Forum A+P 02

sotme? Mbi të gjitha sot ka ndryshuar ideja
klasike mbi unitetin e hapësirës, kohës
dhe vendit. Kjo do të kërkojë që ne të
ripërcaktojmë “idenë” tonë mbi kontekstin;
përfshirë edhe kontekstin pa kufij fizikë në
dimensionin e quajtur cyber-space. Sikurse
thotë Jeffrey Kipnis 13 (1993) praktikat postmoderniste
bazohen jo më shumë tek
propozime të reja, sesa tek destabilizimi i
atyre ekzistueseve. Kjo kërkon që njeriu i
sotëm, me shpejtësnë që ka marrë zhvillimi
i botës së informacionit, të jetë i hapur
ndaj ripërcaktimit të raporteve të tij me atë
që mund të jetë “e panjohura e sotme”, ose
sfida e shpejtë e së ardhmes.
Këto janë disa nga çështjet që udhëheqin
shtjellimin e mëtejshëm të artikullit.
NGA PËRSHTATSHMËRIA TEK
PROCESI I KRIJIMTARISË NË
ARKITEKTURË
Mesazhet e formës “flasin” përmes gjuhës së
procesit
Në një kohë kur dukej se arkitektura ishte
akoma e dominuar nga postulati se forma
ndjek funksionin, Mc Harg duke u nisur nga
principe ekologjike dhe studimi i formave
të natyrës, shkruan se gjërat shprehen
përmes formës dhe se kjo çon në procesin
e “gjetjes” së formës më të përshtatshme.
Kështu mesazhet e “fshehura” tek forma
flasin përmes gjuhës së procesit të krijimit.
Në këtë mënyrë procesi i përshtatshmërisë
apo morfologjia e adaptimit çon në krijimin
e formës domethënëse. Gjërat ekzitojnë për
sa kohë mund të përshtaten. Kjo do të thotë
që forma është “inteligjente”; që forma
transmeton dhe komunikon “mesazhe”; që
forma “ka gjuhë” dhe “gjuha” e saj është
mimetizmi. Kjo është mënyra se si forma
bëhet domethënëse (Mc Harg, Ian L. 14
1989). Por “dialogu” me “mesazhet” e
formës varet nga “energjia” që shpenzojmë
për të “lexuar” domethënien e formës që
“nxitet” nga perceptimet tona dhe nga
kapaciteti ynë për t’i përkthyer ato në
kuptim; kështu pra, forma është interes i
pandarë nga të gjitha fushat e jetës. ... në
ja dalça të kuptoj gjuhën që nuk ka nevojë për
fjalë, do të arrij të kuptoj botën ... e gjitha është
një e tërë e vetme Coelho, P. (2003).
De_ri_procesimi
Ky koncept i abstraktuar nga ekologjia na
ndihmon të shtjellojmë një proces analitik
të aplikueshëm mbi fenomenet dhe faktet
urbane. Së pari, për të lexuar formën si
“mbulesën e misterit të kuptimit”, si edhe
për të “përdorur” këto konkluzione si bazën
prej nga nis një proces krijimi. Kështu, për
të kuptuar më thellë proceset, të cilat i kanë
dhënë formë “formës” mund të shprocesojmë
fenomenet fizike, sociale, apo ekonomike
në një hapësirë natyrale apo artefakt të
caktuar duke u “kthyer mbrapsht” në kohë;
pasi ... qyteti “nuk e tregon por e përmban të
shkuarën e tij ... sikurse edhe linjat e dorës, e
kaluara e qytetit është shkruar ... në çdo segment
dhe gërvishtje, në çdo dhëmbëzim dhe përkulje”
(Calvino, I. 15 1974). Marrja e inputeve që
vijnë nga ky proces de_ri_procesimi janë një
element shumë i rëndësishëm që mund të
shërbejë si burim inspirimi gjatë procesit të
krijimit në “bashkëpunim” me natyrën.
13
“Toward a new architecture: folding” (1993), tek Theories and
Manifestoes of Contemporary Architecture botuar nga Jencks,
Ch. and Kropf K. (2006), fq. fq. 121-124,
14
Processo e forma fq. 203-216, tek Progettare con la natura
(1989)
15
Cities and memory (1974), fq. 10, 11 tek Invisible cities (versioni
anglisht)
25