11.04.2015 Views

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Estado</strong> y <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> <strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> C<strong>en</strong>troamérica<br />

Introducción<br />

La Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> es un árbol<br />

tropical, una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tres especies <strong>de</strong>l<br />

género americano Swiet<strong>en</strong>ia (junto con <strong>la</strong><br />

S. humilis y <strong>la</strong> S. mahogoni). El área natural <strong>de</strong><br />

distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong> S. macrophyl<strong>la</strong> incluye Belice,<br />

Bolivia, Brasil, Colombia, Costa Rica, Ecuador,<br />

El Salvador, Guatema<strong>la</strong>, Honduras, México,<br />

Nicaragua, Panamá, Perú y V<strong>en</strong>ezue<strong>la</strong>.<br />

Tras varias décadas <strong>de</strong> explotación excesiva<br />

para producir ma<strong>de</strong>ra, <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> S.<br />

mahogoni y <strong>de</strong> S. humilis <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> estos<br />

países se han reducido tanto que ya no son<br />

sufici<strong>en</strong>tes para el comercio o <strong>de</strong>jarán <strong>de</strong> serlo<br />

pronto. Ahora <strong>la</strong> S. macrophyl<strong>la</strong> es <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te más<br />

importante <strong>de</strong> <strong>la</strong> codiciada ma<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>,<br />

pero sus pob<strong>la</strong>ciones también están mostrando<br />

indicios <strong>de</strong> <strong>de</strong>clive y fragm<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayor<br />

parte <strong>de</strong> su área <strong>de</strong> distribución.<br />

Los principales productores y exportadores <strong>de</strong><br />

S. macrophyl<strong>la</strong> (también conocida como <strong>caoba</strong><br />

<strong>de</strong> hoja gran<strong>de</strong>) son Brasil, Perú, Bolivia y<br />

Nicaragua; y los mayores importadores son<br />

<strong>Estado</strong>s Unidos, Canadá, <strong>la</strong> República Dominicana<br />

y <strong>la</strong> Unión Europea (sobre todo Reino<br />

Unido, España, Alemania, los Países Bajos y<br />

Francia).<br />

La <strong>caoba</strong> y <strong>la</strong> CITES<br />

La preocupación por <strong>la</strong> situación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>de</strong><br />

hoja gran<strong>de</strong> (a partir <strong>de</strong> ahora «<strong>caoba</strong>») llevó a<br />

<strong>la</strong>s Partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Conv<strong>en</strong>ción sobre el Comercio<br />

Internacional <strong>de</strong> Especies Am<strong>en</strong>azadas <strong>de</strong><br />

Fauna y Flora Silvestres (CITES) a consi<strong>de</strong>rar<br />

<strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> incluir<strong>la</strong> <strong>en</strong> el Apéndice II <strong>de</strong>l<br />

tratado. Las propuestas para introducir<strong>la</strong> <strong>en</strong><br />

dicho apéndice se estudiaron <strong>en</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Partes (CdP) <strong>de</strong> 1992 celebrada <strong>en</strong> Kioto,<br />

<strong>la</strong> <strong>de</strong> 1994 celebrada <strong>en</strong> Fort Lau<strong>de</strong>rdale y <strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

1997 celebrada <strong>en</strong> Harare.<br />

Aunque no se aceptó ninguna <strong>de</strong> estas<br />

propuestas, varios países incluyeron sus pob<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>en</strong> el Apéndice III: Costa Rica <strong>en</strong><br />

1995, Bolivia y Brasil <strong>en</strong> 1998, México <strong>en</strong> 1999<br />

y Colombia y Perú <strong>en</strong> 2001. Para incluir estas<br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong> el Apéndice III era necesario<br />

que <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> comercializada internacionalm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s categorías <strong>de</strong> productos especificadas<br />

(trozas, ma<strong>de</strong>ra aserrada, láminas <strong>de</strong><br />

chapa <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra y ma<strong>de</strong>ra contrachapada)<br />

fuese acompañada <strong>de</strong> permisos <strong>de</strong> exportación<br />

