07.04.2013 Views

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ambos grupos <strong>de</strong> <strong>partidos</strong> —<strong>los</strong> tradicionales y <strong>los</strong><br />

emerg<strong>en</strong>tes— participan <strong>de</strong> <strong>la</strong> tradición universalista <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> tradicionales <strong>partidos</strong> v<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>nos, <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong><br />

que aspiran repres<strong>en</strong>tar a todos <strong>los</strong> sectores socioeconómicos<br />

y regionales, están c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te i<strong>de</strong>ntificados<br />

con <strong>los</strong> valores <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia repres<strong>en</strong>tativa y<br />

rechazan <strong>los</strong> esquemas autoritarios.<br />

El tercer bloque está asociado a <strong>la</strong> coalición que actualm<strong>en</strong>te<br />

ocupa el po<strong>de</strong>r y que acompaña a Chávez; se<br />

incluy<strong>en</strong> allí <strong>partidos</strong> como el MVR, PPT y Po<strong>de</strong>mos.<br />

Su acceso al po<strong>de</strong>r <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> <strong>la</strong> crítica radical al esquema<br />

institucional, socioeconómico y político característico<br />

<strong>de</strong>l <strong>la</strong>pso previo. Se i<strong>de</strong>ntifican con <strong>los</strong> sectores m<strong>en</strong>os<br />

organizados y afectados por <strong>la</strong> informalidad socioeconómica,<br />

como <strong>los</strong> <strong>de</strong>sempleados, <strong>los</strong> trabajadores<br />

informales y ambu<strong>la</strong>ntes, <strong>los</strong> marginados <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad y<br />

<strong>de</strong>l campo, <strong>los</strong> sectores indíg<strong>en</strong>as; y su ape<strong>la</strong>ción<br />

discursiva, así como <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s políticas públicas,<br />

se dirig<strong>en</strong> prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te a dichos sectores. Su<br />

concepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia está asociada a <strong>la</strong> promoción<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> l<strong>la</strong>mada <strong>de</strong>mocracia participativa <strong>en</strong> sustitución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia repres<strong>en</strong>tativa, y aceptan un fuerte<br />

compon<strong>en</strong>te personalista y caudillista <strong>en</strong> su estilo <strong>de</strong><br />

li<strong>de</strong>razgo, i<strong>de</strong>ntificado con el presi<strong>de</strong>nte Chávez.<br />

A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>los</strong> bloques partidistas anteriores, su<br />

discurso y práctica política <strong>en</strong>fatiza <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias<br />

socioeconómicas, socioculturales, raciales, etc. Se i<strong>de</strong>ntifican<br />

con <strong>los</strong> movimi<strong>en</strong>tos anti-globalización, antinorteamericanos<br />

y <strong>de</strong> reivindicación <strong>de</strong> sectores marginados.<br />

Su discurso político se articu<strong>la</strong> <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> dicotomía<br />

oligarquía-pueblo, asumi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación<br />

<strong>de</strong>l pueblo, a su vez <strong>de</strong>finido como <strong>los</strong> sectores marginados<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad y <strong>de</strong>l campo.<br />

A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>partidos</strong> tradicionales, <strong>los</strong> <strong>partidos</strong><br />

emerg<strong>en</strong>tes, <strong>de</strong> oposición como <strong>de</strong> gobierno, no<br />

profesan una posición i<strong>de</strong>ológica <strong>de</strong>finida. En <strong>los</strong> estatutos<br />

<strong>de</strong> MVR, PPT, y Proyecto V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>, se evi<strong>de</strong>ncia<br />

una posición i<strong>de</strong>ológica <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tación popu<strong>la</strong>r y nacionalista,<br />

contra <strong>la</strong> injusticia, y <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> una imprecisa<br />

