Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Estado</strong> y <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> C<strong>en</strong>troamérica<br />
México<br />
Resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Cuauhtémoc Tejeda Godínez, SEMARNAT<br />
Distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong> Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong><br />
El área <strong>de</strong> distribución natural <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />
Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> <strong>en</strong> México incluye los<br />
estados <strong>de</strong> Campeche, Chiapas, Oaxaca, Pueb<strong>la</strong>,<br />
Quintana Roo, Tabasco, Veracruz y Yucatán. Se<br />
calcu<strong>la</strong> que el 80% <strong>de</strong> los bosques <strong>de</strong> <strong>caoba</strong><br />
están agotados, pero <strong>la</strong> situación actual <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
especie es estable. Las principales am<strong>en</strong>azas a<br />
<strong>la</strong>s que se <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> son el uso <strong>de</strong>l suelo,<br />
seguido muy <strong>de</strong> cerca por <strong>la</strong> extracción ilegal.<br />
Instituciones nacionales y reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to<br />
para el control <strong>de</strong> los recursos<br />
forestales<br />
México ti<strong>en</strong>e tres ecosistemas forestales importantes<br />
(bosque abierto, selva tropical y zona<br />
árida), y el país se <strong>en</strong>orgullece <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er una <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong>s floras más ricas y variadas <strong>de</strong>l mundo. El<br />
agotami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los bosques ha empeorado <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong>s últimas décadas y el Gobierno <strong>de</strong> México ha<br />
creado reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te un reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to más específico<br />
e instituciones <strong>en</strong>cargadas <strong>de</strong> proteger<br />
estos recursos. Se ha <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do un marco<br />
legal aplicable a los problemas forestales cuyos<br />
principales elem<strong>en</strong>tos están resumidos <strong>en</strong> el<br />
Recuadro 6. El último instrum<strong>en</strong>to es <strong>la</strong> Ley<br />
G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Desarrollo Forestal Sust<strong>en</strong>table<br />
(LGDFS), que <strong>en</strong>tró <strong>en</strong> vigor <strong>en</strong> 2003 y que ti<strong>en</strong>e<br />
como finalidad regu<strong>la</strong>r y fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> conservación,<br />
manejo, uso y restauración <strong>de</strong> los ecosistemas<br />
forestales <strong>de</strong>l país.<br />
Recuadro 6: Legis<strong>la</strong>ción Mexicana <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> recursos forestales<br />
Constitución Política <strong>de</strong> los <strong>Estado</strong>s Unidos Mexicanos, <strong>la</strong> cual establece <strong>en</strong> su<br />
artículo 27, <strong>la</strong> rectoría que ti<strong>en</strong>e el estado para regu<strong>la</strong>r <strong>la</strong> preservación y el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />
<strong>de</strong> los recursos naturales <strong>de</strong>l país, reformado mediante Decreto publicado <strong>en</strong><br />
el Diario Oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración (DOF) <strong>de</strong> 1992 para quedar como sigue:<br />
“La Nación t<strong>en</strong>drá <strong>en</strong> todo tiempo el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> imponer a <strong>la</strong> propiedad privada<br />
<strong>la</strong>s modalida<strong>de</strong>s que dicte el interés público, así como el <strong>de</strong> regu<strong>la</strong>r, <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio<br />
social, el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> los elem<strong>en</strong>tos naturales susceptibles <strong>de</strong><br />
apropiación, con objeto <strong>de</strong> hacer una distribución equitativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> riqueza pública,<br />
cuidar <strong>de</strong> su conservación, Iograr el <strong>de</strong>sarrollo equilibrado <strong>de</strong>l país y el<br />
mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción rural y urbana. En<br />
consecu<strong>en</strong>cia, se dictarán <strong>la</strong>s medidas necesarias para or<strong>de</strong>nar los as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos<br />
humanos y establecer a<strong>de</strong>cuadas provisiones, usos, reservas y <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> tierra,<br />
agua y bosques, a efecto <strong>de</strong> ejecutar obras públicas, p<strong>la</strong>near y regu<strong>la</strong>r <strong>la</strong><br />
fundación, conservación, mejorami<strong>en</strong>to y crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción;<br />
para preservar y restaurar el equilibrio ecológico; para el fraccionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />
