Fuqarolik protsessi. Xolmo'minov J.T., Dusmanov A.X., Tillayev T.N. ...

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumlarining qarorlari bufanning huquqiy manbai hisoblanmasa ham, ammo bu qarorlardaprotsessual qonunlarni to‘g‘ri tatbiq etish yuzasidan beriladigan rahbariytushuntirishlar muhim ahamiyatga egadir. Bunday izohlartushuntirilayotgan qonunni tatbiq qiluvchi sudlar va boshqa mansabdorshaxslar uchun majburiy hisoblanadi. Protsessual qonunlarning hudud vavaqt bo‘yicha amalda bo‘lishi to‘g‘risida shuni aytish kerakki,O‘zbekiston Respublikasining barcha qonunlari respublika hududida,Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonunlari hududida, davlathokimiyatining mahalliy organlari tomonidan qabul qilingan normativaktlar mazkur hududlarda hamma uchun, ya’ni fuqarolar va tashkilotlaruchun majburiy kuchga ega bo‘ladi.Umumiy normativ xarakterga ega bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasiqonunlari, jumladan fuqarolik protsessual qonunlar ham, agar ularningqaysi vaqtdan e’tiboran kuchga kirishi to‘g‘risida e’lon qilinayotganqonunning o‘zida maxsus ko‘rsatma bo‘lmasa, umumiy qoida bo‘yicha,ommaviy axborot vositalarida e’lon qilingan kundan keyin kuchga kiradi.Fuqarolik protsessual huquqining tizimi FPKga muvofiq tarzdatuzilgan bo‘lib, quyidagicha ifodalanadi:Birinchi bo‘limda sud ishlarini yuritishning umumiy qoidalari bilanbirga, sudning tarkibi, otvod berish, ya’ni fuqarolik ishini hal qilishdaishtirok etuvchilarning biri yoki bir nechtasiga norozilik bildirishi;taalluqlilik, ya’ni ishning qaysi sud yoki boshqa idora tomonidan halqilinishi; protsess ishtirokchilari; dalillar; ish yuritishni to‘xtatib turish;arizani ko‘rmasdan qoldirish; ish yuritishni tugatish; sud xarajatlari, sudjarimalari; protsessual muddatlar va nihoyat sud xabarnomalari vachaqiriqlari to‘g‘risidagi normalar berilgan.Ikkinchi bo‘limda birinchi instansiya sudida ish yuritish 4 ta kichikbo‘limga bo‘lingan: birinchisi umumiy qoidalar, ya’ni sudlovgataalluqlilik; ish qo‘zg‘atish; fuqarolik ishlarini sudda ko‘rishgatayyorlash; sudda ishni ko‘rish; sudning hal qiluv qarori; sirtdan ishko‘rish va hal qiluv qarori chiqarish, birinchi instansiya sudiningajrimlari hamda buyruq tartibida ish yuritish; ikkinchisi, da’vo ishlariniyuritish, jumladan uning umumiy qoidalari, da’vo ishlarini yuritishningsudlovga taalluqliligi; qarshi da’vo; da’voni ta’minlash va da’vo ishlariniko‘rishning xususiyatlari; uchinchisi, davlat organlari va boshqa organlar,shuningdek, mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidanberilgan shikoyat va arizalar bo‘yicha ish yuritish tartibi, ya’ni uningumumiy qoidalari, fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan18