11.04.2015 Views

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Estado</strong> y <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> C<strong>en</strong>troamérica<br />

a 50 cm (Agui<strong>la</strong>r 2005). En este sector se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> amortiguami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Reserva <strong>de</strong> Bosawas, que es <strong>la</strong> que más <strong>caoba</strong><br />

ti<strong>en</strong>e. Los bosques <strong>de</strong> los municipios <strong>de</strong> Puerto<br />

Cabezas y Prinzapolka ti<strong>en</strong><strong>en</strong> bajos volúm<strong>en</strong>es<br />

<strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, si<strong>en</strong>do más abundantes <strong>la</strong>s especies<br />

Carapa guian<strong>en</strong>sis, Myrica cerifera, Tetragastris<br />

panam<strong>en</strong>sis y otras especies apropiadas para<br />

producir tableros.<br />

En <strong>la</strong> década <strong>de</strong> los 70 se <strong>en</strong>tregaron concesiones<br />

a gran<strong>de</strong>s compañías ma<strong>de</strong>reras <strong>en</strong><br />

varios lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong> Región <strong>de</strong>l Atlántico Norte<br />

(RAAN). Una <strong>de</strong> estas compañías, Celulosa <strong>de</strong><br />

Nicaragua S.A. (CELNIC 1975a y b) obtuvo<br />

una <strong>de</strong> sus concesiones <strong>en</strong> un área <strong>de</strong> 52.000<br />

ha <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona compr<strong>en</strong>dida <strong>en</strong>tre el río<br />

Kuka<strong>la</strong>ya y el Wawa, l<strong>la</strong>mada Reserva Forestal<br />

Perman<strong>en</strong>te. Según los inv<strong>en</strong>tarios realizados<br />

por <strong>la</strong> Organización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Naciones Unidas<br />

para <strong>la</strong> Agricultura y <strong>la</strong> Alim<strong>en</strong>tación (FAO) <strong>en</strong><br />

1972 se obtuvieron volúm<strong>en</strong>es brutos totales <strong>de</strong><br />

hasta 192 m 3 /ha, y volúm<strong>en</strong>es comerciales<br />

aprovechables <strong>de</strong> 26,7 m 3 /ha (H<strong>en</strong>ning 1972),<br />

<strong>de</strong> los cuales un 35% era <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ras <strong>de</strong><br />

primera y segunda calidad. Las especies más<br />

comunes eran <strong>la</strong> Dialium guine<strong>en</strong>se, con 2,4<br />

árb./ha y 5 m 3 /ha, <strong>la</strong> Carapa guian<strong>en</strong>sis,<br />

Calophyllum brasili<strong>en</strong>se, Hyeronima alchorneoi<strong>de</strong>s,<br />

Vochysia ferruginea y Viro<strong>la</strong> koschnyi.<br />

La <strong>caoba</strong> aparecía con <strong>de</strong>nsida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> 0,30<br />

árb./ha y 0,6 m 3 /ha.<br />

Bosques <strong>de</strong>l bloque II<br />

Los bosques <strong>de</strong>l bloque II ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una composición<br />

más equilibrada <strong>de</strong> especies comerciales<br />

o más buscadas, don<strong>de</strong> Carapa guian<strong>en</strong>sis,<br />

Calophyllum brasili<strong>en</strong>se, Vochysia ferruginea y<br />

Vochysia hondur<strong>en</strong>sis ti<strong>en</strong><strong>en</strong> niveles volumétricos<br />

parecidos. La <strong>caoba</strong> por su parte está <strong>en</strong> el nivel<br />

<strong>de</strong> 0,6 m 3 /ha, con una abundancia re<strong>la</strong>tiva por lo<br />

cual es presionada para su <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />

(Tab<strong>la</strong> 4).<br />

Las zonas boscosas al sur <strong>de</strong> La Cruz <strong>de</strong>l Río<br />

Gran<strong>de</strong> así como aquel<strong>la</strong>s al este <strong>de</strong>l municipio<br />

<strong>de</strong> Tortuguero son <strong>la</strong>s más aprovechadas<br />

actualm<strong>en</strong>te. Los volúm<strong>en</strong>es por hectárea varían<br />

<strong>de</strong> 7,6 m 3 /ha a 32,8 m 3 /ha y <strong>la</strong>s <strong>de</strong>nsida<strong>de</strong>s<br />

comerciales se sitúan alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 4 árb./ha.<br />

