safety by using anti-explosion system of the Deugra Company 

with four extinguisher battles with DeuGen-N extinguish liquid and modernization of 

the whole fire-protection system through replacing extinguish mean pipes and mounting of 

the new control unit; 

›› enhancement of the driver’s situation awareness through mounting of the KSN-1T day-night 

reverse drive camera (PCO S.A.); 

›› mounting of the auxiliary power unit (APU) of the 17 kW power (RLS); 

›› mounting additional equipment baskets on the turret, and also boxes and handles; 

›› adopting the evacuation and towing equipment for the increased to 60 tons combat vehicle 

weight. 

Options: when the Ministry of National Defense selects the Battlefield Management System 

(BMS), which is to take place this year, it will be possible to enhance the range of the modernization 

by the mounting of the BMS terminal and communication systems supporting it, with their encrypting 

and coding devices for data distribution. It is necessary to sign an annex to the contract 

and providing financial means, to implement the above. 

Rosomak S.A. (kompletacja i dostawa elementów dodatkowego opancerzenia 

wieży), Ośrodek Badawczo-Rozwojowy OBRUM Sp. z o.o. z Gliwic (naprawy 

wynikowe i modernizacja symulatorów oraz trenażerów). 

W przededniu rozpoczęcia kieleckiego MSPO, ZM Bumar-Łabędy przejęły 

59 spośród zaplanowanych na bieżący rok do przeprowadzenia przeglądów 

F6 64 czołgów, a spośród nich gotowych było osiem. Jeden z nich trafi wkrótce 

do Wojskowego Instytutu Techniki Pancernej i Samochodowej w celu 

pełnej weryfikacji charakterystyk czołgu przed modernizacją, kolejnych sześć 

zostanie przekazanych do Rheinmetall Landsysteme w celu wykonania wozu 

prototypowego modernizacji i czołgów przdseryjnych. 

Na MSPO zostanie po raz pierwszy wystawiony demonstrator zmodernizowanego 

czołgu Leopard 2PL w dużej mierze odpowiadający (przynajmniej 

zewnętrznie) konfiguracji docelowej. 

components), Research & Development Center OBRUM Ltd from Gliwice (repairs 

and modernization of the simulation and training systems). 

Just before the MSPO Kielce military trade started, ZM Bumar-Łabędy accepted 

59 tanks for the F6 overhauls, it is planned that totally 64 tanks are to 

start modernization this year. Works on eight tanks has been completed. One 

of them will be soon delivered to Military Institute of the Armor and Automotive 

Technology, to verify the vehicle’s performance before the modernization. 

The next six will be handed over to Rheinmetall Landsysteme to make prototype 

and five initial batch vehicles. 

A demonstrator of the modernized Leopard 2PL tank will be for the first time 

presented on the MSPO Kielce. It will be, especially externally, very close to the 

final configuration. 



www.zbiam.pl

Wojciech Zawadzki 

elastyczny system 

łączności 

Comp@n – flexible communication system 

Należący do Grupy WB gdyński Radmor wprowadza do 

oferty rodzinę radiostacji programowalnych Comp@n, 

charakteryzujących się niespotykaną dotąd na rynku uniwersalnością, 

elastycznością i łatwością dostosowania 

funkcjonalności do wymagań użytkownika. Radmor – 

company owned by the WB Group – introduces to its offer 

a new family of software defined radios named Comp@n. 

They are characterized by unparalleled versatility, flexibility 

and simplicity of adjustment of its functions for 

users’ demands. 

Najnowsza gama produktów wychodzi naprzeciw wymaganiom 

klienta, który oczekuje radiostacji mogącej zmieniać dynamicznie 

swoją funkcjonalność w zależności od specyfiki sytuacji i okoliczności 

w jakich ma zostać użyta. Zakres funkcjonalności jest definiowany 

poprzez oprogramowanie (SDR, Software Defined Radio). Dzięki temu to 

sam użytkownik decyduje o tym czy będzie to urządzenie o podstawowej 

funkcjonalności, czy będzie pracować w oparciu o bardziej złożone mechanizmy 

lub też umożliwi wykorzystanie wszystkich dostępnych funkcji. 

W przypadku obsługiwanych częstotliwości możliwy jest wybór trzech 

zakresów. Najbardziej uniwersalnym i zapewniającym największy wachlarz 

możliwości w zakresie obsługiwanych waveformów (WF) jest blok RF pracujący 

w zakresie 20÷520 MHz. Pozostałe dwa, z zawężonymi pasmami pracy, 

ukierunkowane są na uzyskanie niższej ceny produktu i wyższej wydajności 

pracy na jednym akumulatorze. 

Dzięki wyborowi produktów Radmoru możliwe jest uzyskanie kompromisu 

między mniejszymi kosztami urządzenia a większą elastycznością, pozwalającą 

na obsługę bardziej skomplikowanych WF-ów, tych obecnie oferowanych 

i tych, które powstaną w przyszłości. Największą zaletą opracowanego 

rozwiązania jest gotowość do opracowania wyspecjalizowanego bloku cyfrowego 

przetwarzania, zgodnego z konkretnymi, szczegółowymi wymaganiami 

klienta. 

The latest range of products comes ahead customers’ requirements, who 

expects radio capable to dynamically change its functionality depending on 

the specific situation and circumstances it is to be used. Functional range is 

defined by the software (SDR, Software Defined Radio). Thanks to that feature, 

it is the user himself who decide whether it will be a device with basic functionality 

or that will work on the basis of more complex mechanisms or even allow 

the use of all available functions. 

In case of frequencies supported, there is a choice of three ranges. The 

most versatile and providing the greatest range of capabilities supported 

waveforms (WF) is an RF block operating in the range from 20 to 520 MHz. 

The other two, with reduced operating bands, are aimed at obtaining lower 

product prices and higher efficiency on a single battery. 

With the choice of Radmor products, it is possible to achieve a compromise 

between lower device cost and greater flexibility, enabling support for 

more complex WF-s, those currently available on the market and those that 

will emerge in the future. The greatest advantage of this solution is the readiness 

to develop a specialized digital processing block, in accordance with 

specific, detailed requirements of the customer. 

The flexibility of the system allows its expansion to other, currently operated 

and future radios and communication systems. Thanks to that, it complements 

the core of the system with additional services and possible operational 

scenarios. 

Radmor SA constantly works on a comprehensive development of the 

system, adding functionality of individual components and developing 

new ones. 

Possibilities of use and range of applications for radios belonging to Comp@n 

family can be extended using a wide range of accessories, ranging from basic, 

such as antennas and power supplies, through headsets, programmers, and 

ending with the power amplifiers. Moreover, the vehicle adapter is a device 

that allows operation of a manual Comp@n radio in vehicles, including armoured 

ones, creating with a power amplifier a transportable set. It provides a secure 

mounting and allows rapid removal of the radio, without a break in its 

functioning. After installing the radio in the adapter, it automatically switches 

to work with the vehicle’s antenna system, ICT installation and power amplifier 

(if installed). In such a set, the radio is powered by an onboard grid of the vehicle 

via adapter, while ensuring the charging of its battery. 

Additional accessories also make battery possible to work in backpack 

(capacity of 20 W) and mobile versions (with adapter and power amplifier 

with 50 W capacity). 


www.zbiam.pl

Elastyczność systemu umożliwia jego rozbudowę o inne aktualnie eksploatowane 

oraz przyszłe radiostacje i systemy łączności. W ten sposób 

uzupełnia trzon systemu o dodatkowe usługi i możliwe scenariusze operacyjne. 

Radmor S.A. stale pracuje nad kompleksowym rozwojem systemu, wzbogacając 

funkcjonalności poszczególnych jego elementów i opracowując 

nowe. 

Możliwości i zakres zastosowań radiostacji należących do rodziny Comp@n 

można rozszerzyć, wykorzystując szeroką gamę akcesoriów, poczynając 

od podstawowych, jak na przykład anteny i zasilacze, poprzez zestawy 

nagłowne, programatory, a kończąc na wzmacniaczach mocy. Z kolei adapter 

pojazdowy jest urządzeniem umożliwiającym pracę doręcznej radiostacji 

Comp@n w pojazdach, także opancerzonych, tworząc wraz z wzmacniaczem 

mocy zestaw przewoźny. Zapewnia on pewne zamocowanie i szybkie 

wyjęcie radiostacji, bez przerwy w jej działaniu. Po zamontowaniu radiostacji 

w adapterze automatycznie przełącza się ona na współpracę z pojazdowym 

systemem antenowym, instalacją teleinformatyczną pojazdu i wzmacniaczem 

mocy (jeśli jest zainstalowany). W takim zestawie radiostacja 

zasilana jest poprzez adapter z sieci pokładowej pojazdu, przy jednoczesnym 

zapewnieniu ładowania jej z zasilacza akumulatorowego. 

Dodatkowe akcesoria umożliwiają ponadto pracę radiostacji w wersjach 

plecakowej (o mocy 20 W) i przewoźnej (z adapterem i wzmacniaczem 

mocy 50 W). 

Obecnie Radmor S.A. w ramach rodziny Comp@n oferuje radiostacje 

Comp@n H07, Comp@n H08 i Comp@n H09. 

Radiostacja Comp@n H07 - cyfrowa mowa i dane 

Wersja H07 może zostać zastosowana jako środek łączności żołnierza i jako 

pomocniczy środek łączności do instalacji stacjonarnej oraz na pojazdach 

kołowych. Przeznaczona jest do łączności fonicznej, w tym: łączności taktycznej 

bliskiego zasięgu VHF i UHF dla sił lądowych; łączności taktycznej 

bliskiego zasięgu VHF dla sił lotniczych; łączności ze służbami paramilitarnymi 

i cywilnymi, wykorzystującymi kanały radiowe i rodzaje modulacji dostępne 

w radiostacji. 

Radiostacja Comp@n H08 - waveform klasy EPM 

Radiostacja Comp@n H08 jest radiostacją doręczną wykonaną w technologii 

SDR, opracowaną z wykorzystaniem platformy sprzętowej wspólnej dla 

wszystkich produktów tej rodziny. Radiostacja ma zaimplementowany m.in. 

waveform hoppingowy W2FH, umożliwiający realizację jednoczesnej transmisji 

mowy i danych (danych z portu szeregowego, danych GPS, danych Situation 

Awareness). W2FH dysponuje mechanizmem synchronizacji, który 

nie wymaga użycia GNSS (np. GPS). 

Radiostacja Comp@n H09 - BMS IP, NBWF 

W radiostacji Comp@n H09 zaimplementowano szereg waveformów umożliwiających 

łagodne przejście pomiędzy klasycznymi systemami a systemami 

zarządzania polem walki BMS. BMS IP WF umożliwia integrację z sieciami 

IP, jednoczesną transmisję głosu i danych (dane IP, dane pochodzące z sensorów, 

transparentna transmisja danych z portu szeregowego, dane GPS, 

dane SA - Situation Awareness, zwiększone zasięgi usług mowy i danych – 

multihop relay). 

Currently, Radmor SA offers three products within the family of Comp@n radios, 

namely: Comp@n H07, Comp@n H08 and Comp@n H09. 

Comp@n H07 radio – digital speech and data 

H07 version can be used as a means of communication by soldiers and as 

an auxiliary means of communication for stationary sets as well as on 

wheeled vehicles. It is designed for voice communications, including VHF 

and UHF short-range tactical communications for land forces; VHF short- 

-range tactical communications for air force; communications with paramilitary 

and civilian services, utilizing radio channels and modulation types 

available in radio. 

Comp@n H08 radio – EPM class waveform 

Comp@n H08 version is a hand-held radio made in SDR technology, developed 

with the use of a common platform for all products of this family. This radio 

has implemented W2FH hopping waveform, enabling simultaneous 

transmission of voice and data (data from the serial port, GPS data and Situation 

Awarness data). W2FH has a synchronization mechanism that does not 

require the use of GNSS (eg. GPS). 

Comp@n H09 radio – BMS IP, NBWF 

The Comp@n H09 radio has implemented a series of waveforms enabling 

a smooth transition between the classical systems and battlefield management 

systems. BMS IP WF allows integration with IP networks, simultaneous 

voice and data transmission (IP data, sensors data, transparent transmission of 

data from the serial port, GPS data, Situation Awareness data, increased ranges 

of voice and data services - multihop relay). 

Wojciech Zawadzki 



Jeden z dwóch wdrożeniowych egzemplarzy SPZR Poprad w docelowej konfiguracji niedługo przed przekazaniem wojsku. 

One of the two trial Poprad self-propelled anti-aircraft systems in their final configuration just before their delivery to the army. 

Meandry Poprada 

Intricacies of Poprad 

Pod koniec ubiegłego roku podpisana została umowa pomiędzy Inspektoratem Uzbrojenia i PIT-RADWAR S.A., określająca 

warunki dostawy Siłom Zbrojnym RP – Samobieżnych Przeciwlotniczych Zestawów Rakietowych Poprad, 

ważnego elementu systemu przeciwlotniczego najniższego szczebla naszej armii. Zamówienie na Poprady było jednym 

z najdłużej wyczekiwanych przez polski przemysł obronny i stało się zwieńczeniem ponad 15 lat prac badawczo- 

-rozwojowych oraz wdrożeniowych. By the end of last year, the Armament Inspectorate and PIT-Radwar company 

signed a contract on delivering to the Polish Armed Forces the Poprad self-propelled anti-aircraft missile systems 

(SPZR Poprad), an essential element of low altitude anti-aircraft system in Polish army. The order for Poprads was 

one of the most expected in Polish defense industry, and was a crowning of over 15 years of R&D and trial work. 

Idea skonstruowania polskiego samobieżnego zestawu przeciwlotniczego 

najniższego szczebla pojawiła się w Polsce w latach 90., czyli w czasach 

kiedy finalizowano tutaj właśnie prace nad przenośnym przeciwlotniczym 

zestawem rakietowym Grom. 

Prace studyjne podjęto w Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia, 

a następnie – wspólnie z Wojskowymi Zakładami Mechanicznymi z Siemianowic 

Śląskich, mającymi odpowiadać za nośnik – zawarto w listopadzie 

1999 r. umowę z Komitetem Badań Naukowych na realizację projektu „Samobieżny 

zautomatyzowany system rakiet przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 

uzbrojony w zestaw rakiet przeciwlotniczych Grom”. W 2000 r. pokazany 

został demonstrator systemu na samochodzie Land Rover Defender 110, 

a w 2001 r. na podwoziu BRDM-a-2. Działającego prototypu nie udało się 

jednak zbudować i projekt w tym kształcie zakończył się niepowodzeniem. 

The idea of designing Polish self-propelled anti-aircraft missile system for 

fighting air targets at lowest altitude appeared in Poland in the 1990s, that is 

when the work on Grom mobile anti-aircraft missile system was finalized. 

The R&D work started at Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia 

(WITU), and next – in cooperation with WZM in Siemianowice Śląskie which 

was responsible for the carrier – a contract with State Committee for Scientific 

Research (KBN) was signed in November 1999 for a trial project of a self-propelled 

automated system of anti-aircraft short-range system armed 

with Grom anti-aircraft missile systems. 

In 2000, a demonstrator was exhibited on the Defender Land Rover 110, 

and in 2001on the BRDM-a-2 chassis. However, the prototype was not successful 

– it did not work – and the project in this shape was a failure. 

At the break of 2001 and 2002, RADWAR Science-Production Center of 


www.zbiam.pl

Na przełomie 2001 i 2002 r. do dotychczasowych wykonawców dołączyło 

Centrum Naukowo-Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR S.A., które 

stało się faktycznym liderem projektu. RADWAR wniósł do niego kompetencje 

zdobyte podczas prac nad samobieżnym zestawem przeciwlotniczym 

Loara i przeciwlotniczym zestawem artyleryjskim Blenda. W ramach 

tego ostatniego opracowano optoelektroniczną głowicę śledzącą ZGS-158, 

która mogła stanowić bazę do opracowania głowicy Poprada. RADWAR dysponował 

także Mobilną Małogabarytową Stacją Radiolokacyjną (MMSR) bliskiego 

zasięgu, pracującą w paśmie S, powstałą na bazie radaru wstępnego 

wykrywania i wskazywania celów RSWW-148 zestawu Loara. Fakt dysponowania 

własną: głowicą optoelektroniczną, radarem i pociskiem Grom pozwalał 

na rezygnację z urządzeń importowanych, jeśli chodzi o kluczowe elementy 

zestawu. Istotną rolę w zakresie integracji systemu Poprad z rakietami 

Grom odegrały: Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowe Telesystem-Mesko Sp. 

z o.o. i Zespół Elektroniki Kwantowej Wojskowej Akademii Technicznej. 

Głowica została zintegrowana z mechanizmami startowymi (odpowiadało 

za nie CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o.) do czterech pocisków Grom w pojemnikach 

transportowo-startowych, umieszczanych w wyrzutniach 

Głowica obserwacyjno-śledząca zestawu Poprad z założonymi czterema wyrzutniami pocisków 

Grom. Poprad’s surveillance and tracking head with four Grom missile launchers 

Wdrożeniowy Poprad w położeniu bojowym... A trial Poprad in combat position… 

i z układem chłodzenia detektorów głowic pocisków (ZM Mesko S.A.). Całość 

umieszczono na hydraulicznie podnoszonej, rozsuwanej teleskopowo 

kolumnie. 

Z głowicą współpracowały także: komputer kierowania ogniem; system 

nawigacji inercyjnej; system łączności i transmisji danych; układ autonomicznego 

zasilania z baterią akumulatorów, zapewniających ponad jednogodzinną 

pracę. Obsługę stanowiło dwóch żołnierzy – kierowca i operator. 

Sterowanie działaniem zestawu odbywało się za pomocą wynośnego terminalu. 

Dzięki środkom łączności i transmisji danych możliwa była współpraca 

z zewnętrznymi środkami wskazywania celów i systemami dowodzenia 

OPL, np. radarem MMSR czy systemem dowodzenia OPL Łowcza/Rega. Do 

pocisków Grom skonstruowano nowy mechanizm startowy, zapewniający 

pełną automatyzację procesu przygotowania do startu, a także układ chłodzenia 

detektorów głowic z butlami (po jednej na dwie wyrzutnie) z azotem, 

co zapewniło wydłużenie czasu znajdowania się pocisków w stanie 

gotowości do odpalenia i umożliwiało ich wielokrotne wykorzystanie. Na 

tym etapie prac nośnikiem był samochód terenowy Iveco 40.10WM. 

Prototypowy zestaw Poprad został skompletowany wiosną 2003 r., 

a w grudniu tegoż roku odpalono z niego pierwsze pociski Grom na poligonie 

Ośrodka Badań Dynamicznych WITU w Drawsku Pomorskim. 

Jesienią 2004 r., 21 października i 1 grudnia, zrealizowano na poligonie 

w Ustce ostatni cykl strzelań w ramach projektu badawczo-rozwojowego. 

Ich przebieg był pomyślny. Szefostwo Wojsk OPL Wojsk Lądowych włączyło 

do swych planów rozwoju pozyskanie co najmniej 32–44 zestawów. 

Z planów tych nic nie wyszło, a na przeszkodzie stanął brak decyzji 

w sprawie nośnika zestawu. We wrześniu 2006 r., na fali polonizacji Poprada, 

Professional Electronics (CNPEP RADWAR) joined the project, and became 

its actual leader. RADWAR brought in competences gained during the work 

on Loara self-propelled anti-aircraft system and Blenda anti-aircraft artillery 

system. Within this last project, the ZGZ-158 optoelectronic tracking head 

was designed, and it was to be a base for developing a head for Poprad. 

RADWAR also had a short-range small-dimension mobile radiolocation station 

(MMSR), working in S-band, and based on the RSWW-148 radar of initial 

target acquisition of Loara system. The fact that designers had their own 

optoelectronic head, a radar and a Grom missile, made it possible to resign 

from imported devices, if it comes to the key elements of the system. An 

important role in integrating Poprad system with Grom missiles was played 

by Telesystem-Mesko Center for Development and Implementation (CRW 

Telesystem-Mesko) and the Military University of Technology’s (WAT) Quantum 

Electronics Group. 

The head was integrated with launching mechanisms (for which CRW Telesystem-Mesko 

was responsible) to four Grom missiles in transport and 

starter pods placed in launchers, and with the cooling system of detectors 

of missile heads (ZM Mesko SA). All of it was housed in a hydraulically leveled 

and telescopic tube. 

With the head also cooperated the following: fire control computer; inertial 

navigation system; data communication and transmission system; and 

autonomic power supply system with batteries, ensuring over an hour of 

operation. The crew of two (driver and operator) serviced the system controlled 

by means of a detachable console. 

Owing to data transmission and communication, it was possible to cooperate 

with external devices of target acquisition and anti-aircraft defense 

command systems, for example MMSR radar, or Łowcza/Rega anti-aircraft 


www.zbiam.pl

...i marszowym. 

...and marching position. 

wspólnie z AMZ Kutno, pokazano zestaw wykorzystujący jako nośnik samochód 

opancerzony Dzik w odmianie z platformą ładunkową. Propozycja nie 

wzbudziła jednak zainteresowania wojskowych, którzy pod wpływem doświadczeń 

z misji ekspedycyjnych, wymagali dla zestawu przeciwlotniczego 

osłon balistycznych, ochrony podwozia przez skutkami improwizowanych 

urządzeń wybuchowych i min! 

Na początku 2007 r. oceniono, że idealny nośnikiem dla Poprada będzie 

Żubr z AMZ Kutno. Jesienią 2010 roku w odpowiednio zmodyfikowanej wersji 

Żubr-P został on formalnie wskazany jako nośnik zestawu i zamówiony 

przez Departament Zaopatrywania Sił Zbrojnych MON. 

12 listopada 2010 r. podpisano umowę na realizację pracy „Samobieżny 

przeciwlotniczy zestaw rakietowy Poprad”. Jej budżet ustalono na 

18 512 497,35 PLN (brutto), a termin zakończenia wyznaczono na 30 listopada 

2011 r. Kwota ta nie obejmowała zakupu dwóch podwozi Żubr-P, pozyskanych 

w ramach odrębnego postępowania i czterech pocisków Grom, 

które MON miał wydzielić do przeprowadzenia badań zdawczo-odbiorczych. 

W planach zakupów MON zapisano pozyskanie do 2018 r. 17 Popradów, 

a docelowo - w kolejnych latach - docelowo 48. 

Długi finisz 

Harmonogram pracy przewidywał przekazanie obu podwozi Radwarowi 

w marcu 2011 r. i skompletowanie pierwszego zestawu do badań zakładowych 

w czerwcu tegoż roku. Drugi, po wprowadzeniu poprawek wynikających 

z badań zakładowych, miał zostać ukończony na przełomie sierpnia 

i września 2011 r. i zostać przekazany do prób zdawczo-odbiorczych. 

Jego próby ogniowe miały zostać zrealizowane pod koniec września. 

Wkrótce jednak okazało się, że terminy te są nierealne do dotrzymania. 

Pojawiły się problemy z nośnikiem, który na skutek wysokich wymagań, co 

do poziomu ochrony balistycznej, okazał się być przeciążony, co wpływało 

na ograniczenie jego mobilności. Skupienie mas w przedniej części pojazdu 

sprawiało, że przednia oś była przeciążona. Masa zestawu zbliżała się do granicznej 

wartości 15 ton, nie pozostawiając marginesu na ewentualne modernizacje, 

czy nawet zabranie całości wyposażenia w warunkach bojowych. 

Konieczne było także wprowadzenie zmian w wyposażeniu 

i oprogramowaniu zestawów w stosunku do prototypu na innym nośniku, 

dotyczyło to m.in. sensorów głowicy optoelektronicznej oraz systemu łączności 

i transmisji danych, a także oprogramowania sterującego i komputera 

kierowania ogniem. Uwzględniono także zmiany wynikające z postępu 

techniki i doświadczenia zdobytego w programie eksportowego zestawu 

Kobra. 

W efekcie, badania zestawów rozpoczęto z rocznym opóźnieniem, 

a pierwsze strzelania na poligonie w Ustce zrealizowano w październiku i listopadzie 

2012 r. W tym samym czasie, w Planie modernizacji technicznej Sił 

Zbrojnych RP w latach 2013–2022, założono do końca 2021 r. zakup 77 Popradów. 

W 2013 r. komisja wojskowa nadzorująca program sformułowała wiele 

uwag dotyczących ich przebiegu, w większości związanych z nośnikiem. 

Poskutkowało to m.in. kolejną zmianą wymagań co do odporności balistycznej 

– kabina miała teraz otrzymać opancerzenie w poziomie 2 wg STA- 

NAG 4569A, a przedział transportowy miał być nieopancerzony. Poziomu 

defense control system. For Grom missiles, a new launching mechanism was 

designed, ensuring full automation of the launching process, as well as 

a cooling system for head detectors with nitrogen bottles (one per two 

launchers), which prolonged the alert time of missiles ready to be launched, 

and allowed for its multiple use. At the time, the Iveco 40.10WM off-road 

truck was the carrier. Poprad’s prototype was complete in the spring of 2003, 

and in December it launched the first Grom missiles on Drawsko-Pomorskie 

military training field. 

In the fall of 2004, on October 21 and December 1 in Ustka, the last series 

of launches within the research and development project was carried out. 

They were successful, and the Land Forces’ anti-aircraft defense decided to 

obtain at least 32-44 such systems within their development plans. 

The plans, however, remained only plans, as there was no decision about 

the system’s carrier. In September 2006, the system based on Dzik armored 

vehicle (with cargo platform version) as a carrier (by AMZ Kutno) was exhibited. 

However, the proposition was not interesting to the military decision- 

-makers who required ballistic protection for the anti-aircraft system and for 

chassis against the IEDs and mines. 

At the beginning of 2007, it was decided that Żubr vehicle by AMZ Kutno 

was an ideal carrier for Poprad. In the fall of 2010, Żubr-P in its modified version 

was officially indicated as a carrier of Poprad system and ordered by the 

Polish Armed Forces’ Procurement Department. 

On November 12, 2010, a contract was signed for the production of Poprad 

self-propelled anti-aircraft missile system with the budget of PLN 

18,512,497,35 (gross amount), with the deadline set at November 30, 2011. 

The amount did not cover the purchase of two Żubr-P chases, acquired 

within a separate procedure, and four Grom missiles which the MoND was 

to provide for delivery and commissioning tests. In the procurement plan, 

Polish MoND included acquiring 17 Poprads up to 2018, and in the following 

years – another 48. 

Long Finish 

The working schedule assumed a delivery of both chases to RADWAR company 

in March 2011, and completing the first system for the tests in the plant 

in June of the same year. The second system, after few corrections, was to be 

finished at the break of August and September of 2011, and then undergo 

delivery and commissioning tests. Fire tests were to be carried out at the 

end of September. 

However, soon it turned out that these deadlines were unreal. There were 

problems with the system carrier, which, as a result of high requirements for 

ballistic shield, appeared too heavy, which limited its mobility. The concentration 

of weight in the front part of the vehicle made the front axe overloaded. 

The system’s weight was nearing the border limit of 15 tons, not leaving 

any room for potential modernization or even mounting the entire 

equipment in combat conditions. It was necessary to introduce changes in 

equipment and software of these systems on a different carrier, which meant 

changes to such elements as sensors of optoelectronic head and data 

communication and transmission system, or control software and fire control 

computer. Also, the changes stemming from technology update and 


www.zbiam.pl

Stanowisko operatora zestawu z wynośnym komputerem kierowania ogniem i dżojstikiem sterowania 

głowicą. Widoczne także dwie radiostacje RRC9311AP. Operator’s seat, with a detachable 

fire control computer and a head control joystick; also seen two RRC9311AP radio stations 

ochrony dna nie zmieniono. Konieczne było przekonstruowanie nośników 

i przeprowadzenie ich uzupełniających prób. Zalecenia wyszły Popradowi 

na dobre, masa bojowa zmalała o niemal dwie tony, udało się wyeliminować 

przeciążenie przedniej osi i poprawić charakterystyki trakcyjne. 

Poprawki i próby zakładowe – najpierw nośników, a potem obu zestawów 

– zajęły ponad rok. Uzupełniające badania zdawczo-odbiorcze dwóch 

Popradów partii wdrożeniowej zostały pozytywnie zrealizowane w okresie 

wrzesień – listopad 2014 r. 

Przygotowania do rozpoczęcia negocjacji z dostawcą zajęły MON kolejnych 

kilka miesięcy, a zaproszenie do udziału w negocjacjach w trybie zamkniętym 

na temat dostaw Popradów, Inspektorat Uzbrojenia wysłał do 

PIT-RADWAR S.A. 24 sierpnia 2015 roku. Umowę zawarto 16 grudnia 2015 r., 

a jej wartość to 1 083 500 000 PLN (brutto). Przewiduje ona dostawę 77 zestawów 

Poprad. W 2018 r. dostarczonych ma być 14 zestawów, w latach 2019 

i 2020 po 22, zaś w 2021 r. ostatnich 19. Wraz z nimi dostarczony ma zostać 

pakiet szkoleniowy w zakresie: eksploatacji, obsługi, napraw i remontów. 

Umowa nie obejmuje zakupu pocisków rakietowych. W ramach kontraktu 

do standardu seryjnego zostaną doprowadzone także dwa egzemplarze 

wdrożeniowe, które obecnie wykorzystywane są do zadań szkoleniowych 

(w Centrum Szkolenia Sił Powietrznych i 8. Koszalińskim Pułku Przeciwlotniczym, 

oba w Koszalinie). 

Poprady mają wejść do uzbrojenia jednostek i pododdziałów OPL Wojsk 

Lądowych: trzech pułków przeciwlotniczych, a także dywizjonów przeciwlotniczych 

brygad zmechanizowanych wyposażonych w KTO Rosomak 

i ośrodków szkolenia. 

Pierwsze zestawy seryjne zostaną skompletowane w drugiej połowie 

2017 r., a losowo wybrane egzemplarze pierwszej partii poddane zostaną 

pełnym badaniom wojskowym w placówkach naukowo-badawczych, akredytowanych 

w przeprowadzaniu testów w zakresie obronności i bezpieczeństwa 

(OiB). Niemal dwuletni okres od podpisania umowy do rozpoczęcia 

ww. badań jest związany z uruchomieniem „łańcucha dostaw” 

wyposażenia do Popradów w standardzie seryjnym, a także wprowadzenia 

niezbędnych modyfikacji związanych z dodatkowymi wymaganiami technicznymi 

sformułowanymi przez zamawiającego w trakcie negocjacji umowy. 

W pierwszej kolejności dotyczą one systemu teleinformatycznego, który 

musi zostać dostosowany do pracy w sieciocentrycznym środowisku 

wymiany informacji niejawnych. Wymagać będzie to instalacji dodatkowych 

urządzeń utajniających, a także radiostacji szerokopasmowej (typ nie 

został jeszcze wybrany przez MON). Konieczne będą także modyfikacje 

oprogramowania. 

Zmiany zajdą także w ukompletowaniu głowicy optoelektronicznej, 

w której kamera termowizyjna z importu zostanie zastąpiona urządzeniem 

z PCO S.A. Głównym orężem Popradów będą na razie pociski Grom. Mechanizmy 

startowe Popradów umożliwiają także wykorzystanie nowych pocisków 

Piorun, podpisanie umowy na ich zakup ma nastąpić w bieżącym roku, 

a uruchomienie seryjnej produkcji i dostaw jest planowane na rok 2017. Zapewne 

to one będą standardowym uzbrojeniem zestawów samobieżnych, 

choćby ze względu na znacząco większą efektywność bojową i lepsze charakterystyki 

przestrzenne, m.in. zasięgu zwalczania celów 6500 m. 

Zestaw Poprad, już z wojskową tablicą rejestracyjną, podczas prób eksploatacyjno-wojskowych 

i strzelań doświadczalnych, które odbywały się na Centralnym Poligonie Sił Powietrznych w Ustce 

w maju bieżącego roku. Poprad system with a military license plate during exploitation and military 

tests and experimental fire tests, which were carried out on the Air Force Central Training Field 

in Ustka in May 2016. Photo: Jarosław Barczewski/CSSP 

experience gained in Kobra export program were taken into account. 

In effect, the tests of the systems started with an almost a yearly delay, 

and the first fire tests in Ustka were carried out in October and November of 

2012. At the same time, in the Technical Modernization Plan for the Polish 

Armed Forces 2013-2022, the procurement of 77 Poprad systems was planned 

at the end of 2021. In 2013, a military commission supervising the program 

expressed their many remarks on the program, mostly about a carrier. 

This resulted in another change of requirements which meant the cabin was 

to receive ballistic protection of Standardization Agreement (STANAG) 

4569A Level 2, and transport compartment was not to be armored. The protection 

level of the bottom was not specified. It was necessary to redesign 

carriers and do additional tests. These recommendations however only added 

to the quality of Poprad – its weight went down by almost two tons, the 

front axe was no longer overloaded, and traction improved. 

The corrections and factory tests – first of the carriers, and later of both 

sets (systems) – took over a year. Complementary delivery and commissioning 

tests of both Poprad systems of the trial series successfully ended in 

September-November, 2014. 

Preparation for starting negotiations with a supplier took the MoND 

another several months, and the invitation for closed-door negotiations 

about Poprad deliveries was sent by the Armament Inspectorate to PIT- 

-RADWAR on August 24, 2015. A contract, valued at PLN 1,083, 500, 000 

(gross amount), was concluded on December 16, 2015, and said about a delivery 

of 77 Poprad systems: in 2018 – 14; in 2019 and 2020 – 22 each year; and 

in 2021 – 19. Poprad systems will also be complemented with training packages 

for exploitation, servicing, repairs and overhauls. The contract does 

not cover the purchase of missiles. Within the contract, two trial units will be 

updated to a series standard; they are presently used for training (in the Air 

Force Training Center and the 8th Anti-Aircraft Regiment in Koszalin). 

Poprads will enter the arsenal of the Land Forces: three anti-aircraft regiment, 

anti-aircraft divisions of mechanized brigades with Rosomak IFVs, as 

well as go to training centers. 

The first serial systems will be completed in the second half of 2017, and 

randomly selected vehicles of the first series will undergo full military tests 

in research and scientific institutions accredited in defense and security testing. 

This almost two-year period between signing the contract and the 

above mentioned testing is related with the launch of the “delivery chain” of 

the equipment for Poprads in serial standard, and also introducing essential 

modifications resulting from additional technical requirements expressed 

by the customer during negotiations. 

First of all, the IT and communication system will have to be adjusted to 

work in network-centric environment of classified information exchange. 

This will impose the installation of additional encrypting devices, as well as 

wideband radio station (MoND has not yet been decided on its type). Software 

will also need to be modified. 

