GAZİANTEP ZEUGMA MOZAİK MÜZESİ

KÜLTÜRE ve SANATA CAN SUYU: DÖSİMM 

Life line support for history, culture and art: DÖSİMM 

TOKAT ATATÜRK EVİ ve Etnografya Müzesi 

The Atatürk House and Etnographic Museum in Tokat 

Başarısını talanıyla gölgeleyen SCHLIEMANN 

Schliemann who overshadowed his success with his pillage 

MEDUSA: Mitolojinin yılan saçlı kahramanı 

Medusa: Mythological heroine with snakes for hair 

EKİM-KASIM-ARALIK 2011 OCTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2011 SAYI 3 ISSUE 3 

Yeni bir müzemiz oldu: 

GAZİANTEP 

ZEUGMA 

MOZAİK 

MÜZESİ 

We have a new museum: 

Gaziantep Zeugma Mozaic Museum

İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KOLEKSİYONUNDAN 

Ana Sponsor 

IYI ÇOBAN ISA 

İyi Çoban İsa ensesine oturttuğu 

koçun ayaklarını sağ eli ile 

tutmuştur. Kısa bir tunik 

giymiş olup giysisini belinden 

bir kuşakla bağlamıştır. 

Başını yukarı doğru kaldırmıştır. 

Kısa dalgalı saçları yüzünü 

çevirmektedir. Sırtındaki 

koçun anatomik yapısı 

çok iyi işlenmiştir. 

İstanbul Arkeoloji Müzeleri 

TÜRSAB’ın desteğiyle yenileniyor 


Osman Hamdi Bey Yokuşu Sultanahmet İstanbul • Tel: 212 527 27 00 - 520 77 40 • www.istanbularkeoloji.gov.tr

5 

22 

36 

46 

52 

62 

70 

72 

76 

78 

KÜLTÜRE ve SANATA CAN SUYU: DÖSİMM 

Life line support for history, culture and art: DÖSİMM 

TOKAT ATATÜRK EVİ ve Etnografya Müzesi 

The Atatürk House and Etnographic Museum in Tokat 

Başarısını talanıyla gölgeleyen SCHLIEMANN 

Schliemann who overshadowed his success with his pillage 

MEDUSA: Mitolojinin yılan saçlı kahramanı 

Medusa: Mythological heroine with snakes for hair 

Başyazı 

Dünya tarihinin ev sahibi 

BRITISH MUSEUM 

KÜLTÜRE ve SANATA 

can suyu 

Taşa çeviren bakışlar 

AY’ın karanlık yüzü 

İstanbul’un tarihi gözlerinizin 

önünde canlanacak 

Haber turu 

Takvim 

EKİM-KASIM-ARALIK 2011 OCTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2011 SAYI 3 ISSUE 3 

Yeni bir müzemiz oldu: 

GAZİANTEP 

ZEUGMA 

MOZAİK 

MÜZESİ 

We have a new museum: 

Gaziantep Zeugma Mozaic Museum 

TÜRSAB-MTM müze rehberi 

TÜRSAB-MTM müze harita 

içindekiler 

8 

30 

40 

56 

64 

Her taşı bir tarih sahnesi 

Tarihin AYAK İZLERİ... 

Medeniyetler Köprüsü 

Tokat ATATÜRK Evi ve Etnografya Müzesi 

İSTANBUL’un ‘MODERN’ yüzü

T A B L E O F C O N T E N T S 

8 

Each stone a page 

of history 

30 

FOOTPRINTS 

of history 

40 

Bridge of civilizations 

56 

The ATATÜRK House and 

Etnographic Museum in Tokat 

64 

İSTANBUL’s 

‘MODERN’ face 

Ekim-Kasım-Aralık 

2011 

Sayı 3 

• 

October-November-December 

2011 

Issue 3 

Editorial 

Host to the History of the World: 

THE BRITISH MUSEUM 

Life line support for history, 

CULTURE and ART 

Petrifying gaze 

Dark side of the MOON 

İstanbul’s history revived 

News in overview 

Calendar 

TÜRSAB-MTM museums guide 

TÜRSAB-MTM map of museums 

5 

22 

36 

46 

52 

62 

70 

72 

76 

78

TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIR 

PUBLISHED QUARTERLY BY THE TÜRSAB-MTM JOINT VENTURE 

TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI 

OWNER on behalf of the TÜRSAB-MTM joint venture / PRESIDENT OF THE TÜRSAB EXECUTIVE BOARD 

Başaran ULUSOY 

SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITOR 

Feyyaz YALÇIN 

YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD 

Başaran ULUSOY, Feyyaz YALÇIN, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL, 

Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYAR 

TÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSAB 

Arzu ÇENGİL 

YAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEF 

Ayşim ALPMAN 

GÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANT 

Hümeyra ÖZALP KONYAR 

GÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENT 

Özgür AÇIKBAŞ 

HABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITOR 

Sevinç AKYAZILI 

GRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATION 

Semih BÜYÜKKURT 

ÇEVİRİ / TRANSLATION 

Ahmet ALPMAN 

YÖNETİM MANAGEMENT 

TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI 

Dikilitaş Mah. Aşık Kerem Sk. No: 42 

34349 Beşiktaş 

İstanbul / Türkiye 

Tel / Phone: (212) 259 84 04 

Faks / Fax: (212) 259 06 56 

www.tursab.org.tr 

e-mail: tursab@tursab.org.tr 

YAYIN EDITORYAL 

BRONZ YAYINCILIK 

Pürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 22 D: 1 

34433 Cihangir 

İstanbul / Türkiye 

Tel / Phone: (212) 244 85 37-38 

Faks / Fax: (212) 244 85 34 

e-mail: bronzyayin@gmail.com 

BASKI PRINTING 

BİLNET MATBAACILIK 

Biltur Basım Yayın ve Hizmet AŞ. 

Esenşehir Mah. Dudullu Organize 

Sanayi Bölgesi 1. Cadde No:16 

Ümraniye İstanbul / Türkiye 

Tel / Phone: (216) 444 44 03 

Faks / Fax: (216) 365 99 07-0 

www.bilnet.net.tr e-mail:info@bilnet.net.tr 

MÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish Press 

Council and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmeden 

alıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource.

Turizmde müzeciliğin önemini söylemeye bile gerek yok. Türkiye’nin 

son yıllarda müzecilik alanında attığı adımlar da ortada. Yine de, itiraf 

etmeliyim ki, TÜRSAB olarak o çabaların odak noktasında yer almış 

olsak bile, ‘zenginliğimizin’ çok da farkında değilmişim. Hatta belki 

değilmişiz. 

Çabalara bir katkı olarak MÜZE adında bir dergi yayınlanmasına karar 

verdiğimizde, bir dizi soruyla karşılaştık. Konu sıkıntısı yaşanır mıydı? 

Müzecilik kimin, ne kadar ilgisini çekerdi? 

Dergi üçüncü sayısıyla elinizde. Bu soruların yanıtlarını veriyor. 

Verirken de Anadolu’nun tarihi, kültürel zenginliğinin nasıl uçsuz 

bucaksız olduğunu gösteriyor. 

İşte Zeugma örneği. Roma İmparatorluğu’nun dördüncü büyük / 

önemli kentinin mirası bir müzede hayat buldu. Gaziantep’te açılan 

Zeugma Mozaik Müzesi, eğer tanıtıp duyurmayı da başarırsak, 

yüzbinleri kendisine çekecek. Destinasyonlara Gaziantep adını 

ekleyecek. 

Paris’te Louvre Müzesi’ni ziyaret edenler bilir. Günün her saatinde 

her salonu turistlerle dolup taşar. Ama hiçbiri Mona Lisa tablosu 

kadar kalabalık toplayamaz. Mona Lisa’nın karşısında, her ülkeden 

ziyaretçiyle kuyruklar oluşur. 

Zeugma’daki ‘Çingene Kızı’ Mona Lisa’yı hatırlatıyor. İzleyeni Mona 

Lisa kadar etkiliyor. Peki, Çingene Kızı onun kadar şanslı olur mu? 

Günün birinde onun karşısında da kuyruklar uzanır mı? Tekrarlayayım; 

eğer tanıtıp duyurmayı başarırsak ‘Evet’! 

ÇİNGENE KIZI VE MONA LISA 

Başaran Ulusoy 

GYPSY GIRL AND MONA LISA 

The importance of museums for the tourism sector 

is self-evident. The improvements accomplished by 

Turkey in recent years with regard to the management 

of its museums are also obvious. However, I have to 

admit that, although from the very outset, TÜRSAB was 

actively involved as a main actor in these rejuvenation 

efforts, I was not fully aware of the amazing dimensions 

of our ‘wealth’ in terms of historical heritage. Or even, 

we were not… 

As we were deciding, in order to support those efforts, 

to launch this publication devoted to museums, we 

were faced with a series of questions. Would there be a 

scarcity of themes to tackle? How far and which type of 

public would be interested in the subject matter? 

At this moment, you are holding the third issue of 

MÜZE DERGİ in your hands, providing a plethora of 

answers to the above questions. While doing so, it 

shows at the same time, the tremendous extent of the 

Anatolian historic and cultural heritage. 

Let us dwell upon the example of Zeugma. The 

legacy of the fourth largest and important city of the 

Roman Empire was brought back to life at the newly 

inaugurated Zeugma Museum of Mosaics in Gaziantep. 

Through an adequate introduction, the museum will 

reach the point of attracting thousands of guests and 

help insert Gaziantep on the map of major tourist 

destinations in Turkey. 

Those who visited the Louvre in Paris are familiar with 

the sight of the waiting lines forming in front of the 

Mona Lisa painting and consisting of visitors from 

around the world. Although, most of its departments 

are full of visitors at all times, no other hall of the 

Louvre is as crowded as the one housing the Mona Lisa. 

The ‘Gypsy Girl’ mosaic of Zeugma, exerts an impact as 

strong as Mona Lisa on its admirers. But, will she be as 

fortunate as Mona Lisa in having long waiting lines in 

front of her? Yes probably, and I repeat, if we succeed in 

introducing her properly to the world!

Dünya turizmini İzmir’de keşfedin! 

Explore the world’s tourism in İzmir! 

Turizm Fuar ve Konferansı 

Tourism Fair & Conference 

İzmir Uluslararası Fuar Alanı, Kültürpark 

İzmir International Fair Center, Kültürpark 

www.travelturkey-expo.com 

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesinde 

Under the patronage of Ministry of Culture & Tourism 

Organizatörler 

Organizers 

08-11 Aralık December 2011 

Tel/Phone: +90 212 259 84 04 Tel/Phone: +90 212 334 69 24 Tel/Phone: +90 232 497 11 12 

Medya Sponsoru 

Media Sponsor 

Havayolu Sponsorları 

Airline Sponsors 

Partner Ülke 

Partner Country 

Partner İl 

Partner City 

BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ) İZNİ İLE DÜZENLENMEKTEDİR 

THIS FAIR IS ORGANIZED WITH THE PERMISSION OF THE UNION OF CHAMBERS AND COMMODITY EXCHANGES OF TURKEY IN ACCORDANCE WITH THE LAW NUMBER 5174 

KÜTAHYA 

Member

BİR YÖRE 

BİR MÜZE 

One Region 

One Museum 

Yazı-Text 

Sevinç Akyazılı 

Fotoğraflar-Photos 

Rasim Konyar 

Her taşı bir 

tarih sahnesi 

saınt jean şövalyeleri’nin 1402’de inşa 

ettiği bodrum kalesi, 47 yıl önce müzeye 

dönüştürüldü... bu müzede, antik çağ 

şaheserleri şövalyelerin armalarının 

altında sergileniyor. müzenin 

salonlarında, ticaret gemileri tüm 

görkemiyle beliriyor, ipek elbiselerini 

giymiş karyalı bir prenses, konuklarını en 

zarif haliyle selamlıyor! 

Kings... Princesses... Knights... 

EACH STONE A PAGE OF HISTORY 

BODRUM CASTLE, BUILT IN 1402 BY ST. JOHN KNIGHTS OF 

RHODES WAS CONVERTED 47 YEARS AGO INTO A MUSEUM 

WHERE ANTIQUE AGE PIECES ARE EXHIBITED UNDER THE 

COATS OF ARMS OF THE KNIGHTS. IN THE GALLERIES OF 

THE MUSEUM, TRADE SHIPS BURST INTO SIGHT IN ALL 

THEIR GLORY, A CARIAN PRINCESS IN SILK COSTUME 

WELCOMES HER GUESTS GRACIOUSLY. 

9

odrum, yalnızca Muğla’nın ve Ege’nin değil tüm 

Türkiye’nin çekim merkezi gibi. Ama, sadece günümüzde 

değil... Son 30 yılda da değil... Binlerce 

yıldır böyle. Gündoğan yakınlarındaki Peynir 

Çiçeği Mağarası’nda bulunan taş ve bronz kalıntılar, 

bölgede yaşamın Bakır Çağı’na, yani M.Ö. 5000’lere kadar 

uzandığını gösteriyor. 

Heredot’un yazılarından, ilk kentin de M.Ö. 1000 yıllarında bugünkü 

kalenin bulunduğu yerde kurulduğunu öğreniyoruz. M.Ö. 

4’üncü yüzyıldan itibaren altın yıllarını yaşayan ve antik çağda Halicarnassos 

olarak anılan şehir, Karya’ya 24 yıl süreyle başkentlik 

etmiş. Dönemin en gelişmiş uygarlıklarından biri olan Karyalılar, 

arkalarında bir de ‘dünyanın yedi harikası’ndan birini bırakmış. 

Yani günümüze kadar uzanan ‘mozole’ sözcüğünün kaynağı, Kral 

Maussollos’un anıt mezarını. 

10 

Bodrum is like the attraction centre, not only of Muğla or the Aegean, 

but of whole Turkey. This is true, not only for our time or for the last 30 

years, but it was the case for thousands of years. The stone and bronze 

artefacts discovered in the Peynir Çiçeği cave point to civilization on the 

peninsula as far back as 5,000 years ago, during the Copper Age. 

The father of history Herodotus, a native of Bodrum, estimated that the 

history of his birthplace dated to the first millennium BC, that the first 

town was established then at the site of the current castle. Bodrum, 

Halicarnassos with its ancient name, which experienced its golden age 

from the 4 th century BC onwards, was the capital city of the Carian 

civilization for 24 years. Bearers of one the leading civilizations of their 

time, the Carians erected a funeral monument, the Mauseleion, which 

was going to take its glorious place among the Seven Wonders of the 

Antique World, for their King Maussollos, whose name is at the origin 

of the word “mausoleum”, meaning funeral monument.

Bodrum Kalesi’nin havadan ve denizden görünüşleri ile camiye dönüştürülen şapelin çatısı ve minaresi. 

Views of the Bodrum Castle from air and from sea, rooftop and minaret of the chapel converted into mosque. 

11

İngiliz Kulesi’nin içi (yukarıda), Şapel’in ön cephesi (sağda). 

Inside the English Tower (above), Chapel’s front view (on the right). 

Şövalyeler Çağı! 

Zaman hızla geçip, Antik Çağ’ın büyük uygarlıkları tarihin tozlu sayfalarında 

yer alırken, Ortaçağ Avrupası’nın en önemli aktörlerinden 

Hıristiyan şövalyeler de Bodrum’un önemini fark etti. 

Kendilerini ‘Hıristiyanlık inancının koruyucusu’ ilan eden Saint Jean 

şövalyeleri, 1402’de Sultan Mehmet Çelebi’den izin alarak kalenin 

inşasına başladı. Şövalyeler, iddialarını da, Kral Maussollos’un 

dillere destan mezarının taşlarını kullanarak gösterdi. Anıt mezardan 

getirilen taş bloklarla, yüksekliği 47.5 metreye ulaşan, 180x185 metre 

ebatlarındaki kale ortaya çıktı. 

Şövalyeler, kalenin denize hakim kulelerine, içlerindeki her grubun 

geldiği ülkenin adını verdi: İngiliz, Fransız, İtalyan, İspanyol kuleleriyle 

Yılanlı Kule. 

Taş ve ahşap işçiliğinin en güzel örnekleriyle süslenen kale 16’ncı 

yüzyılda Osmanlılar’ın eline geçti ve bir dönem hapishane olarak 

kullanıldı. 1915 yılında Fransızlar tarafından bombalanan ve yıllarca 

kaderine terk edilen kale, 1964 yılında müzeye dönüştürüldü. Şimdi 

Türkiye’nin tek sualtı arkeoloji müzesi olma unvanını taşıyan bu 

müze, birbirinden önemli binlerce kara ve sualtı bulgusunu içinde 

barındırıyor. 

Dünyanın en geniş koleksiyonu! 

Müzenin ziyaretçileri, şövalyelerin ejderha, eşit kollu ve klasik haçlarla 

süslediği 7 kapıdan geçerek iç kale bölümüne ulaşıyor. Bu bölüm, 

‘dünyanın en büyük amfora koleksiyonuna’ ev sahipliği yapıyor. Antik 

Dönem’de şarap, zeytinyağı ve kuru gıda maddelerinin taşınıp depolanmasında 

kullanılan bu iki kulplu, sivri dipli testiler, kullanıldıkları 

dönemin ticari ve sosyal hayatını anlatan önemli ipuçlarını barındırıyor. 

Burada, M.Ö. 1400-1992 yılları arasında üretilen çeşitli amfora 

örnekleri ziyaretçilerle buluşuyor. Antik Çağ ticaretinin bel kemiği 

12 

Age of the Knights 

As the civilizations of the Antique Age took their place in the dusty 

pages of history, the Christian Knights, among the principal actors of 

medieval Europe, discovered the strategic merit of Bodrum. 

Proclaiming themselves protectors of the Christian belief, the St. John 

Knights launched there the construction of the St. Peter Castle in 

1402, upon an authorization granted by the ruler of the Ottoman 

Empire, Sultan Mehmet Çelebi. They used stone blocks from the ruins 

of the famous Mauseleion (partially destroyed in an earthquake on 8 th 

August 1304) in the construction, eventually erecting a 47,5 meters 

high fortress covering an area of 180x185 meters. 

They gave the names of their countries of origin to the castle’s 

high-towers overlooking the sea: French, English, Italian, Spanish 

Towers and the Serpentine Tower. 

Adorned with the most beautiful specimen of stone carving and wood 

craftsmanship, the fortress was conquered by the Ottomans in the 

16 th century. It served as a prison during the late Ottoman period and 

was bombed by the French in 1915, during the First World War. In 

1964, the Bodrum Castle was restored and inaugurated as a museum. 

Turkey’s unique museum of underwater archaeology, it houses a vast 

number of terrestrial and underwater artefacts.

sayılan, bu zarif ama dayanıklı testi 

türünün nasıl şekillendirildiği, nasıl 

fırınlandığı gibi üretim aşamaları ile 

içlerinde nelerin saklandığı, gemilerde 

nasıl depolandığı çizimlerle anlatılıyor. 

Ziyaretçiler kalenin sağına döndüklerinde, 

Antik Çağın, Ortaçağ şövalyelerinin 

ve Osmanlı’nın aynı mekanda iç içe 

geçen dünyalarına tanıklık etme fırsatı 

buluyor. Gotik mimarinin en güzel örneklerinden 

biri olan şapelin duvarları, 

Mausoleion’dan getirilen yeşil taşlarla 

örülmüş. Görkemli taş işçiliği ile dikkat 

çeken şapelin köşe taşlarına ise bu 

bölümün yapımına-onarımına katkıda 

bulunan şövalyelerin armaları işlenmiş. 

Kalenin Osmanlılar tarafından fethinden 

sonra, yanına minareler ilave edilen 

bu bölüm camiye dönüştürülmüş. 

Birkaç dakikada tarih yolculuğu 

Üç ayrı zaman dilimi ve inanç sisteminin 

iç içe geçtiği şapelden çıkıp, sağa 

doğru ilerlendiğinde kulelere ulaşılıyor. 

Bu küçük yolculuğa, duvar kenarında 

sergilenen ‘ostotekler’ (ölülerin küllerinin 

saklandığı kaplar) eşlik ediyor. 

M.Ö. 1 ve M.S. 2’nci yüzyıla tarihlenen 

bu kaplar üzerlerindeki, Eros, Zeus, Medusa 

başları ve öbür dünya tasvirleriyle 

Amfora sergilemesi (üstte) ile Cam Batığı. 

Amphorae display (above) and the Glass Shipwreck. 

World’s largest collection! 

Visitors of the museum reach the inner 

castle, after crossing 7 gates, decorated 

with dragon figures, classical crosses and 

equal-armed crosses. That section is 

home to the ‘world’s largest collection of 

amphorae’. Amphorae (amphoras) are 

this type of elegant vase-shaped earthenware 

vessels with two handles and a 

sharp-pointed bottom, used in vast 

numbers to transport and store various 

products, both liquid and dry, grapes, 

wine, olive oil, olives, grain, fish and 

other commodities in the Mediterranean 

world during the Antique Age and later 

the Roman period. They deliver us 

important clues as to the commercial and 

social life of their era. The production 

process of the amphora, how it was 

shaped, how it was dried and hardened in 

the furnace and what it was used for, the 

way they were stored on ships etc. is 

explained on several signboard charts 

with graphics. 

Entering the right wing of the castle, the 

guests are witnessing the worlds of the 

Antique Age, the Knights of the Middle 

Age and the Ottomans interpenetrating 

each other in the same area. The walls of 

the beautiful Gothic Chapel were built

BODRUM’dan BRITISH MUSEUM’a 

Kral Maussollos M.Ö. 353 yılında bir anıt 

mezarın yapılması talimatını verdi. Yapımına 

Maussollos tarafından başlanan 32x38 

metre ebatlarındaki devasa anıt mezarın 

inşaası Kraliçe II. Artemisia döneminde 

bitirildi. Bu yapının yüksekliği 40 metreyi 

aşıyor, mezar odası 4 yanı heykellerle çevrili 

bir kaidenin üzerinde duruyor, yapıyı piramit 

bir tavan örtüyordu. Bu tavanın üzerinde ise 

4 atlı bir savaş arabası bulunuyordu. Mimar 

Pytheos tarafından yapılan ve tarihçilere 

göre bin 500 yıl ayakta kalan yapı, büyük 

bir depremle yıkılmıştı. Bu depremden 

geriye kalan taş bloklar Bodrum Kalesi’nin 

inşasında kullanıldı. Geriye kalan parçaları 

ise 1800’lü yıllarda Anadolu topraklarında 

kazı faaliyetine girişen İngiliz arkeologlar 

tarafından Londra’daki British Museum’a 

taşındı. Müzede bu muhteşem anıtın maketi 

ve çizimleri sergileniyor. 

From Bodrum to the British Museum 

King Maussollos, the Satrap of Caria ordered the construction of a funeral monument in 353 B.C. 

The construction of the 32x38 meters large giant monument was completed under the reign of 

Queen Artemisia II of Caria. The burial chamber of the 40 meters high monument was raised on 

a high podium surrounded at its 4 flanks by statues. The 21 stepped roof was crowned by a 

pyramidal rooftop based on 36 ionic columns. Statues of Maussollos and Artemisia, riding a 

chariot drawn by four horses from the crest of that pyramid are now to be found at the British 

Museum. The Mauseleion, built by architect Pytheos remained intact for 1500 years until it was 

partially destroyed by an earthquake in the 14 th century and demolished by the Knights of Rhodes 

who used its stone blocks in the construction of the Bodrum Fortress (St. Peter Castle). The friezes 

were removed to the British Museum in 1856, by British archaeologists excavating in Turkey. 

Therefore, the Bodrum Castle Underwater Archaeology Museum houses only drawings and scale 

models of the Mauseleion, one of the Seven Wonders of the Antique World. 

Bodrum Mausoleion rekonstrüksiyonu (sol üstte, dört resim). Halikarnas Mozolesi Açık Hava Müzesi alanı (üstte), 

mezar odası (sol altta) ve müzede sergilenen alçı kabartma kopyalar (sağ üstte). 

Reconstruction model of the Mauseleion (above left, four pictures). Open Air Museum space of Halicarnassos 

Mausoleum (above), burial chamber (below left) and plaster relief copies displayed at the museum (above right).

dikkat çekiyor. Bu yolun sonunda Antik Çağ’ın en önemli eserlerinden 

olan Mausoleion’un maketlerinin bulunduğu alana ulaşılıyor. 

Yolculuğun devamında ziyaretçiler, Antik Çağ’ın zarif cam işçiliği 

örneklerinin sergilendiği Cam Batığı Salonu’yla karşılaşıyor. Salonun 

sağında yer alan vitrinlerde, M.Ö. 16’ncı yüzyıla ait Miken cam boncuk 

dizileri ve Kaş’taki Uluburun Batığı’ndan çıkartılan aynı döneme ait 

cam külçeleri yan yana sergileniyor. Soldaki vitrinlerde ise Stratonikeia 

ve Kaunos gibi antik şehir kazılarında elde edilen cam buluntular 

yer alıyor. 

Ancak Cam Batığı Salonu da müze ziyaretçilerine unutulmaz bir 

sürpriz de hazırlıyor. Salonda, dünya sualtı arkeolojisinin en önemli 

eserlerinden biri olan Serçe Limanı Batığı da sergileniyor. M.Ö. 

10’uncu yüzyıla tarihlenen bu gemi kalıntısı, Marmaris yakınlarındaki 

Serçe Koyu’nda 1977-1979 yılları arasında yapılan sualtı kazı çalışmaları 

sonucu gün ışığına çıkartılmış. Fatimi Limanları’ndan aldığı hurda 

cam ile Bizans sularında seyrederken battığı düşünülen bu geminin 

içinden çıkan cam eserler ve mürettebatın eşyaları da müzenin ziyaretçilerini 

antik çağ denizcilerinin hayatına götürüyor. 

Sikke ve mücevherat salonu 

İtalyan Kulesi’nin alt katında ise Sikke ve Mücevherat Salonu yer 

alıyor. Değiş tokuş sisteminin yarattığı zorluklarla başa çıkmak için 

Lidyalılar tarafından icat edilen ve ‘sikke’ adı verilen madeni paralar 

burada sıra dışı bir yöntemle sergileniyor. Bu salonda, sadece M.Ö. 

6’ncı yüzyıldan M.Ö.2’nci yüzyıla kadar uzanan dönemde basılan altın 

with green stones stemming from the ruins of Mauselion (see above). 

The cornerstones of the chapel, standing out with its magnificent stone 

carving workmanship, are decorated with coats of arms of the knights 

who contributed to its construction and restoration. During the 

Ottoman period that section was supplemented with minarets and 

converted into a mosque. Thus, the particular marks of all three 

different eras and belief systems are visible in an intertwined togetherness 

at this chapel. 

Strolling through history in a matter of minutes 

Leaving the chapel and proceeding to the right, one reaches the towers. 

On the way are displayed ostoteks (containers used for preserving the 

ashes of the deceased) decorated with Eros, Zeus, Medusa heads and 

figures depicting the world after-death, originating from 1 st century BC 

to 2 nd century AD period. At the end of this road, are displayed scale 

model renditions of the Mauseleion, one of the seven wonders of the 

Antique world. 

Continuing their tour of the museum, the visitors arrive at the ‘Glass 

Shipwreck Hall’ where one can admire the finest samples of glass 

craftsmanship of the Antique Age. In the display units on the right wing 

of the hall, the glass bead strings from the Mycenaean civilization (16 th 

century BC) and the glass chunks from the same period found on the 

Lycian Uluburun shipwreck at Kaş, are displayed side by side. (The 

Uluburun Shipwreck is a well-documented late 14 th century BC ship- 

ve gümüş paralar sergilenmekle kalmıyor, paranın satın alma gücü Uluburun Batığı’ndan bir kesit (altta). Cross-section of the Uluburun Shipwreck (below) 

17

hakkında da müze ziyaretçileri bilgilendiriliyor. Üstelik bu bilgilendirme 

kuru ve anlaşılmaz bir dille de yapılmıyor. Mesela M.Ö. 4’üncü 

yüzyıla ait bir tetradrahmi’nin (en büyük sikke) yanındaki etikette bu 

paranın bir öküz almaya yettiği belirtiliyor. Bunun hemen yanında yer 

alan ve M.Ö. 2’nci yüzyılda basılan bir tetradahmi’nin altındaki etikette 

ise ancak 20 tetradrahmi ile bir öküz satın alınabildiği anlatılıyor. 

Sergilenen her sikkenin yanında satın alabilirlik gücünün anlatıldığı 

bu salonun son vitrinlerinde, günümüzde bir ekmeğin kaç TL’ye satın 

alınabildiği gösteriliyor. 

Bu salonda ayrıca Mausoleion kazısında bulunan birbirinden kıymetli 

mücevherat da sergileniyor. Bu bölümde, her biri arkeoloji ve sanat 

tarihi açısından büyük önem taşıyan kolyeler ve diademler (taçlar) 

dikkat çekiyor. Diademlere ayrılan vitrinde üzeri zeytin ve defne yaprağı 

şeklinde kesilmiş altın parçalar sergileniyor. 

Karyalı Prenses ya da Kraliçe Ada 

Yapının ‘Baltalı Kule’ olarak anılan bölümünde ise, ziyaretçileri Antik 

Çağ’da Muğla bölgesinin tümüne hükmeden büyük bir kraliçe bekliyor. 

