Artxiboa PDF formatuan jaitsi - LasarteOriaSarean.eu

kiako gurutze eta guztiz; etenaldia aprobetxatuz, apaizak hilkutxa ihinztatzen
zuen isipuaz, eta bertaratutako guztiek, De profundis eta Si
iniquitattes salmoak esaten zituzten. Ondoren, eliz parrokiarantz abiatzen
ziren.
Senitartekoek, ilaran jarri eta, bertaratutakoen doluminak jasotzen
zituzten, eta hauek joaten zirenean, hilerrira abiatzen ziren zenduaren
senitarteko eta lagun minak, lagunartean. Beranduago, senitartekoak,
bertaratutakoen doluminak jasotzeko, elizaren atarian gelditzeko ohitura
zabaldu zen.
Luto-aldirako, beltzez tindatzen zituzten emakume eta gizonen jantziak.
Ehunak kalitatezkoak zirenez, drogerian saltzen zituzten pastilla
batzuekin tinda zitezkeen jantziak, arropa gehiegi hondatu gabe: Maila
ezberdinekoa zen emakumeen lutoa: lehenengoa, zorrotza, goitik beherako
luto-aldia; bigarrena, ariñagoa, beltza ez zen arroparen bat jantzi
ahal baitzen; azken hau, bitarteko luto-aldia edo alibioa izenez ezagutzen
zen. Bi urte ere iraun zezakeen luto zorrotzak; bitarteko lutoa,
urtebete; eta alibioa beste bat. Horregatik, hainbat emakumek elkarren
segidako luto-aldiak izaten zituzten, eta beraz, ez zituzten inoiz kolorezko
arropak janzten. Luto-aldian, gazteak ez ziren dantzatzera edo
jaietara joaten, eta irratia zegoenean, piztu ere ez zuten egiten.
Gizonezkoek luto zorrotza janzteari utzi ziotenean (emakumezkoek
baino lehenago), horien jaka, beroki eta gabardinetako
mahukan zerrenda beltza jartzen zen, lutoa adierazteko. Beranduago,
papar-hegalean xingola beltz bat baino ez zuten jartzen, eta geroago,
botoi beltz bat, besterik ez. Dena den, gorbata beltzari eutsi zioten,
baita botoiarena desagertu ondoren ere, eta bere horretan mantendu
den azken ikurra da.
JANA ETA EDANA
Lasarteko nekazaritza eta abeltzaintzari buruzko errolda egin zuenean,
honako hau jaso zuen gure herriaren inguruan Pascual
Madozek 1847an: «Producción: trigo, maíz, haba y otras legumbres
y manzanas; cría de ganado vacuno y algo de lanar».
Gure berriemailerik zaharrenak adierazi digutenean oinarrituta,
Oriako familien ereduzko dieta deskribatzen saiatuko gara atal honetan.
Jakina denez, aldaerak hamaika izan daitezke, hala garaiaren, nola
familia bakoitzaren erosteko ahalmena arabera, eta baita familiaren ja-
95