The changes will also consider the optoelectronic head, where imported 

thermal camera will be replaced by a device manufactured by PCO company. 

The main armament of Poprads for the time being will be Grom missiles. 

Poprad’s launch mechanisms allow for the use of new Piorun missiles, a contract 

for their purchase will be signed this year, and a start of serial production 

and deliveries is planned for 2017. These missiles will probably be the 

standard armament for the self-propelled systems as they are significantly 

more effective and have better space parameters, such as target acquisition 

of 6,500 meters. 



www.zbiam.pl

Technologia najwyższej odporności 

sprawdzona w warunkach bojowych 

EAGLE Family of Vehicles 

IRB 

Defense Solutions for the Future 

ASCOD 

gdels.com

Maciej Szopa 

Według pierwotnego projektu Hipopotam miał być bazą dla kołowego transportera rozpoznania inżynieryjnego, możliwe są jednak inne jego zastosowania. 

According to the original project Hipopotam was going to be a base for engineer reconnaissance vehicle, there are other other options fot it’s use. 

Hipopotam i Tur V 

tegoroczne propozycje AMZ-KUTNO 

Hipopotam and Tur V - the newest proposals from AMZ-KUTNO 

Firma AMZ-KUTNO S.A. to obecnie największy prywatny producent pojazdów opancerzonych w Polsce. Praktycznie co roku na 

jej ekspozycji na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach prezentowane są nowości. W tym roku przedsiębiorstwo 

kładzie główny nacisk na dwa, konsekwentnie promowane i rozwijane od lat, produkty: ciężki pływający kołowy 

transporter opancerzony Hipopotam i pojazd opancerzony Tur V. Pierwszy z nich jest propozycją ciężkiego pojazdu kołowego 

do specjalistycznych zadań, uzupełniającego lżejszego Rosomaka, drugi to kandydat na perspektywiczny pojazd dla Wojsk 

Specjalnych. The AMZ-KUTNO S.A. Company is presently the biggest private manufacturer of armored vehicles in Poland. Practically 

every year during the MSPO Kielce, the company presents something new. This year the company emphasize two consequently 

promoted products developed during the recent years: Hipopotam heavy amphibious wheeled APC and Tur V armored 

vehicle. The first is proposed as a specialized APC to supplement the lighter Rosomak APC, while the second is proposed as 

a future special operations force vehicle. 

CKPTO Hipopotam powstał przed kilkoma laty w ramach projektu finansowanego 

ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 

Za jego opracowanie odpowiadało konsorcjum, którego liderem 

było AMZ-KUTNO S.A., a w jego skład wchodziły także: 

Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej, Wojskowy Instytut Techniki Pancernej 

i Samochodowej, Wojskowa Akademia Techniczna, Politechnika 

Gdańska i Przemysłowy Instytut Motoryzacji. Wszystkie zasadnicze zespoły 

ośmiokołowego podwozia pojazdu, w tym: rama, zawieszenie i elementy 

przeniesienia napędu, zostały zaprojektowane od podstaw na potrzeby tej 

konstrukcji. Pierwsze informacje o nowym transporterze kołowym pojawiły 

się w roku 2011, kiedy zaprezentowano jego wizję komputerową i makietę. 

W roku kolejnym był już gotowy prototyp w wersji przeznaczonej jako pojazd 

bazowy Kołowego Transportera Rozpoznania Inżynieryjnego (KTRI). 

Producent niezwłocznie postanowił się nim pochwalić i Hipopotam został 

pokazany na wrześniowym MSPO. Od tej pory gigant z Kutna jest stałym 

bywalcem kieleckiego salonu, a przy okazji jednym z największych prezentowanych 

tam obiektów. 

Największym atutem Hipopotama jest jego zdolność do samodzielnego 

pokonywania przeszkód wodnych przy masie około 30 ton. Biorąc pod 

uwagę, że masa własna pojazdu wynosi 26 ton, daje to możliwość zabrania 

czterotonowego ładunku użytecznego! To bardzo dobry rezultat, czyniący 

z Hipopotama jedną z niewielu konstrukcji o podobnych cechach na świecie. 

To zaś połączone jest z wysoką odpornością na ostrzał jak na transporter 

kołowy - bazowy pancerz zapewnia 1 poziom ochrony balistycznej wg 

STANAG 4569A, ale dodatkowe opancerzenie kompozytowe pozwala 

Hipopotam Armored Personnel Carrier (APC) has been developed a few 

years ago, as a project financed by Ministry of Science and Higher Education. 

The development works were conducted by a consortium led by AMZ-KUT- 

NO S.A., the consortium included Military Engineering Institute, Military 

Technology Institute, Military Armor and Motor Transport Technology Institute, 

Gdańsk Institute of Technology, and Industrial Automotive Institute. All 

Największym atutem Hipopotama jest jego zdolność do samodzielnego pokonywania 

przeszkód wodnych przy masie około 30 ton. The biggest advantage of the Hipopotam is its 

capability to cross the water obstacles autonomously, while the APC’s weight is around 30 tons. 


www.zbiam.pl

BATERIA PRZECIWLOTNICZA 

Z ARMATAMI KAL. 35 MM 

Bateria przeciwlotnicza z armatami kal. 35 mm to system 

artyleryjski z amunicją programowalną przeznaczony do 

zwalczania celów powietrznych, w tym bezpilotowych środków 

latających (UAV), samolotów myśliwskich i helikopterów oraz 

lekko – opancerzonych celów naziemnych i nawodnych i bomb 

kierowanych – w odległości do 5000 m i na wysokości do 3500 m. 

System przy odpowiedniej konfiguracji baterii może dysponować 

nawet dziesięcioma kanałami celowania. 

SYSTEM 

DOWODZENIA 

WYŻSZEGO 

SZCZEBLA 

WG-35 

ZDPSR 

BYSTRA 

AG-35 

PIT-RADWAR Spółka Akcyjna 

ul. Poligonowa 30, 04-051 Warszawa 

tel. centrala 22 540 22 00 

office@pitradwar.com, www.pitradwar.com

Hipopotam – parametry techniczne 

Hipopotam – data sheet 

Masa własna 

26 ton 

Empty weight 

26 tons 

Ładowność 

4 tony (maksymalnie 5 ton) 

Useful load 

4 tons (maximum 5 tons) 

Maksymalna masa do pływania 

30 ton 

Maximum amphibious weight 

30 tons 

Dopuszczalna masa całkowita 

32 tony 

Fully loaded weight 

32 tons 

Napęd 

silnik wysokoprężny Deutz TCD 2015 

V08 Euro 3 o mocy 480 kW/652 KM 

lub opcjonalnie MTU/Iveco 

Powerplant 

Deutz TCD 2015 V08 Euro 3 Diesel 

engine, 480 kW/652 KM 

or optionally MTU/Iveco 

Napęd w wodzie 

dwa pędniki strugowodne Ultra 

Dynamics Ltd. UltraJet, o mocy 90 

kW każdy 

Water propulsion 

two hydrojet propellers Ultra 

Dynamics Ltd. UltraJet, 90 kW each 

Układ przeniesienia napędu 

automatyczna 

Transmission 

automatic 

Prędkość maks. na lądzie 

100 km/h 

Maximum road speed 

100 km/h 

Prędkość maks. w wodzie 

ok. 11 km/h 

Maximum speed in water 

around 11 km/h 

zwiększyć go do poziomu 4. Dużą odporność na wybuchy uzyskano m.in. 

dzięki systemom ochrony indywidualnej załogi (np. siedziska przeciwwybuchowe). 

Pojazd jest przystosowany do montażu ZSMU. 

Według pierwotnego projektu, pojazd miał być bazą dla kołowym transporterem 

rozpoznania inżynieryjnego i właśnie w tej wersji powstał jego 

prototyp. Miał on dysponować 5-osobową załogą (dowódca, kierowca-mechanik, 

dwóch zwiadowców saperów i zwiadowca-chemik) i być wyposażony 

w wiele specjalistycznych urządzeń. Konstrukcja Hipopotama umożliwia 

jednak szybką adaptację wnętrza, w zależności od potrzeb użytkownika. 

Konsorcjum proponuje go Siłom Zbrojnym RP w różnych wariantach, sugerując 

możliwość jego wykorzystania np. jako: 

– mobilnego laboratorium bądź stanowiska dowodzenia - po wyposażeniu 

pojazdu w kabinę załogową (opancerzoną minimum na poziomie 1 wg 

STANAG 4569A) i ramę podkontenerową można będzie transportować 

znormalizowane kontenery ISO; 

– modułowego wozu wsparcia technicznego – po zamontowaniu na podwoziu 

specjalistycznego wyposażenia (podnośnik, lemiesz, urządzenie 

holownicze, urządzenie dźwigowe, system wyciągarek); 

– nośnika armatohaubicy kalibru 155 mm; 

– saperskiego nośnika specjalistycznego – po zintegrowaniu urządzeń (indukcyjny 

wykrywacz min, urządzenia hydroakustyczne, itp); 

– ciężkiego pojazdu transportowego ze skrzynią ładunkową. 

Druga propozycją jest pojazd opancerzony Tur V w układzie 4×4. Wóz ten 

powstał jako odpowiedź na wymagania na Wielozadaniowy Pojazd Wojsk 

Specjalnych (WPWS, wcześniej określany kryptonimem Pegaz). W ramach 

postępowania przetargowego planowane jest zamówienie kilkuset pojazdów, 

z czego w latach 2017-2022 pozyskanych ma być 105 dla Wojsk Specjalnych 

i Żandarmerii Wojskowej, a docelowo 280 pojazdów (150 dla WS 

i 130 dla ŻW). Po 2022 roku miałyby ruszyć dostawy także dla Wojsk Lądowych, 

które miałyby otrzymać znaczną ich ilość. Prace nad swoją propozycją 

WPWS firma AMZ-KUTNO zainicjowała w roku 2014, a już w sierpniu 

następnego roku gotów był jego prototyp. Tur V jest o tyle ważną pozycją 

Tur V powstał jako odpowiedź na wymagania na Wielozadaniowy Pojazd Wojsk Specjalnych. 

Tur V has been developed to meet requirements for Multi-role Special Operations Force Vehicle. 

the key component of the 8x8 vehicle, including the frame, suspension, power 

transmission, etc., have been developed from the scratch, especially for 

this APC. The first information about the new APC appeared in 2011, when 

its computer graphics impression and a mock-up were presented. In the 

following year a prototype was ready, in a version of a basic vehicle to build 

a Engineering Reconnaissance Vehicle (known as KTRI). The manufacturer 

decided to show it as soon as possible and the Hipopotam was presented 

during the September’s MSPO. Since that time the KUTNO’s Company is 

present at every edition of the Kielce’s military exhibition and is one of the 

biggest exhibitors. 

The biggest advantage of the Hipopotam is its capability to cross the water 

obstacles autonomously, while the APC’s weight is around 30 tons. The 

empty weight is around 27 tons, so the vehicle can carry over three tons of 

load! It is a very considerable achievement, since the Hipopotam is one of 

very few vehicles in the world with such capabilities. The weight means that 

the APC has very good armor protection, meeting the STANAG 4569A standards 

for 1 st level of ballistic protection, and the additional composite armor 

enables to increase the ballistic protection to the level 4. High resistance for 

explosions has been achieved, among others, due to the individual crew 

protection system (for example the explosion protection seats). The APC is 

prepared for the mounting of remotely controlled ZSMU. 

According to the original project, the APC was to be the base for wheeled 

engineering reconnaissance vehicle and that is why the prototype was built 

accordingly. The vehicle was to have a crew of five (commander, driver, two 

combat engineers-scouts, and a NBC-scout) and was to carry a set of specialized 

equipment. However, the design of the Hipopotam APC enables quick 

adaptation of the vehicle’s interior to the other roles, in accordance to the 

user’s demand. The consortium proposes the vehicle to the Polish Armed 

Forces, suggesting the following versions: 

– mobile laboratory or command post. If the vehicle receives a crew cab 

(armored at level 1/ STANAG 4569A) and a special frame it could transport 

typical ISO containers; 

Tur V został oparty na własnym, specjalnie opracowanym dla tej konstrukcji, podwoziu. 

Tur V was developed basing on the chassis, which had been designed and 

developed by the company itself. 


www.zbiam.pl

WOJSKOWY INSTYTUT TECHNIKI INŻY NIE RYJ NEJ 

im. profesora Józefa Kosackiego 

MILITARY INSTITUTE of ENGINEER TECHNOLOGY 

PN-EN ISO 9001:2009 

AQAP 2110:2009 

Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej realizuje prace 

naukowo-badawcze, prognozy, ekspertyzy jakościowe, prace 

wdrożeniowe, badania eksploatacyjne w zakresie: 

• maskowania, rozpoznania i fortyfikacji; 

• minerstwa, elektroniki i elektrotechniki; 

• maszyn inżynieryjnych, mostów i przepraw; 

• wydobywania, uzdatniania oraz oceny jakości wody. 

Instytut posiada wysoko wykwalifikowaną kadrę naukowo-badawczą, specjalistyczną 

bazę poligonową, unikatowe stanowiska badawcze oraz pomieszczenia do prac 

z materiałami niebezpiecznymi. 

Instytut uzyskał 101 patentów udzielonych przez Urząd Patentowy RP i 1 przez Urząd 

Patentowy USA, 62 prawa ochronne na wzory użytkowe oraz posiada ponad 200 

wdrożonych opracowań. 

WITI jako akredytowana przez PCA oraz Ministra Obrony Narodowej jednostka 

certyfikująca, wydaje certyfikaty na sprzęt techniczny wojsk inżynieryjnych oraz świadczy 

inne usługi dla sektora cywilnego. Instytut uzyskał certyfikat systemu zarządzania jakością 

zgodny z PN-EN ISO 9001:2009, AQAP 2110:2009 oraz koncesję MSWiA na wykonywanie 

działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, 

bronią i amunicją oraz obrotu technologią o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym. 

Military Institute of Engineer Technology (WITI) conducts 

research studies, implements R&D works, creates forecasts, 

issues quality expert opinions, assesses operational 

properties for equipment in four fundamental areas: 

• camouflage, reconnaissance; 

• mine-laying, mine-clearing, mine-detecting, electronics 

and electrical engineering; 

• fortifications, engineer machines, bridging and crossing systems; 

• water winning, treatment and water quality analysis. 

Our employees are highly qualified experts and scientists. We have special proving 

grounds, unique test stands and select rooms for work with hazardous materials. 

The Institute was granted by the Polish Patent Office 101 patents and 1 patent by 

the United States Patent and Trademark Office, 64 rights of protection for utility models 

and over 200 implemented projects. 

WITI is a PCA (Polish Accreditation Centre) and MON (Ministry of National Defence) 

– certified body and is authorized to issue certificates for engineer equipment, as well 

as to provide other services for the civil sector. 

We were awarded a quality management system certificate conformant with EN ISO 

9001:2008 (PN-EN ISO 9001:2009) and AQAP 2110:2009 standards and a MSWiA 

(Ministry of Internal Affairs and Administration) licence for conducting business 

in the area of production and trading in explosive materials, weapons and ammunition 

and trading in technology designated for military and police use. 

WYTWARZANIE, OBRÓT 

MATERIAŁAMI WYBUCHOWYMI, 

BRONIĄ I WYROBAMI 

AKREDYTOWANE 

LABORATORIA BADAWCZE 

AB 151 

4/MON/2013 

CERTYFIKACJA SPRZĘTU 

INŻYNIERYJNEGO 

AC 022 

50-961 WROCŁAW, ul. Obornicka 136, POLAND 

tel. (+48) 713-47-44-40, (+48) 713-47-44-50, fax: (+48) 713-47-44-04 

www.witi.wroc.pl witi@witi.wroc.pl 

5/MON/2014

– modular technical support vehicle 

- when the vehicle is provided 

with specialized equipment (a crane, 

a dozer, towing equipment, 

winch system, etc.); 

– chassis for 155mm gun-howitzer; 

– combat engineer vehicle, for 

example mine detection vehicle 

with electronic mine detector or 

hydro-acoustic detector; 

– heavy transport vehicle with trailer 

for load. 

The second proposal is the Tur V 

4x4 armored vehicle. It has been developed 

to meet requirements for 

Multi-role Special Operations Force 

Vehicle (earlier known under Pegaz 

code name). An order for a few hundred 

vehicles is expected, with 105 

ordered during 2017-2022 for SOF 

and Military Police service and ultimate 

order for 280 vehicles (150 for 

SOF and 130 for MP). After 2022 also 

the Army is expected to order considerable 

number of these vehicles. 

The AMZ-KUTNO Company started 

works on such vehicle in 2014 and 

already in August 2015 the prototype 

was ready. Tur V is important for 

the company since it was developed 

basing on the chassis, which 

Tur V – parametry techniczne 

Tur V – data sheet 

Masa własna 

9ton 

Empty weight 

9 tons 

Ładowność 

2tony 

Useful load 

2 tons 

Dopuszczalna masa całkowita 

11 tony 

Maximum weight 

11 tons 

Napęd 

silnik wysokoprężny MTU 6R / Iveco 

R6 240 kW/326KM 

Powerplant 

diesel engine MTU 6R/Iveco R6 

240 kW / 326KM 

Układ przeniesienia napędu 

automatyczna, 6-biegowa skrzynia 

biegów Allison, skrzynia rozdzielczo- 

-redukcyjna 

Transmission 

automatic, 6-gear gearbox 

Allison, reductor 

Prędkość maks. na lądzie 

100 km/h 

Maximum road speed 

100 km/h 

w portfolio AMZ-KUTNO, że został oparty na własnym, specjalnie opracowanym 

dla tej konstrukcji, podwoziu. To także pierwszy samochód tej firmy 

o konstrukcji ramowej, z układem napędowym 4×4 i niezależnym zawieszeniem. 

To ostatnie stworzono przy współpracy renomowanej firmy Timoney, 

tej samej która współpracowała przy zawieszeniu dla Hipopotama. 

Kabina została zespawana z blach ze stali pancernej i może pomieścić 

pięciu żołnierzy. Zapewnia poziom 2 ochrony balistycznej wg STANAG 

4569A (można ja zwiększyć do poziomu 3 poprzez założenie pancerza dodatkowego) 

i przeciwminowej 3a wg STANAG 4569B. Wewnątrz kabiny zamontowano 

pięć siedzisk na konstrukcji drążkowej, zamocowanych do stropu 

i wyposażonych w czteropunktowe pasy bezpieczeństwa. Opracowali je 

samodzielnie konstruktorzy z Kutna. Zbiorniki są samouszczelniające się 

i odporne na ostrzał pociskami 7,62 mm. Opony wyposażono we wkładki 

typu run-flat, pozwalające na jazdę po przebiciu opony z prędkością 

50 km/h na dystansie 50 km. Tur V ma w stropie właz ewakuacyjny, na którym 

będzie można zamocować obrotnicę dla karabinu maszynowego, alternatywą 

jest zdalnie sterowane stanowisko ogniowe z 7,62 mm km lub 

12,7 mm wkm bądź 40 mm granatnikiem automatycznym. Zaplanowano 

także montaż wyrzutni granatów dymnych. Pojazd ma bogaty zestaw wyposażenia 

dodatkowego: wyciągarkę o uciągu 70 kN, 2,5-m hol sztywny, 

układ klimatyzacji/ogrzewania, układ niezależnego ogrzewania silnika, system 

filtrowentylacji, system ochrony załogi przed skażeniami, system kontroli 

i regulacji ciśnienia w oponach. Czas pokaże czy polska firma zostanie 

dopuszczona do przetargu i uda jej się pokonać w rywalizacji konkurentów 

zagranicznych... 

had been designed and developed by the company itself. It is the first vehicle 

of the company with the frame-based structure, with independent suspension 

for its 4x4 chassis. The suspension has been developed in cooperation 

with well known Timoney company, who also helped to developed 

suspension for Hipopotam APC. 

Citadel-type cab is welded of steel armor and can accommodate up to 

five soldiers. It provides the ballistic protection up to the level 2/ STANAG 

4569A (with the additional armor it can be upgraded to level 3) and provides 

level 3A mine protection according to STANAG 4569B. There are five seats 

made from steel rods, attached to the cab’s ceiling and equipped with four- 

-point safety belts. The seats have been designed by the engineers from 

AMZ-KUTNO S.A. The fuel tanks are of self-sealing type, resistant for 7.62mm 

rifle rounds hits. The tires were equipped with run-flat components, enabling 

to drive the vehicle with the speed up to 50 km/h at distance of 50 km 

on a flat tire. Tur V has an escape hatch in the vehicle’s roof, in which a MG 

can be mounted. Alternatively the vehicle can be armed with remotely controlled 

weapon unit with 7.62mm MG or 12.7mm HMG or 40mm automatic 

grenade launcher. Also smoke launchers can be mounted. The vehicle is 

equipped with 70 kN winch, 2.5m towing bar, AC/heater system, independent 

engine heating system, NBC protection system, tire-pressure monitoring 

and control system. Time will tell if the company will win the tender 

with foreign competitors... 

Maciej Szopa 


www.zbiam.pl

Programowalna amunicja 

AirBurst 40x53mm 

• większa precyzja 

i siła rażenia 

• zwalcza też cele 

za umocnieniami


Czas artylerii 

Time for Artillery 

Krab na nowym podwoziu południowokoreańskiej firmy 

Hanwha Techwin. W tle widoczne wieże oczekujące na 

montaż w hali Huty Stalowa Wola S.A. Krab on new chassis 

from a South Korean company Hanwha Techwin. In the rear 

you can see turrets waiting to be mounted in the hall 

belonging to Huta Stalowa Wola Ltd. 

Od kilku lat realizowany jest proces modernizacji sprzętu Wojsk Rakietowych i Artylerii Wojska Polskiego. Wszystkie 

programy artyleryjskie, noszące nazwy od wodnych skorupiaków, realizuje polski przemysł, a przede wszystkim Huta 

Stalowa Wola S.A., należąca do Polskiej Grupy Zbrojeniowej. Since a few years Poland carries on modernization process 

of Artillery and Rocket Branch of Polish Army. All the artillery related programs, named after water crustaceans, are 

carried on by Polish Defense Industry, especially by Huta Stalowa Wola S.A., a member of Polish Armament Group. 

Największa umowa podpisana przez Inspektorat Uzbrojenia MON na 

przestrzeni pierwszych ośmiu miesięcy roku 2016 dotyczyła dostarczenia 

przez konsorcjum Huty Stalowa Wola S.A. i Rosomak S.A. 

elementów kompanijnych modułów ogniowych samobieżnych 

moździerzy 120 mm Rak na podwoziach kołowych transporterów opancerzonych 

Rosomak. Na jej mocy, w latach 2017-2019, do batalionów brygad 

zmechanizowanych Wojsk Lądowych wyposażonych w Rosomaki t r a fi 

osiem modułów wsparcia ogniowego, czyli w sumie 64 samobieżne moździerze 

M120K i 32 artyleryjskie wozy dowodzenia AWD. Te ostatnie w trzech 

odmianach, po 8 w odmianie dla dowódców i zastępców dowódcy kompanii 

wsparcia i 16 w wariancie dla dowódców plutonów ogniowych. Wartość 

tej transakcji wyniesie około 963,3 mln PLN. Pierwsze dwa moduły kompanijne 

mają trafić do jednostek w 2017 r. W latach 2018-2019 dostarczane mają 

być po trzy moduły. 

Rak na Rosomaku 

Zamysł wprowadzenia do uzbrojenia polskich wojsk lądowych samobieżnych 

moździerzy, pojawił się wraz z przyjęciem do służby kołowych transporterów 

opancerzonych Rosomak, które formalnie zamówiono w 2003 r. Uznano, że 

bataliony wyposażone w te wozy potrzebują odpowiedniego wsparcia 

ogniowego, którego nie są w stanie zapewnić im moździerze holowane, a z kolei 

dotąd używane 122 mm haubicoarmaty samobieżne 2S1 Goździk, ze 

względu na gąsienicowe podwozie, nie będą dysponować analogiczną mobilnością 

- szczególnie podczas długich przemarszów po drogach. Początkowo 

rozważano, podobnie jak w przypadku samych transporterów, zakup licencji 

za granicą, ale ostatecznie zdecydowano się na opracowanie nowego 

systemu uzbrojenia w Polsce. 

Prace badawczo-rozwojowe nad autonomicznym systemem wieżowym 

ze 120 mm moździerzem automatycznym, rozpoczęto w HSW w 2006 r., finansując 

je początkowo z własnych środków. Ministerstwo Obrony Narodowej 

formalnie włączyło się w ten projekt dopiero trzy lata później. Stąd o wyborze 

kalibru broni zdecydowali konstruktorzy ze Stalowej Woli, a nie 

wojskowi, chociaż był on jedynym logicznym wyborem. Jako jeden z priorytetów 

wskazano maksymalną automatyzację systemu. Wieża Raka jest zatem 

wyposażona w automat umożliwiający ładowanie amunicji w każdej pozycji 

lufy. Dzięki temu szybkostrzelność sięga 12 strzałów na minutę, a donośność, 

m.in. dzięki trzymetrowej lufie i przy zastosowaniu specjalnie opracowanej 

amunicji - nawet 12 km. 


The biggest contract signed in 2016 by the Armament Inspectorate of Polish 

MoND from one side and by Huta Stalowa Wola S.A. and Rosomak S.A. 

covers delivery of company level mortar systems of Rak 120mm self-propelled 

mortars on the Rosomak APC chassis. Eight fire modules of the systems are to 

be delivered to the mechanized brigades equipped with Rosomak APCs 

during 2017-2019, in totall 64 M120K self-propelled mortars and 32 AWD artillery 

command vehicles. The latter are to be built in three variants: 8 for support 

companies’ commanders, 8 for their deputies, and 16 for platoon leaders. The 

contract is worth of 963.3 milions PLN. Equipment for the first two support 

companies are to be delivered to the units in 2017. During the 2018 and 2019 

three support companies are to be equipped each year. 

Rak on the Rosomak chassis 

The idea of fielding of self-propelled mortars with Polish Army surfaced at 

the moment of introduction of Rosomak wheeled APC to Polish Army’s 

service. They were ordered in 2003. Soon the need for adequate combat 

support of Rosomak battalions has been recognized, since the towed 

mortars have not met the requirements. The 2S1 Gvozdika 122mm self- 

-propelled howitzer systems have been eliminated from Rosomak brigades, 

since their tracked chassis do not give them adequate road mobility 

and have been replaced by Dana 152mm self-propelled gun-howitzer, to 

fit the “all wheeled” brigade concept. 152mm artillery piece is not adequate 

for providing quick close fire support, as it is too heavy for the task. 

Self propelled 120mm mortars would be the most feasible and initially it 

was planned to buy a license for such systems abroad, as it had been done 

with the Rosomak APC itself. However, ultimately it was decided to develop 

such systems in Poland. 

The research and development works on the autonomy 120mm mortar 

turret system were started at Huta Stalowa Wola S.A. (HSW) in 2006. Initially 

they were financed by HSW, as private venture. Ministry of National Defense 

formally entered the program three years later. Because of the above 

circumstances the caliber of the weapon was selected by the HSW’ design 

engineers instead of military decision-makers, but it was the only logical 

choice. The maximal automation of the system became one of the top 

priority. The Rak’s (as the system became known) turret is therefore equipped 

with auto-loader, working at any elevation angle of the barrel. Due to 

it the fire rate reaches 12 shots per minute. The long, 3m barrel and special 

ammunition enabled the 12km fire range. 

www.zbiam.pl

W 2009 r. Departament Polityki Zbrojeniowej MON zlecił HSW opracowanie 

i przebadanie do 2013 r. kompanijnego modułu ogniowego – 120 mm moździerzy 

samobieżnych. Ów moduł miał się składać z dwóch prototypów moździerzy 

– po jednym na podwoziu gąsienicowym i kołowym. HSW miała również 

przygotować prototypy wozów specjalistycznych: amunicyjnego, 

dowodzenia, rozpoznania artyleryjskiego i warsztatowego. 

Jako że w międzyczasie zmieniły się 

przepisy regulujące wdrażanie do służby nowego 

uzbrojenia, a tym samym i przeprowadzania jego 

badań, resort obrony zgodził się na wydłużenie 

terminu zakończenia pracy badawczo-rozwojowej 

do końca maja 2015 r., ale i ten termin nie został 

dotrzymany. 

Umowa z 28 kwietnia 2016 r. dotyczyła tylko 

moździerzy samobieżnych na podwoziach kołowych 

i wozów dowodzenia. Aby kompanijny moduł 

ogniowy był kompletny potrzebne są jeszcze: 

wozy rozpoznania artyleryjskiego (WRA), wozy 

amunicyjne (WA) oraz wozy remontu uzbrojenia 

i elektroniki (WRUiE). Najbardziej dotkliwy jest brak 

wozów rozpoznania artyleryjskiego, które miały 

zostać wykorzystane - po modyfikacji - także w innych 

nowych systemach artyleryjskich, takich jak 

Regina/Krab czy Langusta. Dopiero po pomyślnym 

zakończeniu badań tych specjalistycznych pojazdów 

zostanie na ich pozyskanie podpisana dodatkowa 

umowa. Aczkolwiek praca ta z pewnością 

zajmie trochę czasu, ponieważ gestor sprzętu, Zarząd 

Wojsk Rakietowych i Artylerii Wojsk Lądowych, 

podjął decyzję o zmianie pojazdu bazowego 

WRA. Dotychczasowy - pojazd opancerzony 

Żubr - po kilku latach badań uznano za nieodpowiadający 

wymaganiom. 

Prostsza sprawa będzie z wozem amunicyjnym i warsztatowym, zakończenie 

prób których planowane jest na bieżący rok. 

Nie będzie to bynajmniej finał programu. Równolegle z moździerzem na 

podwoziu Rosomaka testowano bowiem moździerz na podwoziu gąsienicowym, 

na razie na zmodyfikowanym nośniku gąsienicowym LPG z HSW, który 

stanowi także bazę wozów dowodzenia w dywizjonowych modułach ogniowych 

Regina/Krab. Dlatego w dalszej perspektywie możliwe jest, że zamówione 

zostaną także moduły ogniowe samobieżnych moździerzy 120 mm na 

120 mm samobieżne moździerze na podwoziu kołowym i gąsienicowym. Kontrakt na pierwszą 

z wersji – Raka – został podpisany w 2016 roku. 120 mm self-propelled mortars on the wheeled 

and tracked chassis. The contract for the first version – Rak – was signed in 2016. 

Zamysł wprowadzenia do 

uzbrojenia polskich wojsk 

lądowych samobieżnych 

moździerzy, pojawił się wraz 

z przyjęciem do służby 

kołowych transporterów 

opancerzonych Rosomak, 

które formalnie 

zamówiono w 2003 r. 

The idea of fielding of selfpropelled 

mortars with Polish 

Army surfaced at the moment 

of introduction of Rosomak 

wheeled APC to Polish Army’s 

service. They were 

ordered in 2003. 

In 2009 the MoND’s Armament Policy Department ordered HSW to develop 

and test the system by 2013, in a so-called “company fire module” configuration. 

The module was to include two different prototypes of self-propelled 

mortars, on tracked and wheeled chassis. HSW was also to develop specialized 

vehicles: ammunition vehicle, command and control vehicle, artillery reconnaissance 

vehicle and maintenance vehicle. 

Because meantime the regulations of the new 

weapon introduction to armed forces service 

changed, the deadline for the end of research & 

development works has been extended till May 

2015. However, even this extended deadline was 

not met. 

The contract signed on 28th of April 2016 covers 

only self-propelled mortars and command & control 

vehicles. To make the company fire module 

complete, the artillery reconnaissance vehicles 

(WRA), ammunition vehicles (WA) and the armament 

& electronics repair vehicles (WRUiE) are needed. 

The first one are mostly needed. After necessary 

modification the same reconnaissance 

systems are to be used with other artillery systems, 

like Regina/Krab, or Langusta. After tests of this 

WRA vehicle are completed, the additional contract 

for their delivery will be signed. The works are 

to take some time yet, since the customer - Management 

of Artillery and Rocket Branch of Polish 

Army decided to change the system’s platform. 

The Żubr armored wheeled vehicle has been assessed 

as inadequate. In the case of the ammunition 

and repair vehicles, the matter is more straightforward 

and the tests are to be completed by 

the ned of this year. 

It will not be the end of the program. The tracked version of the self-propelled 

mortar has been tested simultaneously with the wheeled variant. The 

platform for tracked version is the LPG vehicle developed by the HSW. The 

command & control vehicles for Regina/Krab battalions are mounted on the 

same chassis. In the farther perspective it is possible that also tracked self-propelled 

120mm mortars will be ordered. They will be mounted on the same 

chassis as the Borsuk Infantry Combat Vehicle, being developed to replace 

BMP-1 in Polish Army service. 

The Krab program friction 

On the 6th and 7th April 2016 the weapons commission of the Armament Inspectorate 

of MoND signed the last documents, which gave the green light 

to the serial production and deliveries to the Polish Army the Krab 155mm 


Próby ogniowe 120 mm moździerzy na podwoziach – kołowym i gąsienicowym. Fire trials of the 120 mortars on wheeled and tracked undercarriers. 

podwoziu gąsienicowym, wywodzącym się z programu Borsuk, czyli przyszłego 

bojowego wozu piechoty, mającego zastąpić w Wojsku Polskim BWP-1. 

Meandry Kraba 

W dniach 6 i 7 kwietnia 2016 r. komisja uzbrojenia Inspektoratu Uzbrojenia 

podpisała ostatnie dokumenty, które otworzyły możliwość rozpoczęcia produkcji 

seryjnej i dostaw do sił zbrojnych 155 mm samobieżnej armatohaubicy 

Krab na nowym podwoziu, będącym polsko-koreańską modyfikacją nośnika 

południowokoreańskiej armatohaubicy K9 Thunder. 

Tym samym możliwe stało się rozpoczęcie dostaw 

dział w ostatecznej postaci, na które polscy 

artylerzyści oczekiwali niemal równie długo, jak 

marynarze na korwetę Gawron. 

Plany wyposażenia polskich Wojsk Lądowych 

w samobieżne armatohaubice NATO-wskiego kalibru 

155 mm, pojawiły się tuż po przemianach 

politycznych, w 1991 roku. Początkowo zamierzano, 

w celu obniżenia kosztów i skrócenia czasu 

opracowania, wyprodukować je wspólnie ze Słowakami, 

którzy mieli już doświadczenie w konstruowaniu 

nowoczesnych systemów artyleryjskich,a 

pracowali wówczas nad nowym systemem 

Zuzana (właśnie o kalibrze 155 mm). Niestety, 

nie udało się wówczas tego pomysłu 

sfinalizować i polski rząd zdecydował, że system 

opracujemy siłami polskiej zbrojeniówki, ale licencja 

na system wieżowy wraz z działem miała zostać 

zakupiona za granicą. Wykonawcą programu 

miała zostać Huta Stalowa Wola, która produkowała 

dotąd na sowieckiej licencji 122 mm samobieżne 

haubicoarmaty 2S1 Goździk. 