Karyalı Prenses Salonu’nda, antik dünyanın en güçlü kadınlarından 

biri olan Kraliçe Ada, ham ipekten dikilmiş açık renkli elbisesiyle 

ve makyajıyla ziyaretçilerini karşılıyor. Bu görkemli karşılamanın öyküsü 

ise 1989’da Bodrum’da bir temel kazısı sırasında ortaya çıkartılan 

bir lahitle başlıyor. Lahitin içinde 44 yaşında öldüğü belirlenen, altın 

işlemeli elbiseleri, takılarıyla gömülmüş bir kadın iskeletine rastlanılıyor. 

Kafatası İngiltere Manchester Üniversitesi’ne götürülüyor ve 

inceleniyor. Daha sonra kafatası özenli bir çalışma sonucu etlendiriliyor. 

O sıralarda henüz kimliği belirlenemeyen kadına Bodrum Müzesi 

yetkilileri ‘Karyalı Prenses’ adını uygun buluyor. Yapılan araştırmalar 

derinleştikçe bu kadının Büyük İskender’in manevi annesi Kraliçe 

Ada olduğu ortaya çıkıyor. Günümüzde Karyalı Prenses’in maketi, 

iskeleti ve tüm takıları bu salonda sergileniyor. Karya baltaları, Zeus 

tasvirleri, Medusa başları ile süslü bu salonda Kraliçe Ada’nın hayatı 

çizgi roman tekniğiyle konuklara aktarılıyor, kafatasının etlendirilmesi 

çalışmaları video gösterileriyle sunuluyor. 

Kısacası, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nin her salonu, hatta her 

duvarı bile izleyicilerine bambaşka öyküler anlatıyor. Bir zamanlar 

şövalyelerin zırhlarının ve kılıçlarının sesiyle çınlayan bu müze, artık 

her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor. 

Kaynak: Antik Halikarnassos-Oğuz Alpözen 

Baltalı Kule girişi (solda) ile Prenses Ada canlandırması (üstte). 

Entrance to the Tower of Axes (left) and Princess Ada’s life-size model (above). 

wreck of the Late Bronze Age period, discovered (found by a Turkish 

sponge diver in 1982) off the south coast of Turkey in the Mediterranean 

Sea near the city of Kaş in the province of Antalya. 

An unforgettable surprise for the visitors of the ‘Glass Shipwreck Hall’ 

is the presence there of the “Glass Wreck of Serçe Limanı”, an early 11 th 

century shipwreck excavated from sea bottom at Serçe Limanı, a 

natural harbour on the Turkish coast near Marmaris during the 

summers of 1977 through 1979. It is esteemed that the ship sunk while 

sailing in Byzantine waters, transporting glass weights for weighing 

coins and glass chunks originating from the southern shores of the 

Mediterranean, from the Moslem Fatimids. The glass articles from the 

ship and the belongings of the ship’s crew on display in this hall are 

the object of the visitors’ keen interest. 

Coins and Jewellery Hall 

The Coins and Jewellery Hall is located on the ground floor of the 

Italian tower. Difficulties incurred during the swap trade instigated the 

Lydians to invent the metallic money known as ‘coins’. Golden and 

silver coins originating from 6 th to 2 nd centuries are exhibited here 

along with charts indicating their corresponding purchasing powers. 

For instance, on a tag placed under a large coin from the 2 nd century 

BC, a tetra drachmae (equal to 4 silver coins- a drachma being a silver

coin), it is indicated that the price to be paid for an ox was around 20 

tetra drachmae. 

Precious jewellery originating from excavations at the ruins of Mauseleion, 

pieces bearing great value from the stand of archaeology and art 

history, necklaces, diadems are equally on display in this hall; gold 

leaves cut in the form of olive and laurel leaves are placed alongside 

diadems in the display cabinets. 

Ada, Carian Princess or Queen 

Baltalı Tower (Tower of Axes), situated at the highest point of the 

castle, houses the Carian Princess Hall, decorated with Carian battleaxes, 

Zeus figures and Medusa heads, where the visitors are welcomed 

by a queen who ruled over the Muğla region in the Antique Age, 

Princess Ada, one of the most powerful ladies of the Antique world, in 

her raw silk costume and with make-up. In 1989 a sarcophagus was 

found while digging foundations at a construction site outside Bodrum. 

In this sarcophagus was lying the skeleton of a woman, whose 

dying age was determined as 44, dressed up in a gold inlaid raw silk 

garment and wearing precious jewellery. The Bodrum Museum officials 

named her the ‘Carian Princess’. Following an in-depth examination of 

her skull and her jewellery by Manchester University scholars, she was 

identified as Princess Ada, who was also the adoptive mother of 

Alexander the Great. The University of Manchester plastered the 

skeleton of Princess to her state while living and she is now exhibited 

along with her jewellery in a niche in the hall, where also her life story 

is depicted on a chart in strip cartoon technique and, a documentary 

on the plastering work performed by Manchester University is shown 

on video screens. 

In short, the Bodrum Museum of Underwater Archaeology each hall, 

each wall reveals a variety of different stories to its visitors. The fortress 

where, once upon a time, clinked the armours and glaives of the 

knights, is welcoming each year thousands of guests as a museum. 

Source: Antique Halicarnassos 

Author: Former Museum Director Oğuz Alpözen 

20 

Prenses Ada’nın takılarından biri ve Ada’nın iskeleti (üstte), Karyalı Prenses 

Salonu (altta). 

Princess Ada’s piece of jewellery and Ada’s skeleton (above), Carian Princess 

Hall (below).

Chris Hepburn The Image Bank 

DÜNYA 

MÜZELERİ 

World Museums 

Yazı-Text 


Dünya Tarihinin Ev Sahibi 


THE BRITISH MUSEUM 

firavun 

mumyalarını, efes 

artemis tapınağı’nın, 

akropolis’in 

muhteşem 

heykellerini, 

endonezya, sudan ve 

nijerya gibi ülkelerin 

tarihi miraslarını 

içinde barındıran 

bir müze: 7 milyon 

parçalık eşsiz bir 

koleksiyona sahip. 

yılda ‘tek başına’ 6 

milyon ziyaretçi 

ağırlıyor. brıtısh 

museum, ev sahipliği 

yaptığı dünya tarihi 

kadar ‘kendi tarihi’ 

ile de anlatılmayı 

hakediyor. 

Host to the History 

of the World: 

A MUSEUM SHELTERING 

UNDER ITS ROOF, PHARAOH 

MUMMIES, THE TEMPLE OF 

ARTEMIS FROM EPHESUS, 

THE HISTORICAL HERITAGES 

OF COUNTRIES SUCH AS 

INDONESIA, SUDAN AND 

NIGERIA: AN UNEQUALLED 

COLLECTION CONSISTING OF 

7 MILLION PIECES; HOSTING 

YEARLY 6 MILLION GUESTS, 

THE BRITISH MUSEUM’S OWN 

HISTORY DESERVES TO BE 

EXAMINED. 

23

ondra, dünyanın görülmeye 

değer başkentler listesinde 

başlarda gelir. Londra 

deyince de akla, kentin 

içinden geçen Thames 

Nehri, ünlü saat kulesi Big Ben ve tabii ki 

British Museum gelir. Londra’yı ziyaret edenlerin 

uğramadan geçmedikleri bu müzenin, 

kentin, hatta İngiltere’nin sembollerinden biri 

haline gelmiş olması boşuna değil. 

Londra’nın merkezindeki bu devasa müze¸ 

İngiltere’nin neredeyse dünyanın her ülkesiyle 

ilişkilerinin gerginleşmesine neden olacak 

kadar değerli sanat eserlerine sahip. Gerginliğin 

nedeni, bu müzedeki sanat eserlerinin pek 

çoğunun, topraklarından binlerce kilometre 

ötedeki British Museum’da sergileniyor olması. 

Bu müzede neler yok ki? En önemli firavunların 

mumyaları, heykelleri, paha biçilmez mücevherlerden 

“tarihe kayıt tutmuş” yazıtlara kadar 

hazinesi ile Mısır tarihi orada canlanıyor sanki. 

Nijerya’nın, Sudan’ın ve hatta Endonezya’nın 

kültürel mirası da orada... 

Müzenin en görkemli, bir o kadar da içimizi 

acıtan bölümlerinden birinde de Efes’teki 

Artemis Tapınağı’na ve Bodrum’daki Maussollos 

Anıt Mezarı’na ait kalıntılar sergileniyor. 

‘Serbest gezi’ jesti 

Dünyanın dört bir köşesinden, kendi ülkesindeki 

uygarlıkların mirasını görmeye gelenlere jest 

mi, kim bilir! “Eserlerinizi sizden aldık, bari 

görmeniz için para almayalım” der gibi, British 

Museum’a giriş ücretsiz. 

Yani, müzeye giriş çok kolay. Ama ‘çıkmak’ hiç 

kolay değil. Çünkü sergilenen eserleri bir günde 

görebilmek söz konusu değil. Koleksiyonlar, 

‘Eskiçağ Yapıtları’, ‘Sikkeler ve Madalyalar’, 

‘Baskılar ve Çizimler’ ile ‘Etnografya’ Bölümleri 

olmak üzere dört ana başlıkta sergileniyor. 

Müzenin en ilgi çeken koleksiyonu olan Eskiçağ 

Yapıtları bölümü ise; Mısır, Batı Asya, Eski 

Yunan ve Antik Roma, Tarih öncesi İngiltere, 

Ortaçağ ve Doğu Yapıtları gibi alt başlıklara 

ayrılıyor. Üstelik, sergilenen eserler, müzenin 

envanterindeki hazinenin yanında adeta 

okyanustaki damla gibi. Çünkü, envanterde 7 

milyon parça var. Oysa, bunların sadece 50 bin 

kadarı sergilenebiliyor. 

Güneş batmadan önce! 

Rakamlar da gösteriyor: Londra’nın ortasında 

yükselen Neo-Klasik bina, insanlık tarihinin 

gelişimi özetleyen dev bir anıt! Kendi tarihi ise, 

İngiltere’nin ‘üzerinde güneş batmayan imparatorluk’ 

döneminin simgesi. Afrika’nın, Asya’nın 

‘arka bahçe’ sayıldığı sürecin özeti! 

British Museum, İngiliz asilzade Sir Hans 

Sloane’un (1660-1723) ender bulunan eserlerden 

oluşan 71 bin parçalık koleksiyonunu 

Birleşik Krallık’a bağışlaması sonucu 1753 

yılında kuruldu. Müzenin ilk binası, Blooms- 

24 

Antonio M. Rosario Stone 

London is on the top list of world capitals 

worth seeing and visiting. One associates 

immediately with the name London, the 

Thames river, the famous Big Ben Clock Tower 

and of course the British Museum. No wonder 

that this museum, a ‘must see’ for all visitors of 

the city, is one of London’s, yet more Great 

Britain’s best known symbols. 

The giant museum, located at London’s city 

centre, houses a vast variety of works of art 

bearing the potential of straining Great Britain’s 

relations with almost every country in the 

world. The tension’s cause is that a large 

majority of the artefacts on display here, were 

removed from their countries of origin and 

brought thousands of kilometres away to the 

British Museum. 

The civilization of Ancient Egypt, with the 

mummies of its principal pharaohs, its statues, 

its treasures of jewellery and hieroglyph tablets 

keeping history’s records, is almost completely 

revived here with its most essential components. 

The cultural heritages of Nigeria, Sudan and 

even Indonesia are all present... 

One of the most prestigious departments of the 

museum is also the one with the pieces hurting 

the most our Turkish souls, starting from parts 

of the Artemision (Temple of Artemis) of 

Ephesus, all the way to the vestiges, originating 

from Bodrum, of the Mauseleion, the famous 

funeral monument of Carian King Maussollos. 

“Free entrance” gesture 

The entrance to the British Museum is free of 

charge, as if it were a ‘generosity’ towards the 

citizens of countries coming all the way to 

London to see their own cultural heritage; as if 

this gesture conveyed the message: “We 

removed your heritage from its roots, but don’t 

worry, you don’t have to pay to see it here!” 

In short, it is easy to enter the museum, but not 

easy to leave, because it is impossible to 

complete the visit in one day. The collections 

are exhibited under four main headings, 

Antiquities, Coins and Medals, Prints and 

Drawings, and Ethnography. Antiquities, 

probably the museum’s most interesting 

department, comprises the Egypt, West Asia, 

Ancient Greece and Rome, Prehistoric Britain, 

Medieval Age and Asia Collections. On top of it, 

the displayed items are like a drop in the ocean 

in comparison with the huge treasure on the 

inventory of the museum which consists of 7 

million pieces, of which only the limited 

number of 50 thousand can be publicly displayed. 

Before the sunset! 

Those figures are evidence to it; the huge 

neoclassical building erected in the middle of 

London is a giant monument embodying the 

historic evolution of human culture! The history 

of the museum itself is symbolic of an era 

where the British Empire was known as “the

De Agostini Picture Library 

bury Montagu House isimli bir 

17’nci yüzyıl konağıydı. İngiliz 

Kraliyet Ailesi’nin, Montagu 

Ailesi’nden 20 bin Pound’a satın 

aldığı bu konaktan önce, bugün 

Buckingham Sarayı olarak 

kullanılan yapının müzeye 

dönüştürülmesi fikri gündeme 

gelmiş, maliyet ve 

ulaşım sorunları nedeniyle 

bu fikirden vazgeçilmişti. 

Müze, Montagu House’ta 

yapılan tadilatın ardından 

15 Ocak 1759’da kapılarını 

açtı. Müzede, Sir Sloane’a 

ait olan ve 7 bini el yazmalarından 

oluşan 40 bin nadir 

bulunan kitap, antikalar, kurutulmuş 

bitkiler, çizimler, Yunan, Roma, Antik 

Yakın ve Uzak Doğu ile Amerika kıtasından getirilen 

eserler sergileniyordu. British Museum ‘un koleksiyonundaki en 

önemli yazılı eserler, Lindisfarne İncili ve 11. Yüzyıl Beowulf 

destanının tek elyazması özgün kopyasıydı. 

Müzenin koleksiyonu, Büyükelçi Sir William Hamilton’a (1730-1803) ait 

antik Yunan vazoları, Apollo heykelleri ve Vezüv Yanardağı çizimleri ve 

Kaptan James Cook’un güney denizlerden getirdiği eserler ile zenginleşti. 

İngiltere’nin dünyanın dört bir yanına uzanan sömürgecilik faaliyetlerini, 

bilim adamları ve kaşiflerin yaptığı seyahatler takip ediyor, bu da 

müzenin hızla zenginleşmesine yol açıyordu. 

‘Üzerinde güneş batmayan krallık’ın dili ve kültürü dünyanın dört bir 

yanına dağılırken, İngiliz bayrağının dalgalandığı topraklara ait kültürel 

ve sanatsal hazineler British Museum’a aktarılıyordu. 

Müze, satın almalar ve bağışlamalar yoluyla zenginleşirken, ünü de 

hızla yayılıyordu. İnsanlar, daha önce varlığından bile haberdar 

olmadıkları kültürlerin yarattığı muhteşem heykelleri, mücevheratı ve o 

ülkeleri anlatan çizimleri görebilmek için İngiltere’nin dört bir yanından 

müzeye akın ediyordu. 

Arkeolojinin en büyük keşfi 

Müze birbirinden özel parçalara sahipti. Ancak içlerinde öyle bir 

buluntu vardı ki, paha biçilemezdi. Napolyon’un Mısır Seferi sırasında 

bir askerin bulduğu granit kitabe, arkeoloji biliminde bir mihenk taşı 

oldu. Mısır’da üç tapınağa gönderilmek üzere üç ayrı dilde (demotic- 

Mısır’da halkın kullandığı dil, hiyeroglif ve Antik Yunanca) yazılan ve 

Rosetta Taşı adı verilen bu kitabe, yüzyıllardır çözülemeyen hiyeroglif 

dilinin çözülmesine yardımcı oldu. M.Ö. 196 yılında yazıldığı tahmin 

edilen 114 santimetre uzunluğunda, 72 santimetre genişliğinde ve 28 

santimetre kalınlığındaki bu granit kitabe sayesinde Egyptology – Mısır 

bilimi doğdu. Taş İngiliz koleksiyoncular tarafından British Museum’a 

satıldı. 

Antik Mısır’a ait objeler hem halktan büyük ilgi görüyor hem de bilim 

çevrelerinde heyecan yaratıyordu. 1818’de Mısır Anıtsal Heykel 

Koleksiyonu’nun temeli atıldı... II. Ramses’in devasa boyutlardaki 

büstü ile başlayan ilgi, heyecan fırtınasına dönüştü. 

Ramses’in 7 ton ağırlığındaki iki renk granitten kesilmiş, başında 

firavunlara özgü kobralı taçla tasvir edildiği bu muhteşem eser, 1816 

yılında bulunmuştu. Eser İngiltere’ye getirildiğinde sadece bilim 

çevreleri ve halkta büyük bir merak uyandırmakla kalmadı, ondan 

alınan ilhamla şiirler bile yazıldı. Ramses, Batı edebiyatında da 

kendine yer buldu. 

Mısır Koleksiyonu’ndan ‘Rosetta Taşı’ (üstte), II. Ramses büstü (yanda). 

‘Rosetta Stone’, Egyptian Collection (above), Ramesses II sculpture (aside). 

Empire on which the sun never sets”, the period where Asia and Africa 

were considered “backyard of the Empire”. 

The British Museum was established in 1753, largely based on the 

collections of the physician and scientist Sir Hans Sloane (1660-1723). 

During the course of his lifetime Sloane gathered an enviable collection 

of curiosities and, not wishing to see his collection broken up after 

death, he bequeathed it to King George II, for the nation, for the 

princely sum of 20 thousand Pounds. 

At that time, Sloane’s collection consisted of around 71,000 objects of 

all kinds including some 40,000 printed books, 7,000 manuscripts, 

extensive natural history specimens including 337 volumes of dried 

plants, prints and drawings including those by Albrecht Dürer and 

antiquities from Egypt, Greece, Rome, the Ancient Near and Far East 

and the Americas. On 7 June 1753, King George II gave his formal assent 

to the Act of Parliament which established the British Museum. The 

“foundation collections” included many of the most treasured books 

now in the British Library including the Lindisfarne Gospels and the 

sole surviving manuscript of 11 th century Old English epic poem 

Beowulf. 

The British Museum was the first of a new kind of museum-national, 

belonging to neither church nor king, freely open to the public and 

aiming to collect everything. The body of trustees decided on a converted 

17 th -century mansion, Montagu House, as a location for the 

museum, which it bought from the Montagu family for 20 thousand 

Pounds. The Trustees rejected Buckingham House, on the site now 

occupied by Buckingham Palace, on the grounds of cost and the 

unsuitability of its location. 

The museum first opened to the public on 15 January 1759 in the 

Montagu House in Bloomsbury, on the site of the current museum 

building. 

In 1772 the Museum acquired its first antiquities of note; British 

Ambassador to Naples, Sir William Hamilton’s (1730-1803) collection 

of Greek vases. From 1778 a display of objects from the South Seas 

brought back from the round-the-world voyages of Captain James Cook 

and the travels of other explorers fascinated visitors with a glimpse of 

previously unknown lands. 

British Museum’s expansion over the following two and 

a half centuries was largely a result of an expanding 

British colonial footprint. While the language and 

culture of ‘the Empire on which the sun never 

sets’ was spreading out to four corners of the 

world, the cultural and artistic treasures of 

countries under British colonial rule 

were being transferred to the British 

Museum. The museum was 

expanding constantly through 

various acquisitions and 

donations and its reputation 

was growing. People from 

all parts of Britain were 

rushing into the museum 

to admire treasures of 

art, statues, jewellery 

and drawings depicting 

far away countries, 

originating from 

places and 

cultures whose 

existence they 

could not even 

imagine. 

O. Louis Mazzatenta National Geographic

Leemage Universal Images Group 

Leemage Universal Images Group 

Panoramic Images 

Üstteki iki parça ‘Mısır Ölüler Kitabı’, altta ‘Elgin Mermerleri’. 

The two pieces above: ‘Egyptian Book of the Dead’, below the ‘Elgin Marbles’. 

26 

Sıra Osmanlı topraklarında 

Antik Mısır sanatına gösterilen ilgi, 

İngilizler’in doğudaki topraklarda yürüttükleri 

kazı faaliyetlerine hız vermelerine yol 

açtı. Yunanistan topraklarından başlayan 

kültür ve tarih talanı daha sonra diğer 

Osmanlı topraklarına uzandı. Lord Thomas 

Bruce Elgin 1799-1803 tarihleri arasında 

Atina Akropolis’teki Parthenon’dan ‘Elgin 

Mermerleri’ olarak da anılan büyük heykel 

koleksiyonunu İngiltere’ye getirdi. 1816 

yılında Birleşik Krallık tarafından satın 

alınan Elgin Mermerleri, British Museum’da 

kendileri için özel olarak inşa edilen Duveen 

Gallery’de teşhir edilmeye başlandı. 

Müzenin sahip olduğu eserler hızla artınca 

bina yetersiz gelmeye başladı. Baş kütüphaneci 

Sir Anthony Panizzi’nin de mimari 

çizimlerine yardımcı olduğu yeni binanın 

inşaatı 10 yıl sürdü ve 1857 yılında tamamlandı. 

Takvimler 1840’ı gösterirken Charles 

Fellows başkanlığındaki ekip Antalya Kınık 

yakınlarındaki Xanthos Antik Kenti’nde 

kazılara başladı. Nereid ve Payava Anıtlarının 

da aralarında bulunduğu onlarca paha 

biçilmez eseri ülkesine taşıdı. 1857 yılında 

Sir Charles Newton başkanlığındaki bir 

başka ekip, M.Ö. 4’üncü yüzyılda bugünkü 

Bodrum yakınlarında inşa edilen ve dünyanın 

7 harikasından biri kabul edilen 

Mausoleion kalıntılarının bir bölümünü 

ülkesine götürdü. Ancak Osmanlı topraklarındaki 

tarih talanı bununla da sınırlı 

kalmadı. Musul yakınlarındaki Ninova’dan 

Efes’teki Artemis Tapınağı’na sayısız eser 

İngiltere’ye taşındı. 

Müzenin sahip olduğu eser sayısı hızla 

artarken 1900-1925 yılları arasında binaya 

iki kanat daha eklendi. Bina, Yeni Gine, 

Madagaskar, Guatemala, Endonezya, Mısır 

ve Sudan gibi ülkelerde yaptığı kazılarda her 

geçen gün daha da görkemli bir hal aldı. 

Günümüzde 75 bin metre kare sergileme 

alanda hizmet veren müze, yılda 6 milyondan 

fazla turisti ağırlıyor. Sadece Mısır ve 

Sudan Koleksiyonları 110 bin parçayı aşan 

müze, dünyanın en önemli kültür ve sanat 

harikalarını bünyesinde bulunduruyor. 

İçindeki eserleri temin ediş biçimi tartışılsa 

da British Museum ‘bir kültür sanat ve tarih 

mabedi’ olarak tanımlanmaya ve ilgi 

görmeye devam ediyor.

Archaeology’s greatest achievement 

The Museum owned a great number of amazing pieces. 

However, the foundations for an extensive collection of 

sculpture began to be laid in the early 19 th century, with 

Greek, Roman and Egyptian artefacts. An ancient 

Egyptian stele inscribed with a decree issued in 196 BC 

on behalf of King Ptolemy V, discovered in 1799 near 

the town of Rashid (Rosetta) in the Nile Delta by a 

French soldier during Napoleon’s expedition to Egypt, 

led to a major breakthrough in archaeology. The 

Rosetta Stone, an ancient Egyptian stele inscribed in 

three scripts: Ancient Egyptian hieroglyphs, Demotic 

script (popular language in Ancient Egypt), and Ancient 

Greek, proved to be a most valuable tool for the 

deciphering of hieroglyphs. Because it presents 

essentially the same text in all three scripts, it provided 

the key to the modern understanding of Egyptian 

hieroglyphs. The Rosetta Stone, a 114 centimetres high, 

72 cm wide, and 28 cm thick stone of black granite, 

paved the way to the inception of Egyptology as a 

science. Meanwhile, British troops defeated the French 

in Egypt in 1801, and the original stone came into 

British possession under the Capitulation of Alexandria. 

Transported to London, it has been on public 

display at the British Museum since 1802. It is the 

most-visited object in the British Museum. 

Gifts and purchases from Henry Salt, British Consul 

General in Egypt, beginning with the Colossal bust of 

Ramesses II the Great in 1818, laid the foundations of 

the collection of Egyptian Monumental Sculpture. 

Weighing 7 tons, this fragment of his statue was cut 

from a single block of two-coloured granite. He is 

shown wearing the striped nemes head-dress surmounted 

by a cobra diadem. It was retrieved from the 

mortuary temple of Ramesses at Thebes (the ‘Ramesseum’) 

in 1816. The arrival of the head in England in 

1818 not only aroused widespread interest by the 

public and the scientific community, but inspired poets 

like Percy Bysshe Shelley to write poetry glorifying 

Ancient Egypt. 

Ottoman lands were next 

The interest manifested towards Ancient Egyptian art, 

prompted the British to expedite their archaeological 

activity in the East. The plundering started in Greece 

spread out to other parts of the Ottoman Empire. In 

1806, Lord Thomas Bruce, 7 th Earl of Elgin, Ambassador 

to the Ottoman Empire from 1799 to 1803 removed the 

large collection of marble sculptures from the Parthenon 

on the Acropolis in Athens and transferred them to 

the UK. In 1816 these masterpieces of western art, were 

acquired by The British Museum by Act of Parliament 

and deposited in the museum thereafter at the Duveen 

Gallery built especially for the Elgin Marbles. With the 

progressive extension of collections, the construction 

of new wings became indispensable. The famous 

circular Reading Room was designed and built by 

neoclassical architect Sir Sydney Smirke from a sketch 

drawn by Sir Anthony Panizzi, Chief Librarian at the 

British Museum Library opened in 1857. In 1840 the 

Museum became involved in its first overseas excavations 

with Charles Fellows’s expedition to the Antique 

settlement of Xanthos near Antalya Kınık in Turkey. 

Fellow removed and transferred to London historic 

treasures from the tombs of the rulers of ancient Lycia, 

Daniel Berehulak

Bodrum’dan getirilen Maussollos Anıt Mezarı’na ait parçalar (üstte), British Museum’un 

dünyaca ünlü kütüphanesi (yanda). 

Pieces of the Maussollos Funeral Monument from Bodrum (above), British Library at the 

British Museum (side). 

28 

Justin Pumfrey Taxi

among them the priceless Nereid and Payava monuments. 

In 1857 Charles Newton was to discover the 4 th 

century BC Mausoleum of Halicarnassos, one of the 

Seven Wonders of the Ancient World, and equally 

transferred various treasures, among them, friezes from 

the Mauseleion and statues of King Maussollos and 

Queen Artemisia, riding a chariot drawn by four horses 

from the crest of the monument to the British Museum. 

The dilapidation was continuing through further excavations 

in other parts of Ottoman territory. Several valuable 

pieces from the Nineveh Assyrian settlement near Mosul 

and the Temple of Artemis at Ephesos were transferred 

to Britain. 

Two more wings were added to the building between 

1900 and 1925. Ethnographical fieldwork was carried out 

in places as diverse as New Guinea, Madagascar, Romania, 

Guatemala and Indonesia and there were excavations 

in the Near East, Egypt, and Sudan, adding to the 

museum’s majesty. 

Today, the British Museum has grown to become one of 

the largest museums in the world, covering an area of 

over 75,000 m 2 of exhibition space, hosting yearly over 

6 million tourists. The Department of Ancient Egypt 

and Sudan alone houses over 110,000 objects. The 

museum is a monument sheltering world’s most 

outstanding marvels of culture and art. Against the 

background of intense controversy over the acquisition 

circumstances of a large portion of its treasures and 

calls for their restitution to their countries of origin, the 

British Museum continues to attract world’s attention 

as a cosmopolitan ‘Temple of Art and Culture’. 


NOTLARI 

• British Museum’un dünyaca ünlü kütüphanesi, Marks ve Lenin’in de araştırmalarına 

ev sahipliği yaptı. 

• 18’inci yüzyıldan bu yana müzedeki tadilat çalışmaları ve yeni bölümlerin eklenmesi hiç 

bitmedi. Bu durum, İngilizler ’in müzeyi, ‘dünyanın en büyük şantiyesi’ olarak anmasına 

neden oldu. 

• Müzenin sahip olduğu eser sayısı 7 milyonu aşsa da alan yetersizliği nedeniyle bunların 

sadece 50 bin kadarı sergileniyor. 

• Giriş ücreti alınmayan müzenin kafeteryası ve sosyal alanları özel sektör tarafından 

işletiliyor. 

• Müzenin elinde bulundurduğu koleksiyonlarla ilgili olarak İngiltere çok sayıda ülkeyle 

diplomatik gerginlik yaşadı. Yunanistan Elgin Mermerlerini, Mısır Rosetta Taşı’nı, 

Çin Mogao Mağarası’ndan çalınarak İngiltere’ye götürülen 24 binden fazla el yazması, 

resim ve mücevheratı, Nijerya Benin Bronzlarını, Tacikistan Oxus Hazinesi’nden 

Achaemenid İmparatorluğu’na ait altın ve gümüşlerini geri istiyor. Ancak İngiltere’den 

kültürel mirasını kurtarabilen sadece Tazmanya oldu. Aborjinler’den kalan bazı fosilleşmiş 

beden parçaları İngiltere’den ait oldukları topraklara geri döndü. 

