Gazeta Festiwalowa | Ciało/Umysł 2021

42
Historia
Festiwalu
Ciało/Umysł
Ciało/Umysł, jeden z najstarszych festiwali tańca w Polsce,
stał się miejscem wielu ważnych wydarzeń kulturalnych.
Jako jedyny w kraju promuje niezależną światową sztukę
tańca. Stał się rozpoznawalny jako wydarzenie, które
stwarza możliwości zapoznania się z nowym myśleniem,
zrywa ze standardowymi rozwiązaniami twórczymi, prowokuje
do myślenia.
Pierwsza edycja festiwalu odbyła się w lipcu 1995 roku
w Warszawie pod nazwą Małe Formy Teatru Tańca. Był to
pierwszy tego typu festiwal w Polsce. Jego inicjatorami byli
Edyta Kozak, była solistka Teatru Wielkiego i Stadttheater
Bern, choreografka jedynego niezależnego warszawskiego
zespołu Teatr Tańca NEI, oraz Jarosław Żwirblis, członek
Akademii Ruchu, wiceprezes Stowarzyszenia Przyjaciół
Akademii Ruchu, prowadzącej działalność kulturalną
w Kino Teatrze Tęcza. U podstaw tego wyjątkowego spotkania
legła naturalna potrzeba członków NEI, by poznać
innych tancerzy i choreografów zajmujących się tańcem
współczesnym w Polsce i za granicą. Spotkanie miało być
okazją do przyjrzenia się sobie na tle osiągnięć innych
artystów, porównania doświadczeń, twórczej wymiany
myśli oraz szeroko pojętej integracji. Impreza spotkała się
z bardzo dużym zainteresowaniem młodych ludzi, środowiska
tańca oraz mediów i stała się zalążkiem dzisiejszego
festiwalu. Początkowo organizowana była w cyklu dwuletnim.
W 2001 roku festiwal zmienił nazwę na Ciało/Umysł,
przedstawiając taniec jako sztukę prowokującą do myślenia,
integrującą materię (ciało) z ideą (umysł), otwierającą
nowe możliwości prezentacji sztuki najnowszej. Od 2009
roku organizowany jest co roku, a każda edycja ma inny
temat przewodni.
Organizatorem pierwszych sześciu edycji było Stowarzyszenie
Tancerzy Niezależnych, siódmej – Stołeczna Estrada.
Od 2009 roku organizatorem i producentem festiwalu jest
Fundacja Ciało/Umysł. Wszystkie edycje łączy osoba Edyty
Kozak, pomysłodawczyni festiwalu i jego dyrektorki artystycznej.
Ideą festiwalu Ciało/Umysł stało się wyszukiwanie najciekawszych
nurtów i kierunków światowej sztuki tańca, konsekwentne
prezentowanie nowych tendencji w choreografii
oraz wspieranie kreatywności, progresywnych propozycji
i nowej jakości w tańcu. Przedstawia on szerokie spektrum
gatunków i technik, a także na nowo interpretuje polską
i światową klasykę taneczną. Prezentuje artystów z Polski
i zagranicy uznawanych za najciekawszych w swoim pokoleniu,
zaprasza zagranicznych wybitnych twórców, którzy
często po raz pierwszy goszczą w Polsce. Promuje także
polskich twórców na arenie międzynarodowej, zapraszając
teoretyków i europejskich programatorów.
Gośćmi są często wschodzące gwiazdy zagranicznej sceny
artystycznej, które festiwal odkrywa dla polskiej publiczności,
zanim na dobre rozkwitnie ich kariera; byli to np.
pięciokrotnie zapraszany enfant terrible francuskiej sceny
Jérôme Bel, Trajal Harrell, uznany przez „Tanz Magazine”
za najlepszego tancerza 2018 roku, czy Alessandro Sciarroni,
laureat europejskiej nagrody Nowe Rzeczywistości
Teatralne i Złotego Lwa za całokształt twórczości w tańcu
na Biennale w Wenecji w 2019 roku. Podstawą jest długofalowa,
bliska współpraca z zagranicznymi twórcami, zakładająca
nierzadko udział warszawskich uczestników w ich
przedsięwzięciach.
Festiwal świadomie mierzy się z definicją gatunków,
wspiera spektakle i wydarzenia o nowatorskiej formule,
włącza do swojego programu inne dziedziny sztuki, dzięki
czemu poszerza krąg odbiorców sztuki tańca. Ważnym
zadaniem w ciągu lat istnienia festiwalu było rozbijanie
stereotypów tworzonych i podtrzymywanych przez media,
dotyczących wizerunku ciała, pozycji społecznych, wieku,
sięganie do prawdziwych ludzkich potrzeb, także w szerszym
kontekście poszukiwań tożsamości – osobistej, artystycznej,
społecznej, kulturowej. Festiwal odkrywał dla
widzów inne spojrzenia na ciało niepełnosprawne (Sciarroni,
Your girl, Mélanie Demers, Les angles morts), nienormatywne
(Jérôme Bel, Disabled Theatre), poświęcając temu
tematowi edycję w 2013 roku. Hasło Tak, lubię patrzeć! było
nie tylko prowokacją, ale też diagnozą i zachętą do prób
przekraczania dyktatu wizualności.
Problemy multikulturowości, tożsamości i pojęcia domu
współczesnego człowieka poruszyli m.in.: francuski zespół
Kubilai Khan Investigations, Pichet Klunchun, który w wyważony
i subtelny sposób łączy język klasycznego tańca
tajskiego ze współczesną wrażliwością; Akram Khan, światowej
sławy brytyjski choreograf o bangladeskich korzeniach,
zainteresowany łączeniem różnorodnych tradycji
i kultur; Constanza Macras, która w Big in Bombay zaproponowała
efektowną interpretację sceniczną zjawiska globalizacji,
a także Muhanad Rasheed wraz z Iraqis Bodies
w spektaklu Crying of my Mother, który powstał w Jordanii
i Syrii, gdzie schronili się artyści po wybuchu wojny w Iraku.
Edycja w 2018 roku poświęcona była artystom z krajów
arabskich, którzy stawiają sobie i nam osobiste pytania –
bez oskarżeń i gotowych rozwiązań. Mierzą się ze stereotypami,
sięgają do bogatej kultury swoich krajów po to, by
mówić o ich współczesności.
O roli człowieka w multimedialnym świecie przypomniały
już prawie dwadzieścia lat temu spektakle japońskich
twórców młodego pokolenia. Byli to: Leni Basso, Baneto,
Nibroll, Kakuya Ohashi czy Kentaro!!, lider Tokyo Electrock
Stairs, wykorzystujący techniki hiphopowe. Także Luca
Silvestrini z wielokrotnie nagradzanym zespołem Protein
Dance w spektaklu LOL przedstawił satyryczny, ostry
komentarz na temat społeczeństwa Facebooka. Wpływ
nowoczesnych technologii na sposób, w jaki się komunikujemy
– skompresowany, urywany, a zarazem przeładowany
emocjami, gorączkowy – był tematem korzystającego
z czatu Chatroulette spektaklu Joseph Alessandro Sciarroniego.
Wojtek Ziemilski w Agency szukał odpowiedzi na
pytanie, jak w technologicznej przestrzeni ciągłego ruchu
wygospodarować miejsce na wolność. Ostatnimi laty na festiwalu
zagościły 3D, rozszerzona rzeczywistość czy Virtual
Reality – po te techniki z powodzeniem sięgają polscy
twórcy. (Iza Szostak – le journal secret, Future Presence,
Tomasz Bazan – Manfred Macx).