Euskal gramatika lehen urratsak. II - Euskaltzaindia

(32) a. neska etorri da
a'. neska etortzen da
b. erosi zuen
b '. erosi zukeen
c. sartu gara
c '. sartu ginen
d. erabaki duzu
d'. erabaki duzue
Bikote hauek jarri ditugun arauera ikusten dira aipatu oposizioak:
aspektuarena aditz nagusian dago beti (batean burutua, bestean ez); modua -ke
markaren bidez adierazten dugu; tempusa ere ikusten da hirugarren bikotean
(oraina dugu lehen adibidea eta iragana bigarrena) eta pertsonaren markak ere aditz
laguntzailean ageri dira. Ezaugarri guzti horiek bereiz daitezke fonnalki aditzaren
sisteman eta baturako erabiltzen ditugun adizkien berri nahikoa erraz eman daiteke
oposizio horiek baldin baditugu beti ere kontuan. Horrela, lau aditz laguntzaile
izanik ere, distribuzio konplementarioan daude eta oposizio gurutzatze horretan
aditz bakoitzak bere testuingurua hartzen duela dirudi: *ezan eta *edin agertzen
dira aditz nagusiak aspektu markarik erakusten ez duen gehienetan; aditz
iragankorrek *edun eta *ezan bakarrik onartuko dute; adizki batzuk
subjuntiboaren esanahia duten perpausetan (ikus 14. kapitulua) bakarrik ageriko
dira, e.a.
Euskara baturako hobetsi diren lau aditz laguntzaile hauez gain,
badira euskara mintzatuan eta idatzian beste aditz laguntzaileak ere, euskalkien
arauera:
(33) a. jan dagigun
b. esaten eutson
c. ikus diro
Egin dugun aurkezpen hau fonnala denez, ez gara gai hau
esplikatzen den 6. kapituluan semantikaz edo esanahiaz arduratuko, oraingo
honetan fonnaz bakarrik baikara arduratzen. Kontua da adizki hauek modu batera
000 bestera erabil daitezkeela eta itxuraz (fonnaz, alegia) "oraina" den zerbaitek
"geroaldiaren" esanahia izan dezakeela 000 "iraganaldiarena":
(34) a. bihar heldu omen da Ameriketatik
b. atzo sartu da kamioi asko mugatik
31