Notes on the British Museum 

• World-famous British Museum Library hosted Marx and Lenin in the course of their 

research work. 

• Addition of new wings and renovation work has been permanent since the 18 th 

century, inciting the British to refer to their museum as, ‘world’s largest construction 

site’. 

• Although in possession of a large collection of objects exceeding the number of 7 

million, only 50 thousand of them are put on display due to lack of further exhibition 

space. 

• The entrance to the museum is free of charge, its cafeteria and social compartments 

are operated by private business. 

• Diplomatic tensions remain on the agenda concerning various collections of the 

museum; Greece claiming the Elgin Marbles, Egypt the Rosetta Stone, China the 24 

thousand manuscripts, jewellery and paintings stolen from the Mogao cave, Nigeria 

the Benin Bronzes, Tajikistan the Oxus Treasure, a collection of 170 gold and silver 

items from the Achaemenid Persian period which were found by the Oxus river. Up to 

this date, only Tasmania’s (region in Australia) claim was brought to a successful 

conclusion, resulting in the restitution of the fossilized human body parts belonging to 

the Aborigines to their country of origin. 

Charles Bowman Robert Harding World

30 

İSTANBUL 

ARKEOLOJİ 

MÜZELERİ 

İstanbul 

Archaeological 

Museums 


Semih Büyükkurt 

Yenikapı kazılarında 

ortaya çıkartılan gemi 

batıklarından biri. 

One of the shipwrecks 

unearthed at Yenikapı 

excavations.

Tarihin ayak izleri... 

FOOTPRINTS OF 

HISTORY 

FOOTPRINTS... EIGHT 

THOUSAND YEARS OLD... 

METERS UNDER SEA 

LEVEL... THAT FINDING 

WAS BRIEFLY REPORTED 

ON THE MEDIA. BUT THE 

WORLD OF SCIENCE WAS 

FASCINATED BY THIS 

EXCITING DISCOVERY. 

bir ayak izi... hem 

de 8 bin yıllık... hem 

de deniz seviyesinin 

metrelerce 

altında... haber, 

gazete ve 

televizyonlarda 

kendisine küçük 

de olsa yer buldu. 

bilim dünyası ise bu 

‘ender’ buluntuya 

kilitlendi.

“Benim için küçük, ama insanlık için dev bir adım.” Amerikalı astronot 

Neil Armstrong 20 Temmuz 1969 günü Ay’a ayak bastığında bu cümleyi 

söylemişti. 

İstanbul’daki buluntu, belki Ay’daki ilk ayak izi ile yarışamaz. Ama dünya 

çapında ender rastlandığı da, İstanbul için bir ‘ilk’ olduğu da, dolayısıyla 

tarihi sayılması gerektiği de açık. 

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Başkanlığı’nda yürütülen kazılar, daha önce 

de Yenikapı’da pek çok buluntuyla gündeme geldi. Ancak bu kez, 

gerçekten tarihi bir keşifti söz konusu olan. 

Deniz seviyesinin 8.2 metre altındaki bir katmanda, killi tabakanın 

üzerinde insana ait ayak izlerine ulaşılmıştı. İncelemelere göre, izler 

M.Ö. 6300-5500 tarihleri arasına işaretleniyordu. Yani, bunlar 

İstanbul’un tarihteki ilk sakinlerinin arkalarında bıraktığı izdi. Ve 

anlaşıldığı kadarıyla, yaklaşık 8 bin yıl önce yaşamış o sakinler, ‘sandalet’ 

giyiyordu. Böyle heyecan verici bir keşif ise tabiatın lütfu ile günümüze 

ulaşmıştı. Ayak izleri, o dönemde henüz denizin ulaşmadığı bir 

alandaydı. Daha sonra deniz suyu ulaşsa da, izler çoktan kurumuş ve 

killi tabakanın içinde adeta ‘korumaya’ alınmıştı. 

Kazı ekibi... Ekip başkanı İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Zeynep 

Kızıltan... Dünyanın dört bir köşesindeki arkeologlar... Hepsi çok 

heyecanlı... Bilim dünyası, 8 bin yıllık bu ayak iziyle, insanoğlunun 

kültürel yolculuğunun izini sürecek şimdi. 

İşte, bu tarihi bulguyu ve ‘dünya tarihine ışık tutacak bir süreci’ kazı 

ekibinin başkanı, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Zeynep Kızıltan 

MÜZE DERGİ’ye anlattı. 

MÜZE DERGİ: Marmaray ve Metro kazıları, olağanüstü bir arkeolojik 

kazılar dizisine dönüştü. Öncelikle bu süreci anlatır mısınız? 

ZEYNEP KIZILTAN: Kazılarımız aslında Marmaray ve Metro projeleri 

kapsamında 2004 yılında Bakanlığımız, Kültür Varlıkları ve Müzeler 

Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle Yenikapı, Sirkeci ve Üsküdar 

32 

“A small step for me, but a huge step for mankind!” commented 

Neil Armstrong on 20 th July 1969 as he was setting foot on the 

moon. 

Maybe the footprints unearthed in İstanbul cannot compete with 

the first footsteps on the moon, but they amount to a rare discovery 

of worldwide significance and a first for İstanbul. 

The excavations carried out under the authority of the Museums 

of Archaeology of İstanbul were brought on the agenda before, on 

the occasion of various finds at Yenikapı. But this time, the case 

in point is a very significant historical discovery. 

Human footprints were found on clay soil in a layer 8,2 meters 

under sea level, dated to the period between 6300 -5500 BC, probably 

left behind by the first inhabitants of İstanbul, having lived 

here and worn sandals 8 thousand years ago. 

This exciting discovery was made possible thanks to nature’s 

blessing. The footprints were in an area unreached by the sea 

during that period. Although the area was later covered by sea, 

the footsteps had dried long-time before and were preserved 

intact on clay soil under water. 

Archaeologists from around the world are among participants of 

the excavation work. They are all very excited. The footprints 

discovered here will allow the world of science to trace back the 

“footsteps” of mankind’s cultural journey. The proud leader of the 

excavation team, Director of the Museums of Archaeology of 

İstanbul, Ms. Zeynep Kızıltan talked to MÜZE DERGİ about their 

achievements. 

MÜZE DERGİ: The diggings in İstanbul for the construction of 

Metro and Marmaray underground systems led to extraordinary 

archaeological discoveries. Would you tell us about this process? 

ZEYNEP KIZILTAN: Our excavations actually started in 2004 at

Meydanı’nda başladı. Ulaşım projelerine paralel hız kazandı ve daha geniş 

bir alana yayıldı. Fatih ilçesindeki Yenikapı bölgesinde ve Langa (Vlanga) 

bostanları olarak anılan kısımda 30 bin metrekarelik bir alanda yürütülen 

kazılar 2011 yılına kadar aralıksız olarak sürdürüldü. Bu bölgede 

Konstantinapolis’in en önemli limanlarından biri olan Theodosius Limanı 

gün ışığına çıkartıldı. M.S. 4’üncü yüzyıldan 7’nci yüzyıla kadar aktif olarak 

kullanılan bu liman, Lykos yani bugünkü ismiyle Bayrampaşa Deresi’nin 

taşıdığı alüvyonlar nedeniyle dolmuş ve denizden 1.5 kilometre uzaklaşarak 

kara içinde kalmış. Dolan alan da daha sonra bostan sahası olarak 

kullanılmış. Derenin taşıdığı alüvyonlar, limanın ömrünü kısaltsa da 

arkeoloji bilimi açısından çok faydalı olmuş. Limanda terk edilmiş ve 

batmış toplam 35 tekne ve teknelerden düşen, limana atılan birçok eserin 

günümüze kadar bozulmadan kalabilmesini bu dolgu etkisine borçluyuz. 

Yenikapı’da yaptığımız kazılar sonucu ortaya çıkan tekneler ‘dünyanın en 

geniş antik tekne koleksiyonlarından’ birini oluşturdu. Ayrıca Yenikapı kazı 

alanının batısında bir rıhtım ve iskele kalıntıları ile metro alanında M.S. 

12-13’üncü yüzyıla tarihlendirilen kilise kalıntılarına ulaştık. 

MÜZE DERGİ: Bu kazılar kapsamında neler buldunuz? 

ZEYNEP KIZILTAN: Marmaray ve Metro Projesi kapsamında yürütülen 

Yenikapı kazılarında 2011 yılı itibarıyla 35 bin eser açığa çıkartmış olduk. 

Bu buluntuların en önemli özelliği, dönemin ticari ilişkileri, teknolojisi, 

günlük yaşamı, ekonomisi ve dini inançları ile ilgili bilgiler vermesi. Bu 

eserlerin 2 bin 500 kadarı takunyalar, deri sandaletler, taraklar, kaşıklar, 

ahşap eserler, kantar ağırlıkları, kurşun yazıtlar, haçlar ve İsa betimli 

kaseler, fildişi ve kemik aletler gibi günlük yaşama dair objeler. Bölgede 

ortaya çıkartılan mezarlar ve bölgeye dağılmış vaziyetteki insan-hayvan 

iskeletleri de dönemin arkeodemografisi ve sosyo-ekonomisi hakkında 

önemli ipuçları içeriyor. 

Neolitik Dönem insanına ait ayakizleri (üstte), kazı alanı (yanda). 

The Human Footprints from the Neolithic Age (above), excavation area (aside). 

33

MÜZE DERGİ: Yenikapı’da yürütülen kazı çalışmaları sırasında 

Neolitik Dönem’e ait bulgulara da ulaşmıştınız. Bunlar nelerdi? 

ZEYNEP KIZILTAN: Theodosius Limanı’nın taban altında devam 

eden kazılar sırasında, günümüz deniz seviyesinin yaklaşık 6 buçuk 

metre altına indik. Burada ‘Neolitik Dönem’ olarak isimlendirilen, 

tarih öncesi döneme ait, mimari kalıntılar, çanak çömlek ile taş ve 

ahşap aletler bulundu. Kazılarda bulunan plan veren taş sıraları, 

Neolitik Dönem mimari geleneğinin izleriydi. Bulunan çanak çömlek 

parçaları ile mezar ve ‘urnelerin’ (yakılmış cesetlerin küllerinin 

konduğu toprak kaplar) İstanbul bölgesinin Neolitik Dönem toplulukları 

olarak adlandırılan ‘Fikirtepe Kültürü’ ile Yarımburgaz 4 

evresiyle yakın benzerlik gösterdiği saptandı. ‘İlk tarımcı köy toplulukları’ 

olarak adlandırılan dönemi temsil eden ve tarihi yarımada 

içinde ilk kez tespit edilen bu buluntular, sadece İstanbul’un değil, 

Avrupa Kıtası’nın insanlık tarihi açısından da büyük önem taşıyor. Bu 

kültür katı içinde, Neolitik Dönem’in ilk ahşap eserlerini de bulduk. 

Yenikapı Neolitik Yerleşmesi’nin Marmara’nın henüz tuzlu su ile 

buluşmadığı dönemde kıyıya çok uzak olmayan bugünkü yerinde 

kurulduğunu tespit ettik. 

MÜZE DERGİ: Yenikapı Neolitik Yerleşmesi’nde yaptığınız kazılar, 

en eski İstanbullular’ın günlük yaşamına ve inançlarına dair ne gibi 

ipuçları içeriyor? 

ZEYNEP KIZILTAN: Yenikapı kazılarında, Neolitik Dönem ölü 

gömme uygulamalarını anlamamızı sağlayacak kalıntılar açığa 

çıkarıldı. Büzülmüş (Hoker-cenin pozisyonundaki) gömütler ile 

urneler aynı alanda birlikte tespit edildi. Gömütlerin yakılmadan ve 

yakıldıktan sonra gömülen cesetlerin aynı kültürün farklı uygulamalarını 

mı yansıttığı, yoksa farklı kültürel süreçlerin uygulamaları mı 

olduğunu araştırıyoruz. Marmaray kazıları, son 10 bin yıllık insanlık 

34 

Yenikapı, Sirkeci and Üsküdar Square before the Marmaray and 

Metro projects. These projects forced us to speed up our work 

which expanded to a larger area. The excavations performed on 

30 thousand square meters in the Langa (Vlanga) vegetable 

gardens area at Fatih district’s Yenikapı neighbourhood carried 

on until 2011. The Theodosius Harbour, one of the principal ports 

of Constantinopolis, was uncovered there. Having been in use 

from 4 th to 7 th century AD, it was progressively filled and eventually 

landlocked due to alluvial deposits from the Lycos, presentday 

Bayrampaşa brook. Today it is part of mainland at a distance 

of 1,5 km from seaside. The area in-between filled with alluviums 

served as fertile ground for vegetable cultivation. The alluviums 

shortened the existence time of the harbour, but rendered a great 

service to archaeology. The shipwrecks and articles spilled over 

from ships, covered with clayish earth, were well preserved, so 

that we found 35 wrecks and numerous objects in relatively good 

condition. The preservation of all these artefacts was made 

possible thanks to this natural phenomenon. We now possess 

one the world’s largest antique shipwreck collections. West of the 

Yenikapı digging area, we also found ruins of a pier and landing 

deck. At the metro construction site, we came across ruins of a 

church from the 12 th -13 th centuries AD. 

MÜZE DERGİ: Which artefacts did you discover at these excavations? 

ZEYNEP KIZILTAN: During the Yenikapı excavations connected 

with the Marmaray and Metro projects, we uncovered 35 thousand 

artefacts until 2011. These items reveal valuable information 

on commercial relations, technology, daily life, economy and 

religious beliefs of the era. 2 thousand 500 of these pieces consist 

of some clothing items and articles of daily use such as wooden 

clogs, leather sandals, combs, spoons, scale weights, lead 

inscription tablets, crosses, bowls ornamented with Jesus depictions, 

articles made of ivory, bone and wood. The tombs and 

human and animal skeleton parts found scattered in the area give 

us important clues concerning the period’s demography and 

socio-economic conditions. 

MÜZE DERGİ: Which Neolithic Age artefacts were found at 

Yenikapı excavations? 

ZEYNEP KIZILTAN: During the diggings underneath the bedrock, 

the bottom of Theodosius Harbour, we reached a depth of 6 

meters under current sea level. There, we found architectural 

ruins, pottery, stone and wooden articles from prehistoric age. 

The wall ruins we found, consisting of orderly assembled stones, 

were typical of the architectural tradition of the Neolithic Period. 

The pottery, tombs and burial urns (containing the ashes of 

cremated dead bodies) presented close similarity with those 

originating from the formerly discovered “Fikirtepe Culture” and

tarihi ve doğal ortamın bir bütün olarak değerlendirilmesinde bir 

rehber niteliği taşıyor. Ayrıca, tabanın 8.2 metre kadar altındaki 

katmanda, killi tabakanın üzerinde insana ait ayak izlerine ulaştık. 

İzlerin, kumla örtülmeden önce kuruduğunu ve bu nedenle günümüze 

kadar ulaşabildiğini düşünüyoruz. Kazılarda ülkemizde bilinen ilk 

ayak izleri bulunmuştur. Bu tip izlere çok nadiren rastlanıyor. 

MÜZE DERGİ: Bu buluntular arasında arkeolojik açıdan en heyecan 

verici olanlar hangileri? 

ZEYNEP KIZILTAN: Neolitik dönem insanına ait ayak izleri Yenikapı 

kazılarının bilim dünyasına sunduğu ‘ilklerin’ en önemlilerinden biri. 

Bu çalışmalar tarihin ayak izlerinin günümüzle buluşmasını sağladı. 

Theodosius Limanı ve çevresindeki buluntular ile Neolitik yerleşme 

kent tarihi açısından olduğu kadar, dünya kültür tarihi açısından da 

son derece önemli. Ancak Yenikapı’da yapılan kurtarma kazıları, bir 

dünya kenti olan İstanbul’un geçmişine yadsınamaz katkılarda bulundu. 

Burada bulunan ayak izleri, İstanbul’un 8 bin yıl öncesine ait 

insanları soyut bir kavram olmaktan çıkarak, somut bir kimlik kazandırdı. 

MÜZE DERGİ: Bu kazılarda sadece Türk arkeologlar mı görev 

yapıyor? 

ZEYNEP KIZILTAN: İstanbul Arkeoloji Müzeleri başkanlığında 2004 

yılı sonbaharından itibaren kesintisiz ve zaman zaman üç vardiya 

olarak sürdürülen kazılarda yüzlerce işçi, arkeolog, sanat tarihçisi, 

konservatör, restoratör ve mimarlarla birlikte yerli ve yabancı birçok 

üniversitenin ilgili bölümlerinden bilim insanları görev yapıyor. 

Büyük bölümü tamamlanan Marmaray ve Metro arkeolojik kazıları 

pek çok zorluğuna karşın Müzemiz ve Anadolu Müzelerinden görevlendirilen 

uzmanlarınca büyük bir özveriyle kesintisiz sürdürülüyor. 

Kazı Başkanı Zeynep Kızıltan ve uzman arkeologlar (sol sayfa üstte), Neolitik 

Dönem ölüm törenlerine ilişkin önemli ipuçları sağlayan ‘hoker’ pozisyonunda 

bulunan iskelet (üstte). 

Excavation Team Leader Zeynep Kızıltan and archaeologists (left page, above), 

Dead body in embryo posture delivering clues on Neolithic Age burial methods 

(above). 

the “Yarımburgaz 4” Neolithic 

settlements of the İstanbul region. 

The Yenikapı artefacts representing 

the era of the ‘first agricultural 

communities’ found for the first 

time within the boundaries of 

İstanbul’s historic peninsula, are 

not only relevant to İstanbul’s 

history, but also of great interest 

regarding the anthropological 

history of the European continent. 

We also came across the first 

Anatolian wooden articles in the 

same cultural layer. We determined 

that the Neolithic settlement was in 

fact established at Yenikapı’s 

current location, not too far from 

the shore, during an era where 

Marmara did not yet merge with 

salty waters. 

MÜZE DERGİ: Which details on the daily life and religious 

beliefs of the first settlers of İstanbul were revealed through the 

discovery of Yenikapı Neolithic Settlement? 

ZEYNEP KIZILTAN: Yenikapı excavations offered us the possibility 

of studying burial methods of the Neolithic Age. Methods 

consisting of putting the dead body in embryo posture in large 

earthenware vessels as well as cinerary urns were found side by 

side in the same space. We are still trying to determine whether 

the two different burial methods reflect two different aspects of 

the same culture or whether they represent two different cultural 

contexts. The Marmaray excavations can be qualified as leading 

light for the overall evaluation of human history, and of the last 

10 thousand years’ natural environment. Above all, we discovered 

human footprints on clay soil, at a layer 8,2 meters under sea 

level. We established that the layer with the footprints dried 

before the sea bottom was covered with sand and this natural 

phenomenon allowed the preservation up until our days of these 

footprints. This is the first known example of footprints found 

during an excavation in Turkey, a very rare discovery in itself. 

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Arşivi 

MÜZE DERGİ: Which one of these various discoveries was the 

most exciting from an archaeological stand? 

ZEYNEP KIZILTAN: The Neolithic Age footprints constitute the 

foremost discovery originating from Yenikapı excavations. They 

lend a tangible identity to the abstract notion of İstanbul’s first 

inhabitants having lived here 8000 years ago. They paved the way 

to the meeting of history’s “footsteps” with our present time. The 

artefacts from Theodosius Harbour and vicinity are important in 

analyzing Neolithic settlements’ characteristics and ethnographic 

history. In short, Yenikapı excavations contributed greatly to the 

history of İstanbul, one of world’s oldest urban agglomerations. 

MÜZE DERGİ: Did only Turkish archaeologists participate in 

these efforts? 

ZEYNEP KIZILTAN: At the excavations carried out uninterrupted 

since 2004 under the leadership of the Archaeological Museums 

of İstanbul, operating sometimes in three successive daily shifts, 

work hundreds of workers, archaeologists, art historians, curators, 

restoration experts and architects, together with experts and 

scientists from relevant departments of various Turkish and 

foreign universities. The Marmaray and Metro archaeological 

excavations, which are completed to a great extent, are still being 

conducted without interruption by the experts of our museum, 

thanks to their commitment and dedication, in spite of the 

existing difficulties. 

35

36 

SÖYLEŞİ 

Interview 

DÖSİMM: 

Kültüre ve Sanata Can Suyu 

kiev’deki bir müzede toplu iğne başına satranç takımı işleyen sanatçının 

sergisini istanbul’a getirmek... ya da bir ingiliz’e, daha londra’daki evinin 

kapısını kilitlerken istanbul’daki ayasofya’nın kapısını açmak. 

türkiye’nin dört bir köşesindeki müzelerin -deyim yerindeyse- ‘tozunu 

almak’... unutulanları hatırlayıp, en iyi bildiklerimizi yeniden görme 

heyecanını yaşatmak... üstelik bunları devletten para almadan ‘kendisi 

kaynak yaratarak’ gerçekleştirmek... dösimm işte böyle bir misyonu 

üstlendi ve daha yolun başında, projeleriyle ‘zor’ denileni başardı. 

DÖSİMM: LIFE LINE SUPPORT FOR HISTORY, CULTURE AND ART 

TO BRING TO İSTANBUL THE EXHIBITION OF AN ARTIST WHO DRAWS CHESS PIECES ON A PINHEAD IN A KIEV 

MUSEUM. OR TO OPEN THE DOORS OF THE HAGIA SOFIA TO A BRITISH GENTLEMAN WHILE HE IS STILL LOCKING 

HIS HOUSE DOOR IN LONDON. TO REMOVE ’THE DUST’-SO TO SPEAK- OF MUSEUMS INTURKEY... TO BRING TO 

DAYLIGHT FORGOTTEN TREASURES AND REDISCOVER WHAT WAS CONSIDERED TO BE BEST KNOWN... AND TO 

DO ALL THIS WITHOUT STATE BUDGET FUNDS, BY ‘CREATING ITS OWN RESOURCES’... SUCH A MISSION WAS 

TAKEN ON BY THE REVOLVING FUND ADMINISTRATION CENTRAL DIRECTION OF THE MINISTRY OF CULTURE AND 

TOURISM (DÖNER SERMAYE İŞLETMESI MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ-DÖSİMM) WHO SUCCEEDED IN FOLLOWING 

THROUGH WITH WAS CONSIDERED ‘HARD TO ACHIEVE’, BY VIRTUE OF ITS CREATIVE PROJECTS.

Müzekart, Müzekart+, Museum Pass gibi Türkiye’nin kültür sanat 

hayatında devrim yaratan uygulamaların arkasında genç bir bürokratın 

imzası var. Ülkenin kültürel ve tarihi değerlerinin daha fazla insan 

tarafından keşfedilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla yola 

çıktıklarını dile getiren DÖSİMM Merkez Müdürü Murat Usta, olay 

yaratan projelerinin nasıl şekillendiğini, uygulama aşamasında karşılaştıkları 

güçlükleri ve yeni projelerini MÜZE DERGİ’ye anlattı. 

MÜZE DERGİ: Son yıllarda müzecilik alanındaki uygulamaların 

arkasında Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez 

Müdürlüğü yani DÖSİMM imzasını görüyoruz. Bu imza ne anlama 

geliyor? 

MURAT USTA: Öncelikle şunu söylemem gerekiyor: Kültür ve Turizm 

Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, Türkiye’de kendi 

kanunu olan tek döner sermaye işletmesidir. ‘Döner sermaye’ denildiğinde 

insanların aklına hastaneler ve üniversiteler gelir. Buralardaki 

döner sermaye işletmeleri, bir anlamda ‘paranın trafik polisliğini yapan’ 

kurumlardır. Bizim bu kurumlardan farkımız, katma değer yaratmamız 

ve tanıtım faaliyetlerinde bulunuyor olmamızdır. DÖSİMM olarak 

ülkenin kültürel ve tarihi değerleriyle ilgili projeler üretiyor, geliştiriyor, 

tarihi ve kültürel mirasımızın tanıtımına katkıda bulunuyoruz. 

MÜZE DERGİ: DÖSİMM’in gelir kaynakları ve harcama kalemleri 

nelerdir? 

MURAT USTA: Bizim en önemli gelir kaynağımız, müze ve örenyerlerinin 

gişeleri. Turizm arazi tahsisleri sırasında girişimcilerden alınan alt 

yapı katkı payları, kütüphane ve kültür merkezlerindeki kafeteryalar, çay 

ocakları ve otoparklardan da gelir elde ediyoruz. Bunlardan elde 

ettiğimiz gelirle de Türkiye’de yürütülen bilimsel kazılara destek 

veriyoruz. Türkiye’de şu anda 100’ün üzerinde kazı devam ediyor ve 

sadece bu kazılara aktardığımız miktar 12 milyon TL. Ülkenin tarihi 

değerlerinin korunması ve restorasyonu ile bu değerlerimizin tanıtımına 

maddi destek sağlıyoruz. Bakanlık bütçesinin destek birimi gibi 

çalışıyoruz. Tabii ki personel giderlerimiz de var. Hazineden para 

almadan işlerimizi yürütüyoruz. Bunun için de kaynak yaratmak 

mecburiyetindeyiz. 

“SAÇ TELLERİNE GÜL RESMİ 

YAPAN SANATÇIYI 

TÜRKİYE’DEKİ SANATSEVERLE 

BULUŞTURMAK...” 

MÜZE DERGİ: Bu projeler sayesinde artan gelir hangi kaynaklara 

aktarılacak? 

MURAT USTA: Öncelikle tüm müze ve örenyerlerimizin durumlarını 

belgelemek üzere incelemelerde bulunacağız. Sonra bu müze ve ören 

yerlerini, web sitesi, yol levhaları, bahçe, giriş-karşılama üniteleri, 

depoları, aydınlatması, teşhir-tanzim kalitesi ile ziyaretçi ve sergilenen 

eser sayısına göre sınıflandıracağız. Bu sınıflandırma sonucu da tüm 

müze ve örenyerlerinin bir standarda kavuşmasını sağlayacağız. 

Diğer yandan da müzelerimizin yaşayan alanlar olması için çalışacağız. 

Dünya sanatının çeşitli örneklerini Türkiye’deki müzelerimizde 

sergilemek istiyoruz. Örneğin eserleri Kiev’deki müzelerde sergilenen 

çok önemli bir sanatçı var. Bu sanatçı mikro eserler üretiyor, mesela 

saç tellerine gül resmi çiziyor, iğne deliğine piramitler ve kervan 

nakşediyor. Londra’da açılan ‘İslam Medeniyeti Bilim ve Teknolojileri’ 

sergisi oldukça dikkat çekici bir etkinlikti. Bu tip sergileri Türkiye’deki 

izleyiciyle buluşturarak, bu yolla müze ziyaretlerini alışkanlık haline 

getirmek istiyoruz. 

MÜZE DERGİ: Peki siz iyi bir müze ziyaretçisi misiniz? 

MURAT USTA: İyi bir müze ziyaretçisi olduğumu söyleyebilirim. 

Gittiğim her şehirde müzeleri ziyaret ederim. Müzeler hayal gücünün 

tetiklenmesi anlamında önemli mekanlar. Mesela Ayasofya’nın 

merdivenlerinden çıkarken o taşlara daha önce kimlerin bastığını, 

orada ne büyük entrikaların, aşklar yaşandığını hayal etmezseniz, 

A young civil servant, Murat Usta, DÖSİMM’s Central Director, is the 

man behind a series of revolutionary new practices, such as the 

Museum Card, the Museum Card Plus, the Museum Pass, injected 

into Turkey’s cultural and artistic life. Murat Usta, who says that 

their initial goal was to give a greater number of people the possibility 

of getting to know their country’s cultural and historical heritage 

and to sensitize future generations, portrayed to MÜZE DERGİ, the 

genesis of their projects. 

MÜZE DERGİ: The new practices introduced in recent years into the 

management of museums in Turkey bear the signature of DÖSİMM. 

What is the significance of this signature? 

MURAT USTA: First of all, it is important to underline that DÖSİMM 

is the sole revolving fund administration established through special 

legislation. The revolving fund administrations in hospitals and 

universities function merely as control mechanisms supervising the 

utilization of financial resources. Our difference is that we create 

added value and undertake promotional activities. 

MÜZE DERGİ: What are the income sources of DÖSİMM and its 

expenditure items? 

MURAT USTA: The fees charged at museums’ and historical sites’ 

entrances constitute our main source of income. The infrastructure 

contribution shares emanating from the land parcel allocation 

procedure to touristic establishments is another one. We also 

receive revenues from cafeterias and libraries at cultural centres, tea 

shops and parking lots. We use funds coming from these sources to 

support archaeological work; we allocated 12 million (TL) Turkish 

Pounds to over 100 excavations currently performed in Turkey. 

Moreover, we contribute financially to the preservation and maintenance 

of our national cultural heritage and its worldwide promotion. 

We also have personnel costs. 

MÜZE DERGİ: For which purpose do you intend to use the income 

generated through your projects? 

MURAT USTA: We will document the present condition of all our 

museums and historical sites for standardization purposes. We will 

draw up a categorized list of all our museums and historical sites, 

according to certain criteria such as their website, their signboards, 

gardens and courtyards , their entrance and reception units, storages, 

lighting units, display and disposition schemes, the number of 

their visitors and the number of displayed artefacts and, undertake 

improvements accordingly. 

“TO BRING TOGETHER THE ARTIST 

DRAWING ROSES ON A HAIR 

STRAND WITH THE ART-LOVING 

PUBLIC IN TURKEY...” 

