Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ixtiyoriy diqqat diqqatning oliy turi sifatida mehnat jarayonida<br />
tarkib topadi. Ixtiyoriy diqqatning vazifasi psixik jarayonlarning kechishini<br />
boshqarib turishdan iborat.<br />
Kishi aynan ana shu ixtiyoriy diqqatning mavjudligi tufayli xotiradan<br />
o‘zi uchun zarur ma’lumotlarni faol tarzda, tanlab «ajratib<br />
olish»ga, to‘g‘ri qarorlar qabul qilishga, faoliyat jarayonida paydo<br />
bo‘ladigan vazifalarni amalga oshirishga layoqatli bo‘ladi.<br />
Diqqatni kuchli qo‘zg‘atuvchilar baland ovoz, yorqin nur va<br />
bo‘yoq, kuchli hid jalb etadi.<br />
Diqqatning taqsimlanishi ikki va undan ko‘proq faoliyat turlarining<br />
(bir qancha harakatlarning) bir vaqtning o‘zida muvaffaqiyatli<br />
bajarish imkoniyati bilan bog‘liq xususiyat. Diqqatning yuksak darajada<br />
taqsimlanishi – ko‘pgina hozirgi zamon mehnat turlari<br />
muvaffaqiyatliligining muqarrar shartlaridan biridir. <strong>Ma</strong>salan,<br />
operatorlar, ko‘plab dastgohlarda ishlovchilar, transport haydovchilari<br />
va boshqalarning ishi ana shuni talab qiladi.<br />
Diqqatning ko‘chishi ma’lum obyektning bir faoliyatdan ikkinchi<br />
bir faoliyatga, bir obyektdan ikkinchi bir obyektga, bir harakatdan<br />
ikkinchi bir harakatga o‘tishida namoyon bo‘ladi. Diqqatning ko‘chishi<br />
yo ongli ravishdagi xulq-atvorga, faoliyatning talablariga yoki<br />
o‘zgarib ketayotgan shart-sharoitlarga muvofiq tarzda yangi faoliyatga<br />
kirishish zaruratiga bog‘liq bo‘ladi.<br />
Faqat obyektlar va jarayonlar o‘zgarib, faoliyat esa uzoq vaqt davomida<br />
o‘zgarmasdan qolgan hollarda diqqatning barqarorligi doirasida<br />
uning ko‘chishi yuz beradi. Bunday ko‘chish uzoq davom etadigan<br />
ish paytida charchashning oldini oladi va shu bilan diqqatning<br />
barqarorligini oshiradi. Lekin bu tez-tez takrorlanavermasligi lozim,<br />
aks holda salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.<br />
Diqqatning salbiy jihatlaridan biri parishonxotirlikdir. Parishonxotirlik<br />
diqqatni uzoq vaqt davomida jadal bir narsaga qaratishga<br />
layoqatsizlikda, diqqatning osongina va tez-tez bo‘linib turishida namoyon<br />
bo‘lishi mumkin. Parishonxotirlikning bu ko‘rinishi ko‘pincha<br />
ish qobiliyati susayib ketishining va xulq-atvordagi uyushmaganlikning<br />
sabablaridan biri hisoblanadi. Parishonxotirlikni keltirib chiqaruvchi<br />
sabablar nimalardan iborat? Parishonxotirlik shaxsning barqaror<br />
xislati sifatida ixtiyoriy diqqat sustligining ko‘rsatkichi hisoblanadi<br />
va u noto‘g‘ri tarbiya natijasida bo‘lishi mumkin. Bunday pari-<br />
47
Change language