Estas áreas fueron int<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>te explotadas a<br />

principios <strong>de</strong>l siglo pasado aprovechando los<br />

gran<strong>de</strong>s ríos para el transporte. En los inv<strong>en</strong>tarios<br />

consultados se observa que muy poco volum<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ma<strong>de</strong>ra correspon<strong>de</strong> a árboles con un<br />

diámetro mayor a 70 cm DAP. Hay municipios<br />

como los <strong>de</strong> Bluefields, Kubra y Laguna Per<strong>la</strong>s<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas correspondi<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong><br />

Reserva <strong>de</strong> Wawashang y Cerro Silva, por lo que<br />

casi no se dan activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> explotación legal<br />

<strong>de</strong> los bosques.<br />

Los bosques <strong>de</strong>l sector sur <strong>de</strong> Prinzapolka,<br />

conocido como Kuanwat<strong>la</strong>, y los <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona sur<br />

<strong>de</strong> La Cruz <strong>de</strong>l Río Gran<strong>de</strong> no han sido inv<strong>en</strong>tariados.<br />

Sin embargo se estima que ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

una estructura parecida (MAGFOR-PROFOR-<br />

INAFOR 2001).<br />

Bosques <strong>de</strong>l bloque III<br />

En su mayoría se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l área<br />

protegida <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reserva Forestal <strong>de</strong>l Sureste. No<br />

hay mucha información sobre estos bosques,<br />

solo se dispone <strong>de</strong> <strong>la</strong> recopi<strong>la</strong>da para el<br />

inv<strong>en</strong>tario <strong>de</strong>l Sureste <strong>de</strong> 1984, <strong>en</strong> el que se<br />

i<strong>de</strong>ntificaron tres tipos <strong>de</strong> bosque: bosque <strong>de</strong>l<br />

litoral, intermedio y <strong>de</strong> tierra a<strong>de</strong>ntro (Tab<strong>la</strong> 5).<br />

Los dos primeros tipos están dominados por<br />

Schizolobium parahybum y Terminalia catappa,<br />

que son ma<strong>de</strong>ras duras usadas <strong>en</strong> estructuras.<br />

También es bastante abundante <strong>la</strong> Vochysia<br />

ferruginea, que por el contrario es una ma<strong>de</strong>ra<br />

b<strong>la</strong>nda y porosa con pocos usos. El inv<strong>en</strong>tario<br />

indica bajos volúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> por hectárea,<br />

ya que estos bosques han sido interv<strong>en</strong>idos<br />

hasta casi agotar comercialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> especie. No<br />

hay datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> estructura <strong>de</strong> volum<strong>en</strong> y área<br />

basal <strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes categorías <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>,<br />

por lo que se hace difícil hacer pronósticos sobre<br />

su rehabilitación y or<strong>de</strong>nación.<br />

En el área <strong>de</strong> amortiguami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reserva<br />

Forestal <strong>de</strong>l Sureste, <strong>en</strong> el municipio <strong>de</strong> El Castillo,<br />

se han realizado varios inv<strong>en</strong>tarios para p<strong>la</strong>nes<br />

<strong>de</strong> or<strong>de</strong>nación, y <strong>en</strong> ellos se evi<strong>de</strong>ncia que<br />

Carapa guian<strong>en</strong>sis es <strong>la</strong> especie más abundante<br />

junto con Dipteryx oleifera y Dialium guine<strong>en</strong>se.<br />

Tab<strong>la</strong> 4: Volúm<strong>en</strong>es comerciales disponibles <strong>en</strong> bosques <strong>de</strong>l bloque II <strong>de</strong> Nicaragua, según varios inv<strong>en</strong>tarios<br />

Especie Nombre ci<strong>en</strong>tífico Volúm<strong>en</strong>es según inv<strong>en</strong>tarios forestales (m 3 /ha)<br />

Profosa South Patch R. El Gallo Ze<strong>la</strong>ya C<strong>en</strong>tral<br />

Níspero Manilkara zapota 3,11 - - 0,33<br />

Cedro macho Carapa guian<strong>en</strong>sis 2,90 0,70 4,16 2,39<br />

Palo agua Vochysia hondur<strong>en</strong>sis 1,96 - 2,10 2,02<br />

Zopilote Vochysia ferruginea 1,93 - - 0,16<br />

Sta María Calophyllum brasili<strong>en</strong>se 1,92 2,70 5,16 0,37<br />

Guayabo Terminalia amazonia 1,35 - - 0,18<br />

Com<strong>en</strong>egro Dialium guine<strong>en</strong>se 1,10 - - 1,12<br />

Caoba Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> 0,92 0,60 3,58 0,30<br />

Leche María Symphonia globulifera - 0,70 - 0,18<br />

Otras 2,61 2,90 4,90 25,78<br />

Total (m 3 /ha) 17,80 7,60 19,90 32,83<br />

Fu<strong>en</strong>te: e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l autor<br />

12

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!