On the other hand, we are working on turning our museums into 

living spaces. By presenting to our public various art exhibitions 

from around the world like the work of an artist producing micro art 

such as drawing roses on a hair strand, carving pyramids and 

caravans in the eye of a needle, from Kiev museums or, the ‘Islamic 

Art Exhibition’ an event which took place in London, we intend to 

turn museum visits into a popular activity. 

MÜZE DERGİ: Are you an enthusiastic museum visitor yourself? 

MURAT USTA: I am trying to be one. I visit museums in every 

country, every city I travel to. I believe that museums play an 

important role in stimulating one’s imagination. For instance, if 

climbing the stairs of the Hagia Sophia does not trigger your 

imagination on those historical personalities who once stepped on 

37

38 

DÖSİMM Merkez Müdürü Murat Usta Zeugma 

Müzesi’nde incelemelerde bulundu. 

DÖSİMM Central Director Murat Usta at the 

Zeugma Museum. 

hayatı noksan yaşıyorsunuz demektir. Ben her insanın içinde böyle 

bir potansiyel olduğuna inanıyorum. Bu potansiyeli harekete 

geçirmek istiyoruz. 

MÜZE DERGİ: Müzekart, Müzekart+ ve Museum Pass İstanbul 

kartları insanları müzelere çekti, ciddi bir satış başarısı yakaladı. Bu 

kartlar içerik açısından daha zenginleşecek mi? 

MURAT USTA: Müzekart halkımızı müzelerle buluşturmak için 

attığımız ilk ciddi adımımızdı. Müze gezme alışkanlığı yaratmak ve 

hedef kitlemizle iletişim halinde olmak açısından önemli bir başarı 

yakaladı. Zaten 20 TL karşılığında bir yıl boyunca 300’ü aşkın müze 

gezme imkanı yaratmanın ticari bir proje olmadığı ortada. Geldiğimiz 

seviye itibariyle 2 milyon 250 bin Müzekart satılmış durumda. 

“ÖRNEĞİN BİR İNGİLİZ 

VATANDAŞI 

EVİNDEN ÇIKMADAN...” 

Ardından, “Müzekart nasıl bir şehir kartına, bir aile kartına, bir 

kültür sanat kartına dönüşür” sorularını sormaya başladık. Müzekart+ 

bu düşüncenin ürünü. Türkiye’deki tüm özel müzeleri, kültür 

sanat kurumlarını bu karta dahil etmeyi hedefliyoruz. Kartın 

kapsamı hızla genişleyecek, kart sahipleri daha fazla kültür sanat ve 

eğlence faaliyetiyle daha uygun fiyatlarla buluşacak. Kültür sanat 

faaliyetlerinin içinde bulunmayı seven herkesin cebine bu kartı 

koyacağız. 

Museum Pass İstanbul, dünyanın tüm önemli kentsel turizm 

destinasyonlarında kullanılmakta olan şehir kartlarının ülkemiz 

turizmine kazandırılması amacıyla uygulamaya konuldu. Bu kart 

Türkiye’ye gelen yabancı konuklarımıza 72 saat süreyle İstanbul’da 

Bakanlığa bağlı tüm müzeleri ücretsiz gezme imkanı tanıyor. 

Kartlarımızı prestijli otellerin resepsiyonlarında satışa sunarak bir 

anlamda gişeyi turistin ayağına getiriyoruz. Ancak bu kartların 

internet üzerinden yabancılara satılması ve Türkiye’nin yurtdışı 

tanıtım ofislerindeki görevliler aracılığıyla sahiplerine ulaştırılması 

da söz konusu. Örneğin, bir İngiliz vatandaşı evinden çıkmadan, 

internetten kredi kartıyla Museum Pass satın alacak, bu kişiye kartı 

teslim edilirken aynı zamanda Türkiye’yi tanıtan her türlü materyal 

de ulaştırılacak. Museum Pass uygulamasının Antalya, Muğla, 

Nevşehir ve İzmir illerinde de hayata geçirilmesini planlıyoruz. 

MÜZE DERGİ: Açıklamalarınız için teşekkür ediyor başarılarınızın 

devamını diliyoruz. 

these stairs and what sort of intrigues occurred there and which 

great love stories took place, then you are really missing an essential 

vein of life. 

MÜZE DERGİ: The Museum Card, Museum Card Plus and Museum 

Pass helped mobilize people into visiting museums and achieved a 

considerable sale success. Are these cards to be up-graded with 

additional service components? 

MURAT USTA: The Museum Card was our first serious incentive to 

stimulate our peoples’ interest for museums. The project’s objective 

was to reach and motivate the public at large. It was a success. 

Offering a yearlong opportunity to visit over 300 museums for 20 

Turkish Pounds through this card is certainly not a commercial 

venture. Up to this date, we sold a total of 2 million 250 thousand 

Museum Cards. Then, we thought about ways and means of developing 

the card practice into different varieties such as a city card, a 

family card, a culture and art card etc. The Museum Card Plus is the 

result of this reflection. As next step, we intend to invite also the 

private museums as well as various other art and culture institutions 

to join our project. The scope of the card would then be extended so 

as to allow cardholders to enjoy a greater variety of culture, art and 

entertainment events for reasonably reduced prices. 

The Museum Pass for the use of foreign visitors to Turkey was 

inspired from city cards utilized in major urban tourism destinations 

around the world. This pass grants free of charge entrance to all 

national museums in İstanbul for 72 hours. It is on sale at reception 

desks of hotels. We plan to put this pass on sale through the 

internet and through Turkish tourist information offices abroad. This 

“FOR INSTANCE, A BRITISH 

GENTLEMAN BEFORE LEAVING 

HIS HOUSE...” 

would allow, for instance, a British citizen to purchase a Museum 

Pass through internet with his credit card and his pass would be 

delivered to him at home along with information material on 

Turkey. Further tourist destinations such as Antalya, Muğla, 

Nevşehir and İzmir will soon be included in the project. 

MÜZE DERGİ: We thank you for your explanations and wish you 

continued success.

Yakın Plan DÖSİMM 

MÜZE DERGİ: Projelerinizin planlanması ve hayata geçirilmesi 

aşamalarında ne gibi güçlüklerle karşılaştınız? 

MURAT USTA: Daha önce de belirttiğim gibi hazineden kaynak 

almadan, devlete artı yaratmak mecburiyetinde olan bir kurumuz. 

Benden önceki DÖSİMM Müdürü olan arkadaşım Tolga Tuyluoğlu 

ile birlikte neler yapabileceğimizi düşündük ve bu projeleri şekillendirdik. 

Kültür ve Turizm Bakanımız Sayın Ertuğrul Günay’a 

fikirlerimizi aktardık. Onun görüşlerinden faydalandık, desteğini 

arkamıza aldık ve projeleri hayata geçirdik. Bu projelerin yaşama 

geçirilmesi sırasında DÖSİMM ticari ve bürokratik açıdan, Sayın 

Bakanımız Ertuğrul Günay da politik açıdan büyük risk aldı. 

Müzekart projesi ve diğer ihalelerimiz başarıya ulaşmasıydı, tüm 

Bakanlık bürokrasisi çok ciddi eleştiriler alırdı. Ancak doğru şekillendirilmiş 

bu projeler büyük başarı sağladı. Karşılaştığımız bir başka 

sorun ise, projelerin anlatılması noktasında oldu. Başta insanlar 

yapılan hizmet alımı anlaşmalarını, ‘müzeler satılıyor’ gibi algıladı. 

Hiçbir şeyin satılmadığını anlatmak zorunda kaldık. Gelişmiş tüm 

ülkelerde müzeler yaşayan sosyal alanlardır ve buralarda da farklı 

yüklenici kuruluşlar hizmet verir. Biz de bu modeli esas aldık. Devleti 

kürek çeken olmaktan çıkarıp, dümen tutan, gemiye yön veren 

haline getirdik. Bütün bunları yaparken de Sayın Bakanımız Ertuğrul 

Günay’ın desteğinden ve görüşlerinden faydalandık. Kendisine bize 

verdiği destek ve kamu kaynaklarının kullanımı konusundaki 

gösterdiği hassasiyet için teşekkür etmek isterim. 

MÜZE DERGİ: Kaynak yaratmak için imza attığınız projelerden 

de bahsedebilir misiniz? 

MURAT USTA: Müze ve örenyerleri gişelerinin işletimi ve modernizasyonu, 

müze mağazalarının ve kafeteryalarının açılması, elektronik 

rehberlik hizmetinin sağlanması alanlarında açtığımız ihaleler 

kaynak yaratma çabamızın sonuçları olarak ortaya çıktı ve çok da 

başarılı oldu. Türkiye çapında Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı 

48 müzenin 52 gişesinin işletmesini ve modernizasyonu ihalesini 

TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı kazandı. Müze mağazalarının işletmesi 

ihalesini ise Bilkent Üniversitesi’nin bir alt kuruluşu olan Bilintur 

firması kazandı. Ayrıca müze ve ören yerlerinde elektronik rehberlik 

hizmetleri verilmesi konusunda da bir hizmet alımı anlaşmasına imza 

attık. Bunlardan da çok ciddi bir biçimde kaynak elde ettik. 

DÖSİMM bu projeler sonucunda gelirini neredeyse üçe katladı 

diyebilirim. 

MÜZE DERGİ: DÖSİMM’in kültür sanat alanındaki diğer çalışmalarından 

bahsedebilir misiniz? 

MURAT USTA: GES bizim geleneksel el sanatlarına destek 

olduğumuz mağazalar zinciri. Buralarda hem üreticiyi destekliyor 

hem de geleneksel el sanatlarımızın yaşatılmasına katkıda bulunuyoruz. 

Bunun yanı sıra, özel sektörün çok ilgi göstermediği alanlarda 

prestij kitaplar yayınlıyoruz. 

En son kitabımız, 

‘Türkiye’nin Endemik 

Bitkileri’ isimli bir çalışma. 

Bu çalışmaya Kültür ve 

Turizm Bakanlığı Teftiş 

Kurulu’nda Baş Müfettiş 

olarak görev yapan 

arkadaşımız Sayın Hasan 

Torlak önayak oldu. 

Orjinali Topkapı Sarayı 

Müzesi’nde bulunan Ahmet 

Karahisari’nin Kuran-ı 

Kerim’inin tıpkı basımını 

yaptık. Yayınlarımızı 

sürdürmek niyetindeyiz. 

Close up on DÖSİMM 

MÜZE DERGİ: What sort of problems did you have to deal with 

while planning and implementing your projects? 

MURAT USTA: As I mentioned earlier, we are an institution which 

has to generate added value, in addition to creating its own income. 

Together with my friend and colleague Tolga Tuyluoğlu, my 

predecessor as Director of DÖSİMM, we put heads together and 

ended up working out the above projects. Our Minister of Culture 

and Tourism, Ertuğrul Günay supported our projects and contributed 

his own ideas. While doing so, the Minister was taking a political 

risk, and for us at DÖSİMM, risks of a commercial and bureaucratic 

nature were involved. Had we not achieved success with our Museum 

Card and other projects, the entire ministerial civil service would 

have been exposed to harsh criticism. Happily, these well-conceived 

projects yielded positive results. Another sticking point emerged 

during the explanation phase of our projects; some people perceived 

the envisaged service purchase contracts to be put into effect at 

museums, as if national patrimony was being sold out. We had to 

make clear that such contracts aimed at providing useful services to 

visitors in social areas of the museums are common practice in 

developed countries around the world and that nothing was being 

sold. We owe gratitude to our Minister, Ertuğrul Günay, for 

providing us guidance through his own views, for his personal 

commitment in favour of our projects and his meticulous approach 

to proper utilization of public funds. 

MÜZE DERGİ: Would you please also tell us about your projects 

aimed at generating income? 

MURAT USTA: The modernization and operation of ticket booths 

of museums and historical sites, the tender bids concerning museum 

shops and cafeterias, the introduction of audio guide devices rental 

at museums, originated from our objective to create funds and 

yielded fruitful results. The TÜRSAB-MTM Joint Venture was 

awarded the modernization and operation contract of the 52 ticket 

booths of 48 museums around Turkey under the administration of 

the Ministry of Culture and Tourism. Bilintur, a subordinate 

institution of Bilkent University was entrusted with the operation of 

Museum Shops. The service purchase agreement for the rental of 

audio guide electronic equipment is yet another of these contracts 

which generated substantial revenue. Eventually, DÖSİMM has 

almost tripled its overall income thanks to these projects. 

Furthermore, we plan to make three dimensional films to be screened 

at museums and historical sites. The historical importance of the 

visited location, lifestyles of local populations, historical events 

having taken place in that area will be presented in visual display. 

We think that the visit of a museum after watching such a movie 

will be more meaningful. We will also introduce inter-active 

techniques and for children, entertaining and instructive games 

related to the themes of the museum. 

MÜZE DERGİ: Would you please dwell upon further activities of 

DÖSİMM in the art and culture field? 

MURAT USTA: The chain of traditional arts and crafts stores, GES 

(Geleneksel El Sanatları) is a sale system through which we support 

traditional handicrafts, encourage production and contribute to the 

preservation of cultural heritage. We also publish prestige books in 

various related fields. Lately, we issued a book on Turkey’s Endemic 

Plant Species, based on a research executed by Hasan Torlak, our 

friend and colleague from the Ministry of Culture and Tourism. We 

printed the facsimile edition of the historic Koran by Ahmet 

Karahisari, the original of which is at the Topkapı Palace Museum. 

We will carry on with our publication activity. 

39

40 

önce kurucusunun 

adına ithafen ‘silifke’ 

dendi. daha sonra 

romalılar geldi 

ve o adı ‘zeugma’ 

yani ‘köprü’ olarak 

değiştirdi. yüzyıllar 

boyunca uygarlıkların 

yollarının kesiştiği 

o köprü, şimdi dünü 

bugüne taşıyor. hem 

de dünyanın en büyük 

mozaik müzesi ve o 

müzenin gözbebeği 

‘çingene kızı’ ile! 

MEDENİYETLER KÖPRÜSÜ 

BRIDGE OF CIVILIZATIONS 

THE ANCIENT CITY OF ZEUGMA, LOCATED ON 

THE RIVER EUPHRATES, ORIGINALLY CALLED 

“SELEVKAYA EUPHRATES” (SİLİFKE) AFTER THE 

NAME OF ITS FOUNDER SELEVKOS NIKADOR 

WAS CONQUERED LATER BY THE ROMAN 

EMPIRE AND ITS NAME WAS CHANGED INTO 

ZEUGMA TO MEAN “BRIDGE-PASSAGE.” AT THE 

CROSSROADS OF GREAT CIVILIZATIONS FOR 

CENTURIES, NOWADAYS ZEUGMA IS BRIDGING 

THE PAST WITH THE PRESENT BY VIRTUE OF ITS 

MUSEUM OF MOSAICS, THE LARGEST IN THE 

WORLD OF ITS KIND AND, PARTICULARLY WITH 

THE FAMOUS GYPSY GIRL MOSAIC!

nce ‘sondan’ başlayalım. Gaziantep’te Tekel İçki 

Fabrikası’nın yerine kurulan Zeugma Mozaik Müzesi, 

9 Eylül’de düzenlenen görkemli bir törenle kapılarını 

açtı. Müze, bu toprakların göz kamaştırıcı zenginliğine 

yepyeni bir örnek verdi. Arkeoloji ve sanat tarihi 

açısından birbirinden önemli bulgulara ev sahipliği yapan bu müzede 

neler yok ki? Kamuoyunca Çingene Kızı olarak bilinen ‘Mainad ‘ ve 

‘Dionysos’un Düğünü’ mozaikleri... Yüzlerce metre kare mozaikle süslenmiş 

‘Poseidon’ ve ‘Euphrates’ villaları... Bu villalardan çıkan eserler 

ve daha niceleri! 

Türkiye’de pekçok kişi, Zeugma’dan, Birecik Barajı inşaatı ile haberdar 

oldu. Oysa öykü, günümüzden 80 yıl önceye kadar uzanıyor. Zeugma 

Antik Kenti’nde ilk araştırmalar, 1931 yılında başlamış ve 1971 yılına 

kadar Gaziantep Müze Müdürlüğü tarafından sürdürülmüş. Ancak 

Zeugma’nın Türkiye ve dünya kamuoyunca tanınması 2000 yılına 

rastlıyor. Valiliğin desteğiyle sürdürülen kazı çalışmaları sırasında, ‘ikiz 

villalar’ olarak da adlandırılan Poseidon ve Euphrates villaları ortaya 

çıkartılıyor. Romalı asillere ait olan villaları bu kadar önemli kılan, neredeyse 

her duvarının, hatta tabanlarının bile, her biri birer santimetrekareden 

küçük milyonlarca teseradan oluşan mozaik panolarla bezenmiş 

olması. Bu mozaikler, şaşkınlık uyandıracak kadar detaylı... Her panoda 

anlatılan sahneler, birer film karesiymiş kadar canlı ve etkileyici... Üstelik 

bu villalardan çıkan eserler sadece mozaik tablolarla da sınırlı değil. 

Örneğin bronz bir Mars heykeli, ya da dönemin yaşamına ait detayları 

gözler önüne seren ve her biri birer sanat eseri niteliğindeki küçük objeler... 

Her bulgu heyecanı artırıyor. Yanı sıra bir tartışmayı alevlendiriyor. 

Zeugma gündemi 

Bir yanda her biri paha biçilemez güzellikte mozaik tablolar, heykeller, 

antik hamamlar, çeşmeler, sütunlar, diğer yanda ise Türkiye’nin elektrik 

ihtiyacının gündeme getirdiği Birecik Barajı... 

1985 yılında inşaatına başlanan Birecik Barajı’nın su tutmaya başlaması 

MÜZELER 

Museums 

Yazı-Text 



Zeugma Mosaics Museum was ceremoniously inaugurated on 9 

September 2011 in Gaziantep, arousing admiration as yet another 

project witnessing to the fascinating richness of this country’s 

historical heritage. The ’Maenad’(female followers of Dionysos) 

mosaic known also as ‘Gypsy Girl (Gaia) Mosaic’, the ‘Dionysos’ 

Wedding’ Mosaic and the twin Roman villas ‘Poseidon’ and ‘Euphrates’ 

partly rebuilt inside the museum, decorated with hundreds 

square meters of mosaics, are among the invaluable pieces of the 

museum. 

In Turkey, the public at large acknowledged the existence of Zeugma 

first in relation with the Birecik Dam construction project. However, 

archaeological work had been going on for the last 80 years at the 

ancient city of Zeugma, where the first research started in 1931 and 

carried on until 1971 under the leadership of Gaziantep Museum 

archaeologists. But, the worldwide fame of Zeugma came forth from 

the year 2000 onwards, when, during the salvage excavations 

performed that year by Gaziantep Museum archaeologists to save 

Zeugma treasures from being submerged by waters of the Birecik 

Dam, the twin villas ‘Poseidon’ and’ Euphrates’ were uncovered. 

These villas, belonging to Roman nobility, which stood side by side, 

were burned and razed by the Sassanids in 252. The fact that they lay 

under three metres of rubble had protected them from treasure 

hunters, and their colourful frescoes, mosaic pavements and other 

artefacts were almost intact. Their walls and floors were almost 

completely covered with mosaics made of millions of tiny tesserae, 

individual tiles smaller than 1cm 2 each. These mosaics, which can 

be admired now at the Zeugma Mosaics Museum, are so detailed 

that each scene portrayed on them appears alive like a movie scene. 

There are also a multitude of various other objects originating from 

these houses, like a bronze statue of Mars and hundreds of other 

artwork like artefacts, revealing the details of lifestyles of their era. 

Each new find arouses renewed emotions and fuels new discussions. 

41

ile ikiz villaların gün yüzüne çıkışı tam da aynı tarihlere denk düşüyor. 

İkiz villalardan çıkartılan eserlerin bir bölümü Gaziantep Müze Müdürlüğü 

depolarına kaldırılırken, bir bölümü de sulardan etkilenmeyecek 

koruma bölgelerine alınıyor. Ancak bu muhteşem eserlerin gözlerden 

uzak depolarda tutulması da mümkün değil. Bir süre sonra aranan 

mekan bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2008 yılında, bir zamanlar 

Tekel İçki Fabrikası olarak kullanılan, fabrikanın kapanmasının ardından 

madde bağımlılarının kullandığı bir harabeye dönüşen binanın yerine 

dünya standartlarında bir müzenin inşaatına başlıyor. 

Kaba inşaatı 2010 yılında biten Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi açılır 

açılmaz, dünyadaki en büyük mozaik müzesi olan Tunus’taki Bardo 

Müzesi’nin unvanını elinden alıyor. Yaklaşık 55 milyon dolarlık yatırımla 

hayata geçen ve 30 bin metrekarelik kapalı sergi alanı bulunan müzenin 

koleksiyonunda, şimdilik bin 700 metrekare mozaik eser var. Uzmanlar 

‘şimdilik’ sözcüğünün altını çiziyor. Restorasyon çalışmaları sonrasında, 

sergilenen mozaiklerin 2 bin 500 metrekareyi bulacağını belirtiyor. 

Öykünün başı: Bir kent kuruluyor 

Sonrası sonraya kalsın. Biz şimdi öykünün başına dönüyoruz. Yani, adı 

bugün bile Silifke ile yaşayan Suriye Kralı Selevkos Nikator’un kararına... 

Nikator, M.Ö. 300 yılında, günümüzdeki Nizip ilçesi sınırları içinde 

bir kent kurar... Kentin adı, Fırat Nehri ve kurucusunun isminin birleşmesinden 

doğan ‘Selevkos Euphrates’tir yani Fırat Silifkesi! 

M.Ö. 64 yılında Roma hakimiyetine geçen kentin adı değişir, köprügeçit 

anlamına gelen Zeugma olur. Kent, ticari ve askeri üsse dönüşürken, 

Fırat kıyılarında birbirinden lüks yamaç villaları inşa edilir. 

Roma İmparatorluğu’nun en büyük dördüncü kenti olan Zeugma hızla 

zenginleşirken, istilacı komşuların hedefi haline gelir. Kent, M.S. 252’de 

Sasani Kralı 1. Şapur’un işgaliyle, yakılıp, yıkılır. Müze, işte, kentin 

kuruluşundan, yükselişine ve yıkımına kadar geçen bu dönemi anlatan 

eserlerle dolu. 

Roma’nın, bugün Orta Doğu dediğimiz, o günün uzak coğrafyasına olan 

büyük iştahı... O iştahla çıktığı yolculukta adım adım yayılması... Ve 

gittiği her yere uygarlığının damgasını vurması... Zeugma, yani ‘Köprü’ 

bunun izlerini günümüze ulaştırıyor. İnsanlığın ilk büyük uygarlıklarından 

Roma, müzedeki eserleriyle bugünü selamlıyor. 

Zeugma agenda 

On the one hand priceless mosaics, sculptures, antique baths, 

fountains, columns, on the other, the Birecik Dam project underway 

since 1985 and Turkey’s energy needs... 

The discovery of the twin villas coincided with the completion of 

the dam in 2000, so that salvage work became necessary before it 

retained water. The artefacts were partially taken under protection 

at the Gaziantep Museum and partially transferred to safe areas 

outside the submersion zone. However, it was not fair to keep 

these magnificent pieces in storage rooms. The search for an 

appropriate exhibition space led to the launching in 2008, of a new 

museum project on the emplacement of the former liquor factory 

in Gaziantep. 

The Zeugma Mosaics Museum now open since 9 September, is the 

largest mosaics museum in the world taking this title over from the 

Bardo Museum in Tunis which was holding the title up to this date. 

Realized with a global investment cost of 55 million US dollars, it 

shelters a total of 30 thousand m 2 covered exhibition space. At this 

stage, 1.700 m 2 of mosaics are already on display; once the restoration 

of the remaining mosaics is completed, the total surface area of 

the mosaics on display at the museum will come up to 2 thousand 

500 m 2 . 

Story’s prologue: Foundation of a city 

The ancient city of Zeugma, located on the river Euphrates near 

present-day Turkish city Nizip/Gaziantep, was originally named 

“Selevkaya Euphrates” (Turkish: Fırat Silifkesi) after Selevkos Nikador, 

one of the generals of Alexander the Great, who founded the 

city in 300 B.C. In 64 B.C. Zeugma was conquered and ruled by the 

Roman Empire and with this shift the name of the city was changed 

into Zeugma to mean “bridge-passage.” (Silifke survived as the name 

of another Turkish town near Mersin). During Roman rule, the city 

developed into a rich commercial centre due its geo-strategic 

location on the Silk Road and a military base as home of a Roman 

legion. High ranking Roman officials built luxury villas on the flanks 

of the Euphrates while Zeugma was growing into the fourth biggest 

city of the Roman Empire. In 252, Zeugma experienced an invasion 

and it was fully destroyed by the Sassanid King, Shapur I. The 

Museum shelters artefacts originating from that prosperous period 

of two hundred years reflecting an era of refined art and culture and 

the sophisticated lifestyles of the Roman elite.

Ziyaretçileri Athena karşılıyor 

Zeugma Mozaik Müzesi’nin tasarımı sırasında, Antik Zeugma’nın, 

Gaziantep’in tam ortasında canlandırılması amaçlanmış. Müzenin 

girişinde, kentin koruyucusu olan Tanrıça Athena’nın dev mermer bir 

heykeli yer alıyor. Akıl, sanat, bilgelik ve barış tanrıçası Athena’nın heykeli 

önünden geçip ana binaya giren konukları, Herakles ve Helios betimli 

anlaşma stelleri karşılıyor. Kommagene Kralı Antiokhos’un, Doğu ile 

Batı arasında yürüttüğü denge siyasetini anlatan stellerinin ardından, 

ziyaretçileri muhteşem bir tablo karşılıyor; Eros ve Psyche mozayiği! Aşkı 

anlatan bu eserin kenarında, Kointus Kalpornius isimli Zeugmalı mozaik 

sanatçısının imzası göze çarpıyor. Müzenin giriş katında, kentin adını 2 

bin yıl sonra tekrar dünyaya duyuran Poseidon ve Euphrates villaları tüm 

güzelliğiyle gözler önüne seriliyor. Bu iki villa avluları, odaları, mozaikleri 

ve freskleri ile birlikte bu müzenin içinde yeniden hayat buluyor. Her biri 

en az yarım milyon parçadan oluşan mozaik panolarda, Denizler Tanrısı 

Poseidon, mitolojik kahraman Perseus yeniden can buluyor. Mitoloji 

ve gerçek, 21’nci yüzyıl ile Antik Dönem birbiri içinde kayboluyor. Bu 

görkemli manzarayı da duvarlara asılan Zeugma fotoğrafları tamamlıyor. 

Ziyaretçiler bu sayede villaların nasıl bir arazi içinde konumlandığını 

ve dışarıdan bakıldığında nasıl göründüğünü daha iyi anlama fırsatına 

kavuşuyor. 

Talanın fotoğrafı! 

Ön salondan sağa doğru devam edildiğinde ise, Zeugma Mozaik 

Müzesi’nin ziyaretçilerini, bir yandan hayranlık öte yandan da üzüntü 

yaratan bir tablo karşılıyor; Dionsysos’un Düğünü mozayiği! 

Bölgede kazılar devam ederken, korunmak üzere demir kafesle çevrilen 

bu muhteşem mozaik, ne yazık ki tüm önlemlere rağmen talandan kurtarılamamış. 

Bir tünel kazıp demir kafesi aşmayı başaran hırsızlar, tablonun 

önemli bir bölümünü çalarak kayıplara karışmış. Yürüyüş güzergahı, 

Nehir Tanrıları’nın anne ve babası Okeanos ve Tethys’in resimlerinin yer 

aldığı geometrik desenli mozaiklerle devam ediyor. 

Adalet, akıl ya da aşk... Tıpkı bugün olduğu gibi, Roma döneminde de 

bütün bunlar ‘gölgede’ kalıyordu. Neyin gölgesi mi? Elbette, savaşın! 

Bir çift göz, savaşı hatırlatıyor. Hatırlatmakla da kalmıyor, sanki hemen 

peşinizde olduğunu söylüyor. Sözünü etitğimiz gözler, Mars Heykeli’nin 

altın ve gümüşten yapılmış gözleri. Savaş Tanrısı’nın 1.45 metre boyundaki 

bronz heykeli, müzenin bodrum katındaki bir sütun üzerine yerleştirilmiş. 

Müzenin her yanından rahatça görülebilen heykelde, Mars bir 

elinde mızrak, diğer elinde ise çiçek tutuyor. Bu kompozisyonla, heykel 

benzersiz. Çünkü Mars, ilk kez ‘bereket’ ve ‘savaş’ simgeleriyle birlikte 

sunuluyor. Yine de, çiçeğe aldanmamak gerekiyor. Ne de olsa heykelin 

yüzündeki öfke dolu ifade, sanki “Kazanan mızrak olacak” diyor! 

Biraz ilerdeki Aşk Tanrıçası ise öfkeyi unutturuyor. Afrodit’in Taçlandırılması 

isimli mozaiğin kenarında Samsath Zosimos isimli Antik Dönem 

mozaik sanatçısının imzası okunuyor. 

‘İkiz Villalar’dan detaylar (sol sayfada), 

Poseidon Mozaiği (altta). 

