Euskal gramatika lehen urratsak. II - Euskaltzaindia

etoni - eratoni ibili - erabili egin eragin
esan - erasan jaso - eraso jantzi - erantzi
jatxi - eratxi igo - irago jaiki eraiki
igaro
egotzi - eragotzi ikasi- irakatsi entzun - erantzun
etzan - eratzan igan - iragan itzarri - iratzarri
Artizki hau, nolanahi ere, iharturik gelditu da, ez baitu balio iadanik
balio erazle hori aditz oinari eransteko. Areago, -ra- arrizkiaren bidez sortutako
aditz oin erazle askok eta askok balio berezi hau galdu egin dute eta, ondorioz,
-ra-dun aditz oin horiek beste OOozein aditz oinen pareko bilakatu dira; beraz,
beste aditz oinek bezalaxe ekintza horiek eragileren bat izan dutela adierazi nahi
dugunean, -ra-dun aditz oin horri arazilerazi/erazo/eragin erantsiko diogu.
Esan dugunaren zenbait adibide ematekotan, hor ditugu oraindik gure artean
bizi-bizirik honako hauek:
(3) a. ume zahar hauek erasaten dizkigutenak
b. "Orra zergatik Joanesek eskutitz bat eragin zion Maleni
osabarentzat" (Tx. Agirre: Garoa, 178)
Adibide hauetan garbi ikusten da erasan eta eragin aditz oinen
balio erazlea, -ra- arrizkiak ematen diena. Baina aldi berean hor dugu ondoko
adibide hau, non Elissanburuk ez bairio eragin bakarrik baizik egin arazi zuela:
(4 ) "Espainiako errege handi batek egin arazi zuela jauregi OOer hori"
Bide beretik, gaur egun, erantzun, eratorri, erabili, e.a. ez
ditugu entzun, etorri edo ibili-ren erazletzat hartzen, beren esanahi propioa
garatu baitute. Eta goraxeago esan bezala, beste OOozein aditz oini bezalaxe lot
diezaiekegu erazi hauei ere, erantzun 000 iratzarri aditzetan ez dugula inolako
kutsu erazlerik somatzen adieraziaz:
42
(5) a. "Oihurik egiten ez badut, jakiten abal duk, Pello, hiregatik
dela...zeren ez baihindutan nahi iratzar-arazi!" (Elissanburu
Piarres Adame, 42)
b. "Atzo, arratsalde epelean, mendiaz bertzaldean nintzelarik
antxuekin, Zugarramurdiko fraidek ereman 000 ereman-arazi
dituzte beren komentura gure berrehun ardiak, beren ahariekin"
(Elissanburu, Piarres Adame, 46)
c. Abuztuko sargori hartan, hiru orduz larruzko
berokia soinean erabil erazi zidaten