<strong>de</strong> esos estados <strong>de</strong> su área <strong>de</strong><br />

distribución, o <strong>de</strong> certificados <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

otros países.<br />

En <strong>la</strong> CdP10 (Harare, 1997), Bolivia, Brasil y<br />

<strong>Estado</strong>s Unidos. (el mayor importador <strong>de</strong><br />

ma<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>) acordaron formar un grupo<br />

informal <strong>de</strong> trabajo para examinar el estado,<br />

manejo y comercio <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>. En <strong>la</strong> CdP11<br />

(Nairobi, 2000) se creó el Grupo <strong>de</strong> trabajo<br />

sobre <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> (<strong>de</strong>cisión no 11.4), <strong>en</strong> el que se<br />

pret<strong>en</strong>día que participas<strong>en</strong> todos los estados <strong>de</strong><br />

su área <strong>de</strong> distribución y los países <strong>de</strong> mayor<br />

consumo. Este grupo se reunió por primera vez<br />

<strong>en</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> <strong>la</strong> Sierra, Bolivia, <strong>en</strong> octubre<br />

<strong>de</strong> 2001.<br />

En <strong>la</strong> CdP12 (Santiago, 2002), Guatema<strong>la</strong> y<br />

Nicaragua pres<strong>en</strong>taron una propuesta para<br />

incluir <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> el Apéndice II. La propuesta<br />

hacía refer<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones neotropicales<br />

y sólo era aplicable a trozos, ma<strong>de</strong>ra<br />

aserrada, láminas <strong>de</strong> chapa <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra y<br />

ma<strong>de</strong>ra contrachapada. Tras una votación<br />

secreta <strong>la</strong> propuesta fue aceptada, con 68<br />

votos a favor, 30 <strong>en</strong> contra y 14 abst<strong>en</strong>ciones.<br />

La inclusión <strong>en</strong> el Apéndice <strong>en</strong>tró <strong>en</strong> vigor el<br />

15 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2003, un año <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />

su aprobación.<br />

En <strong>la</strong> CdP12 también se acordó mant<strong>en</strong>er el<br />

Grupo <strong>de</strong> trabajo sobre <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>, pero <strong>en</strong> virtud<br />

<strong>de</strong> un nuevo mandato (<strong>de</strong>cisión 12.21):<br />

El Grupo <strong>de</strong> trabajo examinará <strong>la</strong>s capacida<strong>de</strong>s<br />

necesarias para <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

inclusión <strong>de</strong> Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> <strong>en</strong> el<br />

Apéndice II, <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con <strong>la</strong> extracción<br />

<strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> y los dictám<strong>en</strong>es sobre extracciones<br />

no perjudiciales basados <strong>en</strong><br />

fundam<strong>en</strong>tos ci<strong>en</strong>tíficos y revisará <strong>la</strong>s reco-<br />

Recuadro 1: Recom<strong>en</strong>daciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> 14 a reunión <strong>de</strong>l Comité <strong>de</strong> Flora <strong>en</strong><br />

re<strong>la</strong>ción con <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

P<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> manejo: es prioritaria <strong>la</strong> preparación y oficialización <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> manejo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>caoba</strong> a nivel nacional y subregional.<br />

Inv<strong>en</strong>tarios: es importante promover <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> inv<strong>en</strong>tarios forestales, así como<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntar y promover programas para <strong>de</strong>terminar y monitorear <strong>la</strong> distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>caoba</strong>, el tamaño <strong>de</strong> sus pob<strong>la</strong>ciones y su estado <strong>de</strong> conservación.<br />

Capacitación: es necesario <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r programas <strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong> el monitoreo y<br />

<strong>en</strong> el manejo <strong>de</strong> procesos y docum<strong>en</strong>tos re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> CITES.<br />

Grupos <strong>de</strong> trabajo: se recomi<strong>en</strong>da <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> grupos <strong>de</strong> trabajo sobre <strong>la</strong> <strong>caoba</strong><br />

<strong>en</strong> los países <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> distribución.<br />

Co<strong>la</strong>boración internacional: se recomi<strong>en</strong>da que los países parte, <strong>la</strong> Secretaría <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

CITES, <strong>la</strong>s organizaciones internacionales y <strong>la</strong>s organizaciones no gubernam<strong>en</strong>tales<br />

busqu<strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> compartir información a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> talleres<br />

regionales, programas <strong>de</strong> capacitación, intercambio <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias, e i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong><br />

fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> financiación, <strong>en</strong>tre otros.<br />

6

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!