LO LUGARN-LOU LUGAR - Partit de la Nacion Occitana

Se la primièra atestacion dels mòts: lingua d'òc (o sovent
: lingua de hoc) se tròba dins de documents latins altorn de
1290, lo mòt: lingua occitana apareis quauquas annadas
après dins un document de 1302, Egidius (Gèli), arquevesque
de Narbona, manda una letra per convocar a un concili dels
avesques …"de regno Franciae oriundos" ("originaris del
reiaume de França")…"et forsitan praelati plurium aliarum
provinciarum, de lingua praesertim Occitana…" (…"e benlèu
de prelats de mantunas autras provincias, mai que mai de
lenga occitana…" ("de las tèrras occitanas") La lingua
occitana es aicí opausada al "regnum Franciae": es una
opausicion geografica, e pas lingüistica. Aquel document se
tròba dins l'"Histoire générale du Languedoc", de Dom Vic e
Dom Vaissette, t. 6, p. 652 a 654.
En 1285 e 1289, dins de documents citats pels meteisses
istorians, (Hist.géné. du lang., t. 6, p 572 e 573) vesem
aparéisser l'expression, encara mai clara, de patria
Occitana: en primièr, per situar la tomba de "dominus
Lancilotus de Orgeomonte, primus et supremus magister in
parlamento patriae Occitanae…" ; e en segond, dins una
letra de Bertrand, abat de Moissac, al senescal de Tolosa,
per se plànher d'una arrestacion abusiva faita "contra jura et
privilegia nobilum virorum patriae Occitanae …("contra los
dreits e privilègis dels nòbles de la patria occitana…")
E lo mòt Occitania, seriá una creacion moderna? La tèsi
classica, la trobam dins las "Etudes historiques sur la "langue
occitane" de Enric Barthès (chas l'autor, 1987) : "Cette
lacune (lo manca d'un mòt per designar l'espaci occitan) fut
comblée au XVIIème siècle, et le Languedoc, honorablement
représenté dans les travaux d'érudition, fut désigné en latin
humanistique par un mot nouveau, absolument introuvable
avant le milieu du XVIIème siècle : "OCCITANIA". Es ben
segur?
De fach, dins un procès tengut a Carcassona, …"super
excessibus et criminibus per justiciarios et officiarios
parlamenti in patria Occitania commissis…" (sus las
exaccions e los crimes comeses per de magistrats e d'oficièrs
del Parlament, dins la patria d'Occitania…") vesèm
aparéisser aquel mòt : sèm en 1283! Vertat que, tres linhas
mai luènh, dins la meteissa letra, l'autor parla de personas
elegidas per se trachar "super negotiis patriae Occitanae "
(dels afars de la patria occitana), en emplegar l'expression
consacrada. A mens de veire aquí un lapsus calami, pensi
que lo mòt, de bona faiçon latina, es vengut tot
naturalament sus la lenga d'aquel que dictava, o jos la pluma
de lo qu'escriviá.
Fabricacion de la cancellariá reiala, çò dison? Mas podèm
observar que l'equivalent francés "langue d'ouy", qu'a
existat, a pas agut granda fortuna; l'autre equivalent
possible *ouytan, *Ouytanie, a pas viscut, ni al Nòrd, nimai
al Miègjorn. Se las creacions "lingua de hoc, lenga d'òc,
langue d'Oc" e "occitan, Occitania" an agut tant de vigor e de
vertut, aquò s'explica ben se son de mòts qu'an grelhat dins
lo terraire occitan, aquò s'explicariá plan mal s'èran de
denominacions administrativas impausadas per lo poder
reial - un poder mal suportat a l'epòca : coma l'escriviá a son
mèstre, en 1306, lo representent del rèi Jaume II d'Aragon a
Avinhon: "sciunt enim Gallici ipsi totam linguam occitanam
non diligere eos…" ("es que los Franceses sabon ben que lo
monde de tota la tèrra occitana los aiman pas…") (Salavert,
Cerdeña y la expansión mediterránea de la corona de
Aragón, Madrid, 1956)
D'un autre bòrd, sabèm que las universitats occitanas
foguèron, après la Crosada, "metudas a plec", ambe de
mèstres nommats pel poder reial (Tolosa, 1229, per
exemple) ; mas, après de revòltas plan duras, l'universitat se
tornèt occitanizar rapidament (Armengaud et al. Histoire
d'Occitanie, IEO, 1979, p. 328…), manca la facultat de
teologia… E pr'aquò es a l'Universitat qu'èran formats los
notaris, los "clercs", totes los qu'avián d'escriure de tèxts
administratius ; òm pòt donc pensar, amb aparéncia de
vertat, qu'es aquí que se creèron los mòts que venèm de
n'estudiar l'aparicion.
Demòra la question de l'etimologia de occitan, Occitania.
Lo sabent F. Diez (1794-1876) prepausava d'i veire un
compausat de oc e del vèrb latin : citare, al sens de "cridar,
citar en justícia" : etimologia abandonada dempuèi bèla
pausa! Los onomasticians de l'ora d'ara son d'acòrdi per i
veire : lo mòt OC, seguit d'una vocala de ligason -I-, e acabat
per un sufixe -TANIA : es aquel que pausa problèma, per qué
lo sufixe latin d'apartenéncia, sovent emplegat dins los noms
de lòcs, es -ANUS, -ANIA (coma dins Hispania, Campania,
Romania…). Çò mai probable, es que los clercs creators
d'aquel mòt an cresegut que lo sufixe èra -TANIA, coma dins
los noms de país vesins, Lusitania e Aquitania. Azard o
malícia? L'Aquitània, pròche vesina, èra inglesa… e
Occitània li fasiá pèça, se presentava coma son egala; òm
compren qu'aquela denominacion agradèt al poder reial,
que l'empleguèt sovent, fins al sègle XVII.
D'autras fòrmas, coma Occitanian, "Occitanien" (la "belle
Occitanienne" de Châteaubriand) o Occitanic (Fabre
d'Olivet), creacions mai que mai literàrias e "modernas" (al
sens istoric) n'an pas viscut. Eran pas enrasigadas dins lo
terraire.
Una causa de remarcar, per clavar aqueste estudi cortet :
es que lo Lengadòc, que perpetua lo nom de la lenga nòstra,
es lo sol país del monde - a ma coneissénça - a portar lo nom
de sa lenga, que lo nom mai englobant de Occitania
perennisa atanben: es dire quant es preciós per nautres
aquel tresaur: la lenga d'òc, que rapèla, cada còp que
prononciam aquels mòts, nòstra vertadièra identitat.
Joan Rigosta.
Brageirac, lo 15 d'oct. 2008
16