Details from the Twin Villas’ (left page), 

Poseidon Mosaic (below) 

Athena greets the guests 

Zeugma Mosaics Museum was so designed as to resurrect Zeugma 

in the middle of Gaziantep. A huge marble statue of the goddess of 

wisdom and crafts, Athena, protecting goddess of the city, is placed 

directly at the entrance to the museum. Steles inscribed with treaties 

and decorated with Herakles and Helios figures, reflecting the skilled 

diplomacy of King Antiochos of Commagene, followed by the 

magnificent mosaic describing the love story of ‘Eros and Psyche’ 

and bearing the signature of mosaic artist Kointus Kalpornius meet 

the visitors upon their entry in the main building after passing by the 

Athena sculpture. The ground floor is home to the Poseidon and 

Euphrates houses, uncovered in 2000, reconstructed here with their 

courtyards, their rooms whose floors are covered with splendid 

mosaic pavements and walls adorned with magnificent colourful 

frescoes and with mosaic panels depicting the God of the Seas, 

Poseidon and the mythological hero Perseus; each of these panels 

being composed of at least half a million tiny mosaic parts. Zeugma 

photographs hang on the museum walls in order to give visitors the 

opportunity to see the original environment where the villas were 

discovered. 

Picture of the plundering 

Proceeding from the front hall to the right, the visitor is met by 

the mosaic depicting the marriage of Dionysos, god of wine and 

grapes, to Ariadne. Sadly, six of the ten figures portrayed in 

this mosaic were stolen in 1998 through a trench dug by 

antiquity hunters, although it was protected by an iron 

cage during the excavation labour. Following the 

itinerary, one arrives at the geometrically designed 

mosaics depicting Okeanos, the progenitor of river 

gods with his sister and wife Tethys, mother of 

the rivers of the world. 

A pair of eyes, the eyes made of gold and 

silver of the 1,45 m. tall bronze statue of 

Mars, the God of War, placed on a column 

at the basement of the museum, 

43

44 

MUHTEŞEM MÜZEYE 

MUHTEŞEM AÇILIŞ 

Zeugma Mozaik Müzesi’nin açılış töreninde, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 

Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul 

Günay, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık 

Bakanı Mehdi Eker, AK Parti Genel Başkan yardımcıları Hüseyin 

Çelik ve Abdülkadir Aksu, Gaziantep Valisi Erdal Ata, Gaziantep Büyükşehir 

Belediye Başkanı Asım Güzelbey hazır bulundu. Törene eşi Emine Erdoğan 

ile birlikte gelen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, “Bu müze aynı zamanda 

barışın simgesi olan bir müzedir. Diyarbakır da, Gaziantep de, Şanlıurfa da, 

Adıyaman da, Kilis de, Siirt de, Bitlis de, Elazığ da bizim ve bütün Anadolu 

her şehriyle 74 milyon Türk milletinindir.’’ diye konuştu. Müze, ziyarete 

açıldığı ilk gün 3 binin üzerinde kişiyi ağırladı. 

GRAND OPENING FOR A GLORIOUS MUSEUM 

Prime Minister RecepTayyip Erdoğan, Deputy Prime Minister 

Bülent Arınç, Minister of Culture and Tourism Ertuğrul Günay, 

Minister of Family and Social Policies Fatma Şahin, Minister of 

Food, Agriculture and Animal Husbandry Mehdi Eker, Deputy 

Chairmen of the Justice and Development Party, Hüseyin Çelik and 

Abdülkadir Aksu, Governor of Gaziantep Erdal Ata, Metropolitan 

Municipality Mayor of Gaziantep Asım Güzelbey participated at the 

inauguration ceremony of the Zeugma Museum of Mosaics, held on 

9 September 2011. Prime Minister Erdoğan who was accompanied 

by his spouse Emine Erdoğan at the opening, declared: “This 

museum is also a symbol of peace. Anatolia is ours with all its cities, 

Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Kilis, Siirt, Bitlis, Elazığ 

and belongs to the 74 million citizens of the Turkish nation as a 

whole.” 

The museum hosted over 3 thousand visitors on the first day of its 

opening.

Zeugma’nın Mona Lisa’sı 

İkinci katta ise, müzenin en ünlü eseri bulunuyor. Simsiyah taşlarla 

döşenmiş, dar bir labirent müzenin konuklarını, Zeugma’nın simgesi 

haline gelen Çingene Kızı’na hazırlıyor. Labirent, yine simsiyah granitle 

döşenmiş küçük bir odaya açılıyor; Mainad Mozayiği nam-ı diğer Çingene 

Kızı karşınızda. Ürkek, hüzünlü ve meraklı gözleriyle, binlerce yıllık 

bir bakış... Yarısı bir eşarbın altında gizlenmiş kumral saçları, kocaman 

gözleriyle Çingene Kızı tüm ziyaretçileri adeta hipnotize ediyor. Üstelik 

odada nereye giderseniz gidin o gözlerden ve etkisinden uzaklaşılamıyor. 

Gözler, onu izleyeni takip ediyor. Nerede durursanız durun, 

Çingene Kızı size bakıyor. 

Ancak odadan ve etki alanından çıkınca farkediyorsunuz: Çingene Kızı 

aslında küçükmüş! Tıpkı Leonardo Da Vinci’nin Mona Lisa’sı gibi... 

Kendisi küçük ama unutulmayacak kadar görkemli bir eser. Yine tıpkı 

Mona Lisa gibi, müzeden çıktığınızda bile sizi izliyor. Ve merak etmekten 

kendisini alamıyorsunuz: Acaba o gözler nelere tanık oldu? Nasıl 

yaşadı? Yüzlerce yıl öncesinden bugüne, belki de aynı gözlere sahip 

Nizipli, Antepli kadınlara ne anlatıyor? 

Zeugma Mozaik Müzesi’nden genel görünüm. 

General view from Zeugma Mosaics Museum. 

reminds us that justice, wisdom and love were eclipsed by war at the 

time of the Romans as they continue to be today. In one hand, Mars 

is holding a spear and a flower in the other hand. This composition 

makes the statue unique, because for the first time, Mars is presented 

with the symbols of war and life together, but the severe face 

expression of Mars suggests that eventually the flower will be 

overcome by the spear! Next is the mosaic depicting the Coronation 

of Aphrodite, Goddess of Love, signed by an artist named Samsath 

Zosimos, allowing us to happily move away from the idea of war. 

Zeugma’s Mona Lisa 

The second floor is housing the foremost piece of the museum, 

symbol of Zeugma, the ‘Maenad’ Mosaic fragment, alias Gypsy Girl, 

in a small room paved with black granite to which leads a narrow 

labyrinth paved with black granite as well. With half of her brown 

hair under a scarf, with the wary, sorrowful and inquisitive expression 

of her eyes, she mesmerizes onlookers from the depth of a past 

thousands of years away... Leaving the room, one realizes that the 

Gypsy Girl mosaic was rather small in size. But she follows you even 

after you leave the museum such as in the case of Mona Lisa, 

another great work of art of small size. You keep wondering about 

what she might have witnessed with her eyes, about how she lived 

and what her expression evokes today for the women of the region 

likely to have similar eyes...

ARKEOLOJİ 

ÖYKÜLERİ 

Archaeological 

Stories 

Yazı-Text 

Fügen Yıldırım 


Rasim Konyar 

Taşa 

Çeviren 

Bakışlar 

o, bakışlarıyla insanları taşa çeviren kötücül 

bir yaratık mı, yoksa bir zamanlar güzelliğiyle 

tanrıçaları bile kıskandıran masum bir genç kız mı? 

mitolojinin yılan saçlı dişi anti-kahramanı medusa’ya 

haksızlık ediyor olabileceğimizi hiç düşündünüz mü? 

Petrıfyıng Gaze 

IS SHE A MONSTER PETRIFYING THOSE WHO LOOK AT HER, 

OR AN INNOCENT YOUNG MAIDEN WHO, ONCE UPON A TIME, 

WAS MAKING GODDESSES JEALOUS WITH HER BEAUTY? ARE 

WE PERHAPS BEING UNJUST TOWARDS MYTHOLOGY’S 

FEMALE ANTI-HERO WITH HER HAIR MADE OUT OF SNAKES? 

İstanbul Yerebatan Sarayı’nda sütun ayağı olarak duran Medusa başı (solda) ve Benvenuto 

Cellini’nin Floransa, Loggia’daki heykelinden detay; Gorgon, Medusa başı. 

Medusa Head used as column pedestal at the Sunken Cistern, İstanbul (left) and Detail from 

Benvenuto Cellini’s Gorgon, Medusa head statue, Florence Loggia.

üyükçe, yuvarlak bir yüz, biçimli, hafifçe aralanmış 

dudaklar, üzülmüşcesine kıvrılıp aşağıya 

sarkan kaşlar ve kaşların altında bizim görmediğimiz 

bir yerlere dalmış gitmiş kederli 

gözler... Ve bir de kıvır kıvır aşağıya sarkan 

saçlar. Ama iyice bakınca onların saç kıvrımları değil de kıvır 

kıvır yılanlardan oluşan bir küme olduğunu görüyorsunuz. 

Anadolu’daki İon tapınakları içinde en büyük ve zengin olanı 

Didim’deki Didima Apollon Tapınağı’nın bahçe kısmında, 

girişin sağında yer alan bu baş figürü kimilerine ürkütücü 

gelebilir, kimileri için ise trajik bir öyküyü hatırlatmaktadır. 

Öykünün kahramanı, Yunan mitolojisinin bereketli topraklarında 

kendisine yer bulmuş bir figür. Malum, Yunan mitolojisi 

son derece zengin bir yelpazeye sahip. Olympos’un ölümsüz, 

önemli tanrıları, Olympos’un daha az önemli tanrıları, yarı tanrıları, 

sularda, yeraltında yaşayan tanrılar ve bu dünyaların önemliönemsiz, 

ölümlü-ölümsüz, çeşit çeşit mahlukatı... İşte bunlardan biri 

de yeryüzünde yaşayan, ne insan ne de tanrı olan yaratıklar arasında 

yer alan ‘Gorgonlardı’. 

Üç kız kardeş olan Gorgonlar arasında tek ölümlü olan Medusa’ydı 

ve bu durum kaçınılmaz olarak onun öyküsünün de sonunu getirecekti. 

Bakışları insanı taşa çeviren kanatlı yaratıklar; Gorgonlar’dan 

yılan saçlı Medusa hakkında mitolojide birkaç rivayet bulunuyor. 

Ancak hepsinin bir ortak noktası var ki; o da Medusa’nın, Argos Kralı 

Akrisios’un kızı Danae ile tanrılar tanrısı Zeus’un oğlu olan Perseus 

tarafından başı kesilerek öldürüldüğü... Ve Medusa’nın kanından 

kanatlı at Pegasos ve Khrysaor’un doğmuş olduğu... 

Athena’nın gazabı 

Gelelim ‘korkudan taş kesildim’ deyiminin müsebbibi olan 

Medusa’nın, çekinmekten çok belki de üzülmemiz gereken halinin 

öyküsüne... Medusa, çok güzel bir genç kızdır. Tanrıları peşinden 

koşturan bu güzellik abidesi, Yunan mitolojisinde haset, bencillik, 

kıskançlık, fitne, öfke gibi insani zaaflarıyla her türlü karışıklığa 

sebebiyet veren tanrıçaları da fazlasıyla rahatsız etmektedir. Zeus’un 

en sevdiği kızı tanrıça Athena da, Medusa’dan pek haz etmemektedir. 

Denizlerin ve yeraltı ırmaklarının efendisi tanrı Poseidon da 

Medusa’ya hayranlık duymaktadır. Öylesine başı dönmüştür ki, 

günün birinde Athena’nın tapınağında Medusa’ya zorla sahip olur. 

Aşırı gururlu, duygusuz Tanrıça Athena, bu durumu kendisi için aşağılayıcı 

bulur ve Medusa’yı, ‘Gorgon’ yaparak cezalandırır. Medusa 

çirkinleşmiş, saçları yılana dönüşmüştür. O artık yüzüne bakanların 

taş kesildiği bir ucubedir. Bununla da yetinmeyen Athena, Perseus’a 

yardım ederek ona Medusa’nın başını kestirir. 

Medusa ölürken ondan sıçrayan 

kan damlaları Libya çöllerine düşer 

ve yılana dönüşür. Perseus, 

Medusa’nın kesik kafasını 

alır gider. Athena ise onun 

iki damla kanını, Atina 

kralı Erekhtheus’a hediye 

eder. Bu iki damladan biri 

öldürücü bir zehir, diğeri 

ise tüm hastalıklara deva 

olan bir panzehirdir. 

48 

A round and relatively big face, 

well-shaped slightly opened 

lips, droopy eyebrows as if she 

was sad, and sorrowful eyes 

glazing at a direction 

outside the scope of our 

sight... And a fullness of 

hair hanging down in 

curls. Taking a closer 

look, you realize that 

those are not hair curls, 

but a flock of curly 

snakes. Placed at the 

entrance of Didyma, 

Anatolia’s largest and 

richest Ionian sanctuary 

containing a Temple and 

Oracle of Apollo, this stonecarved 

head figure may appear 

scary to some, but remind others 

of a tragic story. The hero of the story is 

a figure having acquired a special place on mythology’s fertile 

soil, as the female monster whose ugliness was turning onlookers 

gazing directly upon her to stone. Indeed, Greek mythology is 

endowed with a vast variety of figures, the Olympos gods, the 

lesser gods, the semi-gods, gods living in oceans, those living in 

the underground, and the monsters, a multitude of important, 

less important, immortal and mortal, neither divine nor human 

creatures of that universe... The Gorgons were three sisters 

belonging to this group of in-between monsters living on earth 

and among them, the only mortal was Medusa; this situation 

would inevitably bring her story to a tragic end.There are different 

versions of Medusa’s story in mythology, but the common 

features in this variety are that Medusa was decapitated by 

Perseus, son of Zeus and Danae, daughter of Akrisios, the King of 

Argos, and that Pegasos, the winged horse and the goldensworded 

giant, Khrysaor were born from Medusa’s blood... 

Athena’s rage 

Let us now grasp the story of Medusa who is at the origin of the 

expression “being petrified by fear”. A story which might lead us 

to feel sad about her rather than being afraid. Athena, the 

favourite daughter of Zeus was jealous of Medusa who was 

originally a ravishingly beautiful maiden, “the jealous aspiration 

of many suitors.” She served as priestess in Athena’s temple, but 

when the “Lord of the Sea” Poseidon engaged in sexual 

intercourse with her (or raped her rather) in Athena’s temple, the 

enraged and jealous Athena found this situation demeaning for 

her and, choosing not to punish Poseidon, transformed Medusa’s 

beautiful hair to serpents and made her face so ugly that the 

mere sight of it would turn onlookers into stone. Athena’s rage 

was not yet appeased and she persuaded and guided the hero 

Perseus to behead Medusa whose blood was spilled on the 

Libyan desert and turned into snakes. Perseus left taking with 

him Medusa’s head. Athena presented two drops of Medusa’s 

blood as gift to the king of Athens, Erekhtheus. One of these two 

drops was a deadly poison, the other an elixir healing all 

diseases. 

Libya’daki Leptis Magna Antik Kenti’nde yer alan bir Medusa madalyonu (üstte), Demre, Myra Antik Kenti’nden Medusa başı (sol 

altta), Didim’deki Apollon Tapınağı’nda yer alan Medusa yüzleri (sağ sayfa). 

Medusa Medallion from Leptis Magna Ancient city In Libya (above), Medusa Head from Demre, Myra Ancient City (below left), 

Medusa face depictions at the Apollo Temple in Didyma (right page).

Vaat edilen baş 

İşte olaylar örgüsünün zincirleme uzayıp gitiği bir öykü... Yunan mitolojisinde 

hikayeler hikayelere bağlanır ve zaman zaman birbirinin 

içine geçer. Perseus’un öyküsünde olduğu gibi... Medusa adı bu olaylar 

örgüsünün bir köşesinde karşımıza çıkar. Özetleyelim: Argos Kralı Akrisios, 

doğacak torununun günün birinde kendisini öldüreceğini öğrenir. 

Kızı Danae’nın bir oğlu olunca, onu ve torunu Perseus’u bir sandığa 

koyarak denize attırır. İyi yürekli balıkçı Diktys ve karısı tarafından 

kurtarılan ana-oğul onlarla birlikte yıllarca yaşar. Balıkçının kardeşi ve 

o ülkenin kralı olan Polydektes, Danae ile evlenmek ister ve hazırlıklar 

başlar. Haliyle evlenmek üzere olan krala hediye vermek gerekir ama 

gelgelelim Perseus’un verecek bir şeyi yoktur. Aklına kralın ‘dünyada 

en çok istediği şeyin bir Gorgon başı’ olduğu gelir ve krala Gorgon 

Promised head 

Here is a story extending in length as the intertwined chain of events 

develops... In Greek mythology, stories are linked to each other and 

get often intermingled. Such is the case of Perseus’ story in which 

Medusa’s tragedy appears as an episode at a certain juncture. The 

story of Perseus develops as follow: Akrisios, King of Argos learns 

that his grandchild to be born would kill him one day. When his 

daughter Danae gives birth to a son, he locks his daughter and his 

grandson Perseus in a trunk which is thrown into the sea. A goodhearted 

fisher Diktys and his wife save Danae and Perseus from their 

trunk and the two live together with the fisher’s family for many 

years. The brother of Diktys, Polydektes, who is the king of Seriphos, 

decides to marry Danae and preparations are being made for their 

wedding. Perseus must give a wedding present to the king but he 

has nothing. The king tells him that what he wants the most is the 

head of Medusa, the only mortal of the three Gorgon sisters... 

Perseus leaves to fetch the Gorgon’s head for offering it to King 

Polydektes as a gift. In his conquest, he receives a mirrored shield 

from Athena, winged sandals from Hermes, a sword, and Hades ‘cap 

of invisibility. Athena points out Medusa in her sleep to Perseus, as 

being the only one of the three Gorgons who is mortal, and Perseus 

is able to slay her with the sword he received from Hermes, while 

looking at the reflection from the mirrored shield he received from 

Athena, thus avoiding to be turned into stone, and places the head 

in his magic case. The two other immortal Gorgon sisters, Stheno 

and Euryale wake up to their sister’s screaming and begin to chase 

Perseus who puts on the cap of invisibility he received from Hades 

and disappears. Angry, the Gorgons return to their island. Medusa 

dies but Perseus’ story continues. According to a different version, 

Perseus uses Medusa’s head as a weapon until he gives it to the 

goddess Athena who decorates her shield with it. There is also one 

version according to which, Medusa was pregnant by Poseidon when 

Perseus beheaded her, and that Pegasus, the winged horse, and 

49

50 

SARNIÇTAKİ 

MEDUSA 

BAŞLARI 

Tarihi miraslar açısından etkileyici bir yelpazeye ve zenginliğe 

sahip olan ülkemizde, Medusa ya da Gorgon başları olarak bilinen 

figürlerden iki tanesi de İstanbul’da, Yerebatan Sarnıcı’nda 

bulunuyor. Roma Çağı’na ait iki Medusa başı, sarnıçtaki iki 

sütunun altında kaide olarak kullanılmış. IV. yüzyıla ait bu 

başların hangi yapıtlardan alındığı meçhul ama araştırmacıların 

tahmini, antik bir yapıdan sökülerek getirildiği ve sarnıcın inşası 

sırasında, sütunların kısa gelen gövdelerini yükseltmek amacıyla 

sütun kaidesine ihtiyaç duyulduğu için kullanıldığı yönünde. Eski 

Bizans’ta, kılıç kabzalarında ve sütun kaidelerinde ters ve yan 

olarak kullanılan Medusa başlarının kötülükleri uzak tutacağına 

inanılırmış. Bunun örneğini Yerebatan Sarnıcı’ndaki sütun 

kaidelerine biri ters diğeri ise yan olarak yerleştirilen iki Medusa 

başında görmek mümkün. 

MEDUSA HEADS 

AT THE SUNKEN 

CISTERN 

Two illustrious examples of the figures known as Gorgon or Medusa heads 

are located at the Sunken (Basilica) Cistern near the Hagia Sophia in 

İstanbul. Located in the northwest corner of the cistern the bases of two 

columns reuse blocks carved with the visage of Medusa. The origin of the 

two heads dated to the IVth century AD, is unknown, though it is believed 

that the heads were brought to the cistern after being removed from a 

building of the late Roman period. There is no written evidence which 

suggests that they were used as column pedestals previously. Tradition has 

it that the blocks are oriented sideways and inverted in order to negate the 

power of the Gorgons’ gaze. However it is also supposed that they were 

placed sideways and upside down only to be the proper size to support 

their columns. On the other hand, it is said that many Byzantium era 

sword handles and columns were engraved with her head upside down in 

connection with her believed protective power.

Medusa’nın başını getirmeyi vaat ederek yollara düşer. 

Olympos’un iki tanrısı Athena ve Hermes, genç adama 

yardım ederler. Büyülü başlık, kanatlı sandallar ve 

büyülü bir çantayı ele geçirdiği nice serüvenden sonra 

Perseus, Gorgonlar’ın yaşadığı adaya varır. 

Şans bu ya, adaya vardığında Gorgonlar’ın 

üçü de uyumaktadır. Bu sırada Athena 

yanında belirir ve ona bir kalkan vererek, 

“Gorgon Medusa’ya yaklaşırsın ama yüzüne 

bakamazsın. Bu kalkan ayna gibi parlar. 

Kalkana bakarak varırsın Medusa’nın yanına; 

yine kalkana bakarak başını kesersin.” 

der ona. Kalkana bakan Perseus, Gorgonlar’ı 

rahatlıkla görür. Athena, “Sthenno ve 

Euryale ölümsüzdür.” diyerek ölümlü 

Medusa’yı işaret eder. Perseus usulca 

yaklaşır ve Hermes’in verdiği keskin kılıçla 

bir vuruşta keser Medusa’nın başını, büyülü 

çantaya koyar. Kardeşlerinin çığlığına 

uyanan Gorgonlar, Perseus’u kovalamaya 

başlarlar. Büyülü başlığı giyen Perseus 

görünmez olur. Gorgonlar, homurdanarak 

adalarına geri dönerler. Medusa ölür 

ama Perseus’un öyküsü sürer. Mitolojide 

Perseus’un, Medusa’nın kestiği kafasını 

Athena’ya hediye ettiği; savaşçı tanrıçanın, 

Medusa’nın kesik başıyla kalkanını süslediği de 

geçer. 

Apollon tapınağı’nın incisi 

Kendisine bakanları taşa çevirme gücüne sahip 

olması ile mitolojide, günümüzde ise sinema ve 

edebiyatta bir bakıma anti-kahraman olarak yerini 

koruyan Medusa, Didima Apollon Tapınağı’nın 

ve Didim’in önemli sembollerinden biri. Böyle 

bir gücü temsil etmesi nedeniyle, Medusa kabartma 

ve resimlerinin özel yapıları her türlü kötülükten 

korunmak için kullanılması şaşırtıcı olmasa 

gerek. Eski Yunan’da kehanet merkezi olarak özel 

bir değere sahip olan ve mukaddes emanetleri, zengin 

hazineleri, kutsal suyu ve kutsal koruluğu ile tanınan 

Apollon Tapınağı’ndaki Medusa figürünün, koruyucu 

rolü nedeniyle burada bulunduğu anlaşılıyor. Tapınakta 

ayrıca çeşitli nedenlerle yarım kalmış bir çok Medusa figürüne 

rastlamak da mümkün. 

Mitolojik kahramanlar olan üç dişi Gorgon’un en talihsizi şüphe 

yok ki Medusa... Eski çağlardaki insanlar, kendilerini kötülüklerden 

koruyacağına inandıkları Medusa’dan medet umarken, o başını 

Perseus’tan koruyamamış ne yazık ki. Şimdi karar verin, Medusa’dan 

korkalım mı, yoksa acıyalım mı? İyisi mi boşverelim buna ve mitolojinin 

bereketli topraklarından fışkıran bu hikayelerin büyüsünü içimize 

sindirip tadını çıkaralım. 

Gorgon Medusa başı rölyefi (yukarıda) ve Benvenuto Cellini’nin Floransa’daki 

ünlü heykeli: “Perseus, Medusa’nın başını kopardıktan sonra havaya kaldırır” 

(sağda). 

Gorgon Medusa head relief (above) and Famous statue by Benvenuto Cellini, 

Florence: ‘Perseus with the Head of Medusa’ (right). 

Khrysaor, the golden-sworded giant, sprang from her agonizing 

body. 

Pearl of the Apollo Temple 

Medusa known in mythology, for her power to petrify her 

onlookers, has also an important place in present-day literature 

and cinematography as an anti-hero reference. She is, among 

other, the most precious symbol of the Apollo Temple in Didyma. 

Due to the strong powers attributed to her, it is no wonder that 

her various depictions were used in reliefs as a protective symbol 

against evil forces. It is also due to its believed protective power 

that the stone-carved Medusa head is present at the entrance of 

theTemple and Oracle of Apollo in the sanctuary of Didyma. One 

comes across a number of incomplete Medusa figures in the 

temple as well. 

Amongst the three mythological Gorgon sisters, the most 

unfortunate was certainly Medusa... While people in the Antique 

Age hoped being protected from evil by her, she herself had 

unfortunately not been able to protect her own head from 

Perseus. Let us decide now, are we going to regret her tragic story 

or are we going to be afraid of her? Better let us forget about such 

choice and enjoy the charm of the fantastic stories emanating 

from the fertile soil of mythology. 

51

52 

arkeolojiyi 

fantezilerine alet 

edip şöhret ve servet 

kazanan danıken... 

kendi gömdüğü taşları 

keşfedip inanılmaz 

bir sahtekarlığa 

imza atan fujimura... 

dehasını ve tarihi 

başarısını talanıyla 

gölgeleyen 

schlıemann... bu sayıda, 

sandık odası’nın 

karanlık köşelerinde 

dolaşıyoruz. 

DARK SIDE OF THE MOON 

yazı/text: Aylin Şen 

ay’ın 

19’uncu yüzyılda İtalya, Pompei’de bir kazı çalışmasını gösteren Bayar imzalı ilüstrasyon. 

Illustration signed Bayar depicting the 19 th century Pompeii excavation. 

karanlık yüzü 

DÄNIKEN WHO GAINED FAME AND FORTUNE BY MISUSING ARCHAEOLOGY FOR 

THE SAKE OF HIS FANTASIES... FUJIMARA WHO UNEARTHED STONES BURIED BY 

HIMSELF AND PRESENTED THEM AS HISTORICAL ARTEFACTS... SCHLIEMANN 

WHO OVERSHADOWED HIS GENIUS AND HIS GREAT SUCCESS BY PLUNDERING 

TROY... IN OUR PRESENT ISSUE, WE TAKE A LOOK AT THE DARK CORNERS OF THE 

STORAGE ROOM.

ich von Daniken’in arkeoloji 

ile ilgisi, üniversite 

yıllarında bazı antik kutsal 

metinleri incelemekten 

ibaretti. Ama arkeoloji 

üzerinden dünyanın en ünlü ismi olmayı 

başardı. Kitap üstüne kitap yazdı. Onlarca 

dile çevrilen o kitaplarla heyecan dalgası 

yarattı. Buluntuları kah uzaylıların 

dünyaya gönderdiği ‘arabalar’ diye 

yorumladı... Kah piramitlerden uzaylı 

atalarımıza giden yolu keşfetti! Pek 

çok filme ya da ‘gizem’ programlarına 

ilham kaynağı oldu. 

Elbette bütün bu ‘eğlence’, arkeolojiyi 

turistik malzeme değil bir 

‘bilim dalı’ olarak görenler için değildi. 

Bilim insanları, Daniken gibi isimlere aşinaydı. 

Gerçi hemen hiçbiri onun kadar uzak mesafelere 

uçmamıştı! Yine de birkaç yılda bir, kimisi 

çıkıp örneğin “Nuh’un Gemisi’ni bulduk” 

diye ortalığı ayağa kaldırırdı. Kayıp ülke 

Atlantis’in yerini keşfedenlerin sayısı 

da az değildi doğrusu! 

Arkeolojinin ‘sandık odası’ böyle nice 

sahtekarlıklar, skandallar, kirli çamaşırlar 

saklıyordu. Üstelik, onların sonuncusu 

daha birkaç yıl önce dünyanın 

gözleri önüne serildi. Hem de kameranın 

tanıklığında, yani inkar edilemeyecek 

kanıtlarla. 

Olayın odak noktasında, ‘amatör’ bir arkeolog 

olan Japon Shinichi Fujimura vardı. 

Amatördü belki ama değme uzmanlara taş 

çıkartan başarılara imza atıyordu. Bulduğu 

arkeolojik parçalar baş döndürücüydü. Dahası, 

1990’lı yıllarda ‘Japonya topraklarındaki ilk 

insan izleri’ konusunda önemli bir mesafe 

katetmişti. Bu çalışmalarla kendisi de bir ‘ilk’ 

gerçekleştirdi. Amatör olmasına rağmen, Tohoku 

Paleolitik Enstitüsü’nün başına getirildi. 

Japon basınının deyişiyle Fujimura’nın ‘sihirli 

elleri’ mucizeler yaratıyordu. Öylesine bir 

sezgisi vardı ki, buluntuları sanki elleriyle 

gömmüş gibi ortaya çıkartıveriyordu. 

‘Elleriyle gömmüş gibi’ mi? Bir süre sonra 

bu soru bilim dünyasının da Japon medyasının 

da ciddiye aldığı bir şüpheye dönüştü. 

