Euskal gramatika lehen urratsak. II - Euskaltzaindia

Aditz batzu, azkenik, inkoatiboak direla esaten dugu, egoera
aldaketa bat ematen baitute aditzera: zuritu, zabartu, bil, e.a. Beste batzuei
erazle esaten diegu, beti ere nahitaezko eragile bat behar dutelako: horretarako -raarrizkia
000 erazi (eta bere aldagarriak) erabiltzen ditugu.
Dakigun bezala, aditza da perpausaren ispilu antzeko bat, berak
biltzen baititu laguntzailearen bidez (adizki trinkoek zuzenean ordea) perpaus
horretako izen sintagmak. Rori dela eta, nor, nori eta nork sintagmen arauera
sailkatzen ditugu aditzak:
(5) a. Jon dator
b. Jon beldu zaigu
c. Miren ikusi dut
d. Mireni esan diot
Adibide horietan ikus daitekeenez, aditzean beti agertzen da nor
hori, nahiz gero ez den beharrezkoa sintagma batean gauzatzea:
(6) a. urak irakin du
b lanari ekin diogu
Kasu horiek eta hauen antzeko batzu albora utzita, aditzak nor
sailekoak, nor-nori sailekoak, nor-nork sailekoak eta nori-nori-nork sailekoak
direla esaten dugu. Ohan gaitezen, dena dela, sail aldaketak gerta daitezkeela
sarritan:
(7) a. aitona zaharra hil da
b. etxe horretan gizon bat hil omen zuten
c. mundu honetatik joan da
d. mundu honetatik joan zaigu
Ikusten denez, aditz bera sail batean nola bestean ager daiteke. Dena
dela, bestelako sail aldaketak ere gertatzen dira: modu inpertsonalera pasatzen
ditugunean, esate baterako, jatorrizko aditza zein izan daitekeen ezkutuan gera
daitekeelarik orduan:
(8) a. egunero hiltzen da jendea
b. zerriak negualdera hiltzen dira
Adibide horietan, nabarmen denez, jatorrizko hil aditza nor
sailekoa edo nor-nork sailekoa izan daiteke. Gauza bera gerta liteke beste aditz
batzurekin ere:
25