Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ongni bevosita hayvonlarning evolutsiyasidan keltirib chiqarish<br />
mumkin emas: inson ijtimoiy munosabatlar mahsulidir. To‘daning jamiyatga<br />
aylanishiga ta’sir ko‘rsatgan omil mehnat faoliyati, ya’ni<br />
qurollarni birgalikda yaratish va qo‘llash jarayonida odamlar amalga<br />
oshiradigan faoliyat bo‘ldi.<br />
Shuni xulosa qilish mumkinki, faqat odamgina ijtimoiy tajribani<br />
o‘zlashtiradi. Kishi psixikasini u egallab oladigan ijtimoiy tajriba<br />
rivojlantiradi. Inson psixikasining hayvon psixikasidan eng muhim<br />
farqi ularning rivojlanish shart-sharoitlarida ko‘rinadi.<br />
3. Oliy asab faoliyati haqida tushuncha<br />
I. M. Sechenov «Bosh miya reflekslari» asarida ongli va ongsiz<br />
hayotning barcha harakatlari ro‘y berish usuliga ko‘ra reflekslardan<br />
iboratdir degan xulosaga kelgan edi.<br />
Shunday qilib, ongning harakati (psixik hodisa) ruhning tanasiz<br />
mohiyat xususiyati emas, balki I. M. Sechenov ta’biri bilan aytganda,<br />
ro‘y berish usuliga ko‘ra refleksga o‘xshash jarayondir.<br />
<strong>Ma</strong>’lumki, psixik jarayon o‘zicha emas, balki miyaning mohiyati,<br />
uning tegishli bo‘limlari funksiyasi sifatida tashqi olam haqidagi<br />
axborotning qayoqqa ketishi, qayerda saqlanishi va qayta ishlanishini<br />
ko‘rsatuvchi javob faoliyatining boshqaruvchisidir. Shunday qilib,<br />
kishining bilimlari, tevarak atrof haqidagi tasavvurlari, ya’ni individual<br />
tajribaning butun boyliklari reflektor harakatga kiradi. Psixik<br />
hodisalar miyaning tashqi (tevarak atrofdagi muhit) va ichki (fiziologik<br />
tizimi sifatida organizmning holati) ta’sirlarga javobidir.<br />
Psixik hodisalar faoliyatning hozir ta’sir etayotgan (sezgilar, idrok)<br />
yoki qachonlardir, ya’ni o‘tmish tajribada (xotira) yuz bergan<br />
qo‘zg‘atuvchiga javob tarzida ro‘y beradigan, ana shu ta’sirni umumlashtiradigan,<br />
ular pirovardida olib keladigan natijalarni (tafakkur, xayol)<br />
oldindan ko‘ra bilishga yordam beradigan, ba’zi bir ta’sirlar natijasida<br />
faoliyatni (his-tuyg‘u, iroda) kuchaytiradigan yoki susaytiradigan,<br />
umuman faollashtirib yuboradigan va boshqa xildagi ta’sirlar oqibatida<br />
uni tormozlashtiradigan, odamlar xulq-atvoridagi (temperament,<br />
xarakter va boshqalar) tafovutlarni aniqlaydigan doimiy boshqaruvchilardir.<br />
31
Change language