2000 yılında bir haber ekibinin çabası da 

Fujimura’nın foyasını ortaya çıkardı. Haber- 

Schliemann için Almanya’da basılan pullar 

(üstte), Schliemann Truva hazinesini bulduğu 

zaman, mücevherleri ilk önce eşine takmış ve 

onu böyle fotoğraflamıştı (altta). 

German Postage stamps honouring Schliemann 

(above). Schliemann adorned first his wife with 

the golden jewellery found in Troy and 

photographed her (below). 

Erich von Däniken’s interest for archaeology was limited to 

studying certain sacred ancient texts during his years at 

university. But he managed to gain a worldwide fame 

through archaeology. He published several books 

translated into various languages which provoked 

a wave of curiosity amongst the public. He 

described some archaeological findings as 

evidence of the ‘Chariots of the Gods’ sent to 

earth by extra-terrestrial beings... He claimed 

having discovered the way leading from the pyramids 

to our ancestors from outer space! He inspired 

numerous films and ‘mystery’ oriented esoteric 

productions. 

All this charivari was far from being fun for those who 

consider archaeology a real scientific discipline. People 

like Däniken were always there. But no one before him had 

the audacity to travel that far! Certainly, every now and 

then someone was claiming to have discovered Noah’s Ark, 

others pretending to have located lost city Atlantis! 

Many a forgery, scandal and dirty laundry are to be found in 

archaeology’s ‘storage room’. The last one was staged 

publicly a few years ago, in front of the cameras, with full 

proof evidence. 

At centre stage was the so-called ‘amateur’ Japanese archaeologist 

Shinichi Fujimura. Although an amateur, he already 

called his own a series of achievements to make professionals 

jealous. The archaeological artefacts he discovered were 

amazing. Over and above, he made great strides, in the 

1990’s, in the field of ‘‘first human settlements’ traces in 

Japan’’. Thanks to his accomplishments, he was assigned, 

although an amateur, to the post of Director of Tohoku 

Palaeolithic Institute, as a first in the institution’s history. 

In the words of the Japanese media, Fujimura’s ‘magic 

hands’ were creating miracles. He was blessed with such 

great instinct that he discovered the artefacts as if he 

buried them with his own hands. 

After a while, the sentence “as if he buried them with 

his own hands”, turned out to become a seriously 

questioned suspicion in the science world, as well as 

a frequently asked question by the Japanese media. 

In 2000, a bold news team finally ended up unmasking 

Fujimura’s doings. They succeeded in shooting 

Fujimura red-handed while he was burying some 

previously carved or chiselled stones into ground. 

Unaware of that, Fujimura was presenting, in the 

following days, his so-called new findings to the 

press as 570 thousand years old historical artefacts. 

He and his team were so happy and proud about 

their new discovery. But their joy and happiness did 

not last very long. In the aftermath of that press 

conference, the daily newspaper, Mainichi Shimbun, 

published on 5 th November 2000 the photos of the 

scandal showing clearly, without the trace of any 

doubt, Fujimura during his burying activity. 

Fujimura did not deny his fraud. He accepted it and 

apologized. He declared that he was doing all this 

because of a “passion beyond his control”. Fujimura’s 

career came to an end. But there was more to it, the 

168 excavations he performed earlier proved to be 

fake as well and that put the Japanese archaeological 

community in panic, because it meant that all the 

findings and artefacts, believed for 15 years to be 

related to the history of the Palaeolithic Age in Japan, 

were “manufactured” by Fujimura and would have to 

be entirely discarded. 

53

Truva örenyerinde tarihteki tüm yerleşim katmanlarının görülebildiği alan. 

The area of the Troy historical site where layers of all different historical 

periods are visible. 

ciler, peşine düştüğü Fujimura’yı, önceden yontularak hazırlanmış 

taşları gizlice gömerken çekti. 

Birkaç gün sonra Fujimura, 570 bin yıllık bir buluntunun müjdesiyle 

bir kez daha medyanın karşısına çıttı. O da ekibi de çok mutlu, 

gururluydu. Ancak bu, uzun sürmedi. Basın toplantısının hemen 

ertesinde, 5 Kasım 2000 günü Japonya’nın en büyük gazetelerinden 

Mainichi Shimbun sahtekarlığın fotoğraflarını yayınladı.Fotoğraflar, 

Fujimura’nın buluntuları gömdüğünü hiçbir tartışmaya yer vermeyecek 

kadar açık biçimde kanıtlıyordu. 

Zaten o da inkara kalkışmadı. Sahtekarlığı kabul edip özür diledi. 

‘Engel olamadığı bir tutku yüzünden’ bunları yaptığını söyledi. 

Fujimura’nın kariyeri sona ermişti. Ancak iş bununla kalmıyordu. 

Daha önceki 168 kazısının da aynı şekilde ‘sahte’olduğu ortaya 

çıkınca, Japon arkeoloji camiası, ‘Eyvah’ dedi. Çünkü, bu yaklaşık 15 

yıl boyunca keşfedildiği sanılan Japon paleolitik dönemiyle ilgili tüm 

bulguların da çöpe atılması anlamına geliyordu. 

Amatör arkeolog Fujimura’nın sahtekarlığı... Bir başka amatör arkeolog 

Daniken’in fantezileri... Arkeolojinin sandık odasından sadece 

iki örnek. Ama, Türkiye’yi de yakından ilgilendiren bir başka örnek var 

ki, onu kimileri ‘dünyanın tarihini keşfeden dahi’ diye nitelendiriyor; 

kimileri de para düşkünü bir ‘tarih soyguncusu’. 

Heinrich Schlieman’ın Türkiye için bambaşka bir anlamı var: O, bu 

topraklardan en fazla tarihi eseri yurt dışına kaçıran kişi. 

1822 doğumlu Heinrich Schliemann, papaz babasının da etkisiyle 

daha çocuk yaşta geçmişe ve özellikle Homeros’un dizeleriyle 

Truva’ya kilitlenmişti. Gençliği, eğitimi hep bu hayalle geçti. Ama 

hayalini gerçekleştirebilmek için önce para sağlaması gerekiyordu. 

Ticarete atılıp, büyük bir servet sahibi oldu. Yanı sıra, eski ve yeni 

Yunanca çalıştı. Evliliğini bile hayaline eşlik edecek bir kadınla yaptı. 

Daha sonra bütün çalışmalarına katılacak olan Atinalı Sophia Engastromenos 

ile evlendi. Derken beklediği günün geldiğine hükmetti. 

Ticarethanesini kapatıp Çanakkale yakınlarına geldi; Osmanlı hükü- 

54 

Amateur Fujimura’s hoax... Another amateur Däniken’s fantasies... 

These are only two examples from the storage room of archaeology. 

There is one more well-known infamous story of close interest to our 

country; namely the wheeling and dealings of Heinrich Schliemann, 

considered by some to be the ’genius who discovered the history of 

the world’ but qualified as a greedy ‘history plunderer’ by others. 

For Turkey, Heinrich Schliemann’s connotation is altogether different. 

He is the person who smuggled the greatest number of historical 

artefacts out of our country. 

Born in 1822, Heinrich Schliemann was, from his very childhood on, 

focused on the history of Troy, as portrayed in the verses of Homeros, 

partly due to the influence of his father who was a pastor. His 

youth and education were evermore fuelled with the imagination of 

historic Troy. His dream was to be the one to discover it one day. Of 

course, he needed money to realize his dream. First he started a 

commercial business through which he made a considerable 

fortune. Meanwhile he studied ancient and modern Greek language. 

He even married a woman who would share his dream, Sophia 

Engastromenos from Athens, who accompanied him throughout all 

his adventures. When he finally decided that the day had come, he 

closed down his business and came to the neighbourhood of 

present-day Çanakkale (the Dardanelles). Having obtained the 

necessary authorization from the Ottoman Government, he embarked 

upon his excavations. 

On a warm May day in 1873, the digging on the Hisarlık hill reached 

the point yearned for by any excavation. A pickaxe reported the 

existence of ‘something down there’. There was indeed a lot more 

than ‘something’ under that hill; they found a lot of items in the 

course of the ensuing days. Schliemann imagined that he had 

discovered the treasure of Priamos, the legendary king of Troy. He 

was wrong on that point, because the treasure found was dated back 

to one thousand years earlier than Priamos. But he was right on 

another point, namely that the ancient city of Troy was indeed 

located under that hill. 

The saga nourishing the history, art and culture of the Western 

world, as told by the great poet Homeros, was lying there in front of 

his eyes. From the very outset, the unearthed silver vases, chalices, 

dishes, golden and copper cups, golden necklaces, earrings, crowns, 

glaives, shields and over 9 thousand small ornament pieces made of 

precious metals were decorating the tables in their barracks. 

In subsequent excavations, five burial chambers were discovered. 

Golden masks, chalices and extremely beautiful jewellery, buried 

along with the dead 3 thousand 500 years ago were unearthed. The 

artefacts found there, were priceless pieces which would deliver 

precious information on antique history; they were unique! And, in 

Schliemann’s eyes, they belonged ‘only’ to him... He gave as present 

to his wife Sophia, two of the most precious pieces, a splendid 

golden diadem and a golden necklace. And, disregarding totally the 

agreement reached with the Ottoman Government and without any 

notice to the authorities, Schliemann smuggled almost all of the 

uncovered artefacts out of Turkey. 

It is a matter of debate to understand how he was able to overcome 

the controls and inspections. However, one point is certain; Schliemann 

was the champion, the leading plunderer among all those 

plunderers of our country’s heritage. The pillage was of such dimension 

that it continued to titillate imaginations, many years after his 

death, during the hottest days of the Second World War. Until 1945, 

the treasure consisting of several thousand pieces was kept in a 

shelter under Berlin’s zoological gardens. The Russian occupation 

forces transferred one part of the collection to Moscow. Today, 

Germans claim that the whole collection should be returned to 

them, Russians want to keep as a part of their war reparations; 

Greeks claim that this treasure should be handed over to them as 

part of Greek civilization’s heritage. 

Turkey on its part did certainly not give up its claims on that collec-

metinden izin alıp kazılara başladı. 1873 mayısının sıcak bir gününde 

Hisarlık tepesindeki kazı, her kazı ekibinin düşlediği ana ulaştı. Bir 

kazma ‘aşağıda bir şeyler var’ müjdesini verdi. Gerçekten de ilerleyen 

günlerde aşağıda bir şeylerin hatta çok şeyin olduğu anlaşıldı. 

Schliemann, bulduklarının Truva’nın efsane kralı Priamos’un hazinesi 

olduğunu düşündü. Yanılıyordu, çünkü hazine, Priamos’tan bin 

yıl kadar öncesine işaretleniyordu. Ama haklıydı, çünkü Truva’nın 

kalıntıları o tepenin altındaydı. 

Batı dünyasının tarihini, sanatını, kültürünü besleyen Homeros ‘un 

anlattıkları gözlerinin önündeydi. Daha ilk günden gümüş vazolar, 

kadehler, tabaklar, altın ve bakır kupalar, altın kolyeler, küpeler, 

taçlar, kılıçlar, kalkanlar ve değerli madenlerden yapılmış 9 bin küçük 

parça, barakalarındaki masanın üstünü süslüyordu. 

Buluntular o kadarla kalmadı. Sonraki kazılarda beş mezar odası 

ortaya çıkartıldı. 3 bin 500 yıl önce ölülerle gömülen; altın maskeler, 

kadehler ve olağanüstü güzellikte mücevherler bulundu. Buluntular 

tarihi aydınlatmak açısından öylesine değerliydi ki, paha biçilemezdi. 

Eşsizdi. Ve Schliemann’a göre ‘sadece onun’du. O kadar ki, en 

değerli parçalardan altın bir başlık ve kolyeyi eşi Sophia’ya hediye 

etmişti. Elbette bununla kalmamıştı. Kazıda bulduğu hemen hemen 

her şeyi -anlaşmasının aksine- yetkililere haber bile vermeden yurt 

dışına çıkardı. 

Bunu nasıl yapabildiği, denetimleri nasıl aşabildiği tümüyle ayrı bir 

tartışma konusu. Ancak açık olan şu; Schliemann Türkiye topraklarını 

talan edenlerin başında geliyordu. Hem de öylesine bir talandı 

ki bu, onun ölümünden çok sonra, İkinci Dünya Savaşı’nın en sıcak 

günlerinde bile akılları kurcalamıştı. Binlerce parçadan oluşan 

hazine, 1945 yılına kadar Berlin’de bir hayvanat bahçesinde gizlenmiş 

ve savaş sonrasında bir kısmı Ruslar tarafından Moskova’ya 

götürülmüştü. Schliemann’ın bulduğu hazine üzerinde; hem ‘bizden 

götürüldü’ diye Almanlar, hem ‘savaş tazminatımız’ diye Ruslar, 

hem de ‘o hazine Yunan uygarlığının mirası’ diye Yunanlılar hak 

iddia ediyor. 

Türkiye de, hiç kuşkusuz, son yıllarda başarılı sonuçlar aldığı örneklerdeki 

gibi, o hazine için mücadele veriyor. Sonuç ne olur, kimbilir! 

Bilinen şu: Schliemann’ın kazısı arkeolojinin sandık odasında 

bambaşka bir yer tutuyor. Tarihe katkılarıyla beyaz, talanıyla siyah 

sayfaların yazıldığı bir yer... 

tion originating from the heart of his own territory. In recent years, 

Turkey obtained successful results in a series of legal struggles and 

diplomatic negotiations aimed at recovering certain items of its 

heritage from various museums in Western countries. Nobody can say 

yet what the future will bring for the Trojan treasure. What we know 

with certainty is that Schliemann’s excavations occupy a quite different 

place at the storage room of archaeology. A place where its 

contributions to history are written on snow-white and the plundering 

of the treasure on pitch-black pages... 

Schliemann’ın Atina’da bulunan mezarı (üstte). 

Schliemann’ın Truva Antik Kenti’nde başlattığı kazı alanı bugün ‘Schliemann 

Yarması’ olarak anılıyor. Burada açılan 40 metre genişlik ve 17 metre derinliğindeki 

çukur kazılarında değerli pek çok eser yok olmuştu. 

Schliemann’s tomb in Athens (above). 

Schliemann’s excavation area at Troy Ancient City is referred to today as the 

‘Schliemann Crevasse’. Many treasures originating from the 40 m. wide and 17 m. 

deep trench dug here had disappeared. 

55

a tatürk 

evi ve etnografya müzesi 

TOKAT 

mustafa kemal, gerek kurtuluş savaşı öncesinde 

gerekse cumhuriyet döneminde anadolu’da pek 

çok ile gitmişti. halk, bu ziyaretleri sırasında 

kaldığı evlere her zaman sahip çıkmış, kültür 

ve turizm bakanlığı da bu evleri tek tek 

restore ederek atatürk müze evleri haline 

dönüştürmüştü. bu müzelerde, ülkenin dört 

bir yanında verilen bağımsızlık savaşının anı 

ve belgeleri sergileniyor ve gelecek kuşaklar 

için saklanıyor. işte tokat’taki atatürk evi ve 

etnografya müzesi de bu zincir evlerden, hatta 

en önemlilerinden biri. 

The Atatürk House and 

Ethnographic Museum in Tokat 

MÜZELER 

Museums 

Yazı -Text 

Hümeyra Konyar 


Rasim Konyar 

TURKISH PEOPLE NURTURE AN EMOTIONAL ATTACHMENT TOWARDS 

THE HOUSES WHERE THEIR NATIONAL HERO, MUSTAFA KEMAL 

ATATÜRK, VICTORIOUS COMMANDER IN CHIEF OF THE LIBERATION WAR 

AND FOUNDER OF THE TURKISH REPUBLIC, STAYED IN EACH CITY 

DURING HIS VISITS AROUND TURKEY THROUGHOUT THE LIBERATION 

WAR AS WELL AS THEREAFTER, AS FIRST PRESIDENT OF THE REPUBLIC. 

THE MINISTRY OF CULTURE AND TOURISM RESTORED THESE HOUSES 

AND CONVERTED THEM INTO MUSEUMS WHERE THE MEMORIES AND 

DOCUMENTS OF THAT PERIOD ARE KEPT UNDER PROTECTION FOR THE 

BENEFIT OF FUTURE GENERATIONS. THE TOKAT ATATÜRK HOUSE AND 

ETHNOGRAPHIC MUSEUM IS ONE OF THE MAJOR LINKS IN THIS CHAIN. 

57

ustafa Kemal, Anadolu’yu düşman işgalinden 

kurtarmak ve yeni Türkiye Cumhuriyet’ini kurmak 

için başlattığı bağımsızlık savaşının ilk adımlarını 

Samsun’da atmış; Amasya, Sivas ve Erzurum illerinde 

gerçekleştirdiği toplantılarla mücadeleyi şekillendirmiş 

ve halkın desteğini almıştı. Cumhuriyet’in kuruluşundan 

sonra da yurt gezilerini hiç ihmal etmemiş, genç Türkiye’ye aydınlık 

bir kimlik kazandırmak amacıyla atacağı her önemli adımı paylaşmak 

için bir başka ili seçmişti. Hemen her ilde halk, bu seyahatleri sırasında 

kaldığı evlere sahip çıkmış, yıkılmasına izin vermemiş, hatta 

Trabzon’da olduğu gibi bazı illerde de bu evleri kendisine hediye etmişti. 

Kültür ve Turizm Bakanlığı yıllar içinde bu evleri tek tek restore 

ederek Atatürk müzeleri haline dönüştürdü. Bu nedenle de bugün 

Türkiye’nin pek çok kentinde Atatürk Evi Müzesi vardır ve bu müze 

evlerde her ilin bağımsızlık savaşındaki rolü, anılar ve belgelerle sergilenmektedir. 

Atatürk müze evleri, gelecek kuşaklara kalacak bu çok 

önemli mirasın bekçisidir. İşte Tokat’taki Atatürk Evi ve Etnografya 

Müzesi de bu zincir evlerden, hatta en önemlilerinden biridir. 

Kurtuluş Savaşı öncesinde Atatürk’ün Amasya, Sivas ve Erzurum üçgeninde 

gerçekleştirdiği temaslar 

ve kongreler sırasında Tokat 

hep önemli bir durak olmuştu. 

Atatürk tüm yaşamı boyunca 6 

kez Tokat’a gelmiş, bunlardan 

üçünde bu evde konaklamıştı. 

Çünkü bu ev, en yakın silah arkadaşlarından 

biri olan Mustafa 

Vasfi Süsoy’un eviydi. 

1876-1934 yılları arasında 

yaşamış olan Mustafa Vasfi 

Süsoy, Bandırma Vapuru ile 

İstanbul’dan Samsun’a giden 

Mustafa Kemal’in yanındaki 18 

kişiden biriydi. Birlikte başlattıkları 

bu mücadelede sonuna 

kadar Atatürk’ün yanında 

olmuştu. Hem Çanakkale hem 

Kurtuluş savaşlarında Kurmay 

Subay olarak cephede yer almış, 

Cumhuriyet’ten sonra ise 4 

dönem Tokat Milletvekilliği 

yapmıştı. Atatürk için her zaman 

kahraman bir asker, aynı fikirleri 

paylaştığı bir siyasetçi ve yakın 

bir dost olmuştu. 

Mustafa Kemal, Tokat’a ilk 

olarak 26 Haziran 1919 tarihinde 

gitmiş ve Süsoy’a ait bu evde bir 

gece kalmıştı. 

25 Eylül 1924 tarihinde gerçekleşen 

ikinci ziyaretinde, iki 

gece Süsoy’ların konuğu olmuş, 

bu gezide Latife Hanım da yer 

almıştı. 

19 Eylül 1928’de ise Tokat Hükümet 

Konağı’nda memurlara ve 

halka yeni alfabe dersi vermiş, 

bu konakta yediği öğle yemeğinden 

sonra Sivas’a hareket 

etmişti. 

21 Kasım 1930 tarihinde bir kez 

daha Tokat’a gelen Atatürk, Bele- 

58 

Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi Sofa bölümü. 

Atatürk House and Ethnographic Museum in Tokat, Main Hall area. 

Mustafa Kemal inaugurated his struggle for the liberation of 

Anatolia from enemy occupation, in the city of Samsun on 

Turkey’s Black Sea side. Then, he fostered the organization of the 

popular resistance through meetings held in Amasya, Sivas and 

Erzurum. He continued to travel throughout Turkey in the years 

following victory and the Proclamation of the Republic, to explain 

and share his ideal of an enlightened modern nation with the 

grassroots population of his country. The people of the places he 

visited, pledged to look after and protect the houses where he 

resided during his stay in each city. In the case of Trabzon, they 

presented him the house as a gift. In the course of several decades 

since then, these houses were restored by the Ministry of 

Culture and Tourism and converted into museums of remembrance 

dedicated to the role played by each city during liberation 

war; as custodians of the historic legacy to be transmitted to 

future generations. Tokat is hometown to one of this chain of 

Atatürk houses. Tokat constituted an important station during the 

contacts and meetings aimed at organizing the Liberation War 

conducted by Atatürk within the Amasya, Sivas and Erzurum 

triangle. 

Mustafa Kemal visited Tokat 6 times during his lifetime and 

stayed three times in the house 

of his close friend and brother 

in arms, Mustafa Vasfi Süsoy(1876-1934). 

Mustafa Vasfi 

was among the group of 18 

people who accompanied 

Mustafa Kemal on his trip from 

İstanbul to Samsun on-board 

the Bandırma vessel and 

remained in Atatürk’s close 

vicinity throughout the years of 

struggle. He participated as 

staff officer at the Dardanelles 

campaign and the Liberation 

War. He served as deputy from 

Tokat for 4 electoral periods in 

the years following the Proclamation 

of the Republic. Atatürk 

always considered Mustafa 

Vasfi a brave soldier, a likeminded 

politician and a close 

friend. 

Mustafa Kemal was in Tokat for 

the first time on 26 June 1919 

and stayed that night at 

Süsoy’s house. At his second 

visit on 25 September 1924, he 

was again welcome at Süsoy 

family’s house where he spent 

two nights in the company of 

his spouse, Lâtife Hanım. 

On 28 September 1928, he 

lectured on the new Turkish 

alphabet to civil servants and 

the public at the Tokat Government 

Office and travelled forth 

to Sivas following lunch. On 

21 st November 1930, he spent 

the night at Süsoy’s house, 

after his meetings in the Tokat 

Town Hall. 

The family of Mustafa Vasfi 

Süsoy, who passed away in 

1934, stored the furniture and

Galata Kulesi 

Ayasofya 

Kız Kulesi 

Siz bulutların 

üstündeyken 

. 

Istanbul Bogazı ˘ 

. 

Istanbul ayaklarınızın altında... 

0212 268 83 83 

www.istanbulsapphire.com

diyedeki temaslarını tamamladıktan sonra geceyi Süsoy’un evinde 

geçirmişti. 

1934 yılında yaşama veda eden Mustafa Vasfi Süsoy’un ailesi, konakta 

yer alan ve özellikle Atatürk’ün kullandığı tüm eşyaları bir odaya 

kaldırmış ve yıllarca böylece muhafaza etmişti. 

2001 tarihinde kamulaştırılan konak, iki yıl sonra Kültür ve Turizm 

Bakanlığı’na devredilmişti. Bakanlık tarafından restore edilen ev, 

2007 tarihinde ‘Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi’ olarak ziyarete 

açıldı. 

19’uncu yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş bu üç katlı yapı, eski 

Tokat evlerinin tüm özelliklerini yansıtıyor. 

Sofa düzenli yapının alt katında birbirinden ayrı bölümlerde yer alan 

ahır, tuvalet, çeşme, mutfak ve kiler bulunuyor. Katları bağlayan 

ahşap merdivenler sofalara, sofalar odalara bağlanıyor. Konağın arka 

bahçesinde ise Tokat evlerine özgü mermer şadırvan dikkat çekiyor. 

Kanaviçe işli perdeleri, dantelleri, ahşap döşeme ve tavanları ve zarif 

mobilyaları ile bu güzel konak dönemi tam anlamıyla yansıtıyor. 

Güzelliği bir yana, müze evi ziyaret eden herkes; böylesine sade, 

şatafattan uzak, hiç bir lüksü olmayan bir mekanın ne kadar önemli 

dönemlere tanıklık ettiğini düşünüyor; Atatürk ve arkadaşlarının 

bağımsız, çağdaş ve aydınlık bir Türkiye yaratmak uğruna verdikleri 

mücadeleye bir kez daha saygı duyuyor. 

Tipik bir Tokat konağı olarak geleneksel Türk mimarisini bütünüyle yansıtan müze 

ev; kanaviçe işli perdeleri, örtüleri ve dantelleri ile dönemin tüm zerafetine de 

ayna tutuyor. Konağın sofasından bir bölüm (altta). 

60 

articles Atatürk made use of in one room and kept them there for 

many years. 

The mansion was nationalized in 2001 and turned over to the 

Ministry of Culture and Tourism after two years. Restored by the 

Ministry, it was inaugurated as“Atatürk House and Museum of 

Ethnography” in 2007. 

Built in the second half of the19 th century, this three storey house 

is typical of Tokat’s local architecture. The basic building structure 

being a number of rooms opening onto a central hall, the 

ground floor consists of separate sections housing the kitchen, 

the bath rooms, the fountain, the storage room and the barn. The 

staircases going up from one floor to the other link the central 

hall of each floor with one another and the rooms on each floor 

are connected through the hall. At the mansion’s backyard there 

is an ornamented fountain typical of Tokat houses. With its 

canvassed curtains, laced draperies, the wooden floor and 

ceilings, with its tasteful furniture, the mansion reflects perfectly 

the era’s style. When you think that this beautiful but unpretentious 

house witnessed history unfolding; you realize how much 

the moral strength of Atatürk and his friends’ dedicated struggle 

to create an independent, modern and enlightened nation, 

deserves respect and admiration. 

The mansion, a typical Tokat house reflecting traditional Turkish architecture, 

embodies also the good taste of its era with its canvassed curtains and laced 

draperies; a view from the Main Hall (below).

61 

Atatürk’ün Zarif Sofrası 

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın web sitesinde yer alan 

Prof. Dr. Mahmut Tezcan’a ait ‘Atatürk’ün Beslenme 

Alışkanlığı, Yediği ve Sevdiği Yemekler’ başlıklı sempozyum 

bildirisinde Atatürk’ün yemek kültürüne ait değerli 

bilgiler yer alıyor. Bildiride, Atatürk’ün zarif sofrası ‘günün 

sorunlarının aklın ve bilimin ışığında tartışıldığı bir felsefe 

okulu’na benzetiliyor. 

Prof. Dr. Mahmut Tezcan, araştırmasında şu bilgilere yer 

veriyor: 

“Atatürk’ün sofradaki sözleri, felsefesi, yol göstericiliği, 

fıkraları, vecizeleri gerçekten bir hazine idi. Amaç, tartışmalardı, 

iyiyi doğruyu bulmaktı. Akıla yol açmaktı. Sofra 

ve içki ise bir araçtı. 

Atatürk, boğazına düşkün, çok yiyen bir insan değildi. 

Ziyafetlerde çok yemek yenmesini tasarrufa aykırı 

bulduğunu ve sağlığa zararlı olduğunu söylemiştir. Kahvaltısında; 

çay, kahve içer, fazla bir şey yemezdi. Soğuk 

ayranla, bazen bir kase yoğurt ile bir dilim ekmek yerdi. 

Etsiz kuru fasulye, pilav, omlet, sahanda yumurta, etli taze 

bamya, karnıyarık çok sevdiği yemeklerdi. Tatlılarla arası 

iyi değildi, gül reçeli severdi. Geleneksel Türk içkisi olarak 

rakıyı seviyor ve leblebi, kavun gibi mezeler yiyordu. O’nun 

döneminde ülke yoksuldu. Halkının et yemediğini çok iyi 

biliyordu. O’nun ülkenin bu yoksul durumunu göze alarak 

et yemediği söylenebilir. Akşam yemeğini konuklarıyla 

birlikte yer, devlet görevini bu yemeklerinde de devam ettirirdi. 

Sofrayı, ülke sorunlarını çözümlemede bir araç olarak 

kullanmıştır.” 

Atatürk’s refined dinner table 

A symposium contribution on “Atatürk’s alimentary habits, 

preferred dishes” by Prof. Dr. Mahmut Tezcan, -whose text is 

accessible on the Ministry of Culture and Tourism’s internet 

website-provides us valuable information on Atatürk’s 

gastronomic culture. The refined dinner table of Atatürk 

around which are gathered his friends, is compared to a 

“school of philosophy where the relevant questions of the day 

are discussed in the light of reason and science”. Prof. Dr. 

Mahmut Tezcan states: 

“Atatürk’s words, philosophy, guidance, anecdotes, maxims 

were an intellectual feast. The discussions aimed at finding 

the best, the most rational solution to the problems of the 

day. Beverage and dinner were only used as pretext for the 

discussions. Atatürk who did not eat in great quantities, 

thought of copious meals as wasteful and unhealthy. For 

breakfast, he took coffee or tea and ate very little. Sometimes 

he only took a cup of yoghurt with a slice of bread. He 

preferred to eat beans and rice without meat, he liked 

omelette, sunny side up eggs, fresh okra beans and eggplant 

dishes. He was not fond of sweet desserts, but he liked rose 

jam. He liked rakı, the traditional Turkish alcoholic beverage 

along with appetizers such as melon and grilled chickpeas. It 

can be argued that, considering the country’s modest 

economic situation in those years, he avoided meat in 

compassion for those who could not afford it. He sat at the 

dinner table with his guests and continued to conduct State 

affairs, using the dining room as a venue to solve the 

country’s problems.” 