<strong>la</strong>tifundios; para disponer <strong>en</strong> los términos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>y reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>taria, <strong>la</strong> organización<br />
y explotación colectiva <strong>de</strong> los ejidos y comunida<strong>de</strong>s; para el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
pequeña propiedad rural; para el fom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> agricultura, <strong>de</strong> <strong>la</strong> gana<strong>de</strong>ría, <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
silvicultura y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>más activida<strong>de</strong>s económicas <strong>en</strong> el medio rural, y para evitar<br />
<strong>la</strong> <strong>de</strong>strucción <strong>de</strong> los elem<strong>en</strong>tos naturales y los daños que <strong>la</strong> propiedad pueda<br />
sufrir <strong>en</strong> perjuicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad."<br />
Así mismo, el artículo 73 Constitucional otorga al Congreso <strong>de</strong> <strong>la</strong> Unión, <strong>en</strong> <strong>la</strong> fracción<br />
XXIX-G, <strong>la</strong> facultad para expedir leyes que establezcan <strong>la</strong> concurr<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Gobierno<br />
Fe<strong>de</strong>ral, <strong>de</strong> los gobiernos <strong>de</strong> los <strong>Estado</strong>s y <strong>de</strong> los Municipios, <strong>en</strong> el ámbito <strong>de</strong> sus<br />
respectivas compet<strong>en</strong>cias, <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> protección al ambi<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> preservación y<br />
restauración <strong>de</strong>l equilibrio ecológico.<br />
A continuación se <strong>de</strong>scrib<strong>en</strong> <strong>la</strong>s principales<br />
instituciones responsables <strong>de</strong>l manejo <strong>de</strong> recursos<br />
forestales <strong>en</strong> México.<br />
SEMARNAT<br />
La Secretaría <strong>de</strong> Medio Ambi<strong>en</strong>te y Recursos<br />
Naturales (SEMARNAT) autoriza el uso <strong>de</strong> recursos<br />
forestales y el establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntaciones<br />
comerciales <strong>de</strong> acuerdo con criterios y<br />
métodos <strong>de</strong> manejo que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
características <strong>de</strong>l recurso <strong>en</strong> cuestión y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
zonas o ecosistemas don<strong>de</strong> se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran. La<br />
SEMARNAT <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong> y pone <strong>en</strong> práctica programas<br />
<strong>de</strong> restauración ecológica para invertir el<br />
proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>gradación y <strong>de</strong>sertificación, o para<br />
corregir graves <strong>de</strong>sequilibrios ecológicos <strong>de</strong> los<br />
terr<strong>en</strong>os forestales.<br />
Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Equilibrio Ecológico y <strong>la</strong> Protección al Ambi<strong>en</strong>te (LGEEPA), publicada<br />
<strong>en</strong> el DOF <strong>de</strong>l 28 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1988, reformada por Decreto <strong>de</strong> 13 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong><br />
1996, <strong>la</strong> cual establece los criterios que <strong>de</strong>berán observarse <strong>en</strong> el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong>,<br />
protección y preservación <strong>de</strong> los recursos naturales, así como para <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción y<br />
control <strong>de</strong> <strong>la</strong> contaminación ambi<strong>en</strong>tal. Así mismo establece <strong>la</strong> política ambi<strong>en</strong>tal<br />
nacional y los instrum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> ésta.<br />
Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Desarrollo Forestal Sust<strong>en</strong>table (LGDFS), publicada <strong>en</strong> el Diario Oficial<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración el 25 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2003 y que <strong>en</strong>tró <strong>en</strong> vig<strong>en</strong>cia el 26 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong><br />
2003, <strong>la</strong> cual ti<strong>en</strong>e por objeto, regu<strong>la</strong>r y fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> conservación, protección,<br />
restauración, producción, or<strong>de</strong>nación, cultivo, manejo y <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> los<br />
ecosistemas forestales <strong>de</strong>l país.<br />
Disposiciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> Conv<strong>en</strong>ción sobre el Comercio Internacional <strong>de</strong> Especies<br />
Am<strong>en</strong>azadas <strong>de</strong> Fauna y Flora Silvestres (CITES) aprobada por Decreto publicado <strong>en</strong><br />
el Diario Oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración el 24 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 1991.<br />
36