Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina
Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina
Situación y perspectivas de los partidos políticos en la Región Andina
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>de</strong>linear propuestas <strong>en</strong>caminadas a captar el apoyo <strong>de</strong><br />
<strong>los</strong> electores <strong>de</strong> <strong>los</strong> pueb<strong>los</strong> indíg<strong>en</strong>as.<br />
IV. La s<strong>en</strong>da a seguir:<br />
recom<strong>en</strong>daciones<br />
Como lo hemos seña<strong>la</strong>do anteriorm<strong>en</strong>te, el actual sistema<br />
<strong>de</strong> <strong>partidos</strong> v<strong>en</strong>ezo<strong>la</strong>no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> una etapa<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>sintitucionalización y frágil estructuración, don<strong>de</strong><br />
<strong>los</strong> <strong>de</strong>bilitados <strong>partidos</strong> tradicionales compit<strong>en</strong> con <strong>la</strong>s<br />
fuerzas emerg<strong>en</strong>tes, bi<strong>en</strong> sean <strong>de</strong> oposición o <strong>de</strong> gobierno,<br />
conformando un multipartidismo inestable <strong>de</strong><br />
alta vo<strong>la</strong>tilidad y personalización, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> dinámica confrontacional y coyuntural<br />
<strong>de</strong>l país. En consecu<strong>en</strong>cia, nuestras recom<strong>en</strong>daciones<br />
van dirigidas a reducir dicha <strong>de</strong>sintitucionalización e inestabilidad<br />
<strong>en</strong> el sistema. La revisión <strong>de</strong> <strong>los</strong> lineami<strong>en</strong>tos<br />
fundam<strong>en</strong>tales <strong>de</strong>l actual sistema <strong>de</strong> <strong>partidos</strong>, consagrados<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>de</strong> 1999, es imprescindible para<br />
p<strong>la</strong>ntear una reforma profunda <strong>de</strong> dicho sistema. Sin<br />
embargo, esta revisión no parece posible a corto p<strong>la</strong>zo,<br />
por lo cual sólo ciertas recom<strong>en</strong>daciones <strong>de</strong> carácter<br />
puntual son por ahora posibles.<br />
En primer lugar, una revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley <strong>de</strong> Partidos<br />
Políticos <strong>de</strong> 1964 es indisp<strong>en</strong>sable. Dicha revisión <strong>de</strong>be<br />
incluir: a) una reflexión y posterior <strong>de</strong>finición sobre qué<br />
son <strong>la</strong>s organizaciones con fines <strong>políticos</strong>, cómo se difer<strong>en</strong>cian<br />
<strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>partidos</strong> <strong>políticos</strong> y cuál <strong>de</strong>bería ser<br />
<strong>en</strong>tonces <strong>la</strong> función y estructuración <strong>de</strong> estos últimos; y<br />
b) un exam<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> requisitos para registrar un partido<br />
político, <strong>de</strong>bido a que <strong>los</strong> criterios establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
Ley <strong>de</strong> Partidos Políticos <strong>de</strong> 1964, por ser muy <strong>la</strong>xos, han<br />
permitido <strong>la</strong> proliferación <strong>de</strong> una <strong>en</strong>orme cantidad <strong>de</strong><br />
<strong>partidos</strong>, sin poner énfasis <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>los</strong> mismos.<br />
Esta alta proliferación <strong>de</strong> <strong>partidos</strong> <strong>políticos</strong> no se ha<br />
traducido necesariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> un sinónimo <strong>de</strong> mejor <strong>de</strong>mocracia<br />
o participación, sino que, por el contrario, ha<br />
redundado <strong>en</strong> una severa dispersión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alternativas<br />
electorales con sus respectivos y perversos efectos sobre<br />
<strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación proporcional; por lo mismo, ha<br />
g<strong>en</strong>erado una extrema complejización <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización<br />
<strong>de</strong> <strong>los</strong> comicios, increm<strong>en</strong>tando <strong>en</strong>ormem<strong>en</strong>te <strong>los</strong><br />
costos <strong>de</strong> <strong>los</strong> mismos y banalizando <strong>la</strong> oferta <strong>de</strong> <strong>partidos</strong><br />
mi<strong>en</strong>tras que contribuye a su <strong>de</strong>scrédito.<br />
La revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley <strong>de</strong> Partidos Políticos, bajo <strong>los</strong><br />
parámetros antes seña<strong>la</strong>dos, <strong>de</strong>be, <strong>en</strong>tonces, v<strong>en</strong>ir a <strong>la</strong><br />
medida <strong>de</strong> diseñar nuevos criterios para <strong>la</strong>s organiza-<br />
“<br />
