Artxiboa PDF formatuan jaitsi - LasarteOriaSarean.eu

Senitartekoren batek premia ekonomikoren bat izatekotan, ahal
izanez gero, lagundu egiten zitzaion. Dena den, azken hau, orain bezala,
pertsonen izaeraren araberakoa izaten zen.
Gurasoak hiltzean, hiru zatitan banatzen ziren haien ondasunak, legez.
Ondasun guztien balioaren heren bat (zati honi, legez, «xedapen
askeko herena» deritzo) ematen zitzaion baserria eta lurrak bereganatzeko
aukeratzen zutenari (premua); gainera, gurasoek nahi izanez
gero, hobekuntzako beste heren bat eman ahal zioten . Premua ez zen
zertan seme-alabarik zaharrena izan behar, gurasoek baserrian jarraitzeko
aukeratzen zutena baizik. Azkenik, senipartea zeritzon
hirugarren herenaren balioa, gainerako anai-arreben artean hainbanatu
behar zen, ezkondu eta etxetik alde egiten zutenean, eta premuaren
edo jaraunslearen erantzukizuna izaten zen. Gurasoek, askotan, ezkontzerakoan
ematen zieten seme-alabei zegokien senipartea,
senar-emazte arteko bizitza berriari ekiten laguntze aldera.
Hainbat testamentutan xehetasunak ere jasotzen ziren, hala nola:
jaraunsleak gurasoei leku bat gorde behar ziela sutondoan, edo logela,
gaztaina arantzatsuzen gurdikada, sagar-gurdikarga bat eta beste zenbait
gauza gorde behar ziela. Honela, premuaren ardurapean gelditzen
zen familia-unitatea, eta une horretatik aurrera, berak ematen zien anaiarrebei
zegokiena, etxetik alde egin eta bere bizitzari ekin ahal izateko.
Espresuki adierazten ez bazen ere, etxean geratzen ziren ezkongabeak,
burujabetu bitartean.
Gizarte patriarkal hartan, izatez aitak agintzen zuen, bana eguneanegunean
hartu beharreko erabaki gehienak, aita eta amaren artean
hartu ohi ziren (honelako orokortzeek merezi duten zuhurtziaz adierazten
dena). Bikoteak, elkarrekin, hartzen zituen arazo garrantzitsuen
inguruko erabakiak, ondoren gizonezkoak gauzatzen bazuen ere. Ezkontidearen
baimenik gabe, adibidez, ez zen ondasunik saltzen.
Emakumeak administratzen zuen dirua: berak gorde eta beharren
arabera gastatzen zuen.
Zuka hitz egiten zioten elkarri senar-emazteek. Gaizki ikusita zegoen
ezkontideek jendearen aurrean laztanetan aritzea, baita etxe
barruan familiaren aurrean egitea ere («zirriak, bai», dio informazioa
helarazi didan emakumeetako batek). Eta gauza bera gertatzen zen eztabaidekin.
Beraz, ezkontideen artean gatazkaren bat zegoenean, inork,
ezta seme-alabek ere, ez jakiteko ahaleginak egiten zituzten, eta senaremaztearen
artean edo gurasoen laguntzarekin konpontzen zituzten
arazoak (ez dago apaiza esku hartzen zuela adierazten duen daturik).
70