11.04.2015 Views

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

Estado y aprovechamiento sostenible de la caoba en Centroamérica

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Estudio <strong>de</strong> diagnóstico <strong>en</strong> Nicaragua<br />

Tab<strong>la</strong> 9: Especies utilizadas con fines comerciales <strong>en</strong> Nicaragua<br />

Nombre ci<strong>en</strong>tífico<br />

Nombre común<br />

1 Pithecellobium saman G<strong>en</strong>ízaro<br />

2 Swiet<strong>en</strong>ia macrophyl<strong>la</strong> Caoba<br />

3 Carapa guian<strong>en</strong>sis Cedro macho<br />

4 Cedre<strong>la</strong> odorata Cedro real<br />

5 Ceiba p<strong>en</strong>tandra Ceiba<br />

6 Dialium guine<strong>en</strong>se Com<strong>en</strong>egro<br />

7 Hym<strong>en</strong>aea courbaril Guapinol<br />

8 Terminalia amazonia Guayabo negro<br />

9 Cordia alliodora Laurel<br />

10 Tetragastris panam<strong>en</strong>sis Kerosín<br />

11 Symphonia globulifera Leche María<br />

12 Chlorophora tinctoria Mora<br />

13 Hyeronima alchorneoi<strong>de</strong>s Nancitón<br />

14 Brosimum costarricanum Ojoche b<strong>la</strong>nco<br />

15 Vochyzia hondur<strong>en</strong>sis Palo agua<br />

16 Enterolobium cyclocarpum Guanacaste<br />

17 Astronium graveol<strong>en</strong>s Quitacalzón<br />

18 Calophyllum brasili<strong>en</strong>se Santa María<br />

19 Viro<strong>la</strong> sebifera Sebo<br />

20 Vochyzia ferruginea Zopilote, Manga <strong>la</strong>rga<br />

Fu<strong>en</strong>te: H<strong>en</strong>ning 1972, MADENSA 1992, Kumkyung Co. Ltd 1994<br />

mayoritariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Ze<strong>la</strong>ya,<br />

es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> los actuales <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> RAAN<br />

y RAAS (ver Tab<strong>la</strong> 11, pág. 19).<br />

extinguido. En <strong>la</strong> actualidad no hay explotación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> <strong>en</strong> volúm<strong>en</strong>es comerciales al sur <strong>de</strong>l<br />

Río Escondido por <strong>la</strong> misma razón. Hoy <strong>en</strong> día los<br />

fr<strong>en</strong>tes ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong> se conc<strong>en</strong>tran <strong>en</strong><br />

En los últimos años se ha increm<strong>en</strong>tado<br />

notablem<strong>en</strong>te el volum<strong>en</strong> autorizado para<br />

aprovechar <strong>caoba</strong>, hasta el punto <strong>de</strong> que ha<br />

llegado a niveles simi<strong>la</strong>res a los <strong>de</strong> los años 60.<br />

La Tab<strong>la</strong> 12 (pág. 19) muestra que <strong>en</strong> el periodo<br />

2000–2003, el volum<strong>en</strong> total <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> aprovechada<br />

el bloque I <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong> su periferia, <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

Rosita y Siuna avanzando hacia el Norte y<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Puerto Cabezas y Waspán hacia el Oeste.<br />

En el bloque II hay un gran fr<strong>en</strong>te ma<strong>de</strong>rero avanzando<br />

hacia el Sur <strong>de</strong>s<strong>de</strong> La Cruz <strong>de</strong>l Río Gran<strong>de</strong>,<br />

y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Tortuguero <strong>en</strong> dirección al Este (Figura 1).<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS fue casi el doble que <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> RAAN. De acuerdo con los datos recopi<strong>la</strong>dos<br />

por SIRCOF/INAFOR sobre el periodo 2000<br />

al 2003, <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS el municipio <strong>de</strong> La Cruz<br />

<strong>de</strong>l Río Gran<strong>de</strong> produjo el 44% <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>caoba</strong> autorizado y junto con el municipio <strong>de</strong><br />

Prinzapolka <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAN suman el 60% <strong>de</strong>l <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, lo que los convierte <strong>en</strong><br />

los dos fr<strong>en</strong>tes más activos <strong>de</strong> explotación <strong>de</strong><br />

esta especie (Tab<strong>la</strong> 12, Figura 1). A partir <strong>de</strong>l año<br />

2000 los <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Matagalpa, Jinotega,<br />

y Río San Juan no registran autorizaciones para <strong>la</strong><br />

corta <strong>de</strong> <strong>caoba</strong>, dado que el recurso disponible<br />

<strong>en</strong> esos <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos está casi completam<strong>en</strong>te<br />

Alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> unas 37.000 ha están bajo p<strong>la</strong>nes<br />

g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> manejo, repartiéndose <strong>en</strong> dos<br />

p<strong>la</strong>nes <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAS y el resto <strong>en</strong> <strong>la</strong> RAAN. Pero no<br />

todos ellos están activos. La <strong>caoba</strong> también es<br />

aprovechada a través <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes mínimos <strong>de</strong><br />

manejo, <strong>en</strong> áreas <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre 10 y 50 hectáreas. Los<br />

volúm<strong>en</strong>es explotados bajo este tipo <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes<br />

son aproximadam<strong>en</strong>te equival<strong>en</strong>tes a los<br />

volúm<strong>en</strong>es aprovechados bajo p<strong>la</strong>nes g<strong>en</strong>erales<br />

<strong>de</strong> manejo, especialm<strong>en</strong>te si se observan <strong>la</strong>s<br />

cifras <strong>de</strong>l año 2003 (ver Tab<strong>la</strong> 12). La difer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong>tre el <strong>aprovechami<strong>en</strong>to</strong> actual y el <strong>de</strong> los años<br />

60, <strong>en</strong> que los volúm<strong>en</strong>es eran simi<strong>la</strong>res, es que<br />

<strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los permisos aprobados ahora<br />

son <strong>de</strong>l tipo p<strong>la</strong>nes mínimos, ejecutados por<br />

pequeños empresarios, lo que ha promovido <strong>la</strong><br />

fragm<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l bosque. Los principales<br />

<strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> están<br />

indicados <strong>en</strong> <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 13 (pág. 20).<br />

Aprovechami<strong>en</strong>to no contro<strong>la</strong>do<br />

Un problema que es reconocido <strong>en</strong> toda el área<br />

<strong>de</strong> distribución natural <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>caoba</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> México<br />

hasta <strong>la</strong> Amazonia, es <strong>la</strong> ta<strong>la</strong> y comercialización<br />

ilegal <strong>de</strong> esta especie. Ambas pres<strong>en</strong>tan una gran<br />

am<strong>en</strong>aza para <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> esta especie,<br />

pudi<strong>en</strong>do ocasionar <strong>en</strong> el futuro un agotami<strong>en</strong>to<br />

pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l abastecimi<strong>en</strong>to comercial (Richards<br />

et al. 2003). En muchos casos, los controles<br />

nacionales han llegado muy tar<strong>de</strong> para prev<strong>en</strong>ir <strong>la</strong><br />

extracción in<strong>sost<strong>en</strong>ible</strong> o son insufici<strong>en</strong>tes para<br />

proteger <strong>la</strong>s exist<strong>en</strong>cias reman<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

extracción ilegal y <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> troncos obt<strong>en</strong>idos<br />

ilegalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el comercio internacional.<br />

Esta fue una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s razones por <strong>la</strong>s que los<br />

Gobiernos <strong>de</strong> Nicaragua y Guatema<strong>la</strong> propusieron<br />

<strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> especie <strong>en</strong> el Apéndice II <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> CITES durante <strong>la</strong> 12 a reunión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s Partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> CITES (CdP12) <strong>en</strong> Chile <strong>en</strong><br />

2002. En Nicaragua, <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra<br />

aserrada <strong>de</strong> <strong>caoba</strong> <strong>de</strong>b<strong>en</strong> contar con un permiso<br />

<strong>de</strong> exportación ext<strong>en</strong>dido por <strong>la</strong> Oficina CITES-NI<br />

<strong>de</strong> MARENA, con el aval <strong>de</strong> INAFOR, según los<br />

procedimi<strong>en</strong>tos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> normativa legal.<br />

Las cifras <strong>de</strong> exportaciones realizadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el<br />

año 2000 han sido revisadas para este estudio.<br />

Los datos fueron aportados por tres instituciones<br />

que intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> exportación: <strong>la</strong><br />

Oficina CITES-NI <strong>de</strong> MARENA, el MIFIC <strong>en</strong> base<br />

a datos proporcionados por <strong>la</strong> DGA (Dirección<br />

G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Aduanas), y el CETREX (C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

Trámite <strong>de</strong> Exportaciones), que también <strong>de</strong>be<br />

conocer todas <strong>la</strong>s exportaciones no tradicionales<br />

realizadas.<br />

Para producir un metro cúbico <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra<br />

aserrada (1 m 3 as) es necesario procesar <strong>en</strong>tre 1,7<br />

y 1,9 m 3 sólidos sin corteza <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra <strong>en</strong> rollo<br />

(ssc) <strong>de</strong> <strong>la</strong>tifoliadas (INTECFOR 2003, FAO 1982)<br />

con el nivel tecnológico actual <strong>en</strong> el país y con <strong>la</strong>s<br />

dim<strong>en</strong>siones tradicionales <strong>de</strong> tab<strong>la</strong>s y tablones<br />

17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!