Ahora <strong>la</strong> única cosa que pue<strong>de</strong> reivindicar <strong>la</strong> dignidad y<br />
<strong>la</strong> majestad <strong>de</strong> <strong>la</strong> política es que <strong>en</strong>seriemos <strong>la</strong> política,<br />
que t<strong>en</strong>gamos un m<strong>en</strong>saje que interprete <strong>los</strong> s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>tos<br />
y <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l pueblo, conductas que merezcan<br />
el reconocimi<strong>en</strong>to público, organizaciones mo<strong>de</strong>rnas<br />
y efici<strong>en</strong>tes que nos permitan mant<strong>en</strong>ernos <strong>en</strong> comunicación<br />
con el país; y estrategias intelig<strong>en</strong>tes que<br />
nos permitan llevar a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>los</strong> gran<strong>de</strong>s proyectos que<br />
resuelvan <strong>los</strong> problemas no resueltos <strong>de</strong> <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te, qui<strong>en</strong>es<br />
son [, finalm<strong>en</strong>te,] <strong>los</strong> que <strong>de</strong>ci<strong>de</strong>n cuándo ti<strong>en</strong>e vig<strong>en</strong>cia<br />
un partido y cuándo no.<br />
(Eduardo Fernán<strong>de</strong>z, COPEI).<br />
”<br />
ciones con fines <strong>políticos</strong> —especialm<strong>en</strong>te para <strong>los</strong> <strong>partidos</strong><br />
<strong>políticos</strong>—, que estimul<strong>en</strong> una mediación <strong>de</strong> calidad<br />
<strong>en</strong>tre <strong>la</strong> sociedad y el Estado, lo cual <strong>de</strong>bería redundar<br />
<strong>en</strong> el fortalecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong> <strong>partidos</strong>.<br />
En segundo lugar, <strong>la</strong> composición y estructura internas<br />
<strong>de</strong> estas organizaciones también <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser revisadas,<br />
int<strong>en</strong>tando promover un espíritu <strong>de</strong> cuerpo colegiado,<br />
<strong>de</strong> alcance mucho más ext<strong>en</strong>dido <strong>en</strong> <strong>los</strong> distintos<br />
campos <strong>de</strong>l quehacer social, que les haga fortalecer su<br />
función mediadora <strong>en</strong>tre el Estado y <strong>la</strong> sociedad.<br />
Ello, a fin <strong>de</strong> revertir <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia hacia el personalismo<br />
y su consigui<strong>en</strong>te transformación <strong>en</strong> simples maquinarias<br />
electorales, sust<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> estrechas re<strong>de</strong>s cli<strong>en</strong>te<strong>la</strong>res.<br />
Tal reestructuración <strong>de</strong>bería apuntar a <strong>la</strong> mejora<br />
sustancial <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> participación política y, por<br />
<strong>en</strong><strong>de</strong>, <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> <strong>partidos</strong> exist<strong>en</strong>tes,<br />
cuya pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> realidad nacional no es un verda<strong>de</strong>ro<br />
indicador <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratización o institucionalización, sino<br />
<strong>de</strong> dispersión al interior <strong>de</strong>l sistema.<br />
En tercer lugar, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista doctrinario,<br />
<strong>en</strong> lo atin<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s disposiciones constitucionales sobre<br />
<strong>la</strong> materia, convi<strong>en</strong>e fijar el espectro <strong>de</strong> <strong>los</strong> fines <strong>en</strong>t<strong>en</strong>didos<br />
como “<strong>políticos</strong>” <strong>en</strong> tanto que estos pue<strong>de</strong>n ser<br />
exclusivos o compatibles con otros. De darse el último<br />
caso, <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s organizaciones t<strong>en</strong>drían fines<br />
<strong>políticos</strong> per se, puesto que <strong>de</strong> lo contrario se estaría aludi<strong>en</strong>do<br />
a <strong>la</strong>s clásicas categorías <strong>de</strong> “partido político” y<br />
“grupo <strong>de</strong> electores”, establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> Constitución<br />
<strong>de</strong> 1961. Téngase <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración <strong>la</strong> estabilidad <strong>de</strong> estas<br />
dos figuras: mi<strong>en</strong>tras <strong>la</strong> primera es perman<strong>en</strong>te, <strong>la</strong><br />
segunda sólo se organiza para cada elección <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r.<br />
Sigui<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s notas <strong>de</strong> Racha<strong>de</strong>ll (2001), una futura<br />
ley sobre organizaciones con fines <strong>políticos</strong> <strong>de</strong>bería <strong>de</strong>-<br />
V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong><br />
135