W 1997 r. zainicjowano przetarg na wybór dostawcy systemu wieżowego. 

Przystąpiło do niego kilku oferentów, ale ostatecznie został on unieważniony. 

Rok później ogłoszono kolejny, który wygrała brytyjska firma GEC Marconi 

(obecnie część koncernu BAE Systems), która zaoferowała wieżę armatohaubicy 

AS90 Braveheart, z lufą o długości 52 kalibrów, opracowaną z myślą o modernizacji 

dział Royal Artillery. HSW 26 lipca 1999 r. podpisała umowę na licencyjną 

produkcję systemu wieżowego. Podwozie UPG-NG, zbudowane 

z wykorzystaniem elementów nośników gąsienicowych Kalina, do Kraba miał 

dostarczyć gliwicki Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych. 

W ramach programu Regina/Krab planowano zakup nawet 20 dywizjonów 

po 18 dział. Warto pamiętać, że wprowadzenie do uzbrojenia Wojsk Lądowych 

systemu artyleryjskiego kalibru 155 mm było jednym ze zobowiązań 

Polski, gdy przystępowała do Sojuszu Północnoatlantyckiego. Początkowo 

program realizowano zgodnie z planem. Prototypy Kraba były gotowe latem 

2001 r., w tym samym roku rozpoczęto ich próby, a do 2003 r. powstać miał 

pilotażowy sześciodziałowy moduł ogniowy wraz z pojazdami specjalistycznymi. 

Niestety, z powodów politycznych oraz podejrzeń (później niepotwierdzonych) 

o korupcję przy organizacji przetargu, Krab trafił na ponad sześć lat 

“do zamrażarki”. 

Do projektu powrócono w 2008 r. i w maju tegoż roku podpisano nową 

umowę na dostawę modułu ogniowego Krabów. Wtedy zwiększono liczbę 

zamówionych dział z sześciu do ośmiu (wiązało się to ze zwiększeniem liczby 

dział w dywizjonie do 24 i do 8 w baterii). Umowa miała być zrealizowana 

w 2011 r., ale znowu termin dostaw nie został dotrzymany, bowiem rok 

self-propelled gun-howitzer system, mounted on the new chassis, being 

the Polish-Korean modification of the South Korean K9 Thunder howitzer 

chassis. Now the deliveries of the ultimate version of the Krab system can 

start. Polish Artillery long awaited the Krab system, almost as long, as the 

Polish Navy waited for Gawron corvette. 

The plans to equip Polish Army with the NATO standard 155mm gun-howitzer 

systems were developed shortly after the political changes in Poland, 

in 1991. Initially, to decrease costs, risk and to shorten the development time 

it was planned to run the program together with 

Slovakia, who already had had experience in development 

of modern artillery systems, and they 

Warto pamiętać, że 

wprowadzenie do uzbrojenia worked on the Zuzana 155mm artillery system. 

Unfortunately, the idea has not been realized and 

Wojsk Lądowych systemu the Polish government decided that Polish defense 

industry would develop such system itself, 

artyleryjskiego kalibru 

while the license for the gun and associated turret 

system was to be purchased abroad. The con- 

155 mm było jednym ze 

zobowiązań Polski, gdy tractor was to be HSW S.A., which had been manufacturing 

2S1 Gvozdika 122mm self-propelled 

przystępowała do Sojuszu 

howitzer upon Soviet license. 

Północnoatlantyckiego. 

The tender for the turret system was launched 

in 1997. A few contenders took part in it, but finally 

Introduction of 155mm artillery the tender was cancelled. A year later another tender 

was launched and this time GEC Marconi Com- 

system to Polish Army was one 

of the NATO obligations, at the pany (presently a division of BAE Systems) w from 

moment of accession. Initially UK has been selected as a subcontractor. The company 

offered turret from AS90 Braveheart self-pro- 

the program was realized 

pelled gun-howitzer with the 52 caliber long barrel. 

It was developed that time to meet the 

according to the schedule. 

requirement of Royal Artillery of British Army. On 

26 th July, 1999, HSW S.A. signed a license agreement 

for turret system manufacturing in Poland. The turret was to be mounted on 

the UPG-NG chassis known also as Kalina vehicle and the tracked platforms 

were to be delivered by the Research & Development Center of Mechanical 

Equipment located in Gliwice. It was planned to purchase even 20 battalions 

of the Regina/Krab systems, according to program then run. Introduction of 

155mm artillery system to Polish Army was one of the NATO obligations, at the 

moment of accession. Initially the program was realized according to the 

schedule. 

The Krab prototypes were ready in the summer 2001 and immediately their 

trials started. Till 2003 the experimental fire module with six guns was to be 

ready, together with specialized vehicles. Unfortunately, due to the political 

reason and, later not confirmed, corruption suspiction, the Krab program was 

frozen for more then six years. 

The program was re-launched in 2008 and in May that year a new contract 

for delivery of equipment module for a Krab fire battery was signed. The number 

of guns in the module was increased from six to eight (new battalion was 

to have three fire batteries with eight guns each). The contract was to be completed 

by 2011, but the delivery date has not been met again. The reason for 

that was that a micro-cracks had been found in the hulls, first few chassis delivered 

by the consortium consisting of ZM Bumar-Łabędy S.A. and OBRUM Sp. 

z o.o. The engine cooling system also had not worked properly and the power 

plant itself was anyway obsolete, its manufacturing had been terminated. Meantime 

the Brits closed the production line of the AS90 artillery systems, which 

resulted in the necessity of full turret’s “polonization”. 


www.zbiam.pl

MESKO Spó³ka Akcyjna 

MESKO Spó³ka Akcyjna 

122 Legionów Str. 

Legionów 122, 26-111 Skar¿ysko-Kamienna 

26-111 Skar¿ysko-Kamienna, Poland 

tel:+48 41 253 30 00 fax: +48 41 252 02 80 

www.mesko.com.pl

wcześniej w pierwszych seryjnych podwoziach dostarczonych przez ZM 

Bumar-Łabędy S.A. i OBRUM Sp. z o.o. wykryto mikropęknięcia w kadłubach. 

Problemy sprawiał też układ chłodzenia silnika, a i on sam był już przestarzały, 

a jego produkcji w Polsce zaprzestano. W międzyczasie Brytyjczycy zamknęli 

linię produkcyjną AS90, co spowodowało konieczność pełnej polonizacji 

wieży. 

29 czerwca 2012 r. podpisano zatem aneks do umowy z 2008 r., a w listopadzie 

tego roku pierwszy moduł dywizjonowy Krabów przekazano wojsku, 

On 29th June, 2012, an annex to the contract signed in 2008 was added and 

in November the Polish Army received the first Krab battery module, which 

was taken into the service by the 11th Mazurian Artillery Regiment from Węgorzewo. 

In 2013, when the shortcomings and the faults of the system have 

been relatively quickly removed, the system went for military acceptance 

trials. However, the micro-cracks problem turned out to be much more difficult 

to address than it was expected. In such situation Polish Ministry of National 

Defense lost patience and obliged the Polish Armament Group, which 

który formalnie przydzielono 11. Mazurskiemu 

Pułkowi Artylerii w Węgorzewie. W 2013 

roku, po zagwarantowaniu przez dostawców 

sprzętu, możliwie szybkiego usunięcia 

wykrytych usterek, przystąpiono do wojskowych 

badań eksploatacyjno-wojskowych. 

Problem mikropęknięć okazał się 

jednak o wiele trudniejszy do przezwyciężenia 

niż sądzono. W tej sytuacji Ministerstwo 

Obrony Narodowej straciło cierpliwość 

i zobowiązało Polską Grupę Zbrojeniową, 

w której skład weszły kluczowe firmy uczestniczące 

w programie Kraba, by zakupiła licencję 

na nowe podwozia za granicą. Ostatecznie 

wybrano konstrukcję firmy Samsung 

Techwin z Republiki Korei (od 29 czerwca 

2015 r. firma działa pod nazwą Hanwha 

Techwin). W końcu grudnia 2014 r. HSW podpisała 

z nią umowę na dostawę 24 gotowych 

podwozi (z opcją rozszerzenia do 36) 

i produkcję kolejnych 96 na licencji. Wartość 

tego kontraktu wynosi 300 mln USD. 

Nowego Kraba, z wieżą zamontowaną na 

zmodyfikowanym z udziałem specjalistów 

HSW podwoziu południowokoreańskim, zaprezentowano 

publicznie na Międzynarodowym 

Salonie Przemysłu Obronnego 

w Kielcach w 2015 r. W następnych miesiącach przeprowadzony został cykl 

wymaganych przepisami badań uzupełniających armatohaubicy, które zakończyły 

się wiosną bieżącego roku pomyślnie i tym samym umożliwiły uruchomienie 

produkcji seryjnej Krabów w docelowej postaci. 

Zgodnie ze skorygowaną umową, pierwszy kompletny dywizjon, liczący 24 

samobieżne armatohaubice Krab, ma być dostarczony do połowy 2017 r. i wejdzie 

w skład 11. Mazurskiego Pułku Artylerii. HSW zapewnia, że może skrócić 

termin ich dostaw o kwartał, bo 14 systemów wieżowych zostało już wyprodukowanych 

i czeka na integrację z podwoziami, które dostarcza sukcesywnie 

155 mm armatohaubica samobieżna Krab na podwoziu gąsienicowym. 

155 mm self-propelled gun-howitzer Krab on tracked chassis. 

meantime included the key Krab contractors, 

to purchase adequate chassis abroad. 

Finally the solution of Samsung Techwin 

Company (since 29th June 2015 the company 

is known as Hanwha Techwin) from Republic 

of Korea. At the end of December 

2014 the HSW S.A. signed a contract for delivery 

of 24 chassis ready for use was signed 

(with an option to purchase 36 of them) and 

manufacturing of next 96 upon license in 

Poland. The contract is worth of 300 milion 

of USD. 

The new Krab system, mounted on the 

South Korean chassis adequately modified 

with HSW’s specialists’ contribution, was for 

the first time shown publicly during the 

MSPO Kielce 2015’ international defense industry 

saloon. During the next few months 

the necessary supplementary trials of the 

system were conducted, which have been 

successfully completed in the spring of 2016 

and the ultimate version of the Krab system 

is now ready for serial production. 

According to the amended contract, the 

first complete fire battalion of the system 

with 24 Krab self-propelled 155mm gun-howitzers 

is to be delivered by the mid 2017. It 

will be again introduced to the service with 11th Masurian Artillery Regiment 

in Węgorzewo. The HSW Company announced that it is possible to shorten 

the delivery schedule by three months, since 14 artillery pieces have been 

already manufactured and they await the integration with the chassis, gradually 

delivered by Korean partner. Ultimately the Polish Army artillery 

branch is to receive five battalions of Krab systems by 2025, but it is possible 

to accelerate the delivery somewhat. The problem, which is to be decided is 

whether the Polish chassis are to be completely withdrawn or to preserve 

the eight system produced as a training battery at Toruń’s Artillery and 


www.zbiam.pl

ODWIEDŹ NAS ! 

MSPO 2016 

STOISKO F-1 

www.wb.com.pl

Kryl – czyli kołowy, tańszy, a w przyszłości także liczniejszy odpowiednik Kraba. Kryl is a wheeled, cheaper and in the future also more numerous equivalent of Krab. 

południowokoreański partner. Docelowo WRiA mają otrzymać pięć dywizjonów 

Krabów. Ich dostawy mają zakończyć się w 2025 r., ale być może zostaną 

przyspieszone. Kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje, czy całkowicie zrezygnować 

z gliwickich podwozi, czy też zachować 8 Krabów w pierwszej wersji jako 

baterię szkolną w toruńskim Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia, gdzie 

znajdują się obecnie, zaś do jednostek liniowych skierować 120 armatohaubic 

na nowym podwoziu, którego licencyjna produkcja miałaby się rozpocząć 

w HSW w przyszłym roku. 

Na razie HSW przygotowuje się do rozpoczęcia negocjacji z Inspektoratem 

Uzbrojenia umowy na dostawę sprzętu dla kolejnych czterech dywizjonów, 

co pozwoli uruchomić zapisy umowy z Koreańczykami z 2014 r. Dotyczyły 

one transferu do Polski technologii produkcji podwozi i uruchomienia ich licencyjnej 

produkcji, a także możliwości zaadoptowania ich do innych zastosowań. 

HSW stara się zmaksymalizować ilość elementów 

armatohaubic, które będą wytwarzane 

w Polsce. Kluczową sprawą jest uruchomienie 

w Polsce produkcji 155 mm luf do dział (pełnego 

cyklu ich obróbki mechanicznej), które w perspektywie 

potrzebne będą nie tylko do Krabów. 

Nowe skorupiaki 

Huta Stalowa Wola jest zaangażowana w dwa kolejne 

programy artyleryjskie. 3 lipca 2015 r. Inspektorat 

Uzbrojenia skierował do niej zaproszenie 

dotyczące udziału w postępowaniu na dostawę 

dywizjonowego modułu ogniowego wieloprowadnicowych 

wyrzutni rakietowych z pakietem 

szkolnym i logistycznym, w ramach programu 

Homar. Dzięki Homarowi polska artyleria ma 

otrzymać od 56 do 75 wyrzutni dużego kalibru, 

które wystarczą do sformowania trzech dywizjonów. 

Pierwsze Homary, określanie również jako 

WR-300, miałyby trafić do jednostek w 2018 r. Wystrzeliwane 

z nich pociski taktyczne będą mogły 

razić cele w odległości do 300 km. W Homarze od 

początku założono współpracę z partnerem zagranicznym, który ma dostarczyć 

rakiety i ich wyrzutnię, a także dokonać możliwie dużego transferu 

technologii dostarczanych rozwiązań do polskiego przemysłu obronnego. 

Negocjacje toczą się z izraelską firmą IMI, oferującą system Lynx i amerykańskim 

koncernem Lockheed Martin, oferującym system MLRS/HIMARS. Być 

może jeszcze w tym roku zostaną podjęte kluczowe decyzje dotyczące programu 

Homar - wybór strategicznego partnera i podpisanie umowy na dostawę 

z konsorcjum z Polską Grupą Zbrojeniową na czele. 

Czwartym programem artyleryjskim jest Kryl, czyli 155 mm armatohaubica 

samobieżna na podwoziu kołowym. HSW pracuje nad tym projektem od 

sześciu lat. Podobnie jak w przypadku Raka, początkowo była to wewnętrzna 

praca badawczo-rozwojowa. W 2012 r. HSW podpisała z Narodowym 

Centrum Badań i Rozwoju umowę, na mocy której zobowiązała się do zbudowania 

do 2015 r. prototypu działa, jego przetestowania i do przygotowania 

dokumentacji do uruchomienia produkcji seryjnej. Przy tym, podobnie 

jak w przypadku Kraba, potrzebny był zagraniczny dostawca działa, które 

zintegrowano z opracowanym przez Jelcz nowym podwoziem w układzie 

6×6. Początkowo wydawało się, że partnerem HSW w programie Kryl będzie 

francuska firma Nexter, która opracowała podobny system artyleryjski CA- 

ESAR. Ostatecznie jednak zdecydowano się nawiązać współpracę z izraelskim 

Elbitem, z którym umowę podpisano wiosną 2013 r. Izraelska firma 

Dzięki Homarowi polska 

artyleria ma otrzymać od 56 

do 75 wyrzutni dużego 

kalibru, które wystarczą do 

sformowania trzech 

dywizjonów. 

Within the frames of the Homar 

program, Polish Army is to 

receive 56 to 75 large caliber 

multiple rocket launchers, 

which will equip three fire 

battalions. 

Armament Training Center, where they are presently. In such a case the front- 

-line units are to receive 120 systems on the Korean chassis, and the license 

production of those chassis is to be started at HSW during the next year. 

Presently the HSW S.A. prepares itself to start negotiations with the Armament 

Inspectorate of the follow-on contract for delivery of equipment for the 

next four artillery battalions. Such contract will enable to launch the realization 

of the contract signed with Korean industry in 2014, covering the technology 

transfer to Poland and the assistance of the launching the manufacturing of 

the chassis in Poland. The contract enables to use the chassis also for other 

purposes. The HSW S.A. Company tries to maximize the number of components 

of the Krab gun-howitzer system manufactured in Poland. The key matter 

is the question of launching production of 155mm barrels in Poland (with 

full mechanical treatment cycle), since such barrels will be needed not also for 

Krab systems. 

New water crustaceans 

Huta Stalowa Wola S.A. is presently engaged in 

two other artillery programs. On 3rd July, 2015, the 

Armament Inspectorate invited the company to 

take part in the contender for delivery of new battery 

module of multiple rocket artillery system, covering 

also the training and logistics packages, 

known officially as Homar system. Within the frames 

of the Homar program, Polish Army is to receive 

56 to 75 large caliber multiple rocket launchers, 

which will equip three fire battalions. The 

first Homars, also known as WR-300, are to be delivered 

to the front-line units in 2018. The missile 

launched from the system are to have 300km theoretical 

range, enabling to engage so remote targets. 

Since the very beginnings it was assumed 

that foreign partner will take part in the program, 

with as large as possible technology transfer to Polish 

defense industry. The negotiations are conducted 

with Israeli IMI Company, offering the Lynx 

system, and with American Lockheed Martin Company, offering the MLRS/ 

HIMARS system. Maybe already in this year key decisions related to the Homar 

system will be taken, including the selection of the foreign partner, and signing 

of the contract for the system delivery with the Polish Armament Group. 

The fourth artillery program is the Kryl project, covering the wheeled version 

of the 155mm gun-howitzer systems. The HSW Company is working on 

such systems since six years. Similarly to the Rak program it was initially a private 

venture work run by HSW Company. In 2012 the HSW signed the contract 

with National Research and Development Center, obliging the company to 

build a prototype of the system, to conduct trials of the system and preparing 

the manufacturing documentation by 2015. Certainly, the foreign partner was 

necessary for delivery of the gun system, which has been integrated by Jelcz 

Company with their new 6x6 chassis. Initially it was expected that French 

Nexter Company would become the strategic partner of the HSW in the Kryl 

program. The Nexter developed the CAESAR wheeled artillery system of the 

same calibre. However, finally it was decided to undertake the cooperation 

with Israeli Elbit Company, whith whom a contract was signed in the spring of 

2013. The Israeli company offers similar AMOS 155mm artillery system. Kryl wil 

be its Polish version on Polish-made chassis. Simultaneously the consortium 

consisting of HSW, WB Electronics, Military Technology Academy and Military 


www.zbiam.pl

Langusta II na podwoziu Jelcz P882D.53 8×8. Większy nośnik pozwolił na zamontowanie także układu zmechanizowanego przeładowania wyrzutni. Langusta II mounted on Jelcz P882D.53 8×8 undercarriage. 

Larger platform enabled to mount also an automatic reload system. 

oferuje analogiczny system artyleryjski 155 mm ATMOS. Kryl będzie jego 

odmianą na polskim podwoziu. Równocześnie konsorcjum w składzie: HSW, 

WB Electronics, Wojskowa Akademia Techniczna i Wojskowe Zakłady Łączności 

Nr 2 opracowuje dla modułu Kryl zautomatyzowany system dowodzenia 

i kierowania ogniem. 

Kryl, który będzie tańszy niż Krab, prawdopodobnie zostanie zamówiony 

w większej od niego ilości, ponieważ koniecznością jest wprowadzenie nowoczesnego 

uzbrojenia w brygadowych dywizjonach artylerii, które dziś eksploatują 

przestarzałe Goździki. Tymczasem Kraby przewidywane są tylko dla 

dwóch brygad pancernych i trzech dywizyjnych pułków artylerii. Tak więc 

potrzeba jeszcze co najmniej ośmiu dywizjonów artylerii dla brygad ogólnowojskowych 

i co najmniej po jednym dywizjonie dla pułków. 

Langusta w służbie 

Pierwszym dużym programem artyleryjskim HSW, który udało się w całości 

zrealizować była Langusta, czyli modernizacja wieloprowadnicowych polowych 

wyrzutni rakietowych BM-21 Grad, wyprodukowanych w ZSRS. W sierpniu 

2006 r. została podpisana umowa wdrożeniowa pomiędzy Departamentem 

Polityki Zbrojeniowej MON a HSW, zaś 20 marca 2007 r. pierwsza wyrzutnia 

WR-40 została przekazana do CSAiU. Pierwszą umowę dotyczącą unowocześnienia 

30 wyrzutni (plus sześć w opcji) podpisano 22 kwietnia 2008 r. Ich dostawa 

miała nastąpić w latach 2008-2010. 31 grudnia następnego roku zamówienie 

rozszerzono o 18 wyrzutni. Ogółem w latach 2007-2011 do Wojsk 

Lądowych trafiło 75 Langust. 

Wyrzutnię rakiet zamontowano na samochodzie Jelcz P662D.35 w układzie 

napędowym 6×6 o nośności 10 000 kg. Pojazd wyposażono w sześcioosobową 

opancerzoną kabinę 144WPP. WR-40 wyposażono w cyfrowy system kierowania 

ogniem z własnym systemem nawigacji lądowej i podsystemem 

łączności. Langusty może prowadzić standardowymi rakietami do systemu 

BM-21, a także opracowanymi w Polsce, we współpracy z przemysłem francuskim, 

rakietami rodziny Feniks, o zasięgu rażenia 40 i więcej km. 

HSW w 2012 r. zaprezentowała wyrzutnię Langusta II. W tym przypadku 

umieszczono ją na podwoziu Jelcz P882D.53 w układzie 8×8. Większy nośnik 

pozwolił na zamontowanie także układu zmechanizowanego przeładowania 

wyrzutni, podobnego do zastosowanego w czechosłowackiej wyrzutni RM- 

70/85, a także w pełni zautomatyzowanego układu naprowadzania wyrzutni 

(sterowanego z wnętrza kabiny). W 2015 r. konsorcjum firm HSW, Wojskowe 

Zakłady Elektroniczne, WB Electronics i Hertz Systems zaproponowało modernizację 

do tego standardu 30 wyrzutni RM-70/85, które aktualnie używane 

są przez WRiA. 

Modernizacja polskiej artylerii jest, na tle innych elementów bojowych 

Wojsk Lądowych, bardzo zaawansowana. Realizacja poszczególnych programów 

jednak jeszcze potrwa – nawet ponad 10 lat i pociągnie za sobą znaczne 

koszty. Te, jak pokazał konflikt na Ukrainie, mogą być znacznie większe - 

zwłaszcza w wymiarze ludzkim, jeśli Wojsko Polskie nie będzie dysponowało 

nowoczesną artylerią, która nie przypadkiem nazywana jest Bogiem Wojny. 

Communication Works No 2, is developing the automated command & control 

system for the battalion and battery modules. 

Kryl, which will be cheaper than Krab, will be probably ordered in bigger 

quantity, since it was to equip the brigade’s artillery battalions, which presently 

use the obsolete 2S1 Gvozdika 122mm howitzer systems. The Krabs are to be 

delivered to two armored brigades’ artillery battalions and for the three divisional 

artillery regiments. The remaining eight artillery battalions of the maneuver 

brigades are to be equipped with the cheaper, wheeled systems, and 

at least one additional battalion to every of the three divisional artillery regiments. 

Langusta in service 

The first large artillery program run by the HSW Company, which has been 

fully and successfully completed, was the Langusta program, covering the 

modernization of the Soviet made BM-21 Grad multiple rocket launcher systems. 

In August 2006 a contract for launching of the program was signed between 

the MoND’s Department of Armament Policy and HSW Company, 

while on the 20th of March 2007 the first WR-40 launcher was delivered to the 

Toruń’s Artillery and Armament Training Center. The first contract for modernization 

of 30 launchers (plus option for next six) was signed on 22th April 2008. 

Their delivery was to be conducted during the period of 2008-2010. On the 

31 st December 2009 the contract was enhanced by the next 18 launchers. 

Totally, the Polish Army received 75 Langusta launchers, delivered during the 

period of 2007-2011. 

The launcher was placed on the Jelcz P622D.35, 6x6 heavy cross-country 

truck, with the 10,000kg load capacity. The vehicle received the six-place 

144WPP armored cab, with land navigation system mounted in it and with 

communication system. The Langusta can fire the standard rockets of the BM- 

21 system, and also the missiles developed in Poland in cooperation with 

French defense industry, of the range of 40km+. 

In 2012 the HSW Company presented the Langusta II launcher. In this case it 

was mounted on Jelcz P882D.53 8x8 chassis. The bigger platform enabled also 

to mount an automated reloading system, similar to the reloading system 

known from Czechoslovakian RM-70/85 multiple rocket launcher, and also the 

fully automated system of the aiming of the launcher (controlled from the inside 

of the truck’s cab). In 2015 the consortium of HSW Company, Military Electronics 

Works, WB Electronics, and Hertz Systems Company proposed modernization 

to this standard the 30 RM70/85 launchers, presently used by Polish 

Army’s artillery. 

Modernization of the Polish Army artillery is presently quite advanced, in 

compare to the other modernization programs. Realization of the mentioned 

programs will take at least another 10 years and will be relatively costly. However, 

the conflict in Ukraine showed that the losses, especially among people, 

can be much more costly and totally incomparable. Now Polish Army will have 

effective artillery, which is commonly and adequately called “God of War”. 



www.zbiam.pl

Wywiad z Ergüderem Toptaşem 

(wiceprezes zarządu Roketsana) 

Interview with Ergüder Toptaş 

(Vice Chairman of the Board) 

ROKETSAN 

podsumowuje swoją 

szeroką ofertę dla Polski 

Roketsan Summarizes its Wide Offer to Poland 

Czy mógłby Pan przedstawić wizję Roketsana oraz miejsce firmy 

w tureckim przemyśle zbrojeniowym? 

Na początku lat dwutysięcznych Turcja przyjęła plan budowy własnego przemysłu 

obronnego. Obecnie zbieramy owoce, które zostały zasiane wraz z tą 

inicjatywą. Narodowe programy, takie jak nowoczesnego czołgu, korwety, 

śmigłowca bojowego, a nawet narodowy program rakietowy, zostały niedawno 

ukończone jeden po drugim. Roketsan jest odpowiedzialny za rozwój 

rakiet i ich produkcję dla tureckiej zbrojeniówki. Od momentu swojego powstania 

w 1988 roku braliśmy udział, przewodziliśmy lub sami inicjowaliśmy 

duże programy nie tylko w Turcji, ale również dla państw sojuszniczych. Wystarczy 

wymienić produkcję silników startowych i przelotowych w programie 

Euro-STINGER, zaprojektowanie i produkcję głowicy ESSM, produkcję sekcji 

kontrolnej rakiet Patriot GEM-T, czy też produkcję wyrzutni NSM. Za sprawą 

swych własnych i konkurencyjnych produktów Roketsan stał się ważnym graczem 

na międzynarodowym rynku. 

Jakie produkty są obecnie w asortymencie firmy? 

Roketsan zaistniał w programie Euro-STINGER jako firma odpowiedzialna za 

produkcję silników. Później Roketsan opracował szeroką gamę rakiet artyleryjskich 

i systemów uzbrojenia. W 2010 roku pierwsza samodzielnie opracowana 

rakieta naprowadzana została dostarczona siłom zbrojnym Turcji i Zjednoczonych 

Emiratów Arabskich, a także wprowadzona do użytku przez odbiorców 

na całym świecie, takich jak: Republika Korei, Bahrajn, Brazylia, Niemcy i Kazachstan. 

Rakieta wyjątkowa, a więc CIRIT, to pionier na rynku kierowanych 

rakiet kal. 70 mm. Dzięki posiadanej wiedzy oraz zbudowanej infrastrukturze 

Roketsan rozwinął przeciwpancerne rakiety dalekiego zasięgu UMTAS, przede 

wszystkim na potrzeby tureckich sił zbrojnych. Naprowadzane rakiety UMTAS 

mają zdolność niszczenia ciężkich pancerzy za sprawą nowej głowicy. Obie 

dostępne wersje mają zasięg ponad 8 kilometrów i dają śmigłowcom możliwość 

eliminowania celów z odpowiedniej odległości. Jeden z naszych najnowszych 

produktów to SOM, lekki pocisk manewrujący dla samolotów takich 

jak F-16, Eurofighter i F-35. SOM zapewnia przewagę w zakresie środków 

powietrze-ziemia w odległości 250 km. Rakieta ta jest obecnie integrowana 

również z samolotami MiG-29. 

Could you please elaborate on Roketsan’s vision and its place within 

the Turkish defense industry? 

Turkey has set a road map since the early 2000’s to build its own defense 

industry. Today we are harvesting the seeds we have planted with this 

initiative. National programs such as modern tank, corvette, attack helicopter 

and even national missile program have recently been finalized one after 

another. Roketsan is the house of missile development and production for 

Turkish Industry. Since our establishment in 1988; we have joined, led and 

initiated major programs not only in Turkey but also for allied countries. 

Some of these programs are the production of Euro-STINGER Launch and 

Flight Rocket Motors, design and production of ESSM Warhead, production 

of PATRIOT GEM-T Control Section, production of NSM Launchers. Roketsan 

has become a key player in the international market with its indigenous and 

competitive products. 

What kind of products are available in your portfolio? 

Roketsan started with Euro-STINGER Program, as a company responsible for 

the production of Stinger launch and flight engines. Following the Stinger program, 

Roketsan developed extended range artillery rockets and weapon systems. 

In 2010 the first indigenously-designed guided missile was delivered to 

the Turkish Armed Forces and United Arab Emirates and also introduced to 

customers worldwide such as Korea, Bahrain, Brazil, Germany, Kazakhstan by 

Roketsan. This unique missile, CIRIT, has been a pioneer in 70 mm Guided Missile 

market with its unique features. With the know-how and infrastructure 

gained, Roketsan has developed long range antitank missile UMTAS primarily 

for the Turkish Armed Forces. Laser or Imaging Infrared Guided UMTAS has the 

capability to eliminate heavy armor with its newly designed warhead. Both 

versions work simultaneously and provide +8km range, enabling the helicopters 

to eliminate targets from a stand-off distance. One of the latest products 

is SOM, a lightweight cruise missile designed for modern fighter aircraft such 

as F-16, Eurofighter and F-35. SOM provides air-to-ground superiority with 250 

km range. This cruise missile is also being integrated on Mig-29 aircraft as well. 


www.zbiam.pl

Jak podchodzicie do państw takich jak Polska, które oczekują 

offsetu? Czy oferujecie transfer technologii? 

Nasza strategia zakłada partnerstwo z lokalnym przemysłem zamiast bezpośredniej 

sprzedaży naszych produktów. Roketsan ma międzynarodową siatkę 

współpracowników i możliwość zaoferowania industrializacji. Budujemy silną 

współpracę z naszymi partnerami, aby dostarczać na czas produkty odpowiedniej 

jakości. Badamy zdolności, tworzymy infrastrukturę i zapewniamy 

szkolenia. W tym aspekcie nasze zespoły inżynieryjne przeprowadziły warsztaty 

dla WZL-1, a także szczegółowe rozmowy z 

MESKO i HSW. Chcemy poszerzyć zakres rozmów z 

pozostałymi firmami, takimi jak WZL-2, WZU, PZL- 

-Świdnik i WB Electronics. Mamy już istniejącą 

współpracę z Jakuszem i Nitrochemem. Zakładamy, 

że polski przemysł zbrojeniowy będzie naszym 

bliskim partnerem w zapewnianiu polskim siłom 

zbrojnym nowoczesnych produktów. 

Czy wasze technologie są własne, czy też 

licencjonowane? 

Roketsan ma pełną kontrolę nad projektami swoich 

produktów. Intelektualne prawa własności należą 

w niektórych przypadkach do Ministerstwa 

Obrony Turcji z racji charakteru konkretnych programów. 

W rezultacie Roketsan potrzebuje jedynie 

zgody tureckiego Ministerstwa Obrony, aby sprzedawać 

i współpracować w zakresie głównych produktów, 

takich jak CIRIT, UMTAS czy TEBER (bomby 

precyzyjne). Roketsan jest związany regulacjami 

NATO oraz Unii Europejskiej, co oznacza, że jakiekolwiek 

państwo będące na czarnej liście tych organizacji 

jest objęte sankcjami również z naszej 

strony. 

Jakie produkty lub usługi promujecie 

w Polsce? 

Roketsan jest gotowy zaprezentować polskiemu 

przemysłowi zbrojeniowemu zdolność produkcji nowej generacji rakiet w 

standardzie NATO oraz możliwość nabycia doświadczenia, by zaprojektować 

własne. Co więcej, Roketsan uważa, że takie produkty jak CIRIT, UMTAS i TEBER 

byłyby bardzo cennym nabytkiem dla polskich sił zbrojnych. Ważne jest, że 

mogą zostać one zintegrowane również z posowieckim sprzętem, który znajduje 

się na polskim wyposażeniu, takim jak Mi-24 i MiG-29. Co do tego drugiego, 

TEBER i SOM mogłyby być uzbrojeniem polskich samolotów MiG-29. Zaproponowaliśmy 

również integrację tej broni na śmigłowcach W-3 Sokół oraz 

Mi, a także ich koprodukuję z lokalnymi zakładami. Dotyczy to szczególnie rakiet 

CIRIT, które są pociskiem dla wielu platform – może być on używany nie 

tylko przez śmigłowce, ale także samoloty oraz platformy lądowe i morskie. 

Nasza strategia zakłada 

partnerstwo z lokalnym 

przemysłem zamiast 

bezpośredniej sprzedaży 

naszych produktów. 

Roketsan ma 

międzynarodową siatkę 

współpracowników 

i możliwość zaoferowania 

industrializacji. 

Our approach is to partner with 

the local industry rather than 

selling the products directly. 

Roketsan has worldwide 

cooperation with local 

industries and is capable of 

providing industrialization 

as well. 

How do you deal with the countries that require offset, such as Poland? 

Do you offer transfer of technology? 

Our approach is to partner with the local industry rather than selling the products 

directly. Roketsan has worldwide cooperation with local industries and is 

capable of providing industrialization as well. We build strong cooperation 

with our partners to supply quality products on time. To this end, we investigate 

capabilities, establish infrastructure and provide training for future 

knowledge. In this context, our technical teams have carried out workshops 

with WZL-1 and detailed discussions with MESKO 

and HSW. We look forward to widening our discussions 

with remaining companies such as WZL- 

2, WZU, PZL-Swidnik, WB Electronics. In addition, 

we have ongoing cooperation with Jakusz and 

Nitrochem. We anticipate that Polish Defence Industry 

will be our close partner in providing Polish 

Armed Forces with cutting edge products. 

