23.12.2012 Views

cxovrebiseuli unarCvevebis formireba viqtimur bavSvebsa da ...

cxovrebiseuli unarCvevebis formireba viqtimur bavSvebsa da ...

cxovrebiseuli unarCvevebis formireba viqtimur bavSvebsa da ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tbilisis ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti<br />

maia yufaraZe<br />

xelnaweris uflebiT<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> <strong>unarCvevebis</strong> <strong>formireba</strong> <strong>viqtimur</strong><br />

<strong>bavSvebsa</strong> <strong>da</strong> mozardebSi disharmoniuli sociumis<br />

fonze<br />

ganaTlebis mecnierebaSi doqtoris xarisxis<br />

mosapoveblad warmodgenili<br />

disertacia<br />

samecniero xelmZRvaneli<br />

nana carciZe –pe<strong>da</strong>gogikis mec-Ta<br />

doqtori, profesori<br />

Tbilisi<br />

2010


Sinaarsi<br />

Sesavali ---------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />

---1<br />

Tavi I<br />

mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzrdis Teoriuli<br />

winapirobebi<br />

§1 kvlevis Teoriuli <strong>da</strong> meTodologiuri safuZvlebi --------------------<br />

-10<br />

$ 2. <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis arsi ---------------------------------------------------<br />

-14<br />

$3 mozardobis asaki -------------------------------------------------------------------------------<br />

-21<br />

$4 Znelad aRsazrdel mozardebTan muSaobis meTodebi -------------------------<br />

-27<br />

$5 mikrofaqtorebis gavlena mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis<br />

--30<br />

aRzr<strong>da</strong>ze -------------------------------------------------------------------------------------------<br />

§6 <strong>viqtimur</strong>i bavSvebi, socialuri pirobebis msxverplni (quCis<br />

bavSvebi)-43<br />

II Tavi<br />

quCis bavSvebi saqarTveloSi: realuri viTareba <strong>da</strong> maTi<br />

uflebebis <strong>da</strong>cva<br />

$1 problemis socialur-ekonomikuri aspeqtebi ---------------------------------------<br />

--48<br />

§2 saqarTveloSi urbanuli quCis bavSvebis raodenoba <strong>da</strong><br />

--58<br />

maxasiaTeblebi -----------------------------------------------------------------------------------------


§3 bavSvisUuflebrivi garemo <strong>da</strong> samarTlebrivi principebi --------------------<br />

-64<br />

$4 reformis mimarTulebebi saqarTvelos bavSvTa saaRmzrdelo <strong>da</strong><br />

--69<br />

samzrunvelo <strong>da</strong>wesebulebebSi ---------------------------------------------------------------<br />

§5 bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebebis tradiciuli koncefcia <strong>da</strong><br />

-73<br />

misi alternativa ------------------------------------------------------------------------------------<br />

III Tavi<br />

quCis bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebis<br />

kvleva <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

§1 ganaTleba, rogorc <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis formirebis<br />

-81<br />

saSualeba --------------------------------------------------------------------------------------------------<br />

§2 socialur pe<strong>da</strong>gogTa mizani, amocanebi, principebi <strong>da</strong><br />

--83<br />

profesiograma ------------------------------------------------------------------------------------------<br />

$3 saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebi ----------------------------------------<br />

-86<br />

§4 kvlevis farglebSi Catarebuli gamokiTxvis monacemTa analizi -----<br />

98<br />

$5 ssc-s beneficiarTa reabilitaciis formebi<br />

107<br />

116<br />

118<br />

-118<br />

a) swavlebis meTodi <strong>da</strong> programa ----------------------------------------------------<br />

b) ssc-s pe<strong>da</strong>gog/maswavleblebisa <strong>da</strong> bavSvebis Sexvedra, rogorc<br />

intervenciis erT-erTi meTodi ---------------------------------------------------------<br />

g) konsultaciebi saxlSi -----------------------------------------------------------------<br />

d) mSoblis <strong>da</strong> socialuri pe<strong>da</strong>gogis Sexvedrebi -------------------------


122<br />

-123<br />

124<br />

126<br />

e) Tavisufali drois organizeba: <strong>da</strong>sveneba <strong>da</strong> TamaSi -----------------<br />

v) informaciis miwodebis xerxebi ---------------------------------------------------<br />

z)kvlevis Sedegad gamovlenili bavSvTa winaSe arsebuli<br />

problemebi ----------------------------------------------------------------------------------------<br />

T) kvlevis Sedegad gamovlenili pe<strong>da</strong>gogTa problemebi ---------------<br />

§6 profesiuli swavlebis programa ------------------------------------------------------------<br />

129<br />

§7 kvlevis programebSi partnioroba ----------------------------------------------------------<br />

140<br />

<strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi ------------------------------------------------------------------------<br />

146<br />

gamoyenebuli literatura -------------------------------------------------------------------------<br />

155<br />

<strong>da</strong>narTi --------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />

