Fuqarolik protsessi. Xolmo'minov J.T., Dusmanov A.X., Tillayev T.N. ...

Ma’lumki, huquq har bir jamiyatning ijtimoiy tabiatidan kelib chiqadiva davlat tomonidan ta’minlanadi.Inson yaxshi xulq-atvorli yoki aksincha bo‘lishi mumkin. Lekin buunga biror-bir huquq bermaydi, balki shaxs sifatida tavsiflaydi, xolos.Har bir fuqaro o‘z faoliyati, xatti-harakati tufayligina ma’lumhuquqlarga ega bo‘lishi mumkin. Lekin bu harakatlar jamiyat va davlatmanfaatlariga zarar yetkazmasligi lozim. Aks holda u huquq bo‘laolmaydi.Yuqoridagilardan kelib chiqib aytish mumkinki, huquq shaxsningxalq va jamiyat manfaatlari yo‘lida amalga oshiradigan xatti-harakatlarimahsulidir.Albatta, hamma ham bir xil huquqga ega bo‘lavermaydi. Kimdiraqlan zaif, kimdir ustun, kimdir tadbirkor bo‘lishi mumkin.Inson tug‘iladi, ulg‘ayadi, ishlaydi, shu tariqa huquq subyekti sifatidashakllana boradi. Yashash huquqi uning tabiiy huquqidir.Inson ikki xil: tabiiy va hosila huquqlar subyekti bo‘lishimumkin.Tabiiy huquq hech kim tomonidan cheklanishi mumkin emas.Hosila huquqlari, masalan: mashinani boshqarish, muayyan faoliyatturi bilan shug‘ullanish huquqini cheklasa bo‘ladi, lekin uning tabiiyhuquqqa mutlaqo aloqasi yo‘q. To‘g‘ri, shaxsning tabiiy huquqini jamiyatmanfaatlari yo‘lida cheklash mumkin. Masalan Xitoy XalqRespublikasida amal qilinayotgan oilani rejalashtirish siyosatini bungamisol qilib ko‘rsatsa bo‘ladi. Hosila huquq shaxs tomondan yaratiladi,aniqrog‘i hosil qilinadi. Qisqa qilib aytganda, inson huquqlari vaerkinliklari har bir jamiyatning eng katta boyligidir.Huquqiy normalar bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlarhuquqiy munosabatlar deb ataladi. Fuqarolik protsessual huquqiymunosabatlar fuqarolik, ya’ni fuqarolar bilan fuqarolar, tashkilotlar bilanfuqarolar o‘rtasida bo‘ladigan shaxsiy, mulkiy munosabatlar, oila huquqimunosabatlaridan, mehnatga oid va boshqa huquqiy munosabatlardan,ayrim tashkilotlar o‘rtasidagi ba’zi xo‘jalik munosabatlaridan kelibchiqadigan ishlarning sudda ko‘rilishi va hal qilinishida, sud, xo‘jalik sudiva boshqa organlar qarorlarining ijro qilinishida ishtirok etuvchilaro‘rtasida bo‘ladigan ijtimoiy munosabatlardan iborat.Demak, Fuqarolik protsessual huquqiy munosabatlar deb, sudningishda ishtirok etuvchi shaxslarga nisbatan va bu shaxslarning sudganisbatan bo‘lgan fuqarolik protsessual huquq va burchlarini amalgaoshirishga qaratilgan harakatga, ya’ni faoliyatga aytiladi.36