Are your technologies indigenous 

or licensed? 

Roketsan has the full authority of the design of its 

products. The Intellectual Property Rights belong 

to the Turkish MoD on some basis due to the nature 

of the product in terms of the program. Consequently, 

Roketsan only requires the approval of 

the Turkish MoD for sales and cooperation on its 

major products such as CIRIT, UMTAS, TEBER (Precision 

Guided Bombs). Roketsan is bound by 

NATO and EU regulations; therefore any countries 

banned by these two organizations are restricted 

by Roketsan as well. 

What are the key products or services you 

promote for the Polish requirements? 

Roketsan is ready to present the Polish defense 

industry the capability to produce new generation 

NATO standard missiles and gain experience 

in developing its own. Furthermore, Roketsan believes that products such as 

CIRIT, UMTAS and TEBER would be a valuable asset to Polish Armed Forces. 

The important fact here is that they can be integrated also on the post-Soviet 

platforms which are currently in Polish use, such as Mi-24s and Mi-29s. Regarding 

the latter, TEBER and SOM missiles could be used on Polish Mi-29s. We 

have also proposed these weapons to be integrated on W3-Sokol and Mi helicopters 

as well as co-production with the local industry. It applies mainly to 

CIRIT which is a multi-platform missile that can be used on not only rotary 

platforms but also fixed wing aircraft, land and naval platforms. 

Thank you for the conversation. 

Dziękuję za rozmowę. 

Robert Czulda 


Hubert Królikowski 

Rozwój 

polskich Wojsk Specjalnych 

The development of Polish 

Special Operations Forces 

Polskie Wojska Specjalne rozwinęły się znacząco, bazując na doświadczeniach udziału we współczesnych konfliktach 

zbrojnych. Dzięki temu możliwe jest analizowanie aktualnych trendów w prowadzeniu działań zbrojnych i przygotowanie 

scenariuszy odpowiedzi na przyszłe zagrożenia, które mogą spowodować ewolucję misji Wojsk Specjalnych. 

Żołnierze tego rodzaju wojsk są zaangażowani w każdy aspekt współczesnego konfliktu zbrojnego, w obronę narodową, 

dyplomację i rozwój sił zbrojnych. 

Special Operations Forces develop significantly through their experiences in conflict. They can further prepare for such 

conflicts via the study of future threats and warfare trends that will modify the missions of SOF soldiers in the future. SOF 

soldiers will, in general, touch every aspect of the modern day conflict including defence, diplomacy and even development 

elements. 

Żołnierze Wojsk Specjalnych są w stanie przeprowadzać działania w bardzo 

szerokim spektrum - mające bezpośrednio na celu niszczenie infrastruktury 

krytycznej przeciwnika albo neutralizację lub branie do niewoli ważnych osób 

spośród jego personelu. Wojska te są także zdolne do prowadzenia rozpoznania 

najważniejszych obiektów. Mają też zdolności do działań niebezpośrednich, 

jakimi są np. szkolenia własnych albo sojuszniczych sił. We współpracy 

z innymi organizacjami rządowymi, takimi jak policja i służb wywiadowcze, są 

w stanie przeprowadzać szkolenia tak pojedynczych osób, jak i całych zespołów, 

albo ustanowić na nowo cywilną infrastrukturę i instytucje. Co więcej, do 

zadań Wojsk Specjalnych wlicza się także: prowadzenie działań niekonwencjonalnych, 

walkę z terroryzmem, zapobieganie rozprzestrzeniania broni masowego 

rażenia, operacje psychologiczne, rozpoznanie strategiczne, ocenę 

efektów uderzeń i wiele innych. 

Dzisiaj wszystkie kraje będące członkami Sojuszu Północnoatlantyckiego 

dysponują różnej wielkości jednostkami Wojsk Specjalnych o specyficznych 

funkcjach i doświadczeniach. Większość państw NATO ma różne struktury dowodzenia 

wojskami specjalnymi, które można opisać jako elementy dowództwa 

narodowych sił zbrojnych dedykowane działaniom wojsk specjalnych, 

czy komponenty dowodzenia operacjami specjalnymi lub siłami operacji specjalnych. 

Biorąc pod uwagę wszystkie zdolności Wojsk Specjalnych i fakt, że 

Many underline that SOF soldiers are able to conduct direct missions to 

destroy key infrastructure or neutralize or capture key personnel. They are 

also able to spot key object, and at the same time they have indirect 

capabilities which can be realized through training of friendly forces. .In 

cooperation with other government organizations such as police and 

intelligence services, they are able to conduct personal and team training or 

reconstitute and improve civilian institutions and infrastructure. Moreover, 

Special Forces tasks also include: unconventional warfare, counterterrorism, 

counter proliferation of weapons of mass destruction, psychological 

operations, information operations, battle damage assessments and many 

others. 

Today, all NATO member countries possess different size SOF units with 

specific functions and expertise. Currently majority of NATO countries 

possess different special operations forces command structures that can be 

described as national military staff elements for special operations, special 

operations components command or special operations services. Taking 

into consideration all Special Forces capabilities and the fact that NATO 

nations used their special operations forces as national assets mainly under 

national command, it became almost natural to initiate and create a joint 

headquarters for NATO Special Forces. The main purpose of these activities 


www.zbiam.pl

państwa NATO używają ich jako czynnika narodowego i głównie pod dowództwem 

narodowym, niemal naturalnym wydawało się stworzenie także 

wspólnego dowództwa dla Wojsk Specjalnych NATO. Głównym celem tego 

działania było zintegrowanie narodowych wysiłków i możliwości sił operacji 

specjalnych tak, aby doprowadzić do ich właściwego zaangażowania, osiągnięcia 

efektu synergii i stworzenia możliwości skutecznego użycia ich jako sił 

koalicyjnych. 

Polska była także uczestnikiem tego procesu. Określając i prezentując swoje 

narodowe ambicje i deklarując rozwój narodowych możliwości Wojsk Specjalnych 

od dawna dążyła do bycia jednym z państw ramowych NATO w obszarze 

operacji specjalnych. Polska chce także uczestniczyć w rozwoju 

Dowództwa Operacji Specjalnych NATO, aby stać się jednym z wiodących 

państw w regionie i centrum kompetencji dla operacji specjalnych. 

Ostatni egzamin - „Noble Sword-14” 

Ukoronowaniem tych działań było sojusznicze ćwiczenie „Noble 

Sword-14”, które odbyło się we wrześniu 2014 roku. Był to istotny element 

certyfikacji Komponentu Operacji Specjalnych NATO (Special 

Operations Component – SOC) przed przejęciem zadania 

utrzymywania stałej gotowości bojowej w ramach 

Sił Odpowiedzi NATO w 2015 roku. W ćwiczeniu wzięło 

udział łącznie 1700 żołnierzy z 15 krajów. Przez ponad 

trzy tygodnie żołnierze szkolili się na poligonach 

wojskowych w Polsce, na Litwie i na Bałtyku. 

Sztab komponentu dowodzenia 

operacjami specjalnymi 

(Special Operations Component 

Command - SOCC), 

który był głównym rozgrywającym 

podczas ćwiczeń, bazował na 

żołnierzach polskiego Centrum 

Operacji Specjalnych - Dowództwie 

Komponentu Wojsk Specjalnych z Krakowa 

z gen. bryg. Jerzym Gutem na czele. Pięć 

grup zadaniowych operacji specjalnych (Special Operation Task Groups 

– SOTG): trzy lądowe (polska, holenderska i litewska), jedna morska 

i jedna powietrzna (obydwie polskie), zrealizowały wszystkie praktyczne 

zadania przydzielone przez SOCC. 

Głównym tematem ćwiczenia było planowanie i przeprowadzanie 

operacji specjalnych przez SOCC i grupy zadaniowe, w ramach wypełniania 

sojuszniczego Artykułu 5. o Kolektywnej Obronie. Istotna była także 

weryfikacja wielonarodowej struktury SOCC, procedur i łączenia wybranych 

elementów systemów bojowych. W „Noble Sword-14” brało udział 

15 państw: Chorwacja, Estonia, Francja, Holandia, Litwa, Niemcy, Norwega, 

Polska, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Turcja, Węgry, Wielka 

Brytania i Włochy. Ćwiczenie zostało wsparte przez wojska konwencjonalne 

i inne służby: Straż Graniczną, Policję i Służbę Celną. Działania grup zadaniowych 

były także wsparte przez śmigłowce, samoloty bojowe, lotnictwo 

transportowe i okręty Marynarki Wojennej RP. 

was to integrate national SOF efforts and resources to address their proper 

employment in order to achieve synergic and strategic effect of use these 

assets as national and now as coalition forces. 

Poland was also an participant of this process, through establishing and 

presenting national ambitions and declarations about the development of 

national SOF capabilities, wants to become the NATO Special Operations 

Framework Nation and contribute to the progress of NATO Special 

Operations Headquarters in order to become one of the leading countries 

in the area of special operations. 

Final exam - “Noble Sword-14” 

The crowning of Polish efforts was an allied Field Training Exercise (FTX) 

“Noble Sword-14” in September of theyear 2014. It was a certification 

for NATO Special Operations Component (SOC) before taking 

over combat readiness duties within the NATO Response Forces 

in 2015 (NRF 2015). Altogether, about 1700 soldiers 

from 15 countries took part in the exercise. For more 

than three weeks soldiers practiced 

on military training areas in Poland, 

Lithuania and the Baltic 

Sea areas. 

Special Operations Component 

Command (SOCC) staff, which 

was the main exercise player, based 

on soldiers from Polish Special Operations 

Centre – the Special Forces 

Component Command (SOC-SFCC) 

in Cracow commanded by Brigadier 

General Jerzy Gut. Five Special Operation 

Task Groups (SOTG’s): three land 

SOTG’s (Polish, Dutch and Lithuanian) 

Przy budowie polskich Wojsk Specjalnych wsparcia udzielały i nadal 

udzielają Stany Zjednoczone, co widać m.in. po sprzęcie, który jest 

wykorzystywany przez polskich żołnierzy. 

During the contsruction of Polish Special Forces, it was, and it is still, supported 

by United States, which can be seen e.g. while looking at the equipment 

used by Polish soldiers. 

Żołnierze JW GROM – polskiej jednostki przeznaczonej do prowadzenia działań kontrterrorystycznych 

i ratowania zakładników. 

Soldiers of GROM SOF unit dedicated to conduct counterterrorist missions and saving the 

hostages. 

one maritime and one air (both Polish) took responsibility for conducting 

practical tasks assigned by SOCC. 

Planning and conducting special operations by Special Operations Component 

Command and Special Operation Task Groups as a part of allied Article 

5 Collective Defense were the core subjects of the exercise. The plan 

was also to verify the multinational structure and procedures and combining 

the chosen elements of combat systems. Countries participated in 

“Noble Sword-14” included: Croatia, Estonia, France, the Netherlands, Lithuania, 

Germany, Norway, Poland, Slovakia, Slovenia, the USA, Turkey, Hungary, 

Great Britain and Italy. The exercise was supported by conventional forces 

and several institutions: the Border Guard, the Police and the Customs Service. 

SOTG’s activity was also supported by helicopters, fighter jets, transport 

aircrafts and the Polish Navy. 


Gotowość Komponentu Operacji 

Specjalnych NATO musiała zostać potwierdzona 

certyfikatem, przed przejęciem 

obowiązków w 2015 r. Certyfikacji 

dokonywał wielonarodowy 

zespół certyfikujący, złożony ze specjalistów 

z Dowództwa Sojuszniczych 

Sił Połączonych (Neapol, Włochy) 

i Dowództwa Operacyjnego Sił 

Zbrojnych RP. Szefem ćwiczenia był 

w czasie „Noble Sword-14” gen. dyw. 

Piotr Patalong, Inspektor Wojsk Specjalnych 

przy Dowództwie Generalnym 

Sił Zbrojnych RP. 

Sukces odniesiony we wrześniu 

2014 roku spowodował, że w 2015 

roku Polska mogła wystawić po raz 

pierwszy jednostki specjalne jako 

państwo ramowe w obszarze Komponentu 

Operacji Specjalnych NATO. 

Oznaczało to, że polscy żołnierze 

Wojsk Specjalnych stanowili jego 

główną część, a jednostki Wojsk Specjalnych 

rozpoczęły turę gotowości 

bojowej od 1 stycznia 2015 r. Trwała 

ona do końca grudnia 2015. Dla Polski 

jako siódmego kraju, który uzyskał 

status państwa ramowego w zakresie 

przeprowadzania sojuszniczych 

operacji specjalnych, obok 

Stanów Zjednoczonych, Wielkiej 

Brytanii czy Francji, oznaczało to bycie 

liderem w tej dziedzinie w Europie 

Środkowo-Wschodniej. 

Polska metoda rozwijania zdolności 

Wojsk Specjalnych jest stawiana 

jako przykład tego, jak państwo 

może wytworzyć nowe strategiczne 

zdolności. Niektóre państwa prosiły 

stronę polską o podzielenie się 

doświadczeniami w budowaniu nowoczesnych 

struktur sił operacji specjalnych. 

Niektóre polskie rozwiązania 

i pomysły zostały nawet 

zastosowane przez siły operacji specjalnych 

Stanów Zjednoczonych 

i Wielkiej Brytanii (obydwa te kraje 

można uznać za wiodące w zakresie 

operacji specjalnych). Wszystkie 

wspomniane powyżej fakty potwierdzają, 

że poprzez rozwój narodowych 

struktur Wojsk Specjalnych, 

Polska wiele wniosła do budowy 

Centrum Koordynacji Operacji Specjalnych 

NATO i dalszego rozwoju 

Centrali Operacji Specjalnych sojuszu. 

Biorąc pod uwagę fakt, że potencjalni 

przeciwnicy nie odczuwają 

potrzeby stosowania się do jakichkolwiek 

zasad, wliczając w to normy 

prawne i bardzo szybko dzielą się 

swoimi doświadczeniami z innymi 

organizacjami terrorystycznymi i kryminalnymi 

– wszystkie kroki zwiększające 

bezpieczeństwo państw 

członkowskich NATO są niezbędne. 

Co za tym idzie kreacja i dalszy rozwój 

sił operacji specjalnych NATO, 

podobnie jak zdolności narodowych 

w tym obszarze i jest bardzo ważne 

i powinno być kontynuowane. 

Sprzęt Wojsk Specjalnych jest stale modernizowany, co widać na przykładzie wyposażenia 

pododdziałów wyspecjalizowanych w taktyce niebieskiej. 

Equipment of Polish Special Forces is constantly beeing modernized. It can be seen while 

looking on the equipment of the units specialized in blue tactics. 

Żołnierze polskich Wojsk Specjalnych brali udział w misjach m.in. w byłej Jugosławii, Iraku 

i Afganistanie, ponieśli też straty. W późnych godzinach nocnych 23 stycznia 2013 r. 

trakcie akcji zatrzymania grupy terrorystów z Abdulem Rahmanem na czele, zginął oficer 

z JW GROM, Krzysztof Woźniak. 

Soldiers of the Polish Special Forces took part in various missions – among others – in 

ex-Yugoslavia, Iraq and Afghanistan, they also had some losses. In the late night hours of 

the 23th January 2013, during the mission of taking into custody a group of terrorist with 

Abdul Rahman, the GROM oficer, Krzysztof Woźniak was killed. 

NATO Special Operations Component 

combat readiness before taking 

over duties within the NRF 2015 had 

to be certificated by Multinational 

Certification Team consisting of specialists 

from Allied Joint Force Command 

(Naples, Italy) and the Operational 

Command of Polish Armed 

Forces. Major General Piotr Patalong, 

the Inspector of Special Forces to 

General Command of the Polish 

Armed Forces hold the post of “Noble 

Sword-14” Exercise Director. 

After success achieved in September 

2014, Poland could deploy 

it’s SOF units as a framework nation 

in the area of NATO Special Operations 

Component. It means that the 

Polish Special Forces soldiers created 

the main part of NATO Special 

Operations Component. Polish Special 

Forces units started their combat 

readiness duties from 1st January 

till 31 st December, 2015. For 

Poland, as the seventh state in the 

world, besides countries such as U.S., 

United Kingdom or France gained 

status of a framework nation in the 

field of conducting allied special 

operations and became an unquestionable 

leader in Central-Eastern 

Europe. 

The Polish way of development of 

SOF capabilities has been shown as 

an example of how a nation can 

built new strategic capabilities, 

some nations asked Poland for share 

our experiences in constructing modern 

structures of special forces. 

Some Polish solutions and ideas are 

even now implemented by the US 

and the UK special operations forces 

(both nations can be described as 

leading nations in the area of special 

operations). All above mentioned 

facts indicate that through development 

of national structures of Polish 

Special Forces, Poland contributes 

to the construction of NATO Special 

Operations Coordination Center and 

further development of NATO Special 

Operations Headquarters. Moreover, 

we must take into consideration 

the fact that our enemies do 

not need to follow any rules including 

rules of law and share their 

experiences very rapidly with other 

terrorists or criminal organizations. 

That is why all steps dedicated to increase 

security of individual states or 

countries which are members’ alliance 

as NATO are necessary. Therefore, 

the creation and future development 

of NATO SOF, as well as 

national capabilities of NATO nations 

are very important and should be 

continued. 

Hubert Królikowski 


www.zbiam.pl

Zapraszamy na targi MSPO 

HALA C 

Przedsiêbiorstwo 

Sprzêtu Ochronnego 

MASKPOL S.A. 

Konieczki 

42-140 Panki 

www.maskpol.com.pl 

tel. (+48) 34 310 93 00 

fax. (+48) 34 317 98 31 

maskpol@maskpol.com.pl

dr inż. Przemysław Kowalczuk 

PRZEKRÓJ PLANÓW WZE S.A. 

DZIŚ I JUTRO NA TLE ZMIENIAJĄCYCH SIĘ UWARUNKOWAŃ 

The Strategic Plans of MEW JSC. Tomorrow and Today 

in the Rapidly Changing Environment 

Konsolidacja polskiego przemysłu obronnego zaowocowała koncentracją 

w Grupie PGZ przedsiębiorstw o bardzo zróżnicowanych profilach 

oraz skali działalności. Dla niektórych z nich jest to doskonała 

okazja do osiągnięcia pozycji lidera w danym obszarze technologicznym, 

produktowym czy usługowym. Do spółek tych należą Wojskowe Zakłady 

Elektroniczne S.A., których nowy Zarząd wyjawił nam śmiałe plany 

rozwojowe na najbliższe lata. Plany, ale też podejmowane konkretne działania 

opierają się na trzech filarach: 

– Ścisłej korelacji z potrzebami Sił Zbrojnych w tym nadchodzącymi programami 

PMT (m.in.: Wisła, Narew czy Homar) jako wiarygodny partner 

innych spółek PGZ. 

– Szerokiego rozwinięcia dotychczasowej współpracy z obecnymi partnerami, 

jak i nowymi partnerami zagranicznymi: Honeywell, Kongsberg, 

Harris, Raytheon, Lockheed Martin... 

– Przekształcenie dotychczas świadczonych usług z grupy remontowo- 

-naprawczej w nowocześnie zarządzany hub serwisowy oferujący 

wsparcie w pełnym cyklu życia systemów będących na wyposażeniu Sił 

Zbrojnych RP. 

Systemy WZE S.A. 

Realizacja tych planów, jak zapewnia Zarząd WZE S.A. posiada solidne podstawy 

w postaci bogatego doświadczenia pracowników, głębokich kontaktach 

biznesowych z kluczowymi partnerami zagranicznymi oraz dobrą, bo popartą 

sukcesami komercyjnymi współpracą z ośrodkami naukowymi (co samo 

w sobie jest rzadkością w krajowej rzeczywistości). Doświadczenia Spółki wynikają 

z programów modernizacji, gdzie „wizytówką” cały czas jest zestaw 

Newa SC jak i opracowania osobnych produktów, główne z dziedziny pasywnego 

rozpoznania oraz Walki Radioelektronicznej. Przyjrzyjmy się: Przebiśnieg 

– wykrywanie, identyfikacja oraz zakłócanie źródeł radiowych przeciwnika; 

Mobilna Stacja Rozpoznania „MSR-W” - automatyczne rozpoznawanie sygnałów 

z radarów i urządzeń montowanych na statkach powietrznych ESM/ 

ELINT. Rozwinięcie powyższej technologii nastąpiło w MZRiASR, czyli ultra 

Mobilnym Zestawie Rejestracji i Analizy Sygnałów Radiolokacyjnych oraz 

Mobilnej Stacji Rozpoznania Radioelektronicznego ESM/ELINT z sukcesem 

dostarczonej do wojsk specjalnych. Tak kompleksowe oraz niewątpliwie 

skomplikowane technologicznie systemy, opracowane i wyprodukowane 

w kooperacji krajowej jak i zagranicznej, są dobrą bazą oraz mocnymi referencjami 

WZE w przyszłych przedsięwzięciach. 

Przyszłość 

Budując swoją przyszłość firma najwyraźniej nie czeka na „mannę z nieba” 

tylko przystępuje aktywnie do tych inicjatyw, których wyniki są zgodne z wytyczonymi 

wcześniej kierunkami oraz posiadają wystarczający potencjał 

biznesowy. W czerwcu br. Spółka uzyskała certyfikat jak i związaną z nim licencję 

wyłączną pozwalającą na ustanowienia w jej strukturach certyfikowanego 

przez Kongsberg Centrum Serwisowego Systemów Morskiej Jednostki 

Rakietowej z pociskami NSM. Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. 

już teraz inwestują w nową infrastrukturę oraz rozszerzają swoją 

Consolidation of the Polish defense industry resulted in grouping in the Polska 

Grupa Zbrojeniowa (PGZ) consortium companies of much varying profiles 

and size. For some of those companies it is an opportunity to achieve leading 

position in the particular technological, manufacturing or servicing field. 

Among such companies is Military Electronic Works JSC, and the management 

unveiled to us daring development plans for years to come. 

Plans and the company’s activity are based on three pillars: 

– close correlation with the needs of Polish Armed Forces, including large 

armament programs (Wisła, Narew, and Homar, among others), being a credible 

partner of the other companies forming Pegaz consortium; 

– aggressive development of cooperation with present domestic and foreign 

partners, and also undertaking cooperation with new foreign partners, 

like Honeywell, Kongsberg, Harris, Raytheon, Lockheed Martin; 

– evolution of activities from service-repair activities towards modern, well 

managed service hub, offering full life-cycle support of the electronics 

systems used by Polish Armed Forces. 

Systems of MEW JSC 

Implementation of the plans, as it is confirmed by MEW JSC management, has 

solid base in experienced personnel, well developed business contacts with 

key foreign partners, and in good cooperation with scientific-research entities, 

which has been proven during the works on some successful programs. Such 

cooperation with scientific community is rarely observed in our reality. Experience 

of the MEW JSC company in modernizations have been recently gained 

mainly during the Newa SC program, which remains a flag achievement 

of the company. MEW JSC also developed some successful electronic support 

and electronic countermeasures systems. Among them is Przebiśnieg, a system 

able to detect, identify and jamm the radio signals emitted by enemy 

systems; MSR-W Mobile Reconnaissance Station, which automatically gathers 

intelligence data about radars and other electronic devices on board of enemy 

aircraft. The technology of the above system has been farther developed 

in the MZR and ASR systems, which are: Mobile ESM/ELINT System delivered 

to the Special Operations Force and ultra Mobile Set for Recording and Radar 

Signal Data Processing. 

Such complex and undoubtedly technologically advanced systems, developed 

in cooperation with domestic and foreign electronics companies, give 

the MEW JSC a good recommendation for future works. 

Future 

Company remains very active in shaping its own future, trying to undertake all 

the possible projects within the military electronics field, if such projects have 

adequate business potential. In June this year company was certified by Kongsberg 

company to establish service & maintenance center for the servicing of 

Naval Shore-Based Missile Unit and NSM missiles. MEW JSC already now invests 

in the new infrastructure and carries on process of enhancing the Konsberg’s 

license for servicing also energetic materials of the mentioned system, 


licencję o możliwość serwisowania materiałów energetycznych w tym głowic 

bojowych. Takie kompleksowe podejście pozwala na budowę zgodnego 

ze standardami zachodnimi hub-a serwisowego i przełożenie nowych 

struktur na potrzeby serwisowe Armii w pozostałych obszarach. 

Duże programy offsetowe… 

Pozyskiwanie nowych kompetencji w znacznej części jest możliwe poprzez 

programy offsetowe. Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. posiadają jedne 

z największych (o ile nie największe) w kraju doświadczenie w absorpcji 

transferu technologii poprzez offset oraz licencje. Przykładem może być tu 

offset ze strony amerykańskiej firmy Honeywell, który pozwolił na oferowanie 

spolonizowanych systemów nawigacji inercjalnej TALIN niezbędnej dla 

dalszych produktów takich jak KTO Rosomak, Poprad czy Krab. Obecnie 

Spółka jest w trakcie przygotowań do przyjęcia transferu technologii części 

offsetu dla systemu Wisła oraz licencji dla Narwi. Transfer ten jest niezbędny 

do szybkiego uruchomienia zdolności produkcyjnych z zakresu komponentów 

licencyjnych – głównie podsystemów elektroniki rakiety oraz radaru 

konstrukcji partnera zagranicznego. Powiązaną z systemami OPL, a z pewnością 

coraz bardziej palącą kwestią jest kompleksowa produkcja modułów 

nadawczo-odbiorczych w technologii GaN. Praktycznie każdy nowy radar 

dla SZ RP będzie oparty o moduły N/O i co za tym idzie ich źródło musi być 

zabezpieczone w zasobach krajowych. Niezależnie od potencjalnego offsetu/licencji 

Zarząd WZE rozpoczął działania zmierzające do budowy w ramach 

spółki (lub kilku spółek PGZ) wydziału montażu takich modułów. Przy 

założeniu importu układów MMIC od partnerów zagranicznych taka inwestycja 

powinna przynieść pierwsze rezultaty w postaci gotowej serii modułów 

już po ok. 1.5 roku. 

…i małe programy offsetowe 

Najwyraźniej firma nie zapomina także o mniejszych inicjatywach, których 

rezultaty może nie będą aż tak spektakularne, ale jednak szybsze i równie potrzebne 

SZ. Przykładem jest tu program kompleksowej i głębokiej modernizacji 

radarów precyzyjnego lądowania GCA2000 amerykańskiej firmy Exelis 

(dzisiaj Harris). Rezultatem programu będą nie tylko radary o nowych możliwościach 

zmodernizowane w całości przez polską spółkę grupy PGZ, ale również 

pogłębiona współpraca z silnym partnerem ze Stanów Zjednoczonych. 

Praktyka innych firm wskazuje, że właśnie takie działania pozwalają na przyszłościowe 

otwarcie rynków zachodnich i uruchomienie oczekiwanego eksportu. 

A co z R&D ? 

Ostatnim i jednocześnie szalenie istotnym obszarem działalności każdej firmy 

zbrojeniowej jest iteracyjny proces opracowywania nowych produktów. 

Zarząd Spółki, posiadając doświadczone zespoły skupione w działach B+R 

podjął decyzję o przystąpieniu do kilku programów rozwojowych kluczowych 

z punktu widzenia przyjętych planów. Jednym z nich jest dołączenie 

do „rakietowego” projektu NCBiR domeny kosmicznej PGZ, w obrębie którego 

spółka będzie miała możliwość opracowania polskiego rozwiązania 

nawigacji inercjalnej (INS) oraz komputera pokładowego rakiety przeciwlotniczej. 

Pracą badawczo-rozwojową jest również modyfikacja stacji RSWP 

P-18 polegająca na „cyfryzacji” oryginalnie analogowego urządzania. Do 

grupy tej zaliczyć należy również projekt opracowania i produkcji seryjnej 

kompleksowego, opartego o zmienione założenia systemu Walki Radioelektronicznej 

(WRE) o kryptonimie Kaktus. Ze względu na skomplikowanie 

i zakres niezbędnych kompetencji do realizacji programu PGZ utworzyło 

konsorcjum zadaniowe, gdzie WZE pełni rolę lidera technicznego. 

Wygląda na to, że plany nowego Zarządu Wojskowych Zakładów Elektronicznych, 

choć śmiałe posiadają realne podstawy realizacji. Jak zawsze czekamy 

na pierwsze rezultaty i nowe produkty spełniające oczekiwania Sił 

Zbrojnych. 

like warheads for example. Such comprehensive approach enables to built 

a service hub in accordance to the western countries’ standard and using of 

the new structures for meeting the other service requirements of Polish Armed 

Forces in other fields. 

Large off-set programs 

Getting new capabilities in considerable part is possible due to the off-set 

programs. Military Electronic Works JSC has one of the largest (if not the largest) 

experience among the Polish defense industry companies in absorbing 

technologies through off-set and license programs. An example can be the 

off-set technology transfer made by American Honeywell company, which 

enabled to offer TALIN inertial navigation systems, being a Polish version of 

American systems. The TALIN set is necessery for such products like Rosomak 

wheeled APC, Poprad air defense system or Krab artillery system. Presently the 

company is preparing itself to absorb technology transfer related to the Wisła 

program and related to license for Narew air defense system. The transfer is 

necessary for quick launching of component production to be realized at 

MEW JSC for this programs, mainly the electronic blocks for missiles and the 

radar developed by foreign partner. Comprehensive production of trans-receiver 

modules in GaN technology is very urgent and this undertaking is also 

related to air defense systems. Practically every radar for Polish Armed Force 

will be based on such modules, so the production source of them must be 

available domestically. 

Independently from the off-set & license potential the MEW JSC management 

initiated activities towards establishing within the company (or a few 

companies within PGZ consortium) a manufacturing division of such modules. 

Assuming that MMIC components will be imported from foreign partners, 

the first modules can be produced by the new division within 1.5 years. 

…and small off-set programs 

The company does not forget about smaller initiatives, maybe not so spectacular 

like the large ones, but also needed for Polish Armed Forces and which 

are quicker to realize. An example can be the program of comprehensive and 

deep modernization of GCA2000 GCA (Ground Controlled Approach) radar 

manufactured by American company Exelis (presently Harris). The program 

will result not only in much more capable radars modernized completely in 

Poland, but also in deepened cooperation with powerful partner from the 

United States. Experiences of other companies show that such activities enables 

to enter difficult western markets and starting of long awaited export. 

What about Research & Development? 

Very important field of activity of every defense company is the process of 

developing of new products. The MEW JSC management and the experience 

development and engineering cells decided to undertake some development 

programs, being of key importance for the company’s development 

plans. One of such project is joining the space domain of PGZ Group and joining 

the NCBiR missile program. MEW JSC will have possibility to develop the 

INS system and on-board computer for air defense missile. Also, the works are 

carried on a fully digital version of the RSWP P-18 station, which originally was 

analogue system. The other development project is the program Kaktus, 

which will result in development of new Electronic Warfare system, based on 

requirements, which have been recently changed. PGZ consortium formed 

an ad-hoc group to run the program. The group is lead by MEW JSC (technical 

leader), due to the company’s experience and competence. 

It seems that the plans of the new management of Military Electronic Works 

JSC, thought daring and far-reaching, have solid base and are quite realistic. So 

we will wait for the results and new products for Polish Armed Forces. 

dr inż. Przemysław Kowalczuk 


www.zbiam.pl

Maciej Szopa 

Bezzałogowce 

dla Sił Zbrojnych RP 

UAVs for Polish Armed Forces 

W czasie Szczytu NATO i Światowych Dni 

Młodzieży w lipcu br. nadzór sprawowały BSP 

Elbitu, w tym należący do kategorii 

MALE Hermes 900. 

During the NATO summit and World Youth Day 

tis year in July, the supervision was performed 

by Elbit System’s UAV’s including 

the MALE class Hermes 900. 

O bezzałogowych systemach powietrznych w kontekście zdobywania nowych zdolności przez Siły Zbrojne RP i inne 

polskie służby porządku publicznego, mówi się już od lat. I chociaż pierwszy sprzęt tego typu pojawił się w Wojsku 

Polskim już w 2005 roku i do tej pory, dla Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych, zakupiono ponad 35 zestawów mini- 

-BSP szczebla taktycznego (kolejne cztery kupiła m.in. Straż Graniczna), to program systemowych zakupów do dzisiaj 

pozostaje na papierze. Niedawno, na szczeblu kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, zapadły w tej sprawie 

nowe decyzje. 

The unmanned air systems being part of future capabilities of the Polish armed forces and other uniformed services are 

discussed for many years. Although first such systems were introduced in Polish Army already in 2005, to date Army and 

Special Forces have purchased more than 35 tactical mini-UAV sets (further four were acquired by Border Guard), but the 

framework for purchasing program still remains on paper. Recently Ministry of Defence has made new decisions regarding 

this case. 

Przede wszystkim, zgodnie z deklaracjami z połowy lipca 2016 r., jak 

najwięcej bezzałogowych systemów zostanie zamówionych bezpośrednio 

w polskim przemyśle, ale pod tym określeniem należy rozumieć 

firmy znajdujące się pod kontrolą Skarbu Państwa, a nie podmioty 

prywatne (chyba, że ściśle współpracujące z Polską Grupą 

Zbrojeniową). Siły Zbrojne RP nadal mają pozyskać systemy BSP siedmiu 

klas. Sześciu - zgodnie z obowiązującym nadal Planem modernizacji technicznej 

Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2013-2022, decyzja 

o pozyskaniu siódmego zapadła w lipcu br. 

Duże systemy rozpoznawczo-bojowe 

Największymi i najdroższymi polskimi systemami bezzałogowymi mają być 

te należące do klasy MALE (Medium Altitude Long Endurance – operujące na 

średnich wysokościach, o dużej długotrwałości lotu), określane kryptonimem 

Zefir. Polska planuje pozyskać cztery takie zestawy, po trzy aparaty latające 

w każdym, które pojawić miałyby się w służbie w latach 2019-2022. Zefiry mają 

dysponować promieniem operacyjnym od 750 do nawet 1000 km i wykonywać 

zadania na korzyść całych Sił Zbrojnych RP. Byłyby to przede wszystkim 

misje rozpoznawcze, ale polskie MALE mają także być zdolne do wykonywania 

uderzeń na cele „uprzednio rozpoznane” albo wykryte samodzielnie 

przez własne sensory pokładowe. Uzbrojenie Zefira miałyby stanowić m.in. 

kierowane pociski „powietrze-ziemia”, a zapewne także niekierowane pociski 

rakietowe i bomby szybujące. Polskie MON prowadziło rozmowy w sprawie 

największych systemów bezzałogowych z amerykańską firmą General 

According to statements issued by MoD in July 2016, Polish industry should 

deliver as much as possible of UAV systems. This definition applies mostly to 

the state-controlled companies, not private or joint-stock entities, although it 

may apply to the companies closely cooperating with Polish Armament Group 

(PGZ). 

