Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
– individual-psixologik xususiyatlar.<br />
Bilish jarayonlari – diqqat, sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol.<br />
Emotsional-irodaviy holatlar – kayfiyat, affekt, stress, frustratsiya,<br />
chidamlilik, bardoshlilik, qat’iyatlilik.<br />
Individual-psixologik xususiyatlar – temperament, xarakter,<br />
qobiliyat, iste’dod, yo‘nalganlik.<br />
Psixologik tadqiqot metodlari psixologiya amal qiladigan nazariy<br />
prinsiplarga va psixologiya hal etayotgan aniq vazifalarga bog‘liq<br />
ekanligini ko‘rsatib beradi. <strong>Psixologiya</strong>ning nazariy negizini dialektik<br />
materializm tashkil etadi, shuning uchun ham psixologik tadqiqotga<br />
prinsipial yondashuv dialektik metod talablaridan kelib chiqadi.<br />
Dialektik metod predmeti uning barcha aloqalari va bevosita ifodalari<br />
orqali o‘rganish, eng avvalo, hodisa va qonuniyatlarning muhim aloqalari<br />
va munosabatlarini aniqlashni, o‘rganilayotgan narsani rivojlanish<br />
jarayonida deb qarashni, ziddiyatlar hamda qarama-qarshiliklar<br />
birligi va kurashining, miqdorni sifatga o‘zgarishining ochib berilishini<br />
taqozo qiladi.<br />
<strong>Psixologiya</strong> metodlariga tarixiy jihatdan yondashmoq lozim. Shu<br />
jihatdan psixologiya metodlari uning predmeti kabi tarixan anchagina<br />
o‘zgarishlarga duch keldi. Psixologik tadqiqotlar predmetining alohida<br />
xususiyatga egaligi uning alohida tadqiqot metodlariga ega bo‘lishi<br />
zarurligi haqidagi fikrni ilgari surmasdan qo‘ymasdi.<br />
Idealistik psixologiya yagona bir metodni tavsiya eta olgan va shu<br />
metod yordamida kishi «ruhiga» kirib borishga uringan. O‘zini o‘zi<br />
kuzatish (introspeksiya, ya’ni ichkaridan ko‘rish) ana shunday metod<br />
edi.<br />
Ilmiy psixologiyada qabul qilingan ong bilan faoliyatning birligi<br />
prinsipi psixologik tadqiqotda obyektiv metodning negizini tashkil<br />
etadi.<br />
<strong>Psixologiya</strong>da tadqiqotning subyektiv va obyektiv metodlari birbirini<br />
inkor etadi. Haqiqiy ilmiy psixologiya psixikani o‘rganishning<br />
obyektiv metodlaridan foydalanish va fanda bundan boshqa metodlarning<br />
bo‘lishi mumkin emasligini tushuntirishi kerak.<br />
Hozirgi zamon psixologiyasining ilmiy tadqiqotga yana bir muhim<br />
talabi psixik faktlarni genetik (tarixiy) jihatdan o‘rganish prinsipiga<br />
amal qilishni taqozo etadi. Genetik prinsipning mohiyati shundan<br />
iboratki, o‘rganilayotgan psixik hodisaga jarayon deb qaraladi va<br />
13
Change language