07.04.2013 Views

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

nezo<strong>la</strong>na. La función <strong>de</strong> e<strong>la</strong>boración constitucional propiam<strong>en</strong>te<br />

dicha fue abordada <strong>de</strong> forma apresurada, sacrificando<br />

<strong>la</strong> discusión sistemática y <strong>la</strong> consist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l<br />

texto, al punto que se publicaron varias versiones <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Constitución <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes fechas, cada una con cambios<br />

<strong>de</strong> forma y <strong>de</strong> fondo (Combel<strong>la</strong>s, 2001).<br />

El tercer episodio comicial <strong>de</strong>l proceso constituy<strong>en</strong>te<br />

tuvo lugar el 15 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 1999, coincidi<strong>en</strong>do<br />

con el trágico <strong>de</strong>s<strong>la</strong>ve <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> Vargas y<br />

<strong>la</strong>s torr<strong>en</strong>ciales lluvias <strong>de</strong> otros estados <strong>de</strong>l país. Los<br />

resultados nuevam<strong>en</strong>te favorecieron ampliam<strong>en</strong>te al<br />

oficialismo, pero esta vez <strong>la</strong> oposición se estructuró con<br />

mayor eficacia <strong>en</strong> torno <strong>de</strong>l “No”, mejorando su <strong>de</strong>sempeño<br />

respecto <strong>de</strong>l refer<strong>en</strong>do <strong>de</strong> abril. La pregunta<br />

sometida a <strong>la</strong> consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong>l electorado fue: “¿Aprueba<br />

usted el proyecto <strong>de</strong> Constitución e<strong>la</strong>borado por <strong>la</strong><br />

Asamblea Nacional Constituy<strong>en</strong>te?” La respuesta favorable<br />

obtuvo 3’301,475 votos, equival<strong>en</strong>te al 71.78%<br />

<strong>de</strong>l total <strong>de</strong> votos válidos y el “No” obtuvo 1’298,105<br />

votos, equival<strong>en</strong>tes al 28.22% <strong>de</strong> <strong>los</strong> votos válidos. La<br />

abst<strong>en</strong>ción se ubicó <strong>en</strong> 56%.<br />

Al efectuar el ba<strong>la</strong>nce <strong>de</strong> estos tres procesos<br />

comiciales <strong>de</strong>stacan nuevas características <strong>de</strong> <strong>la</strong> dinámica<br />

sociopolítica v<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>na. Las fuerzas emerg<strong>en</strong>tes se<br />

impusieron con fuerza y rapi<strong>de</strong>z <strong>en</strong> el esc<strong>en</strong>ario político,<br />

y aprovecharon el inicial apoyo popu<strong>la</strong>r para profundizar<br />

y pot<strong>en</strong>ciar su capacidad <strong>de</strong> ocupar posiciones<br />

<strong>de</strong> po<strong>de</strong>r, más allá <strong>de</strong> lo que <strong>de</strong>rivaba naturalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />

cuadro electoral resultante <strong>de</strong> <strong>la</strong>s elecciones <strong>de</strong> noviembre<br />

y diciembre <strong>de</strong> 1998. En ap<strong>en</strong>as un año, habían aprobado<br />

una nueva Constitución y <strong>en</strong> el transcurso <strong>de</strong>l proceso<br />

constituy<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zaron a <strong>los</strong> sectores <strong>políticos</strong><br />

tradicionales y se conformaron como una nueva c<strong>la</strong>se<br />

política. Lo que el Polo Patriótico no logró a través <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> comicios <strong>de</strong> 1998, lo obtuvo a través <strong>de</strong>l proceso<br />

constituy<strong>en</strong>te, como <strong>la</strong> cuasi-inhabilitación <strong>de</strong>l Congreso<br />

y <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l Po<strong>de</strong>r Judicial. La otra cara <strong>de</strong><br />

esta realidad era el estado <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarticu<strong>la</strong>ción, zozobra y<br />

<strong>de</strong>sconcierto <strong>en</strong> que estaban sumidos <strong>los</strong> actores tradicionales,<br />

que quedaron duram<strong>en</strong>te golpeados fr<strong>en</strong>te a<br />

<strong>los</strong> resultados electorales <strong>de</strong> 1998 y avasal<strong>la</strong>dos por el<br />

empuje <strong>de</strong> <strong>la</strong>s nuevas fuerzas <strong>en</strong> el po<strong>de</strong>r. Finalm<strong>en</strong>te,<br />

resalta <strong>la</strong> alta abst<strong>en</strong>ción que caracterizó a <strong>los</strong> tres ev<strong>en</strong>tos<br />

lo que, paradójicam<strong>en</strong>te, reveló <strong>la</strong> re<strong>la</strong>tiva <strong>de</strong>bilidad<br />

electoral <strong>de</strong>l proyecto emerg<strong>en</strong>te, pero que dadas <strong>la</strong>s<br />

reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> juego prevaleci<strong>en</strong>tes, no impidió <strong>la</strong> activación<br />

<strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s consecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

comicios <strong>de</strong>l año 1999.<br />

La relegitimación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s: <strong>la</strong>s<br />

elecciones <strong>de</strong>l 30 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2000<br />

La i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> convocar nuevas elecciones estaba pres<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el ambi<strong>en</strong>te oficialista aun antes <strong>de</strong> aprobarse <strong>la</strong> nueva<br />

Constitución. Esta <strong>de</strong>cisión p<strong>la</strong>nteó un conjunto <strong>de</strong><br />

interrogantes: ¿por qué si acababan <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er lugar <strong>la</strong>s<br />

elecciones <strong>en</strong> 1998, se requería elegir nuevam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s<br />

mismas autorida<strong>de</strong>s?, ¿por qué <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones asociadas<br />

con <strong>la</strong> puesta <strong>en</strong> marcha <strong>de</strong>l nuevo proceso comicial se<br />

tomaron <strong>de</strong> manera tan apresurada, y contravini<strong>en</strong>do<br />

disposiciones legales y acuerdos societales exist<strong>en</strong>tes?,<br />

¿por qué <strong>la</strong>s fuerzas <strong>de</strong> <strong>la</strong> coalición gobernante adoptaron<br />

una estrategia re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te riesgosa, <strong>de</strong> someterse<br />

nuevam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> prueba <strong>de</strong>l favor popu<strong>la</strong>r, cuando ya<br />

t<strong>en</strong>ían aseguradas importantes posiciones <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r,<br />

como <strong>la</strong> presi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong> República?<br />

El mayor problema fue <strong>la</strong> susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> estos<br />

comicios, <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas megaelecciones, a tres días <strong>de</strong> su<br />

realización, <strong>de</strong>bido al pésimo manejo ger<strong>en</strong>cial y<br />

organizativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>l Consejo Nacional Electoral. Como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

lo que se l<strong>la</strong>mó el mega<strong>de</strong>sastre electoral, <strong>los</strong> comicios<br />

fueron divididos y <strong>en</strong> julio <strong>de</strong> 2000 tuvieron lugar <strong>la</strong>s<br />

elecciones presi<strong>de</strong>nciales, par<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tarias, <strong>de</strong> gobernadores,<br />

alcal<strong>de</strong>s y concejos legis<strong>la</strong>tivos <strong>de</strong> <strong>los</strong> estados 8 .<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>los</strong> riesgos y <strong>de</strong> <strong>los</strong> problemas, <strong>los</strong> resultados<br />

<strong>de</strong> estas elecciones favorecieron ampliam<strong>en</strong>te a<br />

<strong>los</strong> candidatos <strong>de</strong>l gobierno, tanto <strong>en</strong> <strong>los</strong> cargos<br />

unipersonales como <strong>en</strong> <strong>los</strong> cuerpos colegiados. A <strong>la</strong> elección<br />

presi<strong>de</strong>ncial sólo se pres<strong>en</strong>taron 3 candidatos:<br />

Chávez, apoyado por 9 organizaciones, Arias Cár<strong>de</strong>nas<br />

por 6 y C<strong>la</strong>udio Fermín por 1. Se trató <strong>de</strong> <strong>la</strong> elección<br />

presi<strong>de</strong>ncial <strong>en</strong> <strong>la</strong> que participó el m<strong>en</strong>or número <strong>de</strong><br />

candidatos y agrupaciones <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1958. Chávez obtuvo<br />

3’757,773 votos, 2.2% más que <strong>en</strong> <strong>los</strong> comicios <strong>de</strong> 1998,<br />

equival<strong>en</strong>tes al 59.8% <strong>de</strong> <strong>los</strong> votos válidos y el 32.06%<br />

<strong>de</strong>l total <strong>de</strong> electores. Arias obtuvo 2’359,459, equival<strong>en</strong>te<br />

al 37.5% <strong>de</strong> <strong>los</strong> votos válidos y Fermín 171,346<br />

votos. La abst<strong>en</strong>ción se elevó al 43.7% y el número <strong>de</strong><br />

electores inscritos fue <strong>de</strong> 11’720,971. El presi<strong>de</strong>nte mantuvo<br />

aproximadam<strong>en</strong>te igual su votación, <strong>en</strong> términos<br />

absolutos y re<strong>la</strong>tivos, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong> oposición no logró<br />

igua<strong>la</strong>r <strong>la</strong>s cifras alcanzadas <strong>en</strong> 1998, pero superó<br />

<strong>los</strong> bajos niveles <strong>de</strong> 1999.<br />

8 Sobre el mega<strong>de</strong>sastre electoral, consultar Valery y Ramírez, 2001.<br />

V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong><br />

123

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!