Euskal gramatika lehen urratsak. II - Euskaltzaindia

Lehenbiziko kasuan aditz oina bakarrik ageri da, hau da, aspektu
markarik gabeko adizkia (horrela deitzen dugu "aditz erroa" ere bereizteko. Beraz,
etor aditz oina da eta -tor- aditz erroa); bigarren adibidean, ordea, aspektu marka
ere ageri da (-tu, kasu honetan), partizipioa dela esanen dugularik, eta
hirugarrenean, azkenik, aditz izen bat dugu, hau da, jatorrizko aditza izenaren
itxurarekin emana
Aditz oinak perpaus lokabeetan agertzen dira, aginduak ematean,
galdera erretoriko 000 harridurazkoetan, errefrau 000 itxura bereko esapideetan,
kontakizunetan eta antzerkietako didaskalietan, ondoko adibide guzti hauek
erakusten diguten bezala:
(14) a. urrikal jauna!
b. nork hari eskua eman?
c. "Hie macanic saka" (Oihenart, 267. errafraua)
d. lehenik zernahi esan, gero zernahi egin eta
azkenean zernahi ikus
e. "Sar eskuinetik...ama besarka..." (A. d'Oihenan pastorala)
Egia da kasu horietan partizipioa ere ager daitekeela eta, anitzetan,
euskaIkiak 000 mintzairaren usarioak bereizten dituela aditz oina eta partizipioa.
Beraz, oso zaila da arau zehatzik ematea puntu honetan. Esan behar den gauza
bakarra da aipatu testuinguruetan aditz oina erabil daitekeela, besterik gabe.
Perpaus koordinatuetan ere aurkituko dugu aditz oina:
(15) irakur ezazu eta gogoan har
Ber gauza perpaus txertatuetan ere: errefrauetan, zehar galderetan,
hautuzko perpausetan, zenbait posposiziorekin eta zenbait esapidetan aurkituko
dugu aditz oina. Ikus, bestela ondoko adibideok:
(16) a. "Otsoa non aipa, han gerta" (Oihenart, 385. atsotitza)
b. ez dakit nondik sar
c. zuk aitor ala hark sala, eni berdin zait
d. bazkal ostean burbilduko gara
e. ikus ahala urrun
Lehen egin dugun ohar bera gogora eraziko dugu hemen berriz,
guzti hauetan ez baita nahitaezko aditz oina erabiltzea kasu horietan. Euskaldun
asko ere askok partizipioa sartzen dute hor:
27