Tokat Atatürk Evi ve Etnografya Müzesi’nde Atatürk’ün yemek yediği masa da sergileniyor. 

Sofrada yer alan yemek takımları ve aksesuarlar dönemin eşyalarını tüm zarafeti ile yansıtıyor. 

The dinner table having hosted Atatürk is on display at the Atatürk House and Ethnographic 

Museum in Tokat. The porcelain, cutlery and table accessories reflect the refined style of the era. 

61

62 

KÜTÜPHANE 

Library 

İstanbul’un Tarihi 

Gözlerinizin Önünde 

Canlanacak 

ÜNLÜ TARİHÇİ STEFANOS YERASİMOS’UN, 

‘İSTANBUL: İMPARATORLUKLAR BAŞKENTİ’ 

İSİMLİ KİTABI, BİR YUNAN KOLONİSİ 

OLARAK KURULAN BYZANTION’UN, 

İMPARATORLUKLARIN VAZGEÇİLMEZ 

BAŞKENTİNE DÖNÜŞMESİNİN ÖYKÜSÜNÜ 

ANLATIYOR. ÜSTELİK BU ÖYKÜYE, ANITSAL 

YAPILAR, MİTLER VE EFSANELER EŞLİK 

EDİYOR. 

İstanbul’s history revived 

THE BOOK ENTITLED ‘’İSTANBUL: CAPITAL 

OF EMPIRES’’ BY RENOWNED HISTORIAN 

STEFANOS YERASIMOS TELLS US THE 

STORY OF THE EVOLUTION OF BYZANTION 

(BYZANTIUM), ORIGINALLY ESTABLISHED AS 

A GREEK COLONY, INTO THE IRREPLACEABLE 

CAPITAL OF EMPIRES. THE STORY IS 

ACCOMPANIED BY MONUMENTAL BUILDINGS, 

MYTHS AND LEGENDS.

İstanbul... Balkanlardan Kuzey Afrika’ya kadar bütün Doğu Akdeniz’i 

kaplayan imparatorlukların başkenti, Türkiye Cumhuriyeti’nin en kalabalık, 

en zengin ve en büyük ve en canlı kenti. Ünlü tarihçi Stefanos 

Yerasimos, ‘İstanbul: İmparatorluklar Başkenti isimli’ eserinde, işte 

bu kenti anlatıyor. Ama, öyküsü anlatılan bir kentin çok ötesinde. 

Yerasimos, sayısız uygarlığın hayali / hedefi olan İstanbul üzerinden 

muazzam bir tarih yolculuğu yapıyor, yaptırıyor. Bu toprakları 

vazgeçilmez kılan tüm olayların, kişilerin, yapıların ve inançların izini 

sürüyor. 

Kitap, bir Yunan kolonisi olarak kurulan Byzantion ile başlıyor. 

Bu koloni kentinin Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkenti 

Konstantinapolis’e, ardından da Osmanlı İmparatorluğu’nun payitahtı 

İstanbul’a dönüşmesini; Osmanlı ve İslam kimliği ile tanışmasının 

öyküsünü, akademik araştırma kimliğini yitirmeyen sürükleyici 

bir dille anlatıyor. 

Byzantion, Konstantinapolis ve İstanbul’un iç içe geçen 16 yüzyıllık 

öyküsüne, anıt yapıların mimari detayları, tarihçeleri ve 

etraflarında şekillenen mitler, efsaneler eşlik ediyor. Okuyucu 

sayfalar arasında gezinirken, antik dünyanın çöküşüne ve Ortaçağ 

Konstantinapolis’inin gelişmesine tanıklık ediyor. Osmanlı’nın 

görkemine, Topkapı Sarayı’nın pencerelerinden bakıyor, Osmanlı’yı 

Osmanlı yapan kültürel, dini ve sanatsal öğelerin izini sürüyor. 

Tarih Vakfı Yayınları’ndan çıkan Stefanos Yerasimos imzalı 400 sayfalık kitabın 

satış fiyatı 150 TL. 

ESKİ DOST STEFANOS YERASİMOS 

Mimar, şehirci ve tarihçi Stefanos Yerasimos, 1942’de İstanbul’da 

doğdu. 1966’dan aramızdan ayrıldığı 2005’e kadar çoğunlukla 

Fransa’da yaşayan ve Paris VIII Üniversitesi’nde ders veren Yerasimos, 

1994-1999 yılları arasında İstanbul Fransız Anadolu Araştırmaları 

Enstitüsü’nün müdürlüğünü ve 1996-2000 arasında Tarih Vakfı 

Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı. 

Marko Polo, İbn Battuta, Jean Chardin, Pierre de Tournefort’un 

yapıtları dahil, birçok seyahatnameyi yayına hazırlayan Yerasimos, 

Demeures Ottomanes en Turquie, Questions d’Orient, İstanbul, 

la Mosquée de Soliman, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Kurtuluş 

Savaşı’nda Türk-Sovyet İlişkileri, Kostantiniye ve Ayasofya Efsane- 

İstanbul... the capital of Eastern Mediterranean empires stretching from 

the Balkans to Northern Africa, the most populated, the richest, the 

biggest and the liveliest city of the Republic of Turkey. That is the city 

Stefanos Yerasimos tells us about in his book, “İstanbul, capital of 

Empires”. It is definitely more than a simple account on a city. 

Yerasimos engages us on an impressive historical journey via the 

description of İstanbul’s history. He offers the reader the traces of all 

the events, personalities, monuments and faiths which made İstanbul 

irreplaceable. He provides us a closer understanding on the reasons of 

the choice of the city as their capital by various civilizations. 

The book starts with the establishment of Byzantion as a Greek colony. 

Then, the author narrates in a fascinating style, yet respectful of the 

academic research character of his work, how this colony grew into 

becoming Konstantinoupolis (Constantinople), capital of the Eastern 

Roman Empire, how it expanded to become İstanbul, the capital city of 

the Ottoman Empire; describes the story of the acquaintance of the city 

with the Ottoman and Islamic identity. 

Architectural particularities of the various monumental structures 

adorning the city, their history and the popular myths and legends 

surrounding them ornament the intertwined history of Byzantion, 

Constantinople and İstanbul together developing in a time span of 16 

centuries. The reader witnesses the end of the Antique Age, the 

development of medieval Constantinople, admires the glory of the 

Ottoman Empire through the windows of the Topkapı Palace, discovers 

the origin of the cultural, religious and artistic characteristics 

representing the Ottoman civilization. 

Published by ‘Tarih Vakfı Yayınları’ (History Foundation Publishing), the sale price 

of the 400 pages book by Stefanos Yerasimos is 150,- TL (Turkish Pounds). 

leri, Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu, Sultan 

Sofraları: 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı ve Süleymaniye 

isimli kitapların da yazarıdır. 

Old friend Stefanos Yerasimos 

Stefanos Yerasimos was one of the prominent historians portraying 

Turkey’s past and recent history with great accuracy. He was born on this 

soil. Architect, city planner and historian, Stefanos Yerasimos was born in 

1942 in İstanbul. He lived mostly in France from1966 until his demise in 

2005 and lectured at the ‘Université Paris VIII’. He served as the Director 

of the French Institute of Anatolian Studies in İstanbul from 1994 to 1999 

and was Member of the Governing Board of the History Foundation from 

1996 to 2000. 

Yerasimos was the editor of various old travel accounts, including those of 

Marco Polo, Ibn Battuta, Jean Chardin, Pierre de Tournefort. He is the 

author of several books in French and Turkish languages such as Demeures 

Ottomanes en Turquie, Question d’Orient, İstanbul, la Mosquée de 

Soliman, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye (Turkey in the Process of 

Underdevelopment), Kurtuluş Savaşında Türk-Sovyet İlişkileri (Turkish- 

Soviet Relations during the War of Liberation), Konstantiniye ve Ayasofya 

Efsaneleri (The Constantinia and Hagia Sophia Myths), Milliyetler ve 

Sınırlar (Nationalities and Borders), Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu 

(The Balkans, the Caucasus and the Middle East), Sultan Sofraları : 15. ve 

16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı (Dinner Tables of the Sultans : 

Culinary Art of the Ottoman Court in the 15 th And 16 th Centuries) and 

Süleymaniye (Suleiman’s Mosque). 

63

64 

ÖZEL 

MÜZELER 

Private 

Museums 

Yazı-Text 

Sevinç Akyazılı

istanbul’un ‘modern’ yüzü 

bu kadarını onlar bile tahmin etmiyordu. 

oysa kurulduğu günden bugüne 

4 milyona yakın ziyaretçi ağırladı. 

700’e yakın sanatçının eserini o 

ziyaretçilerle buluşturdu. ‘istanbul 

modern’, adını sadece çağdaş sanatın 

mekanı olarak değil modern 

türkiye’yi ve istanbul’u dünyaya tanıtarak 

da hak ediyor. müze şimdi de 

75 kadın sanatçıyı bir araya getiren 

‘hayal ve gerçek’ isimli dev bir sergiye 

ev sahipliği yapıyor. 

istanbul’s ‘modern’ face 

EVEN THE FOUNDERS OF “İSTANBUL MODERN” DID NOT EXPECT 

THAT SUCCESS. THEIR MUSEUM HOSTED NEARLY 4 MILLION 

VISITORS SINCE ITS OPENING IN 2004. OVER 700 ARTISTS DISPLAYED 

THEIR WORKS THERE. ‘İSTANBUL MODERN’ IS NOT ONLY 

CHARACTERIZED AS THE HOME OF MODERN ART BUT ALSO AS THE 

EMBODIMENT OF İSTANBUL’S AND TURKEY’S MODERN FACE. 

CURRENTLY THE MUSEUM IS HOSTING THE JOINT EXHIBITION OF 75 

FEMALE ARTISTS UNDER THE TITLE ‘DREAM AND REALITY’. 

65

ola bir ‘hayal’ kurarak çıkıldı. Hayalin adı sanattı 

ve o sanatla kitleleri buluşturacak bir müze. İyi 

de nasıl bir kimlikle, hedefle ve nerede! Dile 

kolay, Oya Eczacıbaşı’nın ifadesiyle, tam 17 yıl 

boyunca o hayalin peşinde gittiler. Olgunlaştırdılar. 

Soruların yanıtlarını verdiler. 11 Aralık 2004 tarihinde de, 

yıllarca kuru yük deposu olarak kullanılan bir binada müzenin 

kapılarını açtılar. Hayal artık gerçekti. Adı da ‘İstanbul Modern’di. 

Türkiye gibi, hem müze gezmenin hem de çağdaş sanatın pek 

yaygın olmadığı bir ülkede, gözü kara bir adım gibiydi. Kim ilgilenecekti, 

kaç kişi ziyaret edecekti ki müzeyi! Nitekim, Baş Küratör 

Levent Çalıkoğlu, “Müzeyi açtığımızda, ‘150 bin ziyaretçi gelse ne 

iyi olur’ diye düşünüyorduk” diyor. Daha sonra yaşananları ise 

şöyle anlatıyor: 

“Müzenin yaşayan bir alan olabilmesi için ziyaretçi akışının sağlanması, 

modern müze ziyaretinin alışkanlık haline getirilmesi 

gerekiyordu. Sanat yapıtı ile izleyici arasında bir bağ kurmak için 

özel eğitim çalışmaları düzenledik. Bir eğitim departmanı kurduk. 

Okullarla görüşmeler yaparak, öğrencilerin öğretmenleri eşliğinde 

buraya gelmesini sağladık. Yerel yönetimlerle görüşerek, özellikle 

gelir seviyesi düşük aileler için anne çocuk programları düzenledik. 

Sergilerimizi, Türkiye ve uluslararası sanat kamuoyuna tanıtmak 

için çaba sarf ettik. Şimdi, İstanbul Modern yılda yaklaşık 800 

bin kişiyi ağırlayan ve İstanbul’a gelen turistlerin mutlaka görmek 

istediği bir mekan.” 

66 

The museum itself originated from a dream. The name of the dream 

was the search for a place to make contemporary art meet the public. 

But where and under which identity? According to Oya Eczacıbaşı, the 

initiator of the project, they pursued their dream for 17 years, maturing 

their ideas, making plans and concretizing them progressively. Finally 

they inaugurated the museum of their dreams on 11 December 2004 in 

an old warehouse under the name of ‘İstanbul Modern’. 

This was a bold undertaking in a country where neither museum visits 

nor contemporary art draw widespread attention. Who was going to be 

interested and what kind of turnout was to be expected? Head Curator 

Levent Çalıkoğlu says, “At the outset, we were prepared to declare 

ourselves satisfied with 150 thousand visitors.” And, concerning the 

ensuing events , he adds: 

“In order to make a living space of the museum, it was necessary to 

have a certain flow of visitors, to be able to turn modern museum visits 

into a usual practice of the people. In this perspective, we established 

an educational department and organized seminars with a view to 

creating a link between the audience and the work of art. We approached 

school administrations and invited pupil groups to visit our 

museum in company of their teachers. We contacted the local authorities 

and organized mother-and-child programmes for low-income 

families. We engaged in promotion efforts to advertise our exhibitions 

in Turkey and abroad. Today, İstanbul Modern is a museum hosting 

yearly 800 thousand guests, a place that each tourist visiting İstanbul 

wants definitely to see.”

Günde 2 bin ziyaretçi 

İstanbul Boğazı’nın en güzel fotoğrafını veren Kabataş Sahili... Ve o sahilde 

Denizcilik İşletmeleri’ne ait 8 bin metrekarelik kuru yük deposu... 

Bugün, hayranlarının deyişiyle ‘modern sanat tapınağı’na dönüştü. 

Günde ortalama 2 bin kişiyi ağırlıyor. Peki o ziyaretçileri, müzede ne 

bekliyor? Ne karşılıyor? Soruların yanıtı yine Levent Çalıkoğlu’ndan: 

“İzleyici buraya geldiği zaman, ata yadigarını, tarihi, geçmişi değil, 

şimdiyi görüyor. Sergi salonunda gezerken, izlediği yapıtı üreten 

sanatçıyla yan yana gelebiliyor. İzleyiciler, nefes alan, bütün ilişkisini, 

görselliğini ve felsefesini şimdiki zamana odaklayan bir müze kimliğiyle 

buluşuyor. 2000’li yıllarda dönüşen, değişen İstanbul’un ruh 

halinin yansımalarına tanıklık ediyor. İstanbul Modern, güncel sanatın 

nabzının attığı bir referans noktası. Çağdaş Türk sanatçıların burada 

sergilenen yapıtları, uluslararası sanat kamuoyunun gündemine 

oturuyor. Türk sanatseverler burada yapılan sergiler sayesinde dünya 

sanatının en son örneklerini görme fırsatını da yakalıyor.” 

Çağdaş sanat ‘kışkırtır’ 

Müzenin bir başka misyonu daha var: Sanatın 21. yüzyıldaki anlamını 

kapsamını aktarabilmek... Her açıdan ön yargıları aşabilmek... Bunun 

için de modern sanatın beslendiği provokatif eserleri göze almak... 

Yani kışkırtmak! 

Baş Küratör Çalıkoğlu, buna en çarpıcı örneğin, Türkiye’yi uluslararası 

düzeyde temsil eden Kutluğ Ataman olduğunu söylüyor: 

“Kutluğ Ataman’ın, kimlik-politika-iktidar ekseninde dönen Ruhuma 

Two thousand visitors daily 

An old port facility, an 8 thousand m2 large warehouse combined with 

the best view of the Bosporus from Kabataş shore is nowadays converted 

into a ‘temple of modern art’, in the words of its admirers. This 

temple welcomes daily 2 thousand visitors. Levent Çalıkoğlu tells us 

about the public’s journey inside the museum: 

“The audience is not met here with history or ancestors’ legacy but 

rather with the present time. While strolling through the halls, they 

enjoy the opportunity of meeting personally the authors of the works of 

art on display. They experience a museum which breathes and focuses 

its visual attention and philosophy on the present. They witness 

reflections of the new spirit representing İstanbul’s evolution since the 

2000’s. İstanbul Modern is a reference point where you feel the pulse of 

contemporary art. Exhibitions of contemporary Turkish artists taking 

place in our museum draw the attention of international art circles. In 

turn, Turkish art lovers enjoy the opportunity of coming across the 

latest productions of world contemporary art, thanks to exhibitions of 

international artists at İstanbul Modern.” 

Contemporary art is provocative 

Another important task of the museum is to convey the meaning and 

scope of art in the 21 st century... To overcome all kinds of stereotypes... 

To face up to the provocative productions nurturing the art of our 

time... That is, to provoke! Head Curator Çalıkoğlu refers to Kutluğ 

Ataman, a Turkish artist representing his country at international art 

67

İstanbul Modern’in kurucusu Oya Eczacıbaşı. 

Oya Eczacıbaşı, Founder of ‘İstanbul Modern’ Museum. 

GENÇ SANATIN ÖNCÜLERİ BURADA! 

İstanbul Modern’in kalıcı koleksiyonları iki ana başlık altında toplanıyor. 

Bunlardan ilki müzenin ve aynı zamanda İKVS’nin de kurucusu olan 

Nejat Eczacıbaşı Vakfı’na ait sanat eserleri. Diğeri ise İstanbul Modern’in 

kendisine ait olan eserler. Bu her iki koleksiyon da, 1980 ve sonrasında 

Türkiye’de yaşayan sanatçıların meydana getirdikleri eserlerden oluşuyor. 

Müze, Türkiye’nin en geniş ve ilginç, Sarkis, Kutluğ Ataman, Ayşe Erkmen, 

Gülsün Karamustafa, Halit Enger ve İnci Eviner koleksiyonlarını elinde 

bulunduruyor. Dinamizmini ise, kalıcı ve pop-up sergilere borçlu. 2008 

Yılında Londra Tasarım Müzesi ile birlikte Tasarım Kentleri isimli bir sergi 

açan İstanbul Modern yönetimi, 2010 yılında da sıradışı bir sergi düzenledi. 

Dünya kamuoyunun Michelle Obama ve Lady Gaga’yı giydiren modacı 

olarak tanıdığı Hüseyin Çağlayan’ın kreasyonunu izleyiciyle buluşturdu. 

Türkiye’deki yakın bellek sorununu mimari disiplin içinde sergileyen Ermeni 

Mimarlar projesi büyük beğeni topladı. 20 Yıl önce çektiği, ‘Afgan Kızı’ 

isimli fotoğrafla dünya çapında üne kavuşan ve kısa bir süre önce bu kızı 

bulup tekrar fotoğraflayan Steve McCury sergisi büyük ilgi gördü. 

Asla isimli video-art çalışması büyük beğeni topladı. Ataman’ın 

bu çalışması, Türkiye’de modern sanat anlamında bir eşiğin 

atlanmasıydı. Üstelik bu işi eşik atlamak için de yapmadık. 

Eser son derece çarpıcıydı ve biz de modern sanat adına söz 

söyleyen bir kurum olarak bu işi sergilemeliydik. Hiçbir olumsuz 

eleştiri almadık. Aksine gelen tepkilerden daha da cesaret 

bulduk. Türkiyeli izleyici modern sanata ilgili ve doğru bilgilendirildiğinde, 

destek veriyor, alkışlıyor.” 

Sanatın her hali! 

Sanatın her alanına katkılarıyla bilinen Eczacıbaşı ailesi, kuruculuğunu 

Oya Eczacıbaşı’nın üstlendiği ‘İstanbul Modern’ 

ile, dünyaca ünlü rakiplerini aratmıyor. Uluslararası başarılara 

sahip, 2006 yılında İngiltere’de ‘şövalye’ ünvanı alan modacı 

Hüseyin Çağlayan bir başka ilginç örnek. Müze, Çağlayan’ın 

kreasyonlarını sergiledi ve büyük alkış topladı. İstanbul’daki 

serginin hemen ardından Paris Dekoratif Sanatlar Müzesi’nin 

Hüseyin Çağlayan’a istediği zaman sergi ve etkinlik düzenleyebileceği 

bin 500 metrekarelik bir alan tahsis etmesi, modern 

sanatın yönünü ve nasıl beslendiğini gösteriyordu. 

İstanbul Modern, harcındaki ‘hayal’ gücünü neredeyse her 

etkinlik için sonuna kadar kullanıyor. Şimdilerde de ‘Hayal ve 

Gerçek’ isimli dev bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Türkiye’nin 

ilk kadın romancısı Fatma Aliye ile Ahmet Mithat’ın birlikte 

yazdığı bir romandan ilham alan bu sergide, 1891’den itibaren 

Türkiye’de yaşayan kadın sanatçıların, hayal ve gerçeği iç içe 

geçirdikleri eserleri yer alıyor. 75 kadın, İstanbul Modern’de 

Türkiye’nin modern yüzüne ayna tutuyor. 

PIONEERS OF YOUNG ART 

Museum’s permanent collections are divided in two categories. 

Works from the Nejat Eczacıbaşı Foundation, founder of İstanbul 

Modern as well as of the İstanbul Culture and Art Foundation 

(İKSV) and works belonging to the museum itself. Both collections 

consist of works created from 1980 onwards by artists living in 

Turkey. The museum possesses the largest collections in Turkey, of 

the works of Sarkis, Kutluğ Ataman, Ayşe Erkmen, Gülsün Karamustafa, 

Halit Enger and İnci Eviner. İstanbul Modern keeps alive 

its dynamic posture through permanent and pop-up exhibitions. In 

2008, it co-organized with the London Design Museum an exhibition 

on “Design Cities”. In 2010, it presented the creations of 

Hüseyin Çağlayan, known as Michelle Obama’s and Lady Gaga’s 

fashion designer. 

The “Armenian Architects” project on the important role played by 

Armenian architects in late Ottoman civil architecture; the 

photographic exhibition of Steve McCurry, known worldwide for 

the picture of a young Afghan girl he shot 20 years ago, and who 

recently met and photographed her again are among the museum’s 

recent accomplishments.

fora, as the most striking example: “Kutluğ Ataman’s video-art 

production called Never to My Soul tackling the themes of 

identity-politics-power, enjoyed a very positive reaction. This 

work constituted the crossing of a threshold in terms of modern 

art in Turkey, although it was not meant to be. The work was 

extremely striking and, in our capacity as the voice of modern 

art in Turkey, we had to display it. We had no negative reactions, 

on the contrary, we were even encouraged by positive reactions. 

The Turkish public is interested in contemporary art and, when 

informed adequately, appreciates and applauds it.” 

Every aspect of art 

The museum was created by Oya Eczacıbaşı, a member of the 

Eczacıbaşı family who are known worldwide for their valuable 

contributions in every field of art and culture. İstanbul Modern 

is yet another of their success stories. Fashion designer Hüseyin 

Çağlayan, appointed Knight by the Queen of England in 2006, 

presented his creations at the museum. Following the exhibition 

at İstanbul Modern, the Paris Museum of Decorative Arts 

offered him a 1.500 m 2 exhibition space to be used at his 

convenience for an event and exhibition. An example showing 

the functioning of channels and trends in this field. 

İstanbul Modern is using on every occasion the dream factor, 

one of its basic components. It is now hosting, as a reflection of 

the country’s modern face, an exhibition called “Dream and 

Reality”, inspired from a novel co-authored by first Turkish 

female novelist Fatma Aliye and writer Ahmet Mithat, consisting 

of the works, from 1891 onwards, of 75 female artists from 

Turkey. 

İstanbul Modern’in her köşesinde bir sürpriz bekliyor. 

İstanbul Modern harbours a surprise at every corner. 

69

70 

H A B E R T U R U 

N E W S I N O V E R V I E W 

‘Perili Köşk’ Türkiye’nin ilk ofis-müzesi oldu 

Borusan Holding’in yönetim merkezi 

olan İstanbul Rumelihisarı’ndaki Perili 

Köşk müzeye dönüştürüldü. Asıl 

adı Yusuf Ziya Paşa Köşkü olan bina, 

hafta içi ofis olarak kullanılmaya devam 

ederken, hafta sonları ‘Borusan 

Contemporary’ adıyla müze olarak 

hizmet veriyor. Ziyaretçilere butik 

ve kafe hizmeti de sunulacak olan 

Borusan Contemporary’nin programında 

her yıl üç geçici sergi yer alıyor. 

Müzenin koleksiyonu ise ağırlıkla 

Borusan Holding’in sahip olduğu 

çağdaş sanat eserlerinden oluşuyor. 

Turkey’s first Office-Museum opens at the 

‘Haunted Mansion’ 

BORUSAN Holding’s Headquarters at the Haunted Mansion in İstanbul’s 

Rumelihisarı neighbourhood was transformed into a museum. The ‘Yusuf Ziya 

Paşa Mansion’ with its initial name, continues to be used as an office space during 

weekdays and serves as the ‘Borusan Contemporary’ museum at weekends. 

A boutique and coffee shop will cater to the guests as well. While Borusan Contemporary’s 

permanent collection consists mainly of the modern works of art 

owned by the company, the museum intends also to organize yearly three exhibitions 

each based on a different medium and conceptual content. 

Adana Müzesi zenginleşiyor 

Çukurova bölgesinin Antik Döneme ait en önemli yerleşim birimlerinden biri 

olan Sirkeli Höyüğü’nde 2006 yılından bu yana yapılan kazılar bu yıl da 

meyvelerini verdi. İsviçre Bern Üniversitesi uzmanları ve Türk arkeologların 

işbirliğiyle gerçekleştirilen kazılarda mutfak aletleri ve erzak saklama kapları 

ile Helenistik Dönem’e ait bir kadın heykelciği bulundu. Kazılarda elde 

edilen eserler Adana Müzesi’ne teslim edildi. 

Adana Museum is expanding 

The intensive excavation work performed since 2006 in the Sirkeli Tumulus, 

one of the foremost ancient settlements at the Çukurova region, continued to 

bear fruit this year. At the excavations carried out jointly by scholars from the 

Bern University/Switzerland and Turkish archaeologists, were found kitchen 

utensils, provisions storage vessels, and a miniature woman sculpture from the 

Hellenistic Period. The artefacts were delivered to the authorities of the Adana 

Museum. 

Ev tadilatından fışkıran tarih Maraş’ın 

kaderini değiştirecek 

Kahramanmaraş’ta 2007 yılında yapılan bir ev tadilatı sırasında ortaya 

çıkan Germenicia Antik Kenti’ne ait yamaç villaları, taban mozaikleri 

ile ilgi çekiyor. Zeugma ve Efes Antik Kentleri’ndeki villalar ile büyük 

benzerlik gösteren bu konutların yoğun ilgi görmesinin nedeni taban ve 

duvar mozaikleri. Bölgedeki kazı çalışmaları devam ederken, uzmanlar 

Kahramanmaraş’ın dünyanın en önemli mozaik merkezlerinden biri haline 

geleceğini dile getiriyor. Germenicia Antik Kenti’nde M.S. 4-5’inci 

yüzyıllara ait 100’den fazla villanın bulunduğu tahmin ediliyor. Öte yandan, 

34 yıldır devam eden Kahramanmaraş Müzesi inşaatında sona geldi. 

Seneye açılması beklenilen müzenin en ilgi çekici parçalarından biri de 3 

bin 500 yıllık iki fil iskeleti. Uzmanların birleştireceği iskeletler müzede 

sergilenecek. 

A building renovation offers new 

perspectives to Maraş 

The remains of the ancient city Germenicia such as hill slope villas, mosaic 

pavements were found in 2007 in the course of a house renovation in 

Kahramanmaraş. Presenting great similarities with the houses of Zeugma 

and Ephesus antique cities, these villas are particularly interesting due to 

their mosaic pavements and wall panels. While the excavations carry on in 

the region, experts express the opinion that Kahramanmaş is heading towards 

becoming one of the world’s preponderant mosaic centres. It is estimated 

that there are over 100 villas from the 4 th and 5 th centuries AD, at the 

Germenicia antique settlement. On the other hand, the construction of the 

Kahramanmaraş Museum started 34 years ago is at its final phase. The two 

elephant skeletons estimated to be 3500 years old will take place among the 

interesting pieces of the museum to be opened next year.

Bin 500 Yıllık cımbız bulundu 

Assos Antik Kenti’nde yapılan kazılarda yaklaşık 

bin 500 yıllık bronz bir cımbız bulundu. 

Çanakkale’nin Ayvacık İlçesi sınırları içinde yer 

alan Assos Antik Kenti’nde yürütülen kazılara 

başkanlık eden Prof. Dr. Nurettin Arslan, “ 

Bu yılki kazılarda cımbız, altın takılar, 

tıp aletleri ve üçlü tanrıça figürü bulduk. 

Buluntulara bakıldığında, antik 

dönemdeki kadınların da tıpkı günümüzdeki 

gibi güzelliklerine düşkün olduğunu 

söyleyebiliriz.” dedi. 

Yorgun Herkül artık ‘mutlu’ Herkül 

Bir süredir arkeoloji dünyasını gündemde öne çıkaran “dönüşler” 

devam ediyor. Boğazköy Sfenksi’nin Almanya’dan getirilişinin 

ardından sıra Yorgun (Herakles) Herkül’deydi. O da döndü. 

Üstelik VIP yolcu olarak Başbakan Erdoğan’ın uçağında. 

Yorgun Herkül heykeli, daha doğrusu heykelin üst kısmı, 

40 yıl önce Antalya’daki Perge Antik Kenti’nden kaçırılmış 

ve Boston Müzesi’nde ortaya çıkmıştı. Turizm ve 

Kültür Bakanlığı da, takipte olduğu eserler listesine Yorgun 

Herkül heykelini eklemişti. 

