Psixologiya. Sirliyev B.N., Beknazarov A.A., Arziqulov D.N. Ma

3-ma’ruza
SHAXS PSIXOLOGIYASI
1. «Shaxs» tushunchasi va uning psixologik tuzilishi.
2. Shaxsning faolligi va yo‘naltirilganligi.
3. Shaxsning shakllanishi.
1. «Shaxs» tushunchasi va uning psixologik tuzilishi
Huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatida psixologiya yoki
psixologik bilimlar doimo zarur bo‘lgan. Chunki bu inson va uning
ruhiyati bilan bog‘liq va huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari
bevosita va bilvosita shaxslar bilan ishlaydi. Shunday ekan, inson
shaxsini o‘rganish masalasi bilan falsafa, psixologiya, pedagogika
kabi fanlar shug‘ullanadi. Hozirgi davrda inson muammosi aniq va
ijtimoiy fanlarning umumiy tadqiqot obyektiga aylanib bormoqda.
Birinchidan, inson u yoki bu aloqa tizimiga binoan biologik
evolutsiya mahsuli sifatida o‘rganiladi. Ikkinchidan, shaxs tarixiy
jarayonning ham obyekti, ham subyekti tariqasida tadqiq etiladi.
Uchinchidan, individ muayyan ko‘lamda o‘zgaruvchan taraqqiyotning
genetik dasturiga asoslanuvchi alohida xususiyatli jonzod tarzida
ilmiy jihatdan tekshiriladi.
XXI asrda yashovchi shaxslar insonparvarlik g‘oyalarini o‘zida
aks ettiruvchi kishilar sifatida hayot va faoliyatda o‘zini o‘zi nazorat
qilish, baholash, ifodalay olish, kamol toptirish, kashf qilish va o‘ziga
o‘zi buyruq berish imkoniyatlariga ega bo‘lmoqlari lozim. Bu esa, o‘z
navbatida, muayyan davrni taqozo etadi.
Bir ijtimoiy jamiyatning ikkinchisiga almashishi, shuningdek
milliy mustaqillik va uning ne’matlari respublikamizda tub o‘zgarishlarni
vujudga keltirmoqda. Milliy tuyg‘u, milliy qiyofa, milliy ta’b,
milliy kuy, milliy raqs, milliy ma’naviyat, qadriyat hamda ruhiyat
ta’siri ostida o‘zining tub mohiyatini aks ettira boshladi.
Mehnat tufayli hayvonot olamidan ajralib chiqqan va jamiyatda
rivoj topayotgan, boshqa odamlar bilan birgalikdagi faoliyatini amalga
oshirayotgan va ular bilan munosabatga kirishayotgan kishi sekin-asta
shaxsga aylanib bormoqda. Moddiy dunyoni, jamiyatni va, xususan,
33