The Polish Armed Forces would still acquire seven UAS classes. Six were already 

included in the current technical modernization program for the Polish armed 

forces for 2013-2022; the decision to acquire the seventh tier was made in 

July this year. 

Large surveillance and armed systems 

The largest and most expensive Polish unmanned air systems should be MA- 

LE-class (Medium Altitude Long Endurance) ones, codenamed Zefir (Zephyr). 

Poland plans to acquire four sets of such UAVs, each consisting of three aircraft, 

to enter service between 2019 and 2022. Zefirs should have operating radius of 

750 to 1000 km and perform tasks for the benefit of entire Armed Forces. 

These would be primarily reconnaissance missions, but future Polish MALE 

should also be able to strike on "previously identified” targets, or the ones detected 

by UAV’s own sensors. Zefirs should be armed, among others, with 

guided air-to-ground missiles, and probably also unguided missiles and gliding 

guided bombs. Polish Ministry of Defence held talks about the largest 

UCAV systems with the US General Atomics company (possibly regarding the 

MQ-9 Reaper) and Israeli Elbit (Hermes 900). 

Interestingly, SkyEye, a system developed by Elbit – long-range stabilized 


www.zbiam.pl

Atomics (w tym kontekście mówi się najczęściej o MQ-9 Reaper) i izraelskim 

Elbitem (Hermes 900). Co ciekawe, opracowany przez Elbit SkyEye – stabilizowany, 

optoelektroniczny sensor dalekiego zasięgu z własną nawigacją, opartą 

o układ inercyjny i GPS, zdolny do obserwacji obszaru o powierzchni nawet 

100 km 2 , został w czerwcu sprowadzony (na mocy kontraktu z Elbitem) do 

Polski w celu nadzorowania bezpieczeństwa w czasie lipcowych imprez o krytycznym 

znaczeniu, które odbyły się w naszym kraju: szczytu NATO i Światowych 

Dni Młodzieży. Zintegrowano go z dwiema platformami bezzałogowymi 

BSP: Hermes 900 i Hermes 450. Zgodnie ze słowami szefa MON Antoniego 

Macierewicza system ten „sprawdził się znakomicie”, co może świadczyć o rosnących 

szansach Elbitu w programach Zefir i Gryf. 

Drugim co do wielkości i zdolności rozpoznawczo-bojowych miałby być system 

taktyczny średniego zasięgu Gryf. Ma być zdolny do prowadzenia rozpoznania 

na korzyść dywizji (promień działania 200 km) i przy okazji mieć zdolność 

do uderzeń na uprzednio rozpoznane cele, za pomocą bomb 

szybujących i/lub rakiet niekierowanych. Planuje się pozyskanie do 10 zestawów, 

w każdym po 3-4 aparaty latające. Do tej kategorii należy właśnie Hermes 

450, oferowany wspólnie z Elbitem przez Polską Grupę Zbrojeniową. W rywalizacji 

brała udział także prywatna WB Group, współpracująca z Thalesem UK. 

Wspólnie proponują one daleko idącą polonizację, sprawdzonego brytyjskiego 

systemu Watchkeeper. Opracowanie własnego systemu tej klasy zapowiadają 

także firmy zrzeszone w Polskiej Grupie Zbrojeniowej lub z nią współpracujące. 

Bazą dla niego miałby być taktyczny system krótkiego zasięgu E-310, 

którego egzemplarze przedseryjne właśnie przechodzą próby. Może się jednak 

okazać, że zanim będzie on gotowy, niezbędne będzie pozyskanie części 

zestawów bazujących na zagranicznej platformie. 

Mniejsze systemy rozpoznawcze 

Jeszcze poprzednia ekipa rządząca podkreślała, że mniejsze rozpoznawcze 

systemy BSP trzeba zamówić w Polsce, jako że rodzimy przemysł ma do tego 

pełne kompetencje. Obecne władze dodały do tego wymóg, że państwo 

polskie musi utrzymać kontrolę nad technologiami rodzimych bezzałogowych 

aparatów latających, a co za tym idzie, mieć także kontrolę nad produkującymi 

je i serwisującymi podmiotami gospodarczymi. Tłumacząc to właśnie 

takimi przesłankami, 15 lipca br. MON anulowało dotychczasowe 

postępowanie na systemy Orlik (system taktyczny krótkiego zasięgu, działający 

na szczeblu brygady o promieniu działania co najmniej 100 km, planowano 

zakup 12-15 zestawów po 3-5 aparatów latających) i Wizjer (system 

mini-BSP, działający na szczeblu batalionu, promień operacyjny 30 km, 

wstępnie planowano zakup 15, a docelowo 40 zestawów po 4-5 aparatów). 

Intencje MON są takie, że rezygnacja z toczącego się przetargu miałaby nie 

prowadzić do opóźnień w całej procedurze. Wkrótce zatem należy spodziewać 

się wystosowania zaproszenia do analogicznego postępowania 

electrooptical payload set with own GPS navigation and inertial guidance, 

able to provide persistent surveillance of areas up to 100 km2, was in June 

employed under agreement with Elbit to provide critical wide area coverage 

during large scale events taking place in Poland: the NATO Summit and the 

World Youth Days. It was integrated into two unmanned platforms, Hermes 

900 and Hermes 450. According to Polish Minister of Defence Antoni Macierewicz, 

system „was performing perfectly”, which may indicate growing chances 

of Elbit to win Zefir and Gryf programs. 

The second largest, regarding the size and attack/reconnaissance capabilities, 

would be a medium-range tactical unmanned system codenamed 

Gryf (Griffin). These should be able to conduct reconnaissance tasks for units 

up to division size (200 km radius), and also be able to destroy previously 

identified targets using gliding bombs and/or unguided rockets. It is planned 

to acquire up to 10 sets, each consisting of 3-4 UAVs. This category includes 

Hermes 450, offered jointly by PGZ (Polish Armament Group) with Elbit. 

The contest included also private WB Group, cooperating with Thales UK. 

Together they offer a far-reaching polonization of British service-proven 

Watchkeeper system. Companies associated in Polish Armament Group, or 

closely cooperating with PGZ, announced development of their own UAS of 

this class. It would be based on E-310 short range tactical system, whose 

pre-serial examples are now being tested. However, before the mentioned 

system will be ready, it might be necessary to acquire some UAS based on 

a foreign-built platform. 

Smaller reconnaissance UAVs 

Previous government has already stressed the need to order indigenous small 

reconnaissance UAVs, as Polish industry is capable to design and build such 

systems. Current authorities have since added the requirement to maintain 

government’s control over the own UAV technologies, including manufacturing 

and servicing companies. Taking into account above-mentioned conditions, 

on July 15th MoD has cancelled previous tenders regarding Orlik (short 

range tactical UAVs, employed on brigade level with combat radius of at least 

100 km; planned purchase of 12-15 sets of 3-5 UAVs each) and Wizjer (mini-U- 

AVs for battalion level, with up to 30 km radius, requirement for initially 15, later 

40 sets of 4 or 5 UAVs each) systems. MoD expects the cancelling of ongoing 

tender would not delay the whole procurement procedure. Therefore we may 

soon expect an invitation for a tender to be sent to „selected” (ie. controlled by 

Treasury) companies. MoD expects the contenders would create capabilities 

to assembly, maintain and modernize these UAS in Poland. 

Such a requirement for an Orlik-class favourite prefers an UAS proposed by 

PIT-Radwar and WZL-2 consortium, under the aegis of Polska Grupa Zbrojeniowa, 

designed in cooperation with strategic subcontractor Eurotech – already 

mentioned E-310 UAV. 

Spolonizowany Watchkeeper to jedna z ofert w kategorii 

taktycznego BSP średniego zasięgu. 

Polonized Watchkeeper is one of the offers in the medium 

range tactical UAV category. 


E-310 jest obecnie niemal pewnym wyborem na taktyczny BSP krótkiego zasięgu. 

E-310 is now an almost sure choice for a short range tactical UAV. 

„wybranych” (tj. znajdujących się pod kontrolą Skarbu Państwa) podmiotów. 

MON oczekuje przy tym ustanowienia w Polsce zdolności do montażu końcowego, 

modernizacji i serwisu tego sprzętu. W tej sytuacji na faworyta w klasie 

Orlika wysunął się system proponowany przez konsorcjum spółek PIT-Radwar 

S.A. i WZL nr 2 S.A., działających pod egidą Polskiej Grupy Zbrojeniowej, powstały 

we współpracy ze strategicznym podwykonawcą - firmą Eurotech. 

Chodzi o wspomniany już system E-310. W kategorii mini-BSP Wizjer sytuacja 

nie jest już tak oczywista. W grę mogą wchodzić izraelskie systemy Aeronautics 

Orbiter-2B, dotąd oferowane przez PGZ, albo krajowy system FlyEye z WB 

Group, który odnosi sukcesy na rynkach międzynarodowych (m.in. na Ukrainie 

i ma duże szanse na wybór w prestiżowym przetargu francuskim). Ale 

w tym ostatnim przypadku polski prywatny potentat zbrojeniowy musiałby 

sprzymierzyć się z podmiotem państwowym. 

Systemy pionowego startu i lądowania 

Sporo nowości pojawiło się w kontekście systemów pionowego startu i lądowania. 

Do tej pory planowano pozyskanie dwóch klas o takich możliwościach. 

Pierwszym miały być systemy o kryptonimie Ważka, mini-BSP, które planuje się 

zakupić w liczbie 15 zestawów. Według założeń, mają one być zdolne do operowania 

w promieniu 300 m w terenie zurbanizowanym bądź 3 km w terenie 

otwartym. Ich długotrwałość lotu określono na co najmniej 30 minut, a maksymalną 

masę startową na 5 kg. Wymagania te utrzymano, jednak nadal trwa 

jeszcze faza analityczno-koncepcyjna tego postępowania. Trwa też proces 

oceny całego projektu ze względu na występowanie interesu bezpieczeństwa 

państwa. Wydaje się, że systemy w tej klasie będą mogły z łatwością zostać 

dostarczone przez krajowy przemysł obronny – swoje propozycje przedstawiają 

tu bowiem tak prywatne jak i państwowe podmioty. Rozwiązaniami 

tej klasy dysponowały już w zeszłym roku: WB Group, MSP, a także Instytut 

Techniczny Wojsk Lotniczych, a ostatnio pojawiły się w ofercie m.in.: WZL Nr 2, 

Optimum i Drone House. 

Drugą z planowanych jest klasa mikro-BSP, której konsekwentnie nie nadaje 

się kryptonimu. Dzieje się tak zapewne dlatego, że systemy te mają zostać 

przeznaczone dla Wojsk Specjalnych. Wymagania dotyczące tych niewielkich 

maszyn to: możliwość działania w promieniu 1,5 km w terenie otwartym, 

maksymalna masa startowa 2 kg i zdolność do prowadzenia działań przez 

przynajmniej 25 minut. „Mikro” maja zostać zakupione w sześciu zestawach 

i w tej sprawie trwa już postępowanie w trybie prawa zamówień publicznych. 

Oferty wstępne złożyły cztery podmioty: konsorcjum Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej i ITWL, firma Siltec, konsorcjum ASECO-MSP i konsorcjum Cube-Yagal. 

Niestety, żaden z konkurentów nie będzie w stanie spełnić wymagania 

dotyczącego dostarczenia systemów jeszcze w 2016 roku. 

25 lipca br. Inspektorat Uzbrojenia poinformował o zamiarze przeprowadzenia 

dialogu technicznego dotyczącego siódmej klasy BSP i trzeciej z aparatami 

pionowego startu i lądowania. Chodzi o systemy taktyczne krótkiego 

zasięgu, określane jako Albatros. Miałby on zostać pozyskany na potrzeby 

Marynarki Wojennej. Aparaty charakteryzować się mają maksymalną masą 

startową do 200 kg i być zdolne do operowania także z pokładów jednostek 

pływających. Powinny być zdolne do prowadzenia działań na lądzie, morzu 

i na terenach przybrzeżnych w sposób ciągły i być zintegrowane z szeroką 

gamą sensorów, m.in. kamerą dzienną i termowizyjną, dalmierzem 

Mini-BSP FlyEye jest poważnym kandydatem we francuskim przetargu na 70 systemów. 

Tu prezentowany w sąsiedztwie francuskiego „żołnierza przyszłości” FELIN 2015. 

Mini-UAV FlyEye is a serious candidate in the French tender for 70 systems. Here 

presented next to the French „future soldier” FELIN 2015. 

In the category of Wizjer („Viewfinder”) mini-UAV picture it is not so clear. The 

ones being at the stake are Israeli Aeronautics Orbiter-2B, offered previously by 

PGZ, or indigenous FlyEye system of WB Group, successful in international tenders 

(including Ukraine, with good chances in the prestigious French „FELIN” 

programme). But in the latter case, a private Polish defence heavyweight would 

have to join the state-controlled company. 

Vertical take-off and landing UAV systems 

A lot of new data have appeared recently regarding vertical take-off and landing 

(VTOL) UAVs. Until recently it has been planned to acquire two such UAV 

classes. The first one was mini-UAVs codenamed Ważka (Dragonfly), of which 

15 sets were to be acquired. According to the requirements they should be 

able to operate within a radius of 300 m in urban environment, or 3 km in 

open area. The required endurance was set for at least 30 minutes, and maximum 

take-off weight was 5 kg. These requirements remain current, but the 

evaluation and analysis phase of the tender is going on. Also the evaluation of 

the whole project is now conducted in regard to the national security issues. 

As it seems UAS of this class should be easily delivered by indigenous defence 

industry, as the proposals are being made by private as well as government- 

-owned companies. A few solutions were available already last year, laid out by 

WB Group. MSP and Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych, and recently by 

WZL-2, Optimum and Drone House. 

Second of planned VTOL classes is micro-UAV, which still did not receive 

a codename. The reason is probably the assignment of these systems to the 

Special Forces. Specifications for these small UAS include the action radius of 

1.5 kilometres in the open area, maximum take-off weight of 2 kg and the 

endurance of at least 25 minutes. Micro UAS will be acquired in six sets, the 

requirement was already published according to public procurements law. 

Preliminary bids were submitted by four subjects: a consortium of Polish Armament 

Group and ITWL, Siltec, ASECO-MSP and Cube-Yagal consortium. 

Unfortunately, none of the competitors will be able to meet the requirement 

regarding the delivery in 2016. 

On July 25th the Armament Inspectorate has announced the requirement set 

for a technical dialogue about the seventh UAV tier, third regarding VTOL 

ones. Short-range tactical system, known as Albatros, would fulfil the needs of 

the Polish Navy. These UAS should have a maximum weight of 200 kg and 

should be capable to take off and land on navy vessels. Also they should be 

able to operate continuously over land, sea and coastal areas, have a wide 


www.zbiam.pl

AIR FORCE INSTITUTE OF TECHNOLOGY 

INSTYTUT TECHNICZNY WOJSK LOTNICZYCH 

ul. Księcia Bolesława 6, 01-494 Warszawa, skr. poczt. 96, POLAND 

tel.: +48 261 851 300; fax: +48 261 851 313 

www.itwl.pl 

e-mail: poczta@itwl.pl 

The institute is involved in the innovative work 

in the following areas: 

• On-ground and in-flight tests 

• Diagnostic systems dedicated for aviation technology 

• Support for the aviation technology management 

• Simulation and modelling 

• Avionic systems 

• Air armament 

• Reconnaissance, command and training systems 

• C4ISR systems integration 

• Unmanned Aerial Vehicles 

• Diagnostics of airfields pavement 

• Testing of petroleum and working fluids 

• Products testing and certification 

We've got: 

• NATO Commercial and Government Entity Code 

(NCAGE) 0481H 

• The Internal Audits System No. W-45/8/2015 in the field of 

scientific research to support operation/maintenance 

of military aeronautical systems 

• The authority to confer the post-doctoral degree 

Please find our detailed offer on G-24 booth

i podświetlaczem laserowym, urządzeniami rozpoznania elektronicznego 

ELINT/COMINT, radiolokatorem typu SAR/GMTI (zdolnym do wykrycia żołnierza) 

lub SAR/MMTI (zdolnym do wykrywania obiektów nawodnych), a być 

może także uzbrojeniem. Aparaty latające mają być trudnowykrywalne i zdolne 

do lotu nisko nad powierzchnią morza. Mają wykonywać misje autonomicznie 

albo być sterowane bezpośrednio przez operatora. Postawiono także 

wymóg pływalności platformy latającej, np. po jej przymusowym wodowaniu. 

IU chce pozyskać Albatrosy w latach 2019-20, zainteresowane firmy mogły 

składać swoje propozycje do 31 sierpnia br. 

Jak widać, Siły Zbrojne RP nadal stoją u progu wielkiego skoku technicznego, 

jakim będzie wprowadzenie kilkudziesięciu, a być może nawet ponad stu 

zestawów BSP, z setkami aparatów latających. Pozostaje mieć nadzieję, że konkretne 

decyzje zakupowe zostaną podjęte w najbliższym czasie i konkretne 

działania zaczną być realizowane jeszcze w roku 2016. 

range of sensors, including day and infrared cameras, laser rangefinder and illuminator, 

ELINT/COMINT devices, SAR/GMTI (allowing to detect a human) or 

SAR/MMTI (detecting maritime vessels) radar, and possibility to carry armament. 

The Albatros unmanned vehicles should be low observable and able to 

fly low over the water surface. They should be able to perform missions autonomously, 

or be remotely controlled. One of the requirements is UAS buoyancy, 

for example after forced landing in water. Armament Inspectorate wants to 

acquire Albatros UAS’s during 2019-20; interested parties could submit proposals 

until August 31st. 

As one can see, the Polish Armed Forces are now standing at the threshold of 

a technological leap, about to introduce several dozens, and perhaps more 

than a hundred sets of UAS, with hundreds of flying vehicles. One should 

hope the arrangements regarding the unmanned air vehicles should be finalized 

in the near future and further acquisition steps would be made in 2016. 

ATRAX-M (u góry) to jedna z propozycji, jeśli chodzi o BSP pionowego startu i lądowania dla SZ RP. W kategoriach tych będą rywalizowały m.in. także Virtus i Sowa. 

ATRAX-M (above) is one of the proposals in VTOL UAV. Contenders in those categories are also, among others – Virtus and Sowa. 

Maciej Szopa 


www.zbiam.pl

Paweł Bondaryk 

Nowe 

Śmigłowce 

dla Sił Zbrojnych RP 

Wysłużone i pozbawione podstawowego uzbrojenia przeciwpancernego Mi-24 pilnie potrzebują następców. Mi-24 are worn out and stripped out of 

their main weapon - antitank missiles, therefore urgently needing a successor. Fot. Andrzej Bąk 

New Helicopters for Polish Armed Forces 

Konieczność pilnej wymiany najważniejszych kategorii śmigłowców używanych przez Siły Zbrojne RP została dostrzeżona kilka lat 

temu. Postępowanie przetargowe dotyczące zakupu zunifikowanej wiropłatowej platformy wielozadaniowej zostało zakończone 

jeszcze za kadencji poprzedniego rządu. W kwietniu ubiegłego roku wybrana została oferta Airbus Helicopters, a dostarczonych 

miało zostać 50 śmigłowców H225M Caracal. Do dziś jednak umowa nie została podpisana. W kontekście sytuacji międzynarodowej 

priorytetowo zaczyna być traktowany drugi przetarg, oznaczony kryptonimem Kruk. Dotyczy on zakupu nawet 32 nowoczesnych 

śmigłowców bojowych. The need of urgent replacement of the most important classes of Polish Armed Forces helicopters was recognized 

few years ago. The tender for purchase of unified multirole rotorcraft platform has been completed during the term of 

previous government. An Airbus Helicopters offer was selected in April 2015, regarding delivery of 50 Airbus H225M Caracal helicopters. 

However, the contract was not signed to this day. Changing international political situation means the priority is now put on the 

other project, codenamed Kruk, concerning acquisition of up to 32 modern combat helicopters. 

Rozpoczęty w połowie 2013 r., etapem negocjacji technicznych, przetarg na 

wielozadaniowe śmigłowce transportowe miał wyłonić dostawcę 70 śmigłowców, 

które zastąpić miały obecnie użytkowane maszyny rodziny Mi-8/17, 

a także morskie Mi-14. 

Pierwotnie, na bazie jednej platformy, miały zostać zakupione wyspecjalizowane 

odmiany – 10 śmigłowców ratownictwa bojowego (CSAR), sześć ratownictwa morskiego, 

sześć do zwalczania okrętów podwodnych i 48 transportowych. Co zrozumiałe, tak 

duży zakup, o wartości ponad 10 miliardów PLN, będący jednym z ważniejszych elementów 

Planu Modernizacji Technicznej Sił 

Zbrojnych w latach 2013-2022, wzbudził 

duże zainteresowanie światowych potentatów. 

Nie mogło wśród nich zabraknąć podmiotów 

mających już zakłady produkujące 

wiropłaty w Polsce. 

Należąca do niedawna do United Technologies 

Corporation, a obecnie do koncernu 

Lockheed Martin, firma Sikorsky Aircraft 

Corporation produkuje obecnie 

w Polskich Zakładach Lotniczych Sp. z o.o. 

w Mielcu śmigłowce S-70i Black Hawk i kabiny 

oraz elementy do pozostałych maszyn 

rodziny S-70/UH-60. Z uwagi na 

względy korporacyjne, koncern UTC zaoferował 

w przetargu śmigłowce nieuzbrojone, 

aczkolwiek z technicznymi możliwościami 

zintegrowania różnorodnych systemów 

uzbrojenia. Niedawna zmiana właściciela 

firmy Sikorsky spowodowała jednak zmianę założeń oferty – obecnie Lockheed 

Martin promuje śmigłowce rodziny S-70 uzbrojone w różnorodne systemy rakietowe 

i strzeleckie. 

Kolejnym oferentem była, należąca do grupy Finmeccanica (obecnie Leonardo) firma 

PZL-Świdnik S.A., dostarczająca od wielu lat śmigłowce dla polskiego wojska. Producent 

ten do dziś podkreśla polskość przedsiębiorstwa, przedstawiając osiągnięcia w postaci 

dostarczanych Wojsku Polskiemu od kilkudziesięciu lat śmigłowców Mi-2, 

następnie licznych odmian wielozadaniowych maszyn W-3 Sokół i Anakonda, a w ostatniej 

dekadzie szkolnych SW-4 Puszczyk. W Świdniku powstają struktury większości śmigłowców 

AgustaWestland (obecnie Leonardo Helicopter Division) AW109/119, AW139 

Airbus H225M Caracal był wielokrotnie prezentowany w Polsce, również podczas kieleckich 

MSPO. Airbus H225M Caracal was displayed in Poland many times, 

also during Kielce’s MSPO fair. Fot. Paweł Bondaryk 

Launched in mid-2013 with technical negotiations stage, tender for multirole transport 

helicopters had to figure out a provider of 70 helicopters to replace currently used Mi- 

8/17 family, and maritime Mi-14s as well. Specialized variants to be based on one multirole 

rotorcraft platform were: Combat SAR (ten), maritime SAR (six), antisubmarine (six), 

and 48 basic transport ones. Understandably such a large acquisition, worth more than 

PLN 10 billion (EUR 2,5 bln), being one of the most important elements of Armed Forces 

Technical Modernization plan for 2013-22, was watched closely by largest rotorcraft 

players. It could not be missed by companies already building rotorcraft in Poland. 

Sikorsky Aircraft Corporation, owned until 

recently by United Technologies Corporation, 

now by Lockheed Martin, produces 

in Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. in Mielec 

complete S-70i Black Hawk helicopters, 

cabins and other parts for S-70/UH-60 family. 

Due to corporate guidelines, UTC offered 

in the mentioned tender unarmed 

helicopters, but with possibility to integrate 

various third-party weapon systems. Recent 

change of the Sikorsky Corporation 

owner entailed change in the producer’s 

offer – now Lockheed Martin promotes 

S-70 family helicopters armed with various 

rocket and gun systems. 

Another bidder was PZL-Świdnik S.A., 

belonging to Finmeccanica (now Leonardo) 

group, being the long-time Polish 

Armed Forces helicopter provider. The 

producer still emphasizes being the only Polish helicopter OEM, boasting achievements 

like decades of deliveries of Mi-2 rotorcraft, then many variants of multirole 

W-3 Sokół and Anakonda, and in the last decade training SW-4 Puszczyk helicopters. 

PZL Świdnik facility builds the structures of most AgustaWestland (now Leonardo 

Helicopters Division) rotorcraft – AW109/119, AW139 and AW149; provided the AW149 

would be chosen, PZL-Świdnik will get exclusive rights to build the military variants of 

the type. The tender has ended by choosing the winner – but we still do not know 

whether the final one – the consortium of Airbus Helicopters and Heli Invest Sp. z o.o. 

This manufacturer was present so far only on Polish civil market (eg. delivering equipment 

for Polish Helicopter Emergency Medical Service), and offered large-scale 


www.zbiam.pl

i AW149, a po ewentualnym wyborze jego oferty, PZL-Świdnik miałby wyłączność na 

produkcję wojskowych odmian AW149. 

Przetarg zakończył się jednak zwycięstwem – do dziś jednak nie wiemy, czy ostatecznym 

– konsorcjum Airbus Helicopters i firmy Heli Invest Sp. z o.o. Producent, obecny 

w Polsce dotychczas tylko na rynku cywilnym (m.in. jako dostawca śmigłowców dla 

Lotniczego Pogotowia Ratunkowego), zaoferował inwestycje, w tym stworzenie 

w Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 1 w Łodzi linii montażu końcowego śmigłowca 

H225M Caracal. Według Airbus Helicopters Polska, po zamówieniu H225M, miałaby 

stać się jednym z najważniejszych państw-filarów globalnego koncernu Airbus, mającego 

już w Polsce zakłady Airbus Defence & Space PZL Warszawa-Okęcie S.A. 

W kwietniu 2015 r. ogłoszono zakwalifikowanie do prób wojskowych śmigłowca 

H225M, ponieważ oferta Airbus Helicopters jako jedyna spełniła wymagania formalne 

i techniczne zapisane w warunkach przetargu. Liczbę planowanych do zakupu śmigłowców 

ograniczono jednak do 50, rezygnując z 20 sztuk odmiany transportowej. Po 

analizach przeprowadzonych w MON i weryfikacji stanu pozostających w służbie śmigłowców 

Mi-8/17 zdecydowano, że można zrealizować ich kolejne remonty i eksploatować 

przez kolejnych kilkanaście lat. Próby techniczne H225 przeprowadzono 

w maju i zakończyły się one wynikiem pozytywnym. Spodziewane podpisanie umowy 

na dostawę śmigłowców nie doszło jednak 

do skutku ze względu na zmiany polityczne 

w kraju. Po wyborach parlamentarnych 

nowy rząd kontynuuje jednak, zainicjowane 

jeszcze przez poprzedników, negocjacje 

z producentem odnośnie offsetu powiązanego 

z kontraktem. Zawarcie umowy 

kompensacyjnej, w trybie w jakim prowadzone 

jest te postępowanie, jest bowiem 

warunkiem podpisania zasadniczej umowy 

na dostawę śmigłowców. 

Rozmowy prowadzone przez Ministerstwo 

Gospodarki trwają od roku – według 

MON są one bardzo trudne ze względu na 

rozbieżność stanowisk stron w wielu kwestiach. 

Jednym ze spornych zagadnień jest 

harmonogram dostaw oraz wartość umowy, 

które uległy nieuchronnej zmianie ze 

względu na upływ czasu. W sierpniu w mediach 

pojawiły się informacje o woli MON rychłego rozwiązania tej patowej sytuacji, aby 

do połowy września uzyskać jasność odnośnie najbliższej przyszłości programu śmigłowców 

wielozadaniowych. 

Nieco w cieniu głośnego programu zakupu śmigłowców transportowych pozostawał 

do niedawna, równie ważny, a może i ważniejszy, projekt zakupu wiropłatów bojowych. 

Reagując na negatywne zmiany sytuacji międzynarodowej na świecie i w najbliższym 

sąsiedztwie kraju, MON w ubiegłym roku przyspieszyło plany ich pozyskania. 

Nie jest tajemnicą, że wartość bojowa 30 użytkowanych obecnie w jednostkach 

w Inowrocławiu i Pruszczu Gdańskim śmigłowców Mi-24D/W, pochodzących z końca 

lat 70. i połowy 80. jest niewielka. Ich przydatność do służby podczas „misji stabilizacyjnych” 

w Iraku i Afganistanie była wystarczająca, ale brak skutecznej modernizacji 

powoduje ich coraz mniejszą przydatność na współczesnym polu walki. Szczególnym 

problemem jest wyczerpanie resursu ich podstawowego uzbrojenia, czyli kierowanych 

pocisków przeciwpancernych Falanga (wersja D) i Kokon (wersja W), co znacząco 

obniża ich możliwości bojowe. Zakup następców, w liczbie do 32 egzemplarzy, miałby 

umożliwić przezbrojenie dwóch eskadr Lotnictwa Wojsk Lądowych. W ubiegłym roku 

optymistyczne plany zakładały pojawienie się pierwszych nowych śmigłowców już 

pod koniec tego roku. 

W ramach analizy rynku, zrealizowanej w sierpniu 2014 r., do rywalizacji w programie 

Kruk zgłosiło się dziesięć firm, z czego na zapytanie o informację (RFI), do października 

2014 roku, odpowiedziało sześć podmiotów. Były to: konsorcjum Airbus Helicopters 

i Heli Invest, Turkish Aerospace Industries, Boeing, Bell Helicopter Textron 

Company, Instytut Metali Nieżelaznych i BIT S.A. Realnie w grę wchodzi zakup jednej 

z dwóch konstrukcji amerykańskich (Boeing AH-64E Apache Guardian i Bell AH-1Z 

Viper), jednej europejskiej (Airbus Helicopters EC665 Tiger) lub jednej z Turcji (TAI T129 

ATAK). 

Negocjacje techniczne wykazały, że zdefiniowane przez Sztab Generalny WP wymagania 

operacyjne spełnia tylko jeden z oferowanych śmigłowców (wyposażony 

w pokładową stację radiolokacyjną). Według informacji przedstawionej w lipcu br. na 

posiedzeniu Sejmowej Komisji Obrony Narodowej, Inspektorat Uzbrojenia opracował 

już Wstępne Założenia Taktyczno-Techniczne i Studium Wykonalności do programu 

Kruk. Biorąc pod uwagę czas na uruchomienie postępowania przetargowego, realny 

termin podpisania ewentualnej umowy na dostawę nowych śmigłowców bojowych 

to druga połowa roku 2017. Tym samym realny termin pozyskania pierwszych maszyn 

przesuwa się na rok 2019. Być może w grę wejdzie wcześniejszy termin dostawy, pod 

warunkiem udostępnienia przez wojska kraju producenta wybranych śmigłowców 

z jego zasobów. 

Bell AH-1Z Viper jest efektem kilkudziesięciu lat doświadczeń firmy Bell w dziedzinie 

śmigłowców bojowych. Bell AH-1Z Viper was designed using many decades 

of Bell’s experience building attack Helicopters. Fot. USMC 

investments, including the establishment of Caracal final assembly line in Wojskowe 

Zakłady Lotnicze Nr 1 in Łódź. According to Airbus Helicopters, after acquiring H225M 

Poland could become one of the most important pillars of Airbus company, which is 

already the owner of Airbus Defence & Space PZL Warszawa-Okęcie S.A. facility. 

As the only offer answering all formal and technical requirements was the Airbus 

Helicopters’ one, H225M was qualified for military trials in April 2015. Planned acquisition 

size was however reduced to 50 airframes, giving up 20 transport ones. After the 

Ministry of Defence analyses and verification of remaining in service Mi-8/17 helicopters, 

decision was taken to carry the overhauls of some Hip family airframes, allowing 

them to serve few more years. H225 military trials were conducted in May, with positive 

outcome. However, expected delivery contract signature did not happen due to political 

changes in Poland. New government instated after last year’s parliamentary elections 

continues negotiations with the manufacturer initiated by the predecessors, regarding 

the offset related to the contract. The proceedings of the tender depend upon 

an offset agreement as a crucial condition for contract signature. The talks are being led 

by the Ministry of Economy since a year – according to MoD they are very difficult to 

conclude, due to parties’ disagreement on many issues. One of the important questions 

are the delivery schedule and contract’ value, inevitably changed due to passing 

time. In August media have notified about 

MoD will to quick resolve of the stalemate 

negotiations, to have a clear picture regarding 

multirole helicopter project before half 

of September. 

Remaining until recently in the shadow 

of much-publicised transport helicopters 

tender was equally important, and perhaps 

more crucial project concerning new attack 

rotorcraft. Reacting to changes in international 

situation and in the immediate 

neighbourhood of Poland, the MoD decided 

last year to accelerate acquisition of this 

equipment class. Low battlefield value of 

some 30 Mi-24D/W helicopters, built in 70s 

and 80s, used now by Inowrocław and 

Pruszcz Gdański units is not a secret. Their 

suitability to „stabilization missions” service 

in Iraq and Afghanistan was satisfactory, but 

lack of effective equipment update makes them less useful on the present-day battlefield. 

The most important issue is expiration of their basic weapon systems – guided 

antitank missiles Falanga (used by Mi-24D) and Kokon (arming W variant), significantly 

reducing combat capabilities. Buying up to 32 examples of Hind successors should allow 

equipping of two Army Aviation squadrons. Last year’s optimistic plans expected 

delivery of first new attack helicopters before the end of 2016. After market analyses 

conducted in August 2014, ten companies expressed will to take part in Kruk project, 

with six responding on issued RFI in October 2014. These were Airbus Helicopters/Heli 

Invest consortium, Turkish Aerospace Industries, Boeing, Bell Helicopter Textron Company, 

Instytut Metali Nieżelaznych and BIT S.A. The serious contenders are now one of 

two US-built designs - Boeing AH-64E Apache Guardian or Bell AH-1Z Viper, one European 

- Airbus Helicopters EC665 Tiger, or the Turkish TAI T129 ATAK. 

Technical negotiations have proved that set of requirements defined by the General 

Staff is being met by only one of the offered designs (equipped with on-board radar). 