Heykel için Türkiye ile ABD yetkilileri arasında neredeyse 

iki yıl süren görüşmeler sonunda güzel haber gelmişti. Herkül, 

toprağına geri dönecek ve nihayet bedenini bütünleyebilecekti. 

Beklenen yolculuk, Eylül sonunda gerçekleşti. Birleşmiş Milletler 

toplantısı için New York’a giden Başbakan Recep Tayyip 

Erdoğan’ın uçağına, dönüşte bir yolcu daha eklendi. Yorgun 

Herkül, 40 yıl sonra Türkiye’ye döndü. 

Heykel de, Türkiye de bu kavuşmayı bir isme borçlu: Bugün 

hayatta olmayan Prof. Jale İnan’a. 1980 yılında, Perge Antik 

Kenti kazısında, bir heykelin alt kısma bulundu. Kazı ekibinin başkanı, 

Prof. İnan’dı. Ancak, keşif bununla sınırlı kalmadı. Heykelin 

üst kısmı için çalışmalar devam etti. Bu arada, ortalık ‘üst 

kısım Amerika’ya kaçırıldı’ söylentisiyle çalkalandı. Jale İnan 

da, bir dedektif gibi söylentinin izini sürdü. Aradığı parçaya 

Boston’da rastladı. İki parçanın aynı heykele ait olduğunu 

öne süren makaleler yazdı. Yıllar süren ısrarlı çalışmaları sonunda 

meyvesini verdi. 1990 yılında iddiasını arkeoloji dünyasına kanıtlayıp 

kabul ettirdi. 

Prof. Jale İnan 2001 yılında aramızdan ayrıldı. Çalışmasının sonucunu, 

Herkül’ün bütünleştiğini göremedi. Ama ardında bıraktığı başarı öyküsünün 

finalini böyle parlak bir cümleyle noktaladı. 

Sıra Eros başında 

1500 years old tweezers 

A 1500 years old pair of tweezers was found 

at excavations carried out at the Assos ancient 

city. Prof. Dr. Nurettin Arslan, leading 

the archaeological work at the Assos antique 

settlement in Ayvacık county/Çanakkale 

province, said: “In the course of this year’s 

excavations, we found tweezers, golden jewellery, 

medical devices and a triple goddess 

figure. Our finds tells us that women of that 

age were as conscious about their beauty as 

women in our days.” 

Heracles happy to recover his other half! 

Successive homecomings of our archaeological treasures continue to generate 

public satisfaction. Following the recently occurred return of the Hattusha 

Sphinx from Germany, it was now the turn of the Tired Heracles statue. 

Indeed, Heracles returned to Turkey as VIP passenger on board the 

aircraft of Prime Minister Erdoğan. The upper half of the Heracles statue 

was stolen 40 years ago from the Ancient City of Perge near Antalya and 

resurfaced at the Boston Museum of Fine Arts, the lower half of the statue 

being on display at the Antalya Archaeological Museum. It was included on 

the follow-up list of artefacts to recover by the Ministry of Culture and 

Tourism. At the end of two years of negotiations between Turkish and US 

authorities concerning the restitution to Turkey of the upper half of the 

Tired Heracles statue, the good news was announced: Heracles would 

return to his homeland to be reunited with his other half. The expected 

transfer took place on 25 September 2011. The statue was loaded on board 

the special aircraft of Prime Minister RecepTayyip Erdoğan returning 

home from his journey in New York where he participated at the 66 th 

Session of the United Nations General Assembly. The statue was transferred 

from the airport directly to the Antalya Archaeological Museum. Turkey 

owes this happy reunion to late Prof. Jale İnan, who discovered in 1980 

the lower half of a statue in the course of her archaeological research at 

the Perge antique settlement and pursued the excavations in order to find 

its upper half. Meanwhile, rumour had it that the upper half was smuggled 

out of the country and transferred to the United States of America. Prof. 

Jale İnan investigated like a detective and found in Boston what she was 

looking for. Then, she published articles affirming that the two parts, the 

one in Antalya, the other in Boston, belonged to the same statue. Her years 

long efforts bore fruit in 1990, when all the evidence she brought to the case, 

finally convinced the world of archaeology on the accuracy of her claim. Prof. 

Jale İnan passed away in 2001. Unfortunately she is no longer alive to witness 

the reunion of the two parts of the Heracles statue. However, the success story 

she left behind was happily crowned with a brilliant ending. 

Yurt dışına kaçırılan tarihi ve kültürel mirasın izini süren Kültür ve Turizm 

Bakanlığı yetkilileri, şimdi de İngiltere’deki Victoria-Albert Museum’da bulunan 

Eros başını geri getirmek için çalışmalara başladı. Londra’daki Türkiye 

Kültür ve Turizm Ofisi Başkanı Tolga Tuyluoğlu, “Kültür ve Turizm 

Bakanlığı uzmanları eserin, 1882 yılında Arkeolog Sir Charles Wilson tarafından 

Sidemara Lahdi’nden alınarak İngiltere’ye kaçırıldığını düşünüyor. 

İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenen Sidemara Lahdi’nin bu önemli 

parçasının iadesi için çalışmalarımıza başladık” dedi. 

It is now the turn of the Eros Head 

The Ministry of Culture and Tourism authorities who continue to follow 

track of Turkey’s cultural heritage, are now focusing their attention on the 

Eros Head which is in London at the Victoria & Albert Museum‎. The Head 

of the Turkish Culture and Tourism Office in London, Tolga Tüylüoğlu 

declared: “Our Ministry’s experts think that the Eros Head was removed in 

1882 by British Archaeologist Sir Charles Wilson from the Sidemara 

Sarchophagus which is currently at the İstanbul Museums of Archaeology. We 

are now working for the return to Turkey of this important piece.” 

71

T A K V İ M c a l e n d a r 

Ekim • Kasım • Aralık 

2011 

October • November • December 

santralistanbul’da etkinlik yağmuru 

santralistanbul bu yıl da sonbahar-kış sezonundaki yoğun etkinlik programıyla 

dikkat çekiyor. Fotoğraf sanatçısı Cemal Emden’in ‘Le Corbusier- 

Görsel Kayıt 1905-1965’ isimli sergisi 8 Ekim-13 Kasım tarihleri arasında ana 

galeride izlenebilecek. Amerikan Doğal Tarih Müzesi tarafından 2009 yılında 

açılan ve büyük beğeni toplayan İklim Değişikliği Sergisi, Türk Telekom 

sponsorluğunda 4 Ekim 2011-15 Ocak 2012 tarihleri arasında yine ana galeride 

izleyicileriyle buluşacak. Bilgi Üniversitesi santralistanbul Kampusu’ndaki 

Tamirhane de sıradışı müzik etkinliklerine ev sahipliği yapıyor. Morning 

Indie Sessions başlıklı etkinlikler kapsamında 1 Ekim ve 29 Ekim’de DJ 

Deform-E, 15 Ekim’de ise DJ Candaş Baş sahne alacak. 

Flood of events at santralistanbul 

The busy events calendar of Santral İstanbul for the fall-winter 2011 season 

draws attention. ’Le Corbusier-Visual Record 1905-1965’ exhibition of 

Photographer Cemal Emden will take place between 8 October-13 November 

at the main hall. ‘The Climate Change’ exhibition which had opened in 2009 

at the American Natural History Museum will be held also at the main hall 

between 4 October 2011-15 January 2012, under the sponsorship of Turkish 

Telekom. Bilgi University is hosting offbeat music events at the Tamirhane 

(Repair Workshop) of its santralistanbul campus. In the framework of the 

events organized under the title ‘Morning Indie Sessions’, will perform DJ 

Deform-E on 1 st and 29 th October, DJ Candan Baş on 15 October 2011. 

Filmekimi başlıyor 

İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen Filmekimi, 8-15 Ekim tarihlerinde 

izleyicilerle buluşuyor. 10 Yaşını kutlayan Filmekimi’nin bir sürprizi 

var: Filmekimi, bu yıl ilk kez İstanbul sınırlarını aşıyor ve Türkiye’deki 5 

kentte daha sinemaseverlerle buluşuyor. Filmekimi’nde, Berlin, Cannes, Venedik 

ve Toronto’da dünya prömiyerlerini yapan 40’a yakın film izleyicilerin 

karşısına çıkacak. Etkinlik, İstanbul’da Atlas, Beyoğlu, Nişantaşı City’s ve 

Cinebonus Maçka Gmall olmak üzere 

4 sinemada takip edilebilecek. Festival 

programında gösterilen filmlerden 

oluşan özel seçkinin gösterimleri 13- 

16 Ekim’de İzmir’de, 20-23 Ekim’de 

Bursa ve Konya’da, 27-30 Ekim’de 

ise Trabzon ve Diyarbakır’da yapılacak. 

Film October begins 

The Film October festival 

organized by İKSV (İstanbul 

Culture and Art Foundation) 

will be held on 8-15 October. 

Novelty of this year’s 

festival, celebrating its 10 th 

anniversary, is that it will 

be held in 5 other Turkish 

cities in addition to İstanbul. 

Approximately 40 movies making their 

world premieres in Berlin, Cannes, Venice and 

Toronto will be presented to the public. The 

showings will take place in İstanbul at 4 different locations, namely, Atlas, 

Beyoğlu, Nişantaşı City’s, and Cinebonus Maçka Gmall movie theatres. A 

special selection of the films shown in İstanbul will then be screened in İzmir 

between 13-16 October, in Bursa and Konya between 20-23 October, in 

Trabzon and Diyarbakır between 27-30 October. 

Devlet Opera ve 

Balesi yine dolu dolu 

Ankara, İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya 

ve Samsun’daki Devlet Opera ve Balesi 

grupları bu sonbahar-kış sezonunda da, 

yerleşik sahnelerindeki etkinliklerin yanı 

sıra turne programlarıyla da izleyicileriyle 

buluşmaya hazırlanıyor. Devlet Opera 

Bale Müdürlükleri’nin repertuarında Don 

Giovanni, Rusalka, Ali Baba ve Kırk Haramiler, 

Evlilik Sözleşmesi, Midas’ın Kulakları 

gibi dünyaca ünlü eserler yer alıyor. 

State Opera and Ballet 

presents a comprehensive 

programme 

The State Opera and Ballet Dance Troupes 

from Ankara, İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya 

and Samsun will go on tour in addition to their 

performances at their principal locations. The 

Opera repertoire includes; Don Giovanni (Mozart), 

Rusalka (Dvorak), Indigo and the Forty 

Thieves (Johann Strauss II-Operetta based on 

the tale “Ali Baba and the Forty Thieves”), The 

Marriage Contract (Rossini-one-act operatic 

farsa comica) and others.

‘Yeni Hikayeler’ 

Rezan Has Müzesi’nde 

Seramik sanatçısı Mehmet Kutlu’nun ipekböceklerinin 

yaşamından yola çıkarak ‘yenilenmiş, 

yenilenirken başka yaşamları yenilemiş, kendi 

hikayelerini anlatırken, kendileri yeni hikayelere 

dönüşmüş’ dokuz sanatçıdan ilham alarak oluşturduğu 

eserler 15 Eylül-20 Kasım tarihleri arasında 

izleyicilerle buluşuyor. Mehmet Kutlu’nun 

‘Yeni Hikayeler’ine konu olan sanatçılar, Yaşar 

Kemal, Genco Erkal, Gülriz Sururi, Türkan Şoray, 

Zülfü Livaneli, Sezen Aksu, Fazıl Say, Ayla 

Algan ve Ferzan Özpetek. 

‘New Stories’ Ceramics at 

Rezan Has Museum 

Ceramics artist Mehmet Kutlu’s series of 

works inspired from the portraits and lives of 

nine artists who “like the silkworms, 

regenerated other lives while regenerating 

themselves, turned themselves into new stories 

while telling their stories” will be exhibited 

from 15 th September to 20 th November at the 

Rezan Has Museum. Artists inspiring Mehmet 

Kutlu’s perspective were: Yaşar Kemal, 

Genco Erkal, Gülriz Sururi, Türkan Şoray, 

Zülfü Livaneli, Sezen Aksu, Fazıl Say, Ayla 

Algan and Ferzan Özpetek. 

İstanbul Arkeoloji 

Müzeleri Tahon’u 

ağırlıyor 

Belçikalı seramik sanatçısı Johan 

Tahon’un varoluş sorununu 

irdelediği eserlerden oluşan 

Arche (ilk madde) sergisi İstanbullu 

sanatseverlerle buluşuyor. 

Özil Koleksiyonundan derlenen 

ve ağırlıkla büstlerden oluşan 

sergi, 17 Eylül-13 Kasım tarihleri 

arasında İstanbul Arkeoloji 

Müzeleri Çinili Köşk binasında 

gezilebilir. 

Calle, ‘son kez’ İstanbul’da 

Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM) bienal ile 

eşzamanlı olarak açılan, ‘Son Kez, İlk Kez’ adlı sergisinde 

günümüzün en önemli 10 çağdaş sanatçısı arasında gösterilen 

Sophie Calle’i ağırlıyor. Sanatçı, görme engelli kişilerin 

gördükleri son anın yanı sıra, İstanbul’da yaşayıp denizi hiç 

görmemiş insanlar konusunu özgün bir bakış açısıyla ele alıyor. 

SSM’nin ziyaretçilerini sarsıcı, duygu dolu ve gerçekçi 

bir yolculuğa çıkardığı 3 bölümden oluşan sergi 17 Eylül-31 

Ekim tarihleri arasında izlenebilecek. 

Calle’s ‘last time’ in İstanbul 

The Sabancı University Sakıp Sabancı Museum (SSM) is hosting 

the ‘Last Time, First Time’ exhibition of Sophie Calle, 

qualified as one of the 10 foremost contemporary artists of 

our time, which opened simultaneously with the Biennale. The 

artist is treating the theme of visually impaired persons’ last 

moment of vision and of people living in İstanbul who never 

saw the sea, from a genuine point of view. The visitors of 

SSM are invited on a shocking, emotional and realistic journey 

in three parts by Calle. The exhibition which opened on 

17 th September will last until 31 st October. 

Arkeoloji, diplomasi ve sanat buluşması 

Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi ilginç bir etkinliğe ev sahipliği yapacak. 

14 Ekim’de ziyarete açılacak olan sergi, ressam, arkeolog ve müzeci Osman 

Hamdi Bey ile Amerikalı arkeolog ve fotoğrafçı John Henry Haynes ile Prof. 

Hermann Vollrath Hilprecht’in Osmanlı topraklarında keşişen yaşamlarından 

yola çıkarak, Amerikalı arkeologların Osmanlı topraklarındaki ilk kazılarını 

ve iki ülke arasındaki diplomatik ilişkileri konu alıyor. Sergi 8 Ocak’a kadar 

izlenebilecek. 

Pera Müzesi’ndeki bir diğer etkinlik ise Suretin Sireti isimli sergi. 1 Kasım-31 

Aralık tarihleri arasında izleyiciyle buluşacak sergi, Merkez Bankası Sanat 

Koleksiyonu’ndaki eserler arasında yapılan bir seçkiden oluşuyor. 

Meeting of archaeology, diplomacy and art 

Suna and İnan Kıraç Foundation’s Pera Museum will host an interesting event 

having for theme the first excavations of American archaeologists in the 

Ottoman Empire and the diplomatic relations between the two countries, departing from the journeys of 

painter, archaeologist and museum founder Osman Hamdi Bey, American archaeologist and photographer 

John Henry Haynes and Prof. Hermann Vollrath Hilprecht, whose lives intercrossed on Ottoman lands. 

The exhibition to open on 14 October 2011, will last until 8 January 2012. 

Another exhibition entitled Suretin Sireti (Inner conscience’s reflection on human face-theme) consisting of 

a selection from the paintings of the Turkish Central Bank’s Art Collection, will also take place at Pera 

Museum from the 1st of November to 31 st December 2011. 

The İstanbul 

Archaeological Museums 

are hosting Tahon 

A ceramics exhibition consisting of the 

Belgian artist Johan Tahon’s ceramics 

scrutinising the question of existence 

under the title “Arche” (initial substance) 

started on 17 September and will continue 

until 13 November 2011 at the İstanbul 

Archaeological Museums Tiled Pavilion 

Museum. The exhibition includes mainly 

busts and other works of art selected from 

the private collection of art dealer 

Dağhan Özil. 

Jean Baptiste Mondino ©Adagp, Paris, 2011Courtesy Galerie Perrotin

Devlet Tiyatroları repertuvarına 

12 oyun daha ekledi! 

Türk tiyatrosunun en köklü ve saygın kuruluşu olan Devlet 

Tiyatroları, 1 Ekim 2011 Cumartesi günü yeni sezonunu açtı. 

Son yıllarda yaptıkları yenilikçi atılımlarla dikkat çeken Devlet 

Tiyatroları, 54 yerleşik sahnesi ve turne sahnelerinde bu yıl 

12 yeni oyunu da izleyiciyle buluşturacak. Sergilenecek yeni 

oyunların büyük bir bölümünü yerli eserler oluştururken, yabancı 

klasik ve modern eserler de sahneye konacak. Bu sezon, 

Devlet Tiyatroları’nda Yaşar Kemal’in eseri Köroğlu’nun 

Meydana Çıkışı, Haldun Dormen’in Kantocu gibi oyunlarının 

yanı sıra Tennessee Williams’ın Sırça Kümes gibi oyunlarını 

da izlemek mümkün olacak. 

State theatres’ new season opens with 

12 new plays 

Turkish State Theatres inaugurated their new theatrical 

season on 1 st October 2011. Widely acclaimed for their 

innovative impulses in recent years, the State Theatres will 

stage 12 new theatrical performances at their 54 permanent 

theatre halls as well as in the course of their tour in various 

Turkish cities. They will primarily stage plays by Turkish 

playwrights in addition to several classical and modern 

dramas by foreign authors. ‘Köroğlu’s Coming into Light’ by 

famous author Yaşar Kemal, renowned playwright and 

director Haldun Dormen’s ‘Canto Artist’ (Cabaret 

Chanteuse-Songstress) alongside with The Glass Menagerie 

by Tennessee Williams are among the plays on this season’s 

repertoire. 

Kitap Fuarı başlıyor 

İstanbul’un kültür sanat hayatındaki en önemli etkinliklerden 

İstanbul Kitap Fuarı bu yıl 30’uncu yaşını kutluyor. 

12-20 Kasım tarihleri arasında TÜYAP Fuar Merkezi’nde 

yapılacak olan fuar, bu yıl da yerli ve yabancı çok sayıda 

yazarın okurla buluşmasına ev sahipliği yapacak. 

İstanbul Book Fair 

İstanbul Book Fair is celebrating 

its 30 th anniversary 

this year. Readers will enjoy 

the opportunity of meeting 

with their preferred Turkish 

and foreign authors who are 

expected to participate in 

great numbers at the fair to 

be held between 12-20 November 

2011 at the TÜYAP 

Fair Centre. 

Çağdaş sanatın kalbi 

Lütfü Kırdar’da atacak 

24-27 Kasım tarihleri arasında 6’ncısı düzenlenecek olan Contemporary 

İstanbul, dünyaca ünlü Türk ve yabancı sanatçıları, tanınmış 

koleksiyonerleri, müze müdürlerini, küratörleri, sanat eleştirmenlerini 

ve basın mensuplarını Lütfü Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı 

çatısı altında bir araya getirecek. Paneller ve çeşitli modern sanat 

çalışmalarının eş zamanlı olarak izleyiciyle buluşacağı organizasyon 

Türkiye’nin bugüne kadar yapılmış en kapsamlı modern ve güncel sanat 

etkinliği olarak tanımlanıyor. 

Lütfü Kırdar Center to welcome 

Contemporary Art 

The 6 th edition of ‘Contemporary İstanbul’ the annual art fair where 

world-known artists from Turkey and abroad, prominent art collectors, 

museum directors, curators, art critics and media representatives 

meet, will be held on 24-27 November at the Lütfü Kırdar International 

Convention & Exhibition Centre (ICEC). The fair where discussion 

panels and various art activities will be presented simultaneously 

to the visitors, is qualified as the most comprehensive modern and 

contemporary art organization held in Turkey up to this date. 

Nevşehir’de tarih ve kültür buluşması! 

Nevşehir’in kültür ve tabiat varlıkları üzerine yapılan çalışmalara hakkında bilgi paylaşımını 

sağlamak amacıyla düzenlenen 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu 16-19 

Kasım tarihleri arasında yapılacak. Sebahat ve Erol Toksöz Meslek Yüksek Okulu Uygulama 

Oteli’nde düzenlenecek olan kongre, akademik sunumların ardından tarihi ve turistik bölgelere 

düzenlenecek gezilerle sona erecek. 

Meeting of history and culture in Nevşehir 

The first Nevşehir History and Culture Symposium aimed at exchanging information concerning 

research on the cultural and natural heritage of Cappadocia will be held on 16-19 October. 

The symposium to take place at the Sebahat and Erol Toksöz Vocational High School of Higher 

Education Training Hotel in Nevşehir, will proceed with excursions to historical and touristic 

areas organized for the participants, following the presentation of academic papers. 

‘Kilden Suretler’ 

hayat buluyor 

Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım 

Müzesi, ilginç bir sergiye ev sahipliği yapıyor. 

Müzenin koleksiyonundaki Helenistik 

ve Roma Dönemi’ne ait terrakotta figürinlerin 

arasından seçilen heykelcikler yoluyla, 

günümüzdeki kadın imgesi ile antik dönem 

tanrıça inançları arasında kalan kadın kimliği 

sorgulanıyor. Sergi, 18 Kasım-15 Nisan tarihleri 

arasında gezilebilir. 

‘Clay Faces’ revived 

Vehbi Koç Foundation’s Sadberk Hanım 

Museum will serve as venue to an exhibition 

consisting of a selection of figurines from 

amongst the museum’s collection of 584 

Hellenistic and Roman Period terra cotta artefacts. 

The exhibition which claims to question 

the female identity between the ancient 

goddess notion and present-day woman perception, 

will be open from 18 November 

2011 to 15 April 2012.

76 

İL 

CITY 

MÜZE 

MUSEUM 

KAPALI 

CLOSED 

KASIM-MART 

NOVEMBER-MARCH 

NİSAN-EKİM 

APRIL-OCTOBER 

İLETİŞİM 

CONTACT 

Aksaray Ihlara Vadisi Örenyeri Ihlara Valley • 08:00 - 17:00 08:30 - 18:30 (382) 453 7701 

Ankara 

Antalya 

Aydın 

Çanakkale 

Gaziantep 

Anadolu Medeniyetleri Müzesi 

Museum of Anatolian Civilizations 

• 08:30 - 17:30 08:30 - 19:00 (312) 324 3160 

Alanya Kalesi Castle of Alanya • 08:30 - 17:00 09:00 - 19:30 (242) 735 7337 

Aspendos Örenyeri 

Aspendos Archaeological Site 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 

Noel Baba Müzesi St. Nicholas Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:30 09:00 - 19:00 (242) 871 6820 

Simena Örenyeri 

Simena Archaeological Site 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 874 2022 

Antalya Müzesi Antalya Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 

Myra Örenyeri Myra Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 871 6821 

Olympos Örenyeri 

Olympos Archaeological Site 

Patara Örenyeri 

Patara Archaeological Site 

Perge Örenyeri 

Perge Archaeological Site 

Phaselis Örenyeri 

Phaselis Archaeological Site 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 892 1325 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 843 5018 

• 08:00 - 17:30 09:00 - 19:00 (242) 426 2748 

• 08:30 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 821 4506 

Side Müzesi Side Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1006 

Side Antik Tiyatrosu Side Antique Theatre • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (242) 753 1542 

Termessos Örenyeri 

Termessos Archaeological Site 

Afrodisias Örenyeri 

Aphrodisias Archaeological Site 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 423 7477 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (256) 448 8086 

Milet Örenyeri Miletus Archaeological Site • 08:00 - 19:00 08:00 - 19:00 (256) 875 5562 

Didim Örenyeri 

Didyma Archaeological Site 

• 08:00 - 19:00 08:00 - 19:00 (256) 811 5707 

Assos Örenyeri Assos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (286) 721 7218 

Troia Örenyeri Troia Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (286) 283 0061 

Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi 

Gaziantep Zeugma Mosaic Museum 

TÜRSAB-MTM 

MÜZE REHBERİ 

TÜRSAB-MTM MUSEUMS GUIDE 

Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (342) 324 8809 

Hatay Hatay Müzesi Hatay Museum Pazartesi Monday 08:00 - 16:30 09:00 - 18:30 (326) 214 6168

İstanbul 

İzmir 

Mersin 

Muğla 

Nevşehir 

Trabzon 


İstanbul Archaeological Museums 

Ayasofya Müzesi 

Hagia Sophia Museum 

Kariye Müzesi Chora Museum 

İstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesi 

İstanbul Mosaic Museum 

Türk ve İslam Eserleri Müzesi 

Museum of Turkish and Islamic Arts 

Topkapı Sarayı Müzesi 

Topkapı Palace Museum 

Topkapı Sarayı Müzesi Harem Dairesi 

Harem Apartments 

Bergama Asklepion Örenyeri 

Bergama Asklepion Archaeological Site 



Çarşamba 

Wednesday 

09:00 - 16:30 09:00 - 19:00 (212) 631 9241 



Salı 

Tuesday 

09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480 

Salı / Tuesday 09:00 - 15:30 09:00 - 17:00 (212) 512 0480 

• 08:00 - 17:30 08:30 - 19:00 (232) 631 2886 

Efes Müzesi Ephesus Museum • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6010 

Efes Örenyeri Yamaçevler 

The Terrace Houses 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010 

St. Jean Anıtı St. Jean • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6011 

Bergama Akropol Örenyeri 

Bergama Akropolis Archaeological Site 

Efes Örenyeri 

Ephesus Archaeological Site 

Cennet-Cehennem Örenyeri 

Chasm of Heaven and Hell 

• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 0778 

• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 892 6010 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 20:00 • 

Kayaköy Örenyeri Kayaköy • 08:30 - 20:00 08:30 - 20:00 (252) 614 1150 

Sedir Adası Sedir Island • 08:00 - 18:00 08:00 - 18:00 (252) 214 6948 

Kaunos Örenyeri 

Kaunos Archaeological Site 

Knidos Örenyeri 

Knidos Archaeological Site 

Bodrum Mausoleion Anıt Müzesi 

Mausoleion 

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi 

Bodrum Museum of Underwater 

Archaeology 

Göreme Açıkhava Müzesi Karanlık Kilise 

The Dark Church 

Özkonak Yeraltı Şehri 

Özkonak Underground City 

Derinkuyu Yeraltı Şehri 

Derinkuyu Underground City 

Göreme Açıkhava Müzesi 

Göreme Open Air Museum 

Kaymaklı Yeraltı Şehri 

Kaymaklı Underground City 

Zelve Örenyeri-Paşabağlar Örenyeri 

Zelve - Paşabağlar Underground City 

• 08:30 - 20:30 08:30 - 20:30 (252) 614 1150 

• 08:30 - 19:00 08:30 - 19:00 (252) 726 1011 

Pazartesi Monday 08:00 -17:00 08:00 -19:00 (252) 316 1219 

Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:00 -19:00 (252) 316 2516 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 513 5168 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 278 2500 

• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 3535 

Sümela Manastırı Sümela Monastery Pazartesi Monday 09:00 - 16:00 09:00 - 16:00 (462) 531 1064 

Trabzon Ayasofya Müzesi 

Trabzon Hagia Sophia Museum 

• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (462) 223 3043 

77

istanbul arkeoloji müzeleri 

ayasofya müzesi 

kariye müzesi 

istanbul büyük saray mozaikleri müzesi 

türk ve islam eserleri müzesi 

topkapı sarayı müzesi 

topkapı sarayı müzesi harem dairesi 

troıa örenyeri 

assos örenyeri 

bergama asklepıon örenyeri 

bergama akropol örenyeri 

efes müzesi 

efes örenyeri 

efes örenyeri yamaçevler 

st. jean anıtı 

afrodısıas örenyeri 

milet örenyeri 

didim örenyeri 

kayaköy örenyeri 

sedir adası 

kaunos örenyeri 

knıdos örenyeri 

bodrum mausoleıon anıt müzesi 

bodrum sualtı arkeoloji müzesi 

alanya kalesi 

aspendos örenyeri 

noel baba müzesi 

simena örenyeri 

antalya müzesi 

myra örenyeri 

olympos örenyeri 

patara örenyeri 

perge örenyeri 

phaselis örenyeri 

side müzesi 

side antik tiyatrosu 

termessos örenyeri

anadolu medeniyetleri müzesi 

göreme açıkhava müzesi karanlık kilise 

özkonak yeraltı şehri 

derinkuyu yeraltı şehri 

göreme açıkhava müzesi 

kaymaklı yeraltı şehri 

zelve örenyeri 

cennet-cehennem örenyeri 

ıhlara vadisi örenyeri 

gaziantep zeugma mozaik müzesi 

hatay müzesi 

sümela manastırı 

trabzon ayasofya müzesi 

TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NDAKİ 

MÜZE ve ÖRENYERLERİ 

MUSEUMS AND ARCHAEOLOGICAL 

SITES UNDER THE MANAGEMENT OF 

TÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP 

79

GAZİANTEP ZEUGMA MOZAİK MÜZESİ

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?