<strong>de</strong>mocracia liberal, respectivam<strong>en</strong>te. Asimismo, resalta<br />

su carácter movimi<strong>en</strong>tista (Pereira Almao, 2003b y<br />

2003c) En <strong>los</strong> tres casos, dichos <strong>partidos</strong> se refier<strong>en</strong> a sí<br />

mismos como movimi<strong>en</strong>tos popu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> carácter<br />

aluvional (Pereira Almao, 2003a), caracterización que se<br />

hace pat<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el caso <strong>de</strong>l MVR y Proyecto V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>,<br />

por ejemplo, don<strong>de</strong> sus respectivos lí<strong>de</strong>res son <strong>la</strong> figura<br />

fundam<strong>en</strong>tal, lo que ha afectado significativam<strong>en</strong>te el<br />

funcionami<strong>en</strong>to efectivo <strong>de</strong> su estructura interna. En lo<br />

formal, <strong>los</strong> estatutos <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>partidos</strong> emerg<strong>en</strong>tes, tanto<br />

como <strong>los</strong> tradicionales, otorgan especial importancia a<br />

<strong>la</strong> estructura interna <strong>de</strong>l partido como pi<strong>la</strong>r c<strong>la</strong>ve para<br />

su efectivo funcionami<strong>en</strong>to. Pero, <strong>en</strong> casos como <strong>la</strong> elección<br />

<strong>de</strong> candidatos para ocupar cargos <strong>de</strong> repres<strong>en</strong>tación<br />

popu<strong>la</strong>r, <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong>l lí<strong>de</strong>r ha resultado más importante<br />

que <strong>la</strong> recién inaugurada estructura formal.<br />

II. Marco legal para el<br />

funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong><br />

<strong>partidos</strong><br />

Des<strong>de</strong> 1958 hasta 1998, el marco normativo y legal que<br />

rigió <strong>la</strong> actividad partidista, electoral y política <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral,<br />

<strong>de</strong>rivó <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong> 1961, y <strong>de</strong> ésta <strong>la</strong> Ley<br />

<strong>de</strong> Partidos Políticos aprobada <strong>en</strong> 1964, así como <strong>la</strong>s<br />

diversas versiones <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley Orgánica <strong>de</strong>l Sufragio aprobadas<br />

durante ese <strong>la</strong>rgo período, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong> última <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s<br />

<strong>la</strong> promulgada <strong>en</strong> diciembre <strong>de</strong> 1997.<br />

El marco normativo ha cambiado significativam<strong>en</strong>te<br />

luego <strong>de</strong> <strong>la</strong> promulgación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong> 1999.<br />

Des<strong>de</strong> <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> <strong>los</strong> diversos comicios asociados<br />

al proceso constituy<strong>en</strong>te y hasta el pres<strong>en</strong>te, ha habido<br />

una combinación <strong>en</strong>tre normas, principios, reg<strong>la</strong>s, y disposiciones<br />

legales prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l <strong>la</strong>pso anterior y el<br />

actual, ya que aún no se han <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>los</strong> instrum<strong>en</strong>tos<br />

legales necesarios para actualizar pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te<br />

<strong>la</strong>s nuevas disposiciones cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>la</strong> Constitución<br />

<strong>de</strong> 1999. Esta conviv<strong>en</strong>cia ha prolongado artificialm<strong>en</strong>te<br />

<strong>la</strong> l<strong>la</strong>mada transitoriedad (TSJ, 2000) <strong>en</strong> <strong>la</strong> estructuración<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> po<strong>de</strong>res públicos, y ha g<strong>en</strong>erado una <strong>de</strong>finición<br />

acomodaticia y caprichosa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l juego político-electoral<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1999 hasta el pres<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> cual ha afectado<br />

<strong>la</strong> seguridad jurídica <strong>de</strong> <strong>los</strong> actores involucrados <strong>en</strong><br />

el mismo, y contribuido a <strong>la</strong> <strong>de</strong>sinstitucionalización <strong>de</strong>l<br />

sistema <strong>de</strong> <strong>partidos</strong>. La vulnerabilidad <strong>de</strong>l sistema normativo<br />

que regu<strong>la</strong> <strong>la</strong> actividad político-electoral reci<strong>en</strong>te<br />

ha quedado especialm<strong>en</strong>te evi<strong>de</strong>nciada <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s que han regido <strong>la</strong> convocatoria <strong>de</strong>l<br />

refer<strong>en</strong>do revocatorio <strong>de</strong> cargos electivos y <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>i<strong>de</strong>ras<br />

elecciones regionales (Peña Solís, 2004).<br />

Democracia participativa versus<br />

<strong>de</strong>mocracia repres<strong>en</strong>tativa<br />

Los redactores <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong> 1999 pusieron especial<br />

empeño <strong>en</strong> erradicar <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia re-<br />

V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong><br />

129

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!