According to information disclosed in July at the meeting of Parliamentary Committee 

on National Defence, the Defence Inspectorate has already developed basic technical 

requirements and feasibility study of Kruk project. Given the time necessary to launch 

the tender procedures, real deadline for signing new attack helicopters delivery contract 

is now second half of 2017. Thus the real delivery dates for the first examples 

should move to 2019. Perhaps the earlier delivery would be possible, provided the 

armed forces of the country of manufacture allows to take some of their own delivery 

slots. 

In the mid-2016 Boeing AH-64E Apache Guardian was seen as the favourite for Mi- 

24 replacement. Capabilites of those versatile helicopters should meet all the requirements 

set by military; though the problem may be the price, usually being more than 

USD 50 million each. In case of AH-64 selection and inability to negotiate lower price 

with US Government, it may be necessary to reduce number of purchased helicopters. 

Boeing offers complementing Guardians with light armed AH-6i, but those have 

small chances to be taken on strength of Polish Armed Forces. According to the manufacturer, 

thanks to the capabilities of a newest AH-64 variant, even fewer of them 

can effectively work in a present network-centric battlefield conditions. Aircraft is 

also able to cooperate with UAVs and can destroy targets without entering the range 

of enemy AAA. Apache Guardian is frequently gaining new export customers, being 

already selected by India, Indonesia, Republic of Korea, Saudi Arabia, Taiwan and United 

Kingdom. 

Since half of 2015 one could notice in Poland marketing activity of Turkish Aerospace 

Industries, offering upgraded variant of AgustaWestland A129 Mangusta helicopter, 


W połowie 2016 r. jako faworyt na następcę Mi- 

24 postrzegany był Boeing AH-64E Apache Guardian. 

Możliwości tych wszechstronnych śmigłowców 

powinny odpowiadać wymaganiom 

postawionym przez wojsko; problemem może 

z kolei być cena, przekraczająca 50 milionów USD 

za egzemplarz. W przypadku wyboru AH-64 i niemożności 

wynegocjowania z rządem Stanów 

Zjednoczonych niższych cen może zajść konieczność 

zmniejszenia liczby pozyskiwanych śmigłowców. 

Boeing oferuje uzupełnienie Guardianów 

lekkimi uzbrojonymi AH-6i, lecz szanse tych 

ostatnich na znalezienie się w uzbrojeniu SZ RP są 

raczej niewielkie. Według producenta, dzięki możliwościom 

najnowszej odmiany AH-64, nawet 

mniejsza liczba tych maszyn jest w stanie efektywnie 

działać na współczesnym sieciocentrycznym 

polu walki. Maszyna jest zdolna również do 

operowania we współpracy z BSP i może likwidować 

cele bez wchodzenia w strefę ognia obrony 

przeciwlotniczej nieprzyjaciela. Apache Guardian 

systematycznie zyskuje nowych odbiorców eksportowych, 

dotąd zakupiły go: Arabia Saudyjska, Tajwan, Indie, Republika Korei, Indonezja 

i Wielka Brytania. 

Od połowy ubiegłego roku można było zauważyć dużą aktywność promocyjną 

tureckiej firmy Turkish Aerospace Industries, oferującej własną odmianę śmigłowca 

AgustaWestland A129 Mangusta, nazwaną T129 ATAK. Jest to maszyna o najmniejszej 

masie spośród oferowanych w programie Kruk, jednak pod względem możliwości 

i przenoszonego uzbrojenia wcale nie ustępuje konkurentom. Na czterech węzłach 

podwieszeń można przenosić do 8 pocisków kierowanych i bogaty zestaw innego 

uzbrojenia; śmigłowiec dysponuje również wielolufowym działkiem 20 mm w ruchomej 

wieżyczce. TAI zdecydowało o zabudowie w śmigłowcu własnej awioniki, co pozwala 

elastycznie reagować na pojawiające się wymagania odbiorców. 

Producent z Azji Mniejszej wciąż zdobywa doświadczenie bojowe w kwestii eksploatacji 

tego śmigłowca; w walkach z Kurdami na południowym wschodzie kraju bierze 

udział kilka przedseryjnych egzemplarzy T129. Niewątpliwie doświadczenia z niemal 

frontowej eksploatacji wiropłatów przysłużą się ich dopracowaniu i przystosowaniu do 

konkretnych zadań. Niestety, szybko zmieniające się w ostatnich miesiącach uwarunkowania 

polityczne w Turcji wpływają negatywnie na ocenę oferty przemysłowej TAI. 

Będące konsekwencją powyższego zbliżenie Turcji z Rosją powoduje, że oferta TAI 

musi być obecnie traktowana z ostrożnością. 

Niepewność polityczna, co do zakupu A129 ATAK może zwiększyć szanse na zwycięstwo 

drugiego amerykańskiego śmigłowca oferowanego w polskim przetargu. Śmigłowce 

Bell AH-1Z Viper są najnowszym ogniwem rozwoju rodziny bojowych wiropłatów 

pochodzących od protoplasty gatunku, Bella Huey Cobry. Z „pradziadkiem” łączy je 

jedynie układ płatowca, w rzeczywistości są współczesnymi maszynami zaprojektowanymi 

w oparciu o najnowsze doświadczenia bojowe, a także z wykorzystaniem najnowszych 

rozwiązań technicznych i technologii. Śmigłowiec powstał na potrzeby US 

Marine Corps, dzięki czemu ma wszystkie zalety maszyn użytkowanych przez tego 

wymagającego użytkownika. AH-1Z może bez problemów operować nad morzem, 

w środowisku słonej wody i z pokładów okrętów, jest konstrukcją prostą i wymagającą 

jedynie podstawowego zaplecza technicznego. Vipery używane są od 2010 roku i zostały 

sprawdzone w warunkach bojowych w Afganistanie i Iraku. Dowództwo USMC 

zamówiło 189 AH-1Z, będą one produkowane co najmniej do roku 2022. W kwietniu 

2015 r. zaakceptowano sprzedaż do Pakistanu 15 śmigłowców AH-1Z z uzbrojeniem 

i pakietem wsparcia technicznego, co dodatkowo wydłuży okres produkcji tych maszyn. 

Ponadto zainteresowanie „bliźniakiem” AH-1Z, czyli UH-1V Venom - jako następcą 

Mi-24W/Mi-35/W-3A - deklarują Siły Zbrojne Republiki Czeskiej; biorąc pod uwagę, że 

śmigłowce obu typów mają 85% wspólnych elementów, stwarza to możliwość uzyskania 

synergii w przypadku wspólnego zakupu, w perspektywie jest rozszerzenie ewentualnego 

kontraktu na poszukujące nowych śmigłowców pozostałe kraje Grupy Wyszehradzkiej. 

Ostatnią, ale mającą spore szanse konstrukcją, jest śmigłowiec bojowy Airbus Helicopters 

Tiger. Wiropłat powstały w ramach współpracy niemiecko-francuskiej jest używany 

obecnie w kilku odmianach przez: Francję, Niemcy, Hiszpanię i Australię. Śmigłowiec 

został przetestowany bojowo w szeregach francuskiego lotnictwa wojsk 

lądowych, współpracując z maszynami transportowymi i wielozadaniowymi w Afganistanie, 

Libii, Mali i Somalii, a także przez Niemców w Afganistanie. Tiger to konstrukcja 

zintegrowana z bogatym zestawem uzbrojenia, zależnego od specyficznych wymagań 

poszczególnych klientów. Airbus Helicopters reklamuje swój produkt jako idealne 

uzupełnienie wybranego przez MON Caracala. Przedstawiciele Airbus Helicopters 

twierdzą, że w przypadku wyboru tej konstrukcji europejski gigant lotniczo-kosmiczny 

w jeszcze większym stopniu zaangażuje się w Polsce, co będzie miało wymierny wpływ 

na jej pozycję jako partnera strategicznego polskiego przemysłu obronnego. 

Airbus Helicopters Tiger to konstrukcja sprawdzona w misjach ekspedycyjnych przez lotnictwo wojsk lądowych Francji. Airbus 

Helicopters Tiger is a combat-proven design, taking part in expeditionary operations 

of French Army Aviation ALAT. Fot. Paweł Bondaryk 

Od połowy ubiegłego roku można było zauważyć 

dużą aktywność promocyjną tureckiej firmy Turkish 

Aerospace Industries, oferującej własną odmianę 

śmigłowca AgustaWestland A129 Mangusta, 

nazwaną T129 ATAK. 

called T129 ATAK. It is the lightest of the Helicopters offered in Kruk project, although its 

performance and ordnance options are comparable to the competitors. Up to eight 

guided missiles or other kinds of air weapons can be carried on four hardpoints, helicopter 

is also armed with multi-barrelled 20 mm gun turret. TAI decided to supply helicopter 

with its own avionics, allowing to flexibly react on changing customers’ requirements 

in this area. The manufacturer from Asia Minor is constantly getting the limited 

field experience; a few pre-serial T129 airframes are taking part in fight with ISIS and 

Kurdish guerrilla in the southern part of Turkey. Undoubtedly, the experience gained 

while conducting combat missions should allow to refine and adapt the design to the 

specific tasks. Unfortunately, quickly changing political environment in Turkey would 

likely have a negative impact on TAI’s long-term industrial cooperation offer. As a consequence, 

warming of relations between Turkey and Russia causes the TAI offer should 

be now treated with some prudence. 

Uncertain international future of T129 ATAK pushes the rising odds of second USmade 

rotorcraft offered in Polish tender. Bell AH-1Z Viper is the last generation of respected 

family of attack helicopters, derived from the species’ progenitor, Bell Huey 

Cobra. Commonality with „great-grandfather” is now only the general airframe layout, 

in fact they are modern rotorcraft designed using recent combat experience and the 

modern technologies. This helicopter was built to fulfil the requirements of US Marine 

Corps, therefore it has all the qualities requested by this demanding user. AH-1Z can 

efficiently operate over the sea, in the salt-water environment and from the ships, is a simple 

design requiring basic maintenance facilities during deployments. Vipers are in 

service since 2010 and were proven in combat conditions of Afghanistan and Iraq. US 

Marine Corps has ordered 189 AH-1Z, so the production should continue to at least 

2022. The sale of 15 helicopters with weapons and support package to Pakistan was 

accepted in April 2015, further extending production run of these aircraft. In addition, 

interest in „twin brother” of AH-1Z, UH-1V Venom, as a replacement for Mi-24W/Mi-35/ 

W-3A was declared by the Armed Forces of Czech Republic. 

Taking into account both types boast 85% parts commonality, which creates possible 

synergy effect in case of combined purchase, with further chances of selling one or 

both types to other so-called Visegrad Group countries. 

The last but not least, and being a serious Kruk contender, is Airbus Helicopter Tiger 

attack helicopter. This rotorcraft, created as Franco-German cooperation project, is 

used now in different variants by Australia, France, Germany and Spain. The helicopter 

was battle-proven in French army aviation (ALAT) service, cooperating successfully 

with transport and multirole rotorcraft in Afghanistan, Libya, Mali and Somalia; it was 

also used by German Army aviation in Afghanistan. Tiger may be integrated with a many 

kinds of weapons, depending on a specific customer requirements. Airbus Helicopters 

advertises its product as a perfect complement to the Caracal, already selected by the 

Polish Ministry of Defence. Airbus Helicopters’ representatives state that choosing their 

attack rotorcraft means European aerospace giant would become more involved in 

Poland, having a measurable impact on a company’s position as a strategic partner of 

Polish defence industry. 



www.zbiam.pl

Gorący Hasztag 

„#T129forPoland” 

Hot and High Hashtag; 

“#T129forPoland” 

W ubiegłym roku częstym gościem na polskim niebie był śmigłowiec bojowy T129 ATAK, którego przybycie zostało 

zorganizowane pod hasłem przewodnim „T129 ATAK On Air...”. Podczas MSPO 2016 filmy z jego pokazów biły rekordy 

popularności w sieci z hasztagiem „#T129forPoland”. 

Last year’s most popular visitor T129 ATAK with the “T129 ATAK On Air…” motto is now chasing online popularity during 

MSPO 2016 with the hashtag “#T129forPoland”. 

T129 ATAK to śmigłowiec bojowy i rozpoznania taktycznego, arcydzieło optymalizacji 

stworzone, aby wypełnić, a następnie przekroczyć specyficzne 

i trudne wymagania postawione przez Siły Zbrojne Turcji. To najnowocześniejszy 

wiropłat w swojej klasie, zaoferowany Siłom Zbrojnym RP w programie 

śmigłowca bojowego Kruk. 

T129 ATAK – Poland Roadshow 

Obecnie, w tureckim programie śmigłowca ATAK - 13 śmigłowców zostało już 

dostarczonych użytkownikom, a w czasie zeszłorocznych pokazów T129 ATAK 

Poland Roadshow maszyna tego typu wylatała łącznie w granicach RP – 17 

godzin. 

Podczas T129 ATAK Poland Roadshow, który odbywał się w sierpniu i we wrześniu 

2015 roku, śmigłowiec odwiedził pięć polskich miast (Lublin, Radom, Warszawę, 

Bydgoszcz i Kielce). Zachwycił wtedy przedstawicieli polskich władz 

i dowództwa Wojska Polskiego oraz miłośników lotnictwa kilkoma ekscytującymi 

pokazami w locie. 

T129 ATAK Tactical Reconnaissance and Attack Helicopter, an optimization masterpiece 

developed to meet and exceed the specific harsh requirements of 

the Turkish Armed Forces, is the most modern helicopter in its class and it is on 

offer to Polish Air Force for the KRUK Combat Helicopter Program. 

T129 ATAK Poland Roadshow... 

As of today, within the scope of the Turkish ATAK Program, 13 helicopters are 

delivered to Turkish Armed Forces and 17 flight hours have been accumulated 

within Polish borders during T129 ATAK Poland Roadshow. 

During the T129 ATAK Poland Roadshow, which was held during August and 

September 2015, T129 ATAK has visited 5 cities in Poland (Lublin, Radom, Warsaw, 

Bydgoszcz and Kielce) and amazed Polish authorities and aviation lovers 

with several exciting flight demonstrations. 


T129 na szczycie świata w Himalajach. T129 Top of the World at Himalayas. 

Osiągając współczesne światowe wymagania... 

Międzynarodowe zainteresowanie T129 ATAK jest bardzo duże, ponieważ 

obecnie jest on najdoskonalszą alternatywą w swojej klasie. Do dnia dzisiejszego 

T129 ATAK udowodnił swoją wartość i z powodzeniem spełniał wyznaczone 

role w różnych miejscach na świecie. Śmigłowiec pojawił się w wielu krajach, 

m.in.: Turcji, Polsce, Pakistanie, Niemczech, Włoszech, Republice 

Południowej Afryki, Bahrajnie i Wielkiej Brytanii. 

Nowy sukces: przesuwanie granic możliwości 

w Himalajach, na dachu świata... 

W maju 2016 roku T129 ATAK osiągnął kolejny ważny kamień milowy w swojej 

historii operacyjnej. Po przylocie do bazy lotnictwa Wojsk Lądowych Pakistanu 

w Multan, przez około 15 dni, jego możliwości były testowane przez pakistańskich 

wojskowych. 

W czasie tych prób, T129 ATAK latał w najwyżej położonych i najgorętszych 

regionach Pakistanu – Pano Aquil-Chor i Quetta. W czasie siedmiu przeprowadzonych 

lotów, pakistańscy piloci mieli okazję przetestować śmigłowiec 

w warunkach dziennych i nocnych, lecąc na maksymalnie obciążonym śmigłowcu 

(5065 kg) przy temperaturze 50°C i na wysokości 14 000 stóp. 

Oświadczenie o polonizacji; T129 ATAK 

Mając już doświadczenie w łączeniu i integrowaniu możliwości lokalnych oraz 

globalnych firm, TAI poszukuje obecnie możliwości współpracy z polskimi firmami 

o unikalnych zdolnościach. Poprzez kooperację w programie KRUK ma 

to doprowadzić do wprowadzenia sprawdzonych do tej pory możliwości 

T129 ATAK na nowe wyżyny. 

Jako globalny gracz w przemyśle obronnym i lotniczym, TAI wierzy, że ta 

nowa, kwitnąca współpraca między nim a polskim przemysłem obronnym 

nie ograniczy się tylko do programu KRUK, ale będzie stała i długoterminowa 

– z korzyścią dla obu stron. Wszystkie zainteresowane strony powinny na tym 

polu znaleźć okazję do osiągnięcia swoich celów biznesowych na lokalnych 

i globalnych rynkach. 

T129 operuje przy temperaturze +50°C. T129 flying at +50°C. 

Getting the Contemporary World’s Requirements... 

Currently, there is a really strong international interest on the T129 ATAK, since 

it is a superior alternative in its class. Until now, the T129 ATAK has proven its 

worth as an internationally deployable asset, by being successfully deployed 

for several tests and demonstrations in various locations of the world including 

Turkey, Poland, Pakistan, Germany, Italy, South Africa, Bahrain and the 

United Kingdom. 

Success Update: Pushing the Limits on Himalayas, 

Top Of the World... 

In May 2016, T129 ATAK has reached yet another critical milestone in its operational 

history: Having been successfully deployed in Pakistan Army Aviation 

Base in Multan, during around 15 days, T129 ATAK Helicopter’s wide capability 

range has been put to test by Pakistan Army Aviation authorities. 

Throughout the testing activities, the T129 ATAK Helicopter flew to the highest 

and hottest regions of Pakistan Pano Aquil-Chor, which followed by Quetta. 

During the 7 flight sorties performed, Pakistani pilots had the chance to test 

the helicopter in day and night conditions with MTOW of T129 ATAK (5.065kg) 

at 50°C and at 14 000 ft. 

Thesis Statement of Polonization; T129 ATAK 

With experience in merging and integrating the capabilities of local and global 

companies, TAI is now chasing the opportunity to cooperate with Polish 

companies with unique and exclusive capabilities in order to bring the already 

proven capabilities of the T129 ATAK to new heights, through cooperation on 

the KRUK Program. 

As a global player in defence and aerospace industries through its wide range 

of capabilities, TAI is of the belief that this newly blossoming cooperation between 

TAI and Polish industry will not be limited to the KRUK Program, but will 

be a sustainable, long-term win-win relationship, in which all parties will find 

opportunities to advance their business goals in local and global markets in 

the medium run. 

Konferencja dotycząca T129 na lotnisku Babice. T129 Press Conference at Babice Airport. 


www.zbiam.pl

Master 

The M-346 Master 

the new training aircraft 

for the Air Force 

– nowy samolot 

szkolno-treningowy 

dla Sił Powietrznych 


Zapoczątkowany w 2012 r. program zakupu nowych odrzutowych samolotów szkolenia zaawansowanego dla Sił Powietrznych 

wszedł w decydującą fazę. Polscy piloci odbywają właśnie szkolenie praktyczne we Włoszech, a za kilka 

miesięcy do Dęblina przylecą pierwsze dwa, a może nawet trzy nowe maszyny M-346 Master. 

The program of procuring new advanced jet training aircraft for the Air Force, initiated in 2012, has just entered its final 

phase. Polish pilots are currently undergoing practical training in Italy, and in several months the first two, or maybe 

even three new M-346 Master aircraft will arrive in Dęblin. 

Podpisana 27 lutego 2014 r. pomiędzy Alenia Aermacchi S.p.A. (obecnie 

Leonardo-Finmeccanica Aircraft) i Ministerstwem Obrony Narodowej 

umowa o wartości 1 167 754 500 PLN (ok. 280 mln EUR) obejmuje 

dostawę ośmiu samolotów w wariancie dostosowanym do 

polskich wymagań, z opcją na cztery kolejne. Kontrakt przewiduje również 

zapewnienie zaopatrzenia w części zamienne przez cztery lata; ponadto 

inżynierowie obsługi technicznej producenta mają być obecni w Polsce 

przez trzy lata. Oprócz samolotów, na mocy kontraktu zostanie dostarczony 

naziemny system szkoleniowy, składający się ze stanowiska szkolenia 

teoretycznego, z uproszczonego symulatora FTD (Flight Training Device), 

z zaawansowanego symulatora 

misji FMS (Full Mission Simulator) 

oraz stanowisk treningu sytuacji 

awaryjnych i opuszczania kabiny 

EPT (Egress Procedure Trainer). System 

uzupełni osiem komputerowych 

stanowisk planowania i analizy 

zadań. 

Master stanowi, w porównaniu 

z obecnie eksploatowanym maszynami 

TS-11 Iskra z początku lat 

60. XX wieku, zupełnie nową jakość. 

Jest to samolot dwusilnikowy, 

co zwiększa bezpieczeństwo lotów 

i jednocześnie umożliwia trening 

sytuacji awaryjnych związanych 

z jednostkami napędowymi. 

Ponadto nowe M-346 dysponują 

maksymalną masą startową ponad 

dwukrotnie większą niż TS-11 (9500 

kg w porównaniu z 3840 kg), ciąg 

silników jest zaś pięciokrotnie 

większy. Piloci mają do dyspozycji: 

kabiny skonfigurowane zgodnie z zasadami HOTAS, nowoczesny wyświetlacz 

przezierny, monitory wielofunkcyjne zamiast klasycznych przyrządów 

elektromechanicznych oraz - opcjonalnie - hełm z wyświetlaczem. 

The contract signed on February 27, 2014, between Alenia Aermacchi 

S.p.A. (now Leonardo-Finmeccanica Aircraft) and the Ministry of National 

Defense, worth 1,167,754,500 PLN (about 280 million EUR), provides for delivering 

eight aircraft in a configuration adjusted to Polish requirements, 

with an option of ordering additional four. The contract also ensures deliveries 

of spare parts for four years; moreover, the producer’s technical support 

engineers are to be present in Poland for three years. Apart from aircraft, 

the contract provides for delivering a ground-based training system including: 

a theoretical training post, a Flight Training Device (FTD), a Full Mission 

Simulator (FMS), and an Egress Procedure Trainer (EPT). The system will 

be complete with eight task planning 

and analysis computer posts. 

In comparison to currently used 

TS-11 Iskra aircraft from the early 

1960s, Master is an entirely new quality. 

It is a twin-engine aircraft, 

which makes the flights safer and 

also allows for training emergency 

procedures connected with drive 

units. The maximum take-off weight 

of the new M-346 is twice as 

big as the TS-11’s (9,500 kg in comparison 

to 3,840 kg), and the thrust 

of the engines is five times bigger. 

The cockpit is configured according 

to the HOTAS setup, with a modern 

head-up display, multi-function 

monitors instead of classic electromechanical 

devices, and, optionally, 

a helmet-mounted display system. 

The Polish version of the M-346 

is different than the machines 

made for other users, due to changes 

introduced upon the request of the air force. The Polish airframe will 

receive the first package of improvements created on the basis of operational 

experience; one of the most important changes will be putting data 

Podpułkownik pilot Konrad Madej z włoskimi instruktorami po wykonaniu pierwszego lotu na 

M-346 Master. Lieutenant coronel Konrad Madej with Italian instructors after performing 

a first flight on M-346 Master. 


www.zbiam.pl

Polski wariant M-346 różni się od maszyn innych użytkowników zmianami 

wprowadzonymi na życzenie Sił Powietrznych. Na polskich płatowcach zastosowany 

zostanie pierwszy pakiet udoskonaleń wynikających z doświadczeń 

eksploatacyjnych; jedną z najważniejszych zmian będzie zabudowanie w kadłubie 

elementów do transmisji danych systemu szkoleniowego ETTS (Embedded 

Tactical Training Simulation), poprzednio podwieszanych w oddzielnym 

zasobniku (P5 CTS). Mastery z szachownicami otrzymają spadochrony 

hamujące, używane głównie do zapoznania szkolonego pilota z ich zastosowaniem 

i z zachowaniem samolotu w trakcie wypuszczania spadochronu 

oraz dobiegu ze spadochronem. Drugą cechą charakterystyczną polskich 

maszyn będzie zabudowa zasłony w przedniej kabinie umożliwiającej szkolenie 

w lotach bez widoczności. 

Pierwszy płatowiec dla Polski ma numer fabryczny 50 i ma otrzymać numer 

boczny 7701; kolejne budowane są jako: 51, 54 i 55. Uroczyste wytoczenie 

pierwszego polskiego M-346 odbyło się 6 czerwca br. W uroczystości tej 

udział wzięli m.in. wiceminister obrony narodowej Bartosz Kownacki, dyrektor 

zarządzający działu lotniczego Leonardo-Finmeccanica Aircraft Filippo Bagnato 

i Inspektor Sił Powietrznych gen. bryg. Tomasz Drewniak. Pierwszy lot 

polskiego Mastera odbył się w dniu 4 lipca 2016 r. 

Do października bieżącego roku nowe samoloty mają zostać oficjalnie certyfikowane, 

przez podległą włoskiemu Ministerstwu Obrony – Dyrekcję 

Uzbrojenia Lotniczego i Zdatności do Lotu (ARMAEREO, Direzione Armamenti 

Aeronautici e per l’Aeronavigabilità). Polski Inspektorat Uzbrojenia zdecydował 

o uznaniu dokumentów włoskiego odpowiednika. 

Pierwsze dwa samoloty przylecą do Dęblina pod koniec listopada, choć 

nieoficjalnie mówi się, że do końca roku może do nich dołączyć trzeci. Pozostałe, 

według umowy, miałyby również przybywać do Polski parami – trzeci 

i czwarty (jeśli trzeci przyleci w grudniu, to tylko czwarty) samolot do końca 

lutego 2017 r., piąty i szósty do końca maja, a ostatnie dwa spodziewane są 

w październiku przyszłego roku. Biorąc pod uwagę dostępność maszyn do 

lotów, ze względu na planowe prace obsługowe i usterki techniczne, wskazane 

byłoby jak najszybsze potwierdzenie stale dostępnej opcji na zakup czterech 

kolejnych. Byłoby to uzasadnione również ze względu na zainteresowanie 

szkoleniem w Wyższej Oficerskiej Szkole Sił Powietrznych w Dęblinie ze 

strony wojsk lotniczych innych państw, często nie dysponujących własnymi 

maszynami tej klasy. 

Na jednej z tablic przedstawiających harmonogram budowy poszczególnych 

maszyn w zakładach Leonardo-Finmeccanica w Venegono, po planowanym 

21. egzemplarzu dla Włoch, zaznaczono rezerwację linii montażowej 

dla 9. i 10. egzemplarza dla Polski. Jeżeli doświadczenia z wykorzystania nowego 

sprzętu okażą się pozytywne, opcja na dodatkowe cztery samoloty może 

zostać wkrótce przekształcona w formalne zamówienie. 

transmission elements of the Embedded Tactical Training Simulation system 

inside the fuselage (earlier, they were placed in a separate external pod 

under the fuselage (P5 CTS). Masters with checkerboards will get drogue 

parachutes, used mainly to teach the training pilot how to use them and 

how the aircraft reacts when the parachute is deployed and during the 

landing roll with a parachute. The second characteristics of the Polish machines 

will be equipping the forward cockpit with a blind allowing for practising 

IFR flights. 

The first airframe for Poland has serial number 50 and is going to receive 

tactical number 7701; the following airframes are being built with numbers 

51, 54 and 55. The first Polish M-346 was ceremoniously wheeled out on 

June 6, 2016. The ceremony was attended by, among others: the Deputy 

Minister of National Defense, Bartosz Kownacki, the Managing Director of 

the aircraft department of Leonardo-Finmeccanica Aircraft, Filippo Bagnato, 

and the Inspector General of the Air Force, Brig. Gen. Tomasz Drewniak. 

The first flight of the Polish Master took place on July 4, 2016. 

By October 2016, the new aircraft are to be officially certified by the Italian 

MoD’s Directorate for Aircraft Armament and Airworthiness (ARMAE- 

REO, Direzione Armamenti Aeronautici e per l’Aeronavigabilità), and the 

Polish Armament Inspectorate decided to recognize the documentation of 

its Italian equivalent. 

The first two aircraft are going to come to Dęblin at the end of November, 

and according to unofficial information, a third one might join the two 

by the end of the year. The remaining aircraft, in compliance with the contract, 

are also to arrive in Poland in batches – the third and fourth (and if the 

third one comes in December, only the fourth) by the end of February 2017, 

the fifth and the sixth by the end of May, and the last two are expected to 

be in Poland in October 2017. Considering the limited availability of aircraft 

for flights, due to planned maintenance work and technical defects, it would 

be advisable to confirm as soon as possible the offered option to procure 

four more machines. This decision would also be justified because of 

the big interest in training at the Polish Air Force Academy in Dęblin, 

expressed by air force units from other countries, which often do not own 

machines of this class. 

One of the boards with the schedule of building individual machines at 

the Leonardo-Finmeccanica Aircraft plant in Venegono, shows that after 

the 21st aircraft for Italy, the assembly line is marked as reserved for building 

Uproszczony symulator PTD (Procedures Training Device) służy do wstępnego zapoznania 

się uczniów z procedurami i sytuacjami awaryjnymi. Simplified PTD (Procedures Training 

Device) simulator was made to initialy prepare the students for procedures and emergency 

situations. 


Szkolenie personelu 

Oprócz samolotów, kontrakt obejmuje dostawę systemu szkoleniowego i wyszkolenie 

personelu latającego i technicznego. Do poziomu instruktora zostanie 

wyszkolonych 16 polskich pilotów. W skład pierwszej sześcioosobowej 

grupy wchodzą lotnicy z różnorodnym doświadczeniem, zdobytym nie tylko 

na samolotach szkolnych, ale i na maszynach bojowych, w tym F-16C/D Jastrząb. 

Szkolenie odbywa się obecnie w jednostce będącej pierwszym użytkownikiem 

samolotów T-346A w Aeronautica Militare, czyli 61° Stormo, stacjonującym 

w Lecce na południu Włoch. Pierwszym etapem był kurs językowy 

w Aviation English Training Center w Loreto, zakończony znajomością języka 

angielskiego na poziomie ICAO level 4. Kolejne fazy to szkolenie teoretyczne 

z wykorzystaniem naziemnych pomocy treningowych, a następnie kilkadziesiąt 

godzin lotu w symulatorze. Pierwsze loty samolotami T-346A polscy piloci 

odbyli w marcu 2016 r. Druga grupa – czterech pilotów ma ukończyć 11-miesięczne 

szkolenie we Włoszech w czerwcu przyszłego roku, pozostałych sześciu 

– do końca listopada 2017 r. Przed dostawą M-346, w listopadzie zostanie 

również zakończone szkolenie 139 osób personelu technicznego. Pod koniec 

lutego szkolenie zakończyło 16 techników, kolejnych 26 było w jego trakcie. 

Od pewnego czasu prace przygotowawcze do przyjęcia nowych maszyn 

prowadzi 41. Baza Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie, inwestując w infrastrukturę 

lotniskową. Zbudowano tam: nową wieżę kontroli lotów, domek pilotów 

i techników, bazę straży pożarnej i indywidualne, lekkie hangary dla samolotów 

M-346. 

System szkoleniowy nowej generacji 

Stwierdzenie, że nowy system szkoleniowy będzie rewolucją w procesie przygotowania 

polskich pilotów wojskowych jest w pełni uzasadnione. Przejście 

od „analogowej” Iskry na samoloty wykorzystujące w pełni urządzenia cyfrowe, 

łącznie z systemem sterowania fly-by-wire, będzie w Siłach Powietrznych 

sytuacją bezprecedensową, porównywalną jak dotąd tylko z wdrożeniem do 

służby Jastrzębi. Samolot M-346 został opracowany z myślą o współczesnych 

samolotach bojowych o wysokiej manewrowości i z zaawansowanym uzbrojeniem, 

dlatego też zestaw naziemnych elementów systemu szkolenia jest 

w tym celu odpowiednio rozbudowany. 

Oprócz samolotów do Dęblina trafi kilka nowych pomocy naukowych. Najprostsze 

z nich to komputerowe stanowiska szkolenia teoretycznego, dysponujące 

oprogramowaniem do nauki zarówno personelu latającego, jak i naziemnego. 

Polskie zamówienie nie obejmuje uproszczonych statycznych 

symulatorów lotu PTD (Procedures Training Device); rolę pierwszego symulatora 

będzie pełnić stanowisko FTD (Flight Training Device), czyli makieta kabiny 

samolotu, wyposażona w przestrzenny ekran odpowiadający polu widzenia 

220° w poziomie i 90° w pionie. 

the 9th and 10th machine for Poland. If the operational experience connected 

with using the new aircraft is positive, the option of purchasing 

additional four machines may soon turn into a formal order. 

Personnel Training 

Apart from aircraft, the contract provides for delivering a training system and 

training flying and technical personnel. 16 Polish pilots are to be trained to the 

instructor level. The first six-person group includes airmen with various experience, 

gained not only on trainer aircraft, but also fighters, such as the F-16C/D 

Jastrząb. 

Currently, the training is taking place at the unit which has been the first 

user of the T-346A aircraft at Aeronautica Militare, i. e. 61° Stormo, stationed in 

Lecce, in the south of Italy. The first phase was a language course at the Aviation 

English Training Center in Loreto, ended with ICAO level 4 knowledge of 

English. The next three phases include theoretical training using ground-based 

training systems, and later several dozen flight hours in a simulator. The 

first flights of Polish pilots in the T-346A aircraft took place in March 2016. The 

second group of four pilots is to finish the 11-month training in Italy in June 

2017, and the remaining six – by the end of November 2017. Before the November 

delivery of the M-346s, also 139 technical personnel will also finish 

training. At the end of February, 16 technicians ended their training, and 

another 26 were still in training. 

For some time now, the 41st Air Training Base in Dęblin has been preparing 

to receive the new machines by investing in airport infrastructure. The new 

facilities include a new flight control tower, a house for pilots and technicians, 

a fire brigade base, and individual, light air docks for the M-346s. 

A New Generation Training System 

Saying that the new training system will be a revolution in the process of preparing 

Polish military pilots is fully justified. The transfer from the “analog” Iskra 

to an aircraft taking full advantage of digital devices, including the fly-by-wire 

flight control system, will be an unprecedented situation in the Polish Air Force, 

comparable so far only to introducing into service the Jastrząb aircraft. The 

M-346 has been developed thinking of modern fighter aircraft with high maneuverability 

and advanced armament, and therefore the ground-based elements 

of the training system are very well-developed. 

Apart from aircraft, Dęblin will receive some new teaching aids. The least 

complicated ones are theoretical training computer posts, with software for 

teaching both flying and ground personnel. The Polish order does not include 

Procedures Training Devices (PTDs); the Flight Training Device (FTD) stand will 

play the role of the first simulator – it is a model of the aircraft’s cockpit, equipped 

with a three-dimensional screen corresponding to a field of vision reaching 

220° horizontally and 90° vertically. 

Kadłub drugiego polskiego M-346 Master w fabryce w Venegono we Włoszech. The hull of the second Polish M-346 Master in the factory in Venegono, Italy. 

Fot. Elmer vanHest/airheadsfly.com. 


www.zbiam.pl

Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. broni Mirosław Różański składa podpis 

na kadłubie pierwszego polskiego Mastera. General Commander of Branches of Armed 

Forces, Lieutenant general Mirosław Różański signs the hull of the first Polish Master. 

Znacznie bardziej zaawansowany będzie drugi symulator, odpowiadający 

standardowi FMS (Full Mission Simulator). Dysponuje on polem widzenia 360° 

w poziomie i 130° w pionie, odwzorowuje przeciążenia i działanie kombinezonu 

przeciwprzeciążeniowego. Będzie on umożliwiał ćwiczenie praktycznie 

wszystkich elementów szkolenia – od planowania i omawiania misji, przez 

loty w dowolnych warunkach atmosferycznych, loty w szyku, różnorodne zadania 

bojowe, uzupełnianie paliwa w powietrzu i loty z goglami nocnego 

widzenia. 

Specyficzną pomocą szkoleniową, zaprojektowaną na życzenie Sił Powietrznych, 

będzie symulator sytuacji awaryjnych (EPT), zbudowany przy 

współpracy z polską firmą ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. Pozwoli on 

na naukę właściwych procedur w razie awarii systemów samolotu i fizyczny 

trening katapultowania (z przeciążeniami do +4 g). W razie przyjęcia przez pilota 

niewłaściwej pozycji fotel nie zadziała. 

Technicy będą dysponować systemem szkoleniowym wykorzystującym 

trójwymiarowe animacje, pozwalając na dokładne przećwiczenie konkretnych 

czynności obsługowych przed ekranem komputera. Inną pomocą będzie 

trójwymiarowy schemat konstrukcji, pokazujący wszelkie jej elementy 

i instalacje z dowolnej strony. 

System szkoleniowy oparty o samolot Master pozwala również na szkolenie 

w użyciu uzbrojenia, przenosząc część zadań wykonywanych obecnie na samolotach 

bojowych i w operacyjnych jednostkach na szkolnictwo. Samolot 

ma możliwość symulowania nie tylko wykorzystania stacji radiolokacyjnej czy 

zasobnika celowniczo-nawigacyjnego, ale również wielu rodzajów uzbrojenia. 

Dodatkowym atutem jest wspomniane łącze danych ETTS, pozwalające 

na przykład na „wspólny lot” nie tylko statków powietrznych, ale również załogi 

w samolocie i pilota ćwiczącego w symulatorze. W przypadku dysponowania 

kilkoma symulatorami FMS, można je połączyć w sieć, zarówno między 

sobą, jak i z samolotem wykonującym misję w powietrzu. 

Tablice przyrządów kabin pilotów polskich M-346 będą skonfigurowane 

w sposób jak najbardziej upodabniający je do tablic Jastrzębi. Z myślą o amerykańskiej 

odmianie M-346 – T-100, oferowanej wspólnie przez Raytheona i Leonardo 

w ramach programu T-X, opracowano także inny wariant tablicy przyrządów, 

zbliżony wyglądem i filozofią do kabiny F-35 (samoloty te nie mają 

szkolnej wersji dwumiejscowej). Włoskie wojska lotnicze będą jednym z pierwszych 

użytkowników nowych maszyn bojowych 5. generacji koncernu Lockheed 

Martin w Europie, i z pewnością możliwość wykorzystania Masterów do 

szkolenia pilotów F-35 pozwoli AMI na znaczne oszczędności. 

Mastery mają możliwość uzupełniania paliwa w powietrzu. Daje to możliwość 

nie tylko wyszkolenia w tej operacji uczniów latających M-346, ale również 

tańszego szkolenia załóg tankowców, oszczędzając godziny lotu maszyn 

bojowych. Ponadto, uzyskany dzięki tankowaniu w powietrzu dłuższy czas 

lotu samolotu szkolnego pozwala na wykonanie w jednym locie większej liczby 

zadań, po raz kolejny wpływając na zmniejszenie kosztów szkolenia. 

Nowy system szkolenia Sił Powietrznych, który powinien zostać wdrożony 

już w przyszłym roku, pozwoli na znaczne zmniejszenie kosztów szkolenia pilotów 

naddźwiękowych samolotów bojowych F-16, prowadzonego obecnie 

w Stanach Zjednoczonych. Włączenie nowego samolotu do systemu szkolenia 

w WSOSP w zasadzie pozwoliłoby zrezygnować ze szkolenia w Stanach 

Zjednoczonych, ale utrzymanie kontaktu i dostępu do wiedzy oraz doświadczenia 

przez szkolenie części pilotów za oceanem wydaje się być cenną wartością 

dodaną. Mimo to około 30% nalotu wykonywanego obecnie na F-16 

będzie można przenieść na samolot szkolenia zaawansowanego. Różnica w kosztach 

jest tu diametralna; koszt godziny lotu M-346 to bowiem 20-25% kosztów 

godziny lotu F-16. 

W lutym włoskie samoloty T-346A wzięły udział w kursie Tactical Leadership Programme 

w Albacete, odgrywając role agresorów. In February Italian aircrafts T-346A took part in 

the Tactical Leadership Programme course in Albacete, playing the role of agressors. 

The second simulator, complying with the Full Mission Simulator (FMS) 

standard, will be much more advanced. It has a field of vision reaching 360° 

horizontally and 130° vertically, it simulates g-forces and operation of an anti-g 

suit. It will allow for practicing virtually all elements of the training, from planning 

and discussing a mission, through flights in chosen weather conditions, 

flying in formation, various combat tasks, aerial refueling, and flights in night- 

-vision goggles. 

A very distinctive training aid, designed upon the request of the air force, 

will be the Emergency Procedures Training (EPT) simulator, built in cooperation 

with the Polish ETC-PZL Aerospace Industries company. It will enable the 

trainees to learn proper procedures in the event of aircraft system failure and 

train actual ejection (with g-forces up to +4 g). If the pilot is in wrong position, 

the ejector seat will not work. 

Technical personnel will use a training system with 3D animations, which 

will enable them to thoroughly practice specific maintenance tasks in front of 

the computer screen. Another aid will be a 3D model of the aircraft’s structure, 

showing all its elements and installations from any angle. 

The Master aircraft training system also allows trainees to practice operating 

armament, transferring a part of tasks currently executed on fighter aircraft 

and at operational units to the schooling system. The aircraft can simulate not 

only operation of the radar or the targeting pod, but also many varieties of 

weapons. An additional asset is the mentioned Embedded Tactical Training 

Simulation system, thanks to which it is possible to conduct a “joint flight” of 

not only aircraft, but also the crew, and the pilot training in the simulator. In 

case of using more than one FMS simulator, they can be connected into a network 

– between each other, and also with the aircraft executing a mission in 

the air. 

Control panels in the cockpits of Polish M-346s will be configured in a way 

that will make them as similar as possible to the control panels in Jastrząb. 

Having in mind the American version of the M-346 – the T-100, offered jointly 

by Raytheon and Leonardo within the frame of the T-X program, another version 

of the control panel has been developed. It is similar in looks and philosophy 

to the cockpit of the F-35 (which does not come in a two-seat training 

version). The Italian Air Force will be one of the first European users of the new, 

5th generation fighter aircraft produced by the Lockheed Martin concern, and 

the possibility to use Masters to train pilots of the F-35s will surely save AMI a lot 

of money. 

Masters can be refueled in flight. This gives an opportunity to not only practice 

this operation with students flying the M-346s, but also organize cheaper 

trainings for tanker aircraft crews, saving flight hours on fighter aircraft. Moreover, 

the time saved due to the possibility of refueling in the air can be used to 

execute more tasks during one flight, again reducing the costs of training. 

The new air force training system, which should be implemented next year, 

will significantly reduce the costs of training pilots flying the F-16 jet fighter 

aircraft, currently conducted in the USA. Introducing the new aircraft into the 

training system of the Polish Air Force Academy would basically allow for giving 

up training in the USA, but keeping the contact and access to knowledge, 

as well as the experience gained by pilots who train overseas seem to be 

a valuable asset. Nevertheless, about 30% of the flight time currently executed 

on the F-16s can be transferred in the future to the advanced training aircraft. 

The difference in costs is indisputable: one hour flight on the M-346 is 75-80% 

cheaper than the same time spent on the F-16. 



www.zbiam.pl

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. 

ul. Księcia Bolesława 1/3, 01-452 Warszawa, Polska 

tel. +48 22 532 43 01, fax +48 22 532 43 04 

www.wzl4.mil.pl, biuro@wzl4.mil.pl 

WZL-4 S.A REALIZUJE USŁUGI W ZAKRESIE: 

REMONTU, NAPRAW I SERWISOWANIA: 

✈ turbinowych silników lotniczych: 

ū odrzutowych: RD-33, AŁ-21F3 

ū turbowałowych 

✈ turbostarterów: TS-21, AI-9/9W 

✈ turbin napędowych: DG-4M1, GTD-5/5M, 

2PW8-1, 9I56-3 

✈ agregatów sterowania, paliwowych, olejowych 

i elektrycznych ww. silników 

THE WZL-4 PLC PROVIDES: 

MRO SERVICES OF: 

✈ aircraft turbine engines: 

ū jet engines: RD-33, AŁ-21F3 

ū turboshaft engines 

✈ turbostarters: TS-21, AI-9/9W 

✈ turbine engines: DG-4M1, GTD-5/5M, 2PW8-1, 

9I56-3 

✈ control, lubrication, fuel and electric accessories 

for afore mentioned engines 

✈ naziemnego testowania silników do samolotów 

cywilnych i wojskowych 

✈ kontroli boroskopowej silników turbinowych 

INNE USŁUGI: 

✈ wyważanie dynamiczne wirników silników 

✈ badania nieniszczącące (NDI), 

✈ usługi galwaniczne – pokrycia chemiczne 

i elektrochemiczne 

✈ automatyczna kontrola wymiarów 

✈ konwencjonalna obróbka mechaniczna 

✈ spawanie stali, aluminium i stopów tytanu, 

✈ wytwarzanie i naprawa pokryć metodą 

natryskiwania plazmowego 

✈ produkcja małych części 

✈ engine ground testing of commercial 

and military aircrafts 

✈ borescope inspections and condition assessment 

of turbine engines 

OTHER SERVICES: 

✈ dynamic balancing of engine rotors 

✈ non destructive inspections (NDI), 

✈ chemical and electro-chemical plating 

✈ automated dimensional measurment 

✈ conventional machining 

✈ welding of steel, aluminum and titanium alloys 

✈ plasma spray coatings manufacturing and 

restoration 

✈ small parts manufacturing 

www.pgzsa.pl

Eurofighter Eurofighter – 

The Platform of Choice 

wyjątkowa platforma 

Sprawdzony w warunkach bojowych. Codziennie w dyżurze. Ośmiu użytkowników, 600 zamówionych myśliwców. 

Combat Proven. Daily Operations. 8 customers and 600 Orders 

Eurofighter Typhoon jest dziś najbardziej zaawansowanym na świecie 

samolotem bojowym, zdolnym do wypełniania wielu zadań jednocześnie 

(tzw. swing-role), spośród obecnie dostępnych na światowym rynku. 

Jako efekt największego wspólnego europejskiego programu militarnego, 

zapewnia zarówno przewagę w powietrzu jak i zdolność 

przeprowadzania skutecznych uderzeń na cele naziemne. Udało się to uzyskać 

dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii i rozwiązań technicznych. 

Jak dotychczas samolot został zamówiony przez osiem krajów – partnerów 

programu: Niemcy, Wielką Brytanię, Włochy, Hiszpanię, a także: Austrię, 

Arabię Saudyjską, Oman i Kuwejt. Od kiedy wszedł do służby w 2003 roku, zamówionych 

zostało prawie 600 egzemplarzy tych maszyn, a ponad 480 z nich 

znajdujących się w służbie osiągnęło sumaryczny nalot ponad 350 tysięcy 

godzin. 

Typhoon stanowi znaczące wzmocnienie systemu bezpieczeństwa i zdolności 

obronnych państw, które zdecydowały się na jego zakup. Jest w pełni 

interoperacyjny ze wszystkimi samolotami bojowymi NATO oraz Stanów 

Zjednoczonych i uważany za doskonałą platformę. Manewrowość, możliwości 

sensorów i potężne silniki umożliwiają Typhoonowi zapewnienie bezpieczeństwa 

przestrzeni powietrznej użytkowników w sposób szybki i efektywny. 

Obecnie siły powietrzne w Niemczech, Wielkiej Brytanii, we Włoszech, 

w Hiszpanii, Austrii i Arabii Saudyjskiej używają Typhoonów do pełnienia dyżurów 

bojowych (Quick Reaction Alert – QRA) w systemie obrony powietrznej. 

W styczniu 2016 roku cztery Eurofightery Hiszpańskich Sił Powietrznych rozpoczęły 

swoją zmianę w ramach misji Baltic Air Policing, zabezpieczającej 

przestrzeń powietrzną Estonii, Łotwy i Litwy. Wcześniej zadanie to wykonywały 

Eurofightery niemieckie, brytyjskie i włoskie. We wrześniu 2016 roku Luftwaffe 

ponownie skieruje pięć Taifunów do Estonii w celu realizacji zadań dozoru 

przestrzeni powietrznej. Maszyny Eurofighter Typhoony były używane także 

w trakcie wielu innych operacji i międzynarodowych ćwiczeń, m.in. w Stanach 

Eurofighter is the world’s most advanced new generation swing-role 

combat aircraft currently available on the world market. As Europe’s largest 

military collaborative programme, it delivers both air dominance and effective 

air to ground capability through leading-edge technologies and unrivalled 

performance. It has been ordered by eight nations: Germany, the United 

Kingdom, Italy, Spain, Austria, Saudi Arabia, Oman and Kuwait. Since Eurofighter 

entered into service in 2003, almost 600 aircraft have been ordered, more than 

480 aircraft delivered and over 350,000 flying hours achieved. 

Eurofighter delivers significant contributions to the security and defence 

of its customer nations. It is fully interoperable with all NATO and US combat 

aircraft and is considered as the platform of choice for its current and 

potential customers. Its maneuverability, agility, sensor capability and 

powerful engines enable the Eurofighter Typhoon to secure the airspace of 

its customers quickly and efficiently. At present, Air Forces in Germany, the 

United Kingdom, Italy, Spain, Austria and Saudi Arabia all use Eurofighters for 

Quick Reaction Alert (QRA). 

In January 2016, for example, four Eurofighters of the Spanish Air Force 

began a tour of duty in the Baltic region securing airspace over Estonia, Latvia 

and Lithuania as part of NATO’s “Baltic Air Policing” mission. Previously, 

Eurofighters of the German, British and Italian Air Forces had already carried 

out this task. In September 2016, the German Air Force will again deploy five 

Eurofighters to Estonia for air policing duties. 

Eurofighter Typhoons have also been used in numerous operations and 

international deployments to the US, Alaska, the Gulf region, India, Malaysia, 

Singapore, etc. Eurofighter is combat proven since NATO’s Operation Unified 

Protector and Operation Ellamy in the Libya conflict in 2011 and the aircraft is 

currently involved in engagements in Syria and Iraq. 

In addition, Eurofighter aircraft of various nations have joined international 

exercises such as Red Flag, Green Flag, Frisian Flag and Arctic Challenge. 


www.zbiam.pl

Zjednoczonych, na Alasce, w rejonie Zatoki Perskiej, Indiach, Malezji i Singapurze. 

Typhoon został po raz pierwszy przetestowany bojowo w czasie operacji 

Sojuszu Północnoatlantyckiego Unified Protector i Ellamy, podczas konfliktu 

w Libii w 2011 roku, a obecnie jest zaangażowany w walkach na terytorium 

Syrii oraz Iraku. 

Co więcej, samoloty Eurofighter Typhoon wielu użytkowników biorą udział 

w ćwiczeniach międzynarodowych takich jak: Red Flag, Green Flag, Frisian 

Flag i Arctic Challenge. W czasie ćwiczenia Red Flag osiągnęły współczynnik 

zdolności do wykonywania zadań przekraczający 98% i były w pełni zdolne 

do współdziałania z amerykańskimi i NATO-wskimi systemami bojowymi. 

Obecnie program Eurofighter przechodzi jeden z najbardziej pracowitych 

okresów w swojej historii. Plan użytkowania tych maszyn przewiduje dalszą 

ewolucję zwiększania ich możliwości. Przewiduje on m.in. integrację i wprowadzenie 

do zestawu ich uzbrojenia: pocisków manewrujących dalekiego 

zasięgu Storm Shadow, pocisku „powietrze-powietrze” dalekiego zasięgu Meteor 

i precyzyjnego pocisku „powietrze-ziemia” Brimstone, a także rewolucyjnej 

wielofunkcyjnej stacji radiolokacyjnej z aktywną anteną i w pełni elektronicznie 

kształtowanymi wiązkami CAPTOR-E. Wszystko to na przestrzeni 

najbliższych kilku lat. Wspomniane trzy nowe pociski, wraz z kolejnymi 

usprawnieniami sensorów i radarem CAPTOR-E, doprowadzą do uzyskania 

przez Typhoony szerokiej gamy nowych możliwości. Duża apertura anteny 

nowego radaru myśliwca wraz z dodatkową możliwością jej mechanicznego 

poruszania, zapewni Eurofighterowi lepsze zdolności obserwacji i wykrywania 

celów niż u maszyn konkurentów, a co za tym idzie pełniejsze możliwości 

wykorzystania systemów uzbrojenia. 

W czerwcu 2014 roku został dostarczony pełny pakiet ulepszeń pierwszej 

fazy (Phase 1 Enhancement – P1E). Zapewnił on Typhoonowi pełne zdolności 

do realizacji misji swing-role (możliwość wykonywania kilku zadań w czasie 

jednego lotu). Kolejnym będzie Phase 2 Enhancement (P2E), który obejmuje: 

integrację z pociskami Storm Shadow i Meteor. P2E zapewni również całą 

gamę ulepszeń w zakresie interfejsu człowiek-maszyna (HMI), wprowadzi wielofunkcyjny 

system dystrybucji informacji (MIDS - Multiple Information Distribution 

System), nowe funkcje systemu samoobrony DASS (Defensive Aids 

Sub-System) i innych systemów awionicznych, które zwiększą skuteczność 

wykorzystania bojowego i przeżywalności myśliwca na polu walki w czasie 

pełnienia przez niego wszystkich rodzajów zadań. 

During the Red Flag exercise, for instance, Eurofighters achieved over 98 

percent availability and interoperability with US and NATO assets. 

At present, the aircraft is going through one of the busiest flight test periods 

in the programme’s history. It’s all part of a well-planned Capability Roadmap 

that will see the aircraft continue to evolve as an even more powerful and 

capable fighter jet. 

It will see the arrival of Storm Shadow, a deep strike cruise missile, Meteor, a 

beyond visual range air-to-air missile, and Brimstone, a precision attack missile, 

as well as the cutting-edge new Electronically Scanned Array radar (E-Scan 

radar) over the next few years. This trio of weapons, along with a number of 

sensor upgrades, and the E-Scan will introduce a range of new capabilities to 

the Eurofighter. The fighter’s large nose aperture, combined with the ability to 

move the antenna, will give the Eurofighter greater ‘vision’ than its competitors, 

delivering better operational performance to this weapon system. 

In June 2014, the complete Phase 1 Enhancement (P1E) package was 

delivered, providing a full swing-role capability onto the Eurofighter Typhoon. 

The next stage, Phase 2 Enhancement (P2E), brings Storm Shadow and Meteor 

capability onto the aircraft. P2E will also deliver a range of enhancements 

through the HMI (Human Machine Interface), MIDS (Multiple Information 

Distribution System) and DASS (Defensive Aids Sub-System) and other avionics 

systems, which will further enhance the aircraft’s lethality and survivability 

across all roles. 

A further firing of a Meteor beyond visual range air-to-air missile has also 

recently taken place, using UK Typhoon aircraft IPA6, at the Hebrides range. 

Led by BAE Systems (with support from MBDA, Selex, QinetiQ, the UK Ministry 

of Defence and Eurofighter teams), the firing follows trials held in 2015, which 

saw the Typhoon aircraft conduct guided Meteor firings against real air targets 

in pre-planned scenarios. 

The Phase 3 Enhancements package (P3E) will focus on the delivery of the 

Brimstone weapon system and a range of other enhancements. Brimstone is 

a precision attack missile with proven capabilities against both static and 

moving or manoeuvring targets. The initial fit for the missile will see two 

launchers fitted to the outboard pylons of the Eurofighter each carrying three 

Brimstone 2 missiles. The full swing-role weapons compliment on the 

Eurofighter will then include a mixed configuration consisting of six Brimstone 

2 missiles; two Paveway IV bombs, two underwing 1,000 l drop tanks, an LDP, 


Ostatnio odbywały się kolejne odpalenia pocisków „powietrze-powietrze” 

dalekiego zasięgu Meteor. Wykorzystano w nich brytyjskiego Typhoona IPA6 

i poligon na Hebrydach. Próby te, prowadzone przez BAE Systems (ze wsparciem 

zespołów takich podmiotów jak: MBDA, Selex, QinetiQ i Eurofighter, 

a także brytyjskiego Ministerstwa Obrony), były kontynuacją tych z roku 2015, 

kiedy Typhoon odpalał pociski Meteor do realnych celów powietrznych, w ramach 

zaplanowanych uprzednio scenariuszy. 

Pakiet ulepszeń P3E będzie z kolei związany z wykorzystaniem systemu 

uzbrojenia precyzyjnego Brimstone. To kierowany pocisk „powietrze-ziemia” 

o zweryfikowanych w bojowych 

warunkach możliwościach, 

zdolny do niszczenia zarówno celów 

stacjonarnych jak i ruchomych. 

Na węzłach podskrzydłowych myśliwca 

będą mogły zostać podwieszone 

dwie belki, na których będzie 

można przenosić po trzy pociski 

Brimstone 2. Pełny zestaw uzbrojenia, 

umożliwiający zdolności typu 

swing-role, będzie wówczas obejmował 

mieszany zestaw uzbrojenia 

i wyposażenia podwieszanego, na 

który złożą się: sześć pocisków 

Brimstone 2, dwie kierowane laserowo 

bomby Paveway IV, dwa podskrzydłowe 

zbiorniki paliwa po 1000 

litrów każdy, zasobnik celowniczy, 

cztery pociski „powietrze-powietrze” 

dalekiego zasięgu Meteor i dwa 

pociski „powietrze-powietrze” do 

samoobrony (IRIS-T albo ASRAAM). 

Ten pakiet uzbrojenia, w połączeniu 

z osiągami i zdolnością do lotu 

z naddźwiękową prędkością przelotową 

(supercruise), potwierdza pozycję 

Eurofightera Typhoona jako 

najbardziej zaawansowanego, z dostępnych 

na światowym rynku, samolotu 

bojowego, mającego zdolność do realizacji wielu rodzajów zadań 

w czasie jednej misji. 

Dysponując potężnymi, elastycznymi możliwościami i portfelem zamówień 

od państw z całego świata, Eurofighter Typhoon pozostanie kręgosłupem 

europejskiej potęgi powietrznej także w horyzoncie po roku 2040. Co za 

tym idzie system ten, ma przed sobą duże perspektywy i będzie strzegł bezpieczeństwa 

narodów przez wiele kolejnych dekad. 

four Meteor beyond visual range air-to-air missiles and either two IRIS-T or two 

ASRAAM heat-seeking missiles. This weapons package, combined with the 

performance and super cruise capability of the platform, confirms Eurofighter 

as the world’s most advanced swing-role combat aircraft available on the 

market today. 

With all these powerful and flexible capabilities, additional orders and new 

customers from all around the globe, the Eurofighter will continue to remain 

the backbone of European Air Power well beyond the 2040s. Therefore the 

weapon system will have a long-term future and secure the defence and 

security of its customer nations in the decades to come. 

www.eurofighter.com 


www.zbiam.pl

Łukasz Pacholski 

Do końca 2017 r. PLL LOT będą wykonywać umowę 

czarteru dwóch samolotów Embraer ERJ-170-200, 

których bezpośrednim następcą ma być używany 

samolot do przewozu VIP-ów. Fot. Alan Lebeda. 

By the end of 2017 LOT Polish Airlines will have 

implemented a contract on chartering two Embraer 

ERJ-170-200s to be replaced by the used VIP aircraft. 

Photo: Alan Lebeda. 

Czy wreszcie doczekamy się 

nowych samolotów dla VIP-ów? 

Are We To Finally Have New VIP Aircraft? 

W ostatnim tygodniu czerwca po raz kolejny rozpoczęto procedurę zakupu samolotów dyspozycyjnych do obsługi lotów 

z najważniejszymi osobami w państwie, których użytkownikiem będą Siły Powietrzne. Przyjęta 30 czerwca uchwała 

Rady Ministrów otwiera drogę do uruchomienia postępowania przetargowego w ramach wieloletniego programu 

„Zabezpieczenie transportu powietrznego najważniejszych osób w państwie (VIP)”, który ma pochłonąć 1,7 mld PLN. 

In the last week of June, the procedure of obtaining new aircraft for VIP service in the Polish Air Force was launched 

once again. The new law adopted on June 30, 2016 by the Council of Ministers opens the way to launch a tender within 

a multiyear program on Securing Air Transportation for VIPs, which is planned to cost 1.7 billion zlotys. 

30 

czerwca br. podjęto decyzję o zakupie nowych samolotów do 

przewozu VIP, które będa eksploatowane przez Siły Powietrzne RP. 

Informacje na temat planów obecnego kierownictwa MON w tej 

On June 30, 2016 a decision was made on the purchase of new aircraft for 

VIP air transportation, which are to be exploited by the Polish Air Force. The 

plans in the subject of the present Ministry of National Defense management 

Rządowy Airbus A340-300 Luftwaffe został odkupiony od Lufthansy, a wyprodukowano go w 1999 r. 

The government’s Airbus A340-300 Luftwaffe was bought from Lufthansa, and manufactured in 1999. 


www.zbiam.pl

sprawie przekazał 19 lipca br. wiceminister Bartosz Kownacki, podczas posiedzenia 

sejmowej Komisji Obrony Narodowej. Środki na zakup maszyn – 

1,7 mld PLN – mają pochodzić spoza budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej 

i być wydatkowane w latach 2016–2021. Największe obciążenie 

przypadać ma na bieżący rok i opiewa na 850 mln PLN. W kolejnych ma 

wynosić ok. 150–200 mln PLN rocznie. Jak już wspomniano, założono zakup 

czterech fabrycznie nowych samolotów - po dwa kategorii małej i średniej. 

Zakupy mogą także objąć jeden średni samolot na rynku wtórnym. Ma to 

być maszyna tego samego typu co planowane dwa kategorii średniej. Jego 

dostawa zaplanowana została na 2017 rok, co pozwoliłoby na bezproblemowe 

przejście od obecnego czarteru Embraerów 175 od PLL LOT na rzecz 

własnego samolotu. Po dostawie fabrycznie nowych maszyn, wyposażonych 

m.in. w rozbudowane wyposażenie samoobrony, używana maszyna 

ma pozostać we flocie i służyć jako samolot rezerwowy. 

Głównym zadaniem docelowych samolotów kategorii średniej będą loty 

na trasach europejskich i międzykontynentalnych, sądząc po wypowiedziach 

ministra Kownackiego, mowa tu o maszynach pozwalających na zabranie do 

machines will serve domestic and European flights 

carrying up to 20 passengers. Theoretically, the 

purchase of two brand new light machines is planned, 

but the MoND may increase that number if 

the budget allows for it. 

All offers will probably be submitted by four 

renown producers: French Dassault Aviation, Canadian 

Bombardier, Brazilian Embraer and American 

Gulfstream. Each of them can offer designs 

with technical parameters – such as range – at 

times much better than MoND would expect 

for medium aircraft. Considering the above, 

even these light aircraft can in the future carry 

out intercontinental flights, particularly during 

working visits at the lowest and highest level. 

The producers of lighter VIP jet aircraft can also 

participate in the tender – however the number 

of passengers requirement would need to be 

specified. 

As Secretary of State Bartosz Kownacki said, the 

obtained VIP aircraft will be wide-body machines. 

Contrary to media reports, Poland maintained its 

decision on its participation in the European prowere 

announced on July 19 by Secretary of State Bartosz Kownacki during the 

sitting of the Seym Commission of National Defense. The financial resources 

for the purchase of these machines – i.e. 1.7 billion zlotys – are to be acquired 

from outside the MoND budget, and be expended during 2016–2021. The 

largest share is to be spent this year, and it is as much as 850 million zlotys. In 

the next years, it will be about 150–200 million a year. As it has been mentioned, 

four brand new aircraft are assumed to be purchased – two light and two 

medium ones. Additionally, one medium aircraft is to be acquired from secondary 

market. Its delivery date is 2017, which would allow for a smooth transition 

from current chartering the Embraer 175s from LOT Polish Airlines to 

flying own aircraft. After the brand new machines equipped with expanded 

self-defense system have been delivered, the used machine is to remain in the 

fleet and serve as a reserve aircraft. 

The new medium aircraft will be mainly performing European and intercontinental 

flights, as it has been suggested by Secretary of State Bartosz Kownacki, 

and they will carry up to a hundred passengers. The machines will most 

likely be delivered by Airbus and Boeing, as of today’s knowledge. The light 

AF doposażył do przewozu VIP jeden ze swoich samolotów A330MRTT Voyager, który zadebiutował w nowej roli na warszawskim szczycie NATO. Royal Air Force fitted one of its 

A330MRTT Voyagers to the standard of a VIP aircraft, which debuted in its new role at this year’s NATO summit in Warsaw. 

100 pasażerów. Prawdopodobnymi dostawcami 

samolotów średnich są dzisiaj firmy Airbus i Boeing. 

Małe maszyny mają służyć do lotów krajowych 

i europejskich z delegacjami liczącymi około 

20 osób. Teoretycznie plan zakłada zakup dwóch 

fabrycznie nowych, ale MON nie wyklucza zwiększenia 

tej liczby jeżeli znajdą się na to środki. 

Oferty będą pochodzić, najprawdopodobniej, 

od czterech renomowanych producentów: francuskiego 

Dassault Aviation, kanadyjskiego Bombardiera, 

brazylijskiego Embraera i amerykańskiego 

Gulfstreama. Każdy z nich ma w swojej 

ofercie konstrukcje, których parametry techniczne 

wykraczają poza wymogi strony polskiej, 

szczególnie pod względem zasięgu (częściowo 

przewyższające te dla konstrukcji kategorii średniej). 

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, nie można 

wykluczyć, że także te niewielkie maszyny 

będą w przyszłości wykonywać loty międzykontynentalne, 

szczególnie w czasie roboczych wizyt 

niższego i najwyższego szczebla. W postępowaniu 

mogą wziąć udział producenci mniejszych 

odrzutowych samolotów dyspozycyjnych - tu 

Oferty będą pochodzić, 

najprawdopodobniej, od 

czterech renomowanych 

producentów: francuskiego 

Dassault Aviation, 

kanadyjskiego Bombardiera, 

brazylijskiego Embraera 

i amerykańskiego 

Gulfstreama. 

All offers will probably be 

submitted by four renown 

producers: French Dassault 

Aviation, Canadian Bombardier, 

Brazilian Embraer and American 

Gulfstream. 


Słowacy nie bali się zakupu na rynku wtórnym, w bieżącym roku 

odebrali używanego A319CJ, wyprodukowanego w 2005 r. i do 2014 r. eksploatowanego przez firmę cywilną. 

Slovakia was not afraid of purchasing an aircraft on the secondary market, 

and this year they have received a used A319CJ, manufactured in 2005 and exploited by a civil company until 2014. 

musiałby zostać doprecyzowany wymóg liczby 

zabieranych pasażerów. 

Według słów wiceministra Kownackiego, uzupełnieniem 

planowanej floty samolotów wyspecjalizowanych 

w transporcie VIP będą samoloty 

szerokokadłubowe. Wbrew prasowym doniesieniom 

Polska podtrzymała bowiem swoją decyzję 

o udziale w europejskim programie zakupu czterech 

wielozadaniowych samolotów tankowania 

powietrznego MRTT. W tej sytuacji będzie istniała 

możliwość wykorzystania samolotu Airbus 

A330MRTT do przewozu dużych delegacji w dowolny 

punkt świata (z takiego rozwiązania skorzystała 

Wielka Brytania, używając jednego ze swoich 

Voyagerów do transportu delegacji na warszawski 

szczyt NATO). Alternatywą jest „szybki” czarter cywilnego 

samolotu pasażerskiego Boeing 787-8, 

należącego do Polskich Linii Lotniczych LOT. Potrzeba 

użycia maszyny szerokokadłubowej będzie 

jednak na tyle rzadka (kilka razy w roku), że nie ma 

sensu kupowac samolotu tej klasy służącego wyłącznie 

do transportu VIP. 

Zastanawiające jest kurczowe trzymanie się wymogu 

dotyczącego zakupu fabrycznie nowych 

samolotów. Patrząc tylko na przykłady płynące 

z Europy, można znaleźć wiele przypadków zakupu 

maszyn do analogicznych celów pochodzących 

z rynku wtórnego – jest to korzystne pod względem czasu dostawy 

i relacji koszt–efekt. Pamiętajmy bowiem, że w przeciwieństwie do przewoźników 

obsługujących linie regularne i loty czarterowe, rządowe maszyny nie 

wykonują tak dużej liczby lotów. Ostatnio na taki krok zdecydowała się choćby 

Słowacja, która odebrała niedawno samolot Airbus A319CJ – został on wyprodukowany 

w 2005 roku i do 2014 był wykorzystywany przez cywilną firmę 

świadczącą usługi przewozu VIP-ów. We wcześniejszych latach na podobny 

krok zdecydowały się m.in.: Bułgaria (A319 odkupiony od linii Air Berlin), Francja 

(Airbus A330 pochodzący z 1998 roku, którego ostatnim cywilnym użytkownikiem 

były linie Air Caraibes), Niemcy (para Airbus A340-300, wyprodukowanych 

w latach 1999–2000 i odkupionych od Lufthansy) czy Włochy (Airbus 

A340-500, wyprodukowany w 2006 roku i odkupiony od linii Etihad Airways). 

Głównym zadaniem 

docelowych samolotów 

kategorii średniej będą loty 

na trasach europejskich 

i międzykontynentalnych, 

sądząc po wypowiedziach 

ministra Kownackiego, mowa 

tu o maszynach 

pozwalających na zabranie 

do 100 pasażerów. 

The new medium aircraft will be 

mainly performing European 

and intercontinental flights, as it 

has been suggested by 

Secretary of State Bartosz 

Kownacki, and they will carry up 

to a hundred passengers. 

gram for the purchase of four multi-role tanker 

transport (MRTT) aircraft. Therefore, there will be 

a possibility to use the Airbus A330 MRTT aircraft 

for carrying large delegations to any part of 

the world (such solution was applied by the United 

Kingdom, which used one of its Voyagers to 

transport British delegation to NATO summit in 

Warsaw). An option can also be fast chartering a civil 

passenger aircraft – Boeing 787-8 – owned by 

LOT Polish Airlines, however a wide-body aircraft 

will probably be rarely used (several times 

a year), and there is no need to buy an aircraft of 

this class for VIP transportation exclusively. 

It is quite puzzling why the machines are 

required to be brand new, particularly considering 

the fact that in most European countries VIP aircraft 

is frequently acquired from the secondary 

market – as delivery time and the cost-effect relation 

are rather advantageous. It is worth noting 

that government transport aircraft do not perform 

as many flights as regular and charter aircraft. As of 

recently, Slovakia was one of the countries who 

have purchased Airbus A319CJ aircraft manufactured 

in 2005 and owned by a civil company offering 

VIP transportation service until 2014. Earlier on, also 

other countries have decided to do the same: Bulgaria 

(A319 acquired from Air Berlin); France (Airbus 

A330 produced in 1998, its last user being Air Caraibes); Germany (two Airbus 

340-300s, produced in 1999–2000 and bought from Lufthansa); or Italy (Airbus 

A340-500, produced in 2006 and purchased from Etihad Airways). 

Beside economy, there is also a question of time. As declared recently, tenders 

are to be announced in August or September 2016. The Armament Inspectorate’s 

pace of work is rather slow, which stems from the fact it must 

abide by current regulations, and hence any decisions can be made in the 

second half of the next year, at the earliest. It means that brand new medium- 

-range aircraft are rather unlikely to be delivered before next parliamentary 

elections in 2019. 

The designs to be purchased – a family of Airbus A320/neo or Boeing 

737NG/Max are the most popular in their class on the market. According to 


www.zbiam.pl

MILITARY 

COMMUNICATION 

WORKS No 2 JSC 

We have been designing and producing communications 

equipment for the Polish Armed Forces for 50 years 

RADIOCOMMUNICATION 

SYSTEMS HF / VHF 

ELECTRO-ACOUSTIC PUBLIC ADDRESS 

SYSTEM BASED ON A LIGHT OFF-ROAD 

PASSENGER VEHICLE 

Electromagnetically shielded cabin 

MOBILE ICT NODE 

POLISH ARMAMENTS GROUP 

www.wzl2.pl 

www.pgzsa.pl

Dassault Aviation ma w ofercie rodzinę odrzutowych samolotów dyspozycyjnych Falcon, które mogą przewieźć do 19 pasażerów na trasach międzykontynentalnych. 

Dassault Aviation offers a family of VIP jet aircraft – Falcon. They can carry up to 19 passengers on intercontinental flights. 

Poza kwestią ekonomii pozostaje jeszcze czas. 

Według ostatnich deklaracji, przetargi mają zostać 

ogłoszone w sierpniu bądź wrześniu bieżącego 

roku. Znając tempo prac Inspektoratu Uzbrojenia, 

niewynikające bynajmniej ze złej woli, a bardziej 

z konieczności ścisłego przestrzegania obowiązujących 

przepisów, rozstrzygnięcia mogą nastąpić 

najwcześniej w drugiej połowie przyszłego roku. 

Oznacza to, że dostawa fabrycznie nowych samolotów 

kategorii średniej do kolejnych wyborów 

parlamentarnych, które powinny odbyć się w roku 

2019, będzie niewykonalna. Planowane do zakupu 

konstrukcje, a więc rodzina Airbus A320/neo bądź 

Boeing 737NG/Max są najpopularniejsze w swej 

klasie na rynku. Według informacji Boeinga, aby 

odebrać VIP-owskiego 737-8 Max w 2018 roku należało 

złożyć zamówienie w drugiej połowie 2014 

roku. Ze względu na system pracy amerykańskiego 

producenta, użytkownik otrzymuje w 2018 

roku samolot w podstawowym wyposażeniu. Kolejne 

miesiące maszyna spędza jeszcze w centrum 

zabudowy specjalistycznego wyposażenia, co 

może zająć – w zależności od przedmiotu zamówienia 

– od czterech miesięcy wzwyż. Zdaniem 

firmy Airbus w przypadku kupna używanego samolotu, 

zlecenie może zostać wykonane nawet 

w ciągu roku. Z drugiej strony przebudowa, wraz 

z przeglądem, używanego samolotu Boeing 787-8 

dla władz Meksyku zajęła 17 miesięcy. 

Program zakupu maszyn do przewozu rządowych 

VIP, niezależnie od padających słów krytyki, 

jest ważnym elementem odbudowy utraconego 

potencjału transportowego polskiego lotnictwa 

wojskowego. Warto wskazać właśnie ten czynnik, 

bowiem rzadko kiedy udaje się w Wojsku Polskim 

odbudować możliwości, które zostały utracone 

w przeszłości. Dodatkowo uchwalenie rządowego 

programu za pieniądze spoza MON, uwalnia środki 

finansowe na inne projekty modernizacyjne 

Wojska Polskiego, które (jeśli wierzyć NIK) i tak zostały 

niedoszacowane – oby tylko fundusze te zostały 

odpowiednio zagospodarowane przez decydentów. 

Zastanawiające jest 

kurczowe trzymanie się 

wymogu dotyczącego 

zakupu fabrycznie nowych 

samolotów. Patrząc tylko na 

przykłady płynące z Europy, 

można znaleźć wiele 

przypadków zakupu maszyn 

do analogicznych celów 

pochodzących z rynku 

wtórnego... 

It is quite puzzling why the 

machines are required to be 

brand new, particularly 

considering the fact that in most 

European countries VIP aircraft 

is frequently acquired from the 

secondary market... 

Boeing, in order to receive the 737-8/Max aircraft 

in VIP version in 2018, the order was to be submitted 

in the second half of 2014. Due to the work 

schedule of this American manufacturer, the user 

will receive in 2018 the aircraft in its standard version, 

and for the following months the aircraft will 

be fitted with specialist equipment, which can 

take up – depending on the order – over four 

months. Airbus claims that in case of the purchase 

of a used aircraft, the order can be realized within 

one year. On the other hand, the rebuilding and 

overhaul of the used Boeing 787-8 for Mexico took 

17 months. 

The program for acquiring of the VIP transportation 

aircraft, regardless of any critical opinions, is an 

important element in the process of renewal of 

the lost transportation potential of the Polish military 

aviation. This is vital to note, as it has been 

quite rare for the Polish Armed Forces that the potential, 

lost in the past, was recovered. Additionally, 

this government program is planned outside the 

MoND budget, which leaves more resources for 

other modernization projects in the army, which 

– if the Supreme Audit Office (NIK) is right – have 

been underestimated anyway; hopefully, the remaining 

fund will be properly expended. 

Łukasz Pacholski 

Bułgaria zakupiła na rynku wtórnym samolot Airbus A319, który przed przebudową latał m.in. w niskokosztowych liniach 

lotniczych Air Berlin. Fot. Bastian Ding. Bulgaria purchased on the secondary market the Airbus A319 aircraft, which 

earlier (before rebuilding) was flying in low-cost Air Berlin airline. Photo: Bastian Ding. 


www.zbiam.pl

OCHRONA CBRN. 

Niezawodne kontenerowe systemy dekontaminacji - made in Germany 

Zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska na 

MSPO 2016. 24 edycja Międzynarodowego 

Salonu Przemysłu Obronnego, 6-9 września 2016. 

Targi Kielce, Centrum. Targowo-Konferencyjne 

www.kaercher-futuretech.com

Tomasz Grotnik 

Where is the Polish Navy 

Drifting? 

Dokąd dryfuje 

Marynarka Wojenna? 

Marynarka Wojenna wciąż dryfuje w złym 

kierunku. Brakuje decyzji o pozyskaniu 

okrętów zasadniczych klas. Zakup nowych 

holowników nie sprawi, że flota będzie 

mogła realizować statutowe działania. 

Polish Navy is still drifting in a wrong 

direction. There is no decision about 

purchasing ships of the main classes. 

Buying tugboats will not enable the fleet 

to perform its statute tasks. 

Gdy w trakcie ubiegłorocznej wystawy MSPO informowaliśmy o podjęciu ważnych kroków w realizacji programu operacyjnego 

„Zwalczanie zagrożeń na morzu”, czyli wodowaniach okrętów dwóch klas przeznaczonych dla Marynarki 

Wojennej, wydawało się, że zła passa morskiego rodzaju Sił Zbrojnych została przełamana. W przekonaniu tym utrwalały 

nas inne wydarzenia, w tym rozpoczęcie postępowania w sprawie pozyskania okrętów obrony wybrzeża Miecznik 

i patrolowców Czapla. Niestety, miniony rok boleśnie zweryfikował nasze przewidywania... During the last year’s 

edition of MSPO Exhibition in Kielce we informed about important steps that had been taken to implement an operational 

program for counteracting sea threats, i.e. launching ships of two classes for the Polish Navy. It seemed then that 

a run of bad luck for the naval branch of the Polish Armed Forces had finally ended. This was confirmed by other 

events, also by the launch of procedure on acquiring Miecznik coastal defense vessels and Czapla patrol vessels. Unfortunately, 

this year painfully verified our expectations… 

Pierwsze nowe okręty 

2 lipca ub.r. w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni odbyła się uroczystość 

chrztu i wodowania patrolowca ORP Ślązak. Ceremonia ta była pierwszym 

nadaniem nazwy nowemu polskiemu okrętowi od czasu jednostki wsparcia 

logistycznego i dowodzenia siłami przeciwminowymi ORP Kontradmirał X. 

Czernicki, czyli od 14 lat, zaś ostatnim nowo zwodowanym okrętem był trałowiec 

ORP Wdzydze, który zszedł na wodę w tej samej 

stoczni 21 lat temu. 

Okręt przeholowano do basenu stoczniowego, 

gdzie kontynuowano prace wyposażeniowe. Ich 

podsumowaniem miały być próby na uwięzi, a potem 

w morzu, które miały rozpocząć się w końcu 

2015 roku i być kontynuowane w I kwartale bieżącego. 

Planowane przejęcie patrolowca przez MW 

RP, zgodnie z umową z września 2013 roku, powinno 

nastąpić nadchodzącej jesieni. Jednak już 

wkrótce po zwodowaniu okrętu w mediach pojawiły 

się doniesienia o problemach technicznych, 

które miałyby opóźnić termin zdania Ślązaka o kolejnych 

kilkanaście miesięcy. Przypomnijmy – stępkę 

tego okrętu, jeszcze jako korwety wielozadaniowej 

projektu 621 Gawron, położono 28 listopada 

2001 roku... Do chwili otwarcia obecnej edycji 

MSPO Inspektorat Uzbrojenia (IU) nie podał oficjalnie 

do publicznej wiadomości nowej daty ukończenia 

jednostki, wiadomo natomiast, że nie będzie ona pierwszą nowo zbudowaną 

dla MW RP od lat, która podniesie banderę wojenną. 

Mimo zawirowań trwają prace wyposażeniowe na Ślązaku. 15 czerwca 

bieżącego roku nastąpił w nich symboliczny przełom. Na okręt trafił pierwszy 

system uzbrojenia, którym jest 76 mm L/62 automatyczna armata 

Mimo zawirowań trwają prace 

wyposażeniowe na Ślązaku. Na 

okręt trafił pierwszy system 

uzbrojenia, którym jest 76 mm 

L/62 automatyczna armata 

uniwersalna Super Rapid. 

Despite problems, the work on 

equipping Ślązak is being 

continued. The ship was fitted 

with the first armament system, 

which is the 76-mm L/62 Super 

Rapid naval gun. 

First New Ships 

On July 2, 2015 in the Naval Shipyard in Gdynia, there was a ceremony of baptism 

and launching of ORP Ślązak ship. Last time when such ship name-giving 

ceremony took place was 14 years ago, and it was the multipurpose ORP Kontradmirał 

X. Czernicki logistic support ship; before her, the newly launched vessel 

had been ORP Wdzydze minesweeper, which occurred in the same shipyard 

21 years ago. 

The vessel was hauled to the shipyard’s pool, 

where the equipment fitting work was continued. 

A mooring trial, followed by sea trial, were to start 

at the end of 2015 and be continued through the 

first quarter of 2016. The planned takeover of this 

ship by the Polish Navy, according to the contract 

of September 2013, should be this fall. However, 

soon after launching of the ship, the media reported 

on technical problems which were to delay 

delivery date of Ślązak by another several months. 

The keel of this ship, at the time designed to be 

a multipurpose corvette (Gawron Project 621), was 

laid on November 28, 2001… Until now, the Armament 

Inspectorate has not officially published any 

new date of finishing the ship, but it is known that 

she will be the first newly built warship for the Polish 

Navy for years. 

Despite problems, the work on equipping Ślązak 

is being continued. On June 15, 2016, there was a symbolic breakthrough. 

The ship was fitted with the first armament system, which is the 76-mm L/62 

Super Rapid naval gun, manufactured by Oto Melara, a member of Leonardo 

Finmeccanica Group. The Polish piece was newly built in La Spezia plant. It has 

a stealth tower, and a multi-ammo feeding magazine allowing for automatic 


www.zbiam.pl

uniwersalna Super Rapid. Jej producentem jest spółka Oto Melara S.p.A., należącą 

do grupy przemysłowej Leonardo Finmeccanica. Polski egzemplarz 

został nowo wyprodukowany w zakładach w La Spezii. Ma wieżę typu stealth, 

a także system MultiAmmo Feeding Magazine, pozwalający na automatyczny 

dobór dowolnego z kilku typów amunicji, której mieści 80 sztuk. 

Obecnie armata jest zabezpieczona i czeka na wyjście okrętu w morze. Gdy 

to wreszcie nastąpi, odbędą się SAT (Sea Acceptance Trials) systemu. W ich 

trakcie zostanie zużytkowana niewielka partia amunicji zakupionej przez IU 

w ramach umowy z producentem, przeznaczona do przeprowadzenia testów. 

Po pomyślnym zakończeniu SAT i prób zdawczo-odbiorczych, nastąpi 

końcowy odbiór armaty. 

Natomiast 7 lipca dokonano prób systemu wodowania łodzi MK-790, przeznaczonej 

dla 13-osobowej grupy kontrolno-abordażowej lub oddziału sił 

specjalnych. System zrzutowy został wyprodukowany przez firmę Hydro-Naval. 

Jego rozmiary, zdeterminowane wymiarami łodzi, zmusiły do pewnych 

przeróbek gotowej konstrukcji nadbudówki i jej pokładów. Zresztą sama łódź 

została zaprojektowana i zbudowana specjalnie do użycia na Ślązaku, 

z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z istniejącej już konstrukcji okrętu. 

MK-790 i mniejszą, roboczą łódź MK‐500, wyprodukowała firma Markos. 

Próby w morzu obu odbyły się 14 stycznia br. 

Ponadto patrolowiec otrzymuje sukcesywnie inne wyposażenie, w tym kabin 

załogi, a niebawem także Bojowego Centrum Informacji i mostka nawigacyjnego. 

Kolejnym istotnym i trwającym programem jest budowa pierwszego niszczyciela 

min typu Kormoran II. Stępkę prototypu położono 23 września 2014 

roku w stoczni Remontowa Shipbuilding w Gdańsku. Uroczyste wodowanie 

i chrzest jednostki odbyły się ostatniego dnia targów MSPO 2015 – 4 września 

ub.r. Zakończenie budowy prototypowego ORP Kormoran i przekazanie MW 

RP planowane jest do 31 listopada br. Tymczasem okręt rozpoczął próby morskie. 

Po raz pierwszy na Zatokę Gdańską wyszedł 13 lipca br., a w następnych 

dniach jeszcze dwukrotnie ruszał w morze. Druga tura prób odbyła się w połowie 

sierpnia. 

Program prób morskich realizowany jest według, uzgodnionego z IU, harmonogramu. 

Procedury przeprowadzenia prób zdefiniowane są w zatwierdzonym 

do realizacji Programie Prób Morskich. 

Podczas trwających obecnie testów ORP Kormoran sprawdzeniu podlegały 

zarówno sama jednostka, jej właściwości manewrowe, jak i osiągi (okręt rozwinął 

prędkość około 15,4 w.). Próby prędkości i manewrowości są o tyle ciekawe, 

że mamy do czynienia z pierwszym polskim okrętem wojennym poruszanym 

przez pędniki cykloidalne. Są to dwa urządzenia Voith Turbo 21 GH/160. Ponadto 

testowano urządzenia mające wpływ na bezpieczeństwo pływania, 

w tym: silniki główne, zespoły prądotwórcze, silniki elektryczne napędu pomocniczego 

(cichego), pędniki cykloidalne, dziobowy ster strumieniowy, radary 

nawigacyjne, radiostacje, urządzenia cumownicze i kotwiczne, łódź hybrydową, 

żurawie - łodziowy i roboczy, systemy przeciwpożarowe, systemy 

nawigacyjne (kompasy, mapy elektroniczne WECDIS, odbiorniki DGPS), światła 

nawigacyjne, itp. W dalszej kolejności sprawdzeniu poddany będzie system 

zarządzania walką SCOT-M (Ship COmbat Tactical System), a także systemy 

broni podwodnej zamontowane na okręcie. Ponadto realizowane będzie 

współdziałanie z innymi jednostkami pływającymi i ze śmigłowcem. Przeprowadzone 

zostaną próby podawania paliwa w ruchu i wymiany ładunków lekkich 

pomiędzy niszczycielem min a jednostką pomocniczą (RAS, Replenishment 

At Sea). 

Wyposażenie Kormorana zostało już w zasadzie skompletowane. Na okręcie 

zamontowano oba radary nawigacyjne Raytheon (pasm X i S), systemy 

łączności radiowej i satelitarnej, nawigacji, głowicę optoelektroniczną Indra 

oraz inne. Wszystkie czekają testy w morzu. Ponieważ budowa okrętu realizowana 

jest w ramach procedury pracy rozwojowej, jesienią odbędą się badania 

kwalifikacyjne jednostki i jej wyposażenia. Wówczas okaże się, czy spełniają 

one kryteria oczekiwane przez przyszłego użytkownika – MW RP. 

Obecnie rozważana jest budowa dwóch kolejnych niszczycieli min w ramach 

podpisanej umowy ramowej. Miałoby to nastąpić po pozytywnie zakończonych 

badaniach kwalifikacyjnych prototypu i zatwierdzeniu dokumentacji 

technicznej do produkcji seryjnej. Koszty ewentualnych błędów 

i poprawek poniesie konsorcjum. Niestety, gwarancji, że kolejne niszczyciele 

min się pojawią nie ma żadnej. Także dalsze odsuwanie w czasie parafowania 

umowy oznacza wzrost ich ceny w stosunku do pierwotnej umowy z 2013 

roku. Z każdym rokiem kalendarzowym koszt dostaw systemów i urządzeń 

rośnie o kilka procent. 

Miecznik, Czapla, Orka i „drobnoustroje” 

17 czerwca 2015 r. ówczesny sekretarz stanu w MON Mieczysław Mroczek 

oświadczył, że główną rolę w realizacji budowy trzech okrętów obrony wybrzeża 

Miecznik i trzech patrolowców z funkcją zwalczania min Czapla odegra 

Z opóźnieniem, ale prace na Ślązaku trwają. W czerwcu na okręcie zamontowano armatę Super 

Rapid. With delays, works on Ślązak are continued. In June Super Rapid gun was mounted. 

choice of any of several types of ammunition from as many as 80 rounds. Currently, 

the gun has been secured, and awaits the ship to go to the sea. When 

this finally happens, the sea acceptance trials (SATs) of the system will take 

place. During the trials, there will be used a small number of ammunition purchased 

for the tests by the Armament Inspectorate from the producer accordingly 

to the contract. After successful SATs and delivery tests, the final acceptance 

of the gun will take place. 

On July 7, the system of launching the MK-790 vessel was tested. The vessel 

is designed to carry a control and boarding group of 13 or a special forces unit. 

The shedding system was manufactured by Hydro-Naval company. The system’s 

size, determined by the vessel’s size, imposed certain changes of her 

superstructure and decks. She was designed and constructed especially for 

use on Ślązak ship, and limitations stemming from the already existing design 

were taken into consideration. MK-790, and a smaller working MK-500 boat, 

were developed by Markos company. The sea trials of both took place on January 

14, 2016. 

The patrol vessel is also consecutively receiving other equipment, including 

for the crew cabin, and soon will also get the combat information center and 

navigation bridge. 

Other important and ongoing program is the first minesweeper of Kormoran 

II class. The prototype’s keel was laid on September 23, 2014 in Remontowa 

Shipbuilding in Gdańsk. The ceremonial ship launching and ship baptism took 

place during the last day of MSPO 2015 Exhibition – September 4, 2015. The 

ORP Kormoran prototype is planned to be finished and delivered to the Polish 

Navy on November 31, 2016. Meanwhile, the ship has started sea trials. She 

went to the Bay of Gdańsk for the first time on July 13, and in the following 

days she went to sea twice. The second series of trials was carried out in the 

middle of August. 

The program of sea trials is carried out as scheduled with the Armaments 

Inspectorate. The trial procedure is defined in the Sea Trial Program. 

The ongoing trials of ORP Kormoran are testing both, the ship herself as well 

as her maneuver parameters and performance (the ship reached the speed of 

15.4 knots). The speed and maneuver tests are interesting because she is the 

first Polish warship powered by cyclorotors. These are two Voith Turbo 21 

GH/160 devices. Other devices which affect security on water also have been 

tested, including: main engines; power generators; electric engines of additional 

propulsion (silent); cyclorotors; bow thruster; navigation radar; radar station; 

anchor and mooring systems; hybrid boa; boat and working davits; fire 


www.zbiam.pl

Próby morskie Kormorana napawają optymizmem. Tylko, czy i kiedy będą kolejne okręty serii? 

Sea trials of Kormoran are the reason for some optimism. But will there be, and when, next ships of this class? 

Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. Postępowanie w sprawie pozyskania trzech 

okrętów obrony wybrzeża Miecznik i trzech patrolowców z funkcją zwalczania 

min Czapla wszczęto formalnie 30 czerwca. Kluczowy udział w projekcie miała 

odegrać Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni, nie będąca członkiem PGZ, 

która miała występować wspólnie z Grupą w postępowaniu przetargowym, 

jednak problemy jakie ma zakład z budową Ślązaka mogą spowodować zmianę 

tej decyzji. 

Obecnie programy Miecznik i Czapla są na etapie oceny wstępnego formularza 

negocjacyjnego. Muszą zostać uwzględnione wszystkie najważniejsze 

aspekty platformy okrętu, jak również proponowanego wyposażenia, 

w tym zintegrowanego systemu walki. Na razie nie wiadomo jaka firma 

miałaby dostarczyć projekty jednostek, choć IU poświęcił wiele czasu na 

dialogi techniczne z różnymi producentami okrętów - zarówno polskimi jak 

i zagranicznymi. To PGZ ma ją wskazać pod nadzorem MON i najpewniej 

poszuka jej za granicą. 

Trwają też inne procedury zmierzające do pozyskania jednostek pływających 

dla MW RP. Pod koniec lipca IU zakończył analizę zgłoszeń i wysłał zaproszenia 

do trzech firm ubiegających się o zamówienie na budowę sześciu holowników 

dla MW RP. Są to: Stocznia Remontowa „Nauta” S.A., Remontowa 

Shipbuilding S.A. i Damen Shipyards Gdynia S.A. Mają one czas na przesłanie 

ofert do 31 sierpnia br. Procedurę wszczęto w grudniu 2014 roku. Będą to jednostki 

bardziej uniwersalne, niż wskazuje na to ich nazwa. Oprócz prac holowniczych, 

zajmą się: ratownictwem, gaszeniem pożarów, poławianiem torped, 

czy transportem osób i ładunków. 

5 kwietnia br. IU ogłosił przetarg na zakup dla MW RP zbiornikowców paliwowych 

Supply (jedna jednostka z opcją na dodatkową). Aktualnie trwa ocena 

złożonych wniosków o udział w postępowaniu. Zgłosiły się cztery podmioty: 

Stocznia Remontowa „Nauta”, Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A., Remontowa 

Shipbuilding S.A. oraz konsorcjum AYCOMM Sp. z o.o. i WB Electronics 

S.A. Przeznaczeniem Supply ma być transport i przekazywanie paliwa 

w morzu oraz w portach, a także ładunków suchych (techniczne środki materiałowe, 

bojowe, żywność). Dodatkowo wyposażenie ma pozwolić na udzielanie 

wsparcia technicznego w naprawach okrętów. 

W dalszej perspektywie mają ruszyć kolejne procesy pozyskiwania okrętów, 

pomocniczych jednostek pływających i systemów. Okręt wsparcia logistycznego 

Bałtyk ma się pojawić do 2021 r. Posłuży on do zabezpieczenia działań 

m.in. Mieczników i Czapli. W III kwartale br. planowane jest wszczęcie procedury 

jego pozyskania, a podpisanie umowy rok później. Nie sprecyzowano terminów 

pozyskania: dwóch okrętów rozpoznawczych Delfin, dwóch okrętów 

ratowniczych Ratownik, okrętu hydrograficznego Hydrograf, okrętu wsparcia 

i działań połączonych Marlin, pływającej stacji demagnetyzacyjnej Magneto, 

barki ekologicznej Ekotank, motorówek transportowych, cumowniczych, 

kutrów transportowych, motorówek sztabowych, łodzi transportowych, okrętowego 

systemu optoelektronicznego Bielik, bezzałogowych systemów 

zwalczania min Kijanka oraz pozyskanie zintegrowanego systemu ochrony 

systems; navigation systems (compasses, WECDIS electronic maps, DGPS receivers); 

navigation lights; etc. Next, the ship combat tactical system (SCOT-M) 

and the underwater weapon systems mounted on the ship will be tested. 

Also, cooperation with other vessels and a helicopter will be tested, as well as 

refueling on the move and exchange of light cargo between a minesweeper 

and a replenishment-at-sea (RAS) vessel. 

Kormoran’s equipment has actually been completed. The ship is fitted with 

two Raytheon navigation radars (X and S bands), systems of radar and satellite 

communication, navigation, Indra optoelectronic warhead and other. All systems 

await sea trials, and in the fall, the ship and her equipment will undergo 

qualification test, which should reveal whether or not the ship meets the criteria 

required by her future user – the Polish Navy. 

Presently, a development of two another minesweepers within the already 

signed contract is also being considered. This would be to occur after 

successful qualification test of the prototype, and the acceptance of technical 

documentation for serial production. The cost of potential errors and 

corrections will be incurred by the producer. However, there is no guarantee 

that these minesweepers will be built. Also, the continuous postponing of 

initialing the contract means higher cost compared to the first contract of 

2013. With every upcoming year, delivery cost of systems and devices is increasing 

by several percent. 

Miecznik, Czapla, Orka and Smaller Vessels 

On June 17, 2015, the then Secretary of State Mieczysław Mroczek declared 

that the main role in the process of building three Miecznik coastal defense 

vessels and three Czapla patrol vessels with minesweeping function will be 

played by the Polish Armament Group (PGZ). The procedure for acquiring 

three Miecznik coastal defense vessels and three Czapla patrol vessels with 

minesweeping function was officially launched on June 30. The Naval Shipyard 

in Gdynia, not being a PGZ member, was to be a key participant in the 

project, and it was to be partnering PGZ in the tender procedure. However, 

the problems it currently has with building of Ślązak can affect the change 

of this decision. 

At present, the Miecznik and Czapla programs are at the phase of evaluation 

of the initial negotiation form. All important aspects of the vessel’s 

platform as well as suggested equipment, including the integrated warfare 

system, must be taken into account. So far, the company to deliver the projects 

of the vessels has not been specified, although the Armament Inspectorate 

devoted much time to carry out technical dialogues with various ship 

manufacturers – both Polish and foreign ones. It is the Polish Armament 

Group which is to indicate – under the supervision of the Ministry of National 

Defense – such company, and it will probably be the foreign one. 

Other procedures on gaining vessels for the Polish Navy are also ongoing. 

By the end of July, the Armament Inspectorate completed the analysis of 

submitted applications, and sent invitations to three companies applying 


sił morskich w portach, na redach i kotwicowiskach Ostryga (6 kompletów 

bezzałogowych platform nawodnych oraz 2 stacjonarnych i 4 mobilnych 

centrów zarządzania ochroną sił). 

Wciąż najciekawszym jest program Orka, w ramach którego MW RP ma 

otrzymać w latach 2024-2026 trzy okręty podwodne. Inspektorat Uzbrojenia 

zakończył fazę analityczno-koncepcyjną. Wniosek o pozyskanie sprzętu 

wojskowego został przedłożony do akceptacji ministrowi obrony narodowej. 

Tymczasem rozważana jest kwestia wypożyczenia używanego okrętu 

podwodnego w celu utrzymania zdolności i umiejętności załóg wyeksploatowanych 

Kobbenów. Jak dotąd pojawiły się dwie propozycje – szwedzka 

i niemiecka. Ostateczna decyzja o wypożyczeniu okrętu podwodnego zapadnie 

po wyborze sposobu pozyskania Orek. Opóźnienia w przypadku 

tego programu mają swoją przyczynę oczywiście w kwestii wymogu integracji 

pocisków manewrujących. 

Zeszłoroczne zapowiedzi dotyczące Planu Modernizacji Technicznej SZ 

w latach 2013-2022 w zakresie sprzętu dla MW RP, zresztą nie tylko niego, 

okazały się niemożliwe do realizacji. Po wyborach parlamentarnych, nowe 

władze Ministerstwa Obrony Narodowej dokonały audytu tych zamierzeń 

i ich urealnioną wersję prawdopodobnie przedstawią w czasie bieżącego 

MSPO. Ile zostanie z zapowiedzi poprzedników? Oby jak najwięcej. 

Program pozyskania drugiego dywizjonu Morskiej Jednostki Rakietowej przebiega bez 

zakłóceń. W maju odbyły się pierwsze strzelania ćwiczebne polskich rakiet NSM. The program of 

acquisition the second Coastal Defence Squadron is ongoing without interference. In May there 

were performed first shooting exercises with Polish NSM missiles. 

Leasing używanego okrętu podwodnego to dość realne rozwiązanie. Oby zamiast tymczasowego 

nie stało się „wieczną prowizorką”, jak było to z Kobbenami. Przy okazji targów BaltMilitary- 

Expo do Gdańska wszedł szwedzki Södermanland, który mógłby podnieść biało-czerwoną 

banderę w przypadku wyboru jednostek typu Saab Kockums A26. Leasing of an used submarine 

is a real solution. Lets hope that it will be only for some time, not the „forever makeshift”, like it 

was with Kobbens. During BaltMilitaryExpo fair, Gdańsk was visited by Swedish Södermanland, 

which could rise the white and red flag in case of choosing Saab Kockums’ A26 ships. 

for the building of six tugboats for the Polish Navy. These are: Shiprepair Yard 

Nauta in Gdynia, Remontowa Shipbuilding, and Damen Shipyards Gdynia. 

The deadline for submitting offers was August 31, 2016. The procedure started 

in December, 2014. The vessels will be rather multipurpose, and next to 

tugging, they will also be capable of such roles as rescuing, fire extinguishing, 

picking out torpedoes, and carrying personnel or cargo. 

On April 5, 2016, the Armament Inspectorate announced tender for the 

purchase of two Supply tank ships (the second one optional) for the Polish 

Navy. Currently submitted applications to participate in the tender are evaluated. 

Four companies have applied: Shiprepair Yard Nauta, Morska Stocznia 

Remontowa (Naval Shiprepair Yard) Gryfia, Remontowa Shipbuilding, 

and a consortium of AYCOMM and WB Electronics. The Supply tanker is to 

transport and tank fuel at sea and in ports, as well as carry dry cargo (technical 

materials, combat materials, food). Also, the ship’s equipment should allow 

for providing technical support in ship repair. 

In the distant future, other ships, auxiliary vessels and systems are to be 

acquired. Bałtyk logistic support vessel is to be delivered in 2021. The vessel 

will be supporting the activity of Miecznik and Czapla vessels. In the third 

quarter of 2016, the procedure should start, and the contract should be signed 

a year later. The dates are not yet specified for acquiring the following: 

two Delfin reconnaissance vessels; two Ratownik rescue boats; Hydrograf hydrographic 

boat; Marlin joint support ship (JSS); Magneto degaussing vessel; 

Ekotank ecological boat; transport motorboats; mooring motorboats; transport 

cutters; staff motorboats; transport boats; Bielik ship optoelectronic 

system; Kijanka unmanned minesweeping systems; and integrated system 

for naval forces protection in ports, anchorages and roadsteads (six sets of 

unmanned surface platforms and two station and mobile centers for force 

protection management). 

Still the most important program remains Orka, within which the Polish 

Navy should receive during 2024-2026 three surface ships. The Armament 

Inspectorate ended the analytical and conceptual phase. The application for 

acquiring military equipment has been submitted and awaits acceptance of 

the defense minister. Meanwhile, the question of renting a used submarine 

to maintain the capabilities and skills of the crews of exploited Kobbens is 

considered. So far, there are two propositions – Swedish and German. Final 

decision on renting a submarine will be taken after the decision on the Orka 

ship program has been made. Delays in case of this program stem from the 

requirement of integration of maneuvering missiles. 

Last year’s declarations on the Technical Modernization Plan of the Polish 

Armed Forces during 2013-2022 for the Polish Navy turned out impossible to 

be implemented. After parliamentary elections, new authorities in the Ministry 

of National Defense carried out an audit on these plans, and will probably 

present an updated version of them during this year’s MSPO Exhibition. 

How much will be left from the previous declarations? Hopefully, a lot. 

Tomasz Grotnik 

Program Supply jest w toku, tymczasem wyremontowany za 17 mln zł, 46-letni zbiornikowiec 

Z-8 musi jeszcze poczekać na zmiennika. Supply program is ongoing, while refitted for 17 million 

zlotys, 46-year old tanker Z-8 must wait for its replacement. 


TOTAL PARTNERSHIP 

BENCHMARKING EXCELLENCE 

n Effective: being the most powerful and reliable swing role fighter 

n Proven: in global operations with highest operational statistics 

n Trusted: to deliver performance, political and industrial partnership Effective Proven Trusted 

www.eurofighter.com

Wojsko i Technika /WYDANIE SPECIALNE/ SPECIAL ISSUE MSPO 2016

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?