167<br />

gamoyenebul terminTa ganmartebani


<strong>viqtimur</strong>oba – a<strong>da</strong>mianis midrekileba, gaxdes sxva<strong>da</strong>sxva garemoebis,<br />

maT Soris, socialuri garemoebis msxverpli (magaliTad, quCis<br />

bavSvebi, unarSezRuduli bavSvebi <strong>da</strong> mozardebi, ltolvilebi,<br />

oblebi <strong>da</strong> bavSvTa is kategoriebi, romlebic imyofebian saxelmwifos<br />

an sazogadoebrivi organizaciebis kmayofaze).<br />

Temi _ erTian (erT) <strong>da</strong>saxlebaSi mcxovrebi xalxis jgufi<br />

sdc _ (aq) saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis centri; obieqti (mSenebloba,<br />

avtoSemkeTebeli saxelosno, silamazis saloni <strong>da</strong> a.S.), sa<strong>da</strong>c<br />

mimdinareob<strong>da</strong> mozardTa profesiuli swavleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmeba<br />

socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri viqtimologia _ (laT. “viqtime” – msxverpli <strong>da</strong><br />

berZ. “logos” – swavleba) socialuri pe<strong>da</strong>gogikis Semadgeneli<br />

nawili, romelSic disciplinaTSoris doneze Seiswavleba<br />

socializaciis araxelsayreli pirobebis msxverplTa fsiqologiuri,<br />

fizikuri, socialuri defeqtebis <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xrebis koreqcia.<br />

sssm _ specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone (bavSvi)<br />

ssc _ sareabilitacio-saganmanaTleblo centri<br />

quCis bavSvebi _ socialurad <strong>da</strong>ucveli bavSvebis fena, romlebic<br />

cxovroben <strong>da</strong> muSaoben quCebSi <strong>da</strong> xeli ar miuwvdebaT <strong>da</strong>cvis,<br />

janmrTelobis <strong>da</strong> ganaTlebis samsaxurebze <strong>da</strong> imyofebian fizikuri,<br />

emociuri <strong>da</strong> fsiqologiuri Zaladobis maRali riskis qveS.<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi _ cxovrebisaTvis mniSvnelovani <strong>da</strong><br />

aucilebeli Tvisebebi, romelTa gareSe a<strong>da</strong>mians uWirs mocemul<br />

sociumSi Rirseuli arseboba.


Sesavali<br />

bolo aTwleulebSi kacobrioba iseTi movlenebis mowme <strong>da</strong><br />

monawile gax<strong>da</strong>, rogoricaa omebi, regionaluri <strong>da</strong> eTnikuri<br />

konfliqtebi, a<strong>da</strong>mianTa gatacebebi, teraqtebisas a<strong>da</strong>mianTa masobrivi<br />

<strong>da</strong>Rupva <strong>da</strong> sxv. mizezi agresiul separatizmSi, qsenofobiSi,<br />

faSistur ideologiaSi, religiur fanatizmsa Tu religiur<br />

SeuwynareblobaSi un<strong>da</strong> veZioT. Cveni sametyvelo Tu social-<br />

pe<strong>da</strong>gogikuri leqsikoni Seivso iseTi terminebiT, rogoricaa: `oboli<br />

bavSvi”, «invalidi bavSvi”, `upatrono bavSvi”, `ltolvili”,<br />

`maTxovari”, `sabazro ekonomikis msxverpli”.<br />

socialuri <strong>da</strong> poltikuri kataklizmebis upirvelesi msxverpli<br />

gax<strong>da</strong> qveynis yvelaze perspeqtiul kontingenti, umniSvnelovanesi<br />

socialuri fena <strong>da</strong> kategoria: bavSvebi, mozardebi, axalgazrdebi.<br />

Sedegad, ki: TaobaTa de<strong>formireba</strong>, <strong>da</strong>naSaulTa zrdis, sisastikis,<br />

SurisZiebis, agresiulobis, cinizmis, aRviraxsnilobis, zneobrivi<br />

infantilizmis provocireba.<br />

vin <strong>da</strong>exmareba mozard Taobas, romelic moxv<strong>da</strong> am ,,gar<strong>da</strong>maval<br />

perio<strong>da</strong>d” wodebul katastrofaSi?<br />

im pirobebSi, roca saxelmwifom SezRu<strong>da</strong> Tavisi monawileoba<br />

mosaxleobis cxovrebis sabazo donis uzrunvelyofaSi, roca<br />

pasuxismgebloba sakuTar bedze mTlianad <strong>da</strong>ekisra Tavad a<strong>da</strong>mians,<br />

sazogadoebis garkveul nawils TiTqmis ar gaaCnia fsiqologiuri <strong>da</strong><br />

socialuri mzadyofna, icxovros <strong>da</strong> iSromos axal pirobebSi. <strong>da</strong>irRva<br />

a<strong>da</strong>mianis erT-erTi ZiriTadi ufleba, Seuferxeblad miiRos ganaTleba,<br />

<strong>da</strong>euflos misTvis sasurvel profesias.<br />

cxadia, sazogadoebis es nawili, romelic sruliad <strong>da</strong>ucveli<br />

<strong>da</strong>rCa axali <strong>cxovrebiseuli</strong> realiebis winaSe, un<strong>da</strong> gaxdes ara<br />

mxolod erTi <strong>da</strong>rgis, aramed absoluturad yvela samTavrobo Tu<br />

arasamTavrobo struqturaTa <strong>da</strong>Zabuli yuradRebis <strong>da</strong>, rac mTavaria,<br />

drouli zemoqmedebis obieqti.


am problemis ga<strong>da</strong>WrisTvis umniSvnelovanesia axali Taobis<br />

aRzr<strong>da</strong>, romelic <strong>da</strong>fuZnebuli iqneba humanizmis principebze.<br />

saxelmwifom un<strong>da</strong> moiTxovos aRzrdis sistemisgan iseTi moqalaqis<br />

<strong>formireba</strong>, romelic upasuxebs sazogadoebisa <strong>da</strong> saxelmwifo <strong>da</strong>kveTas.<br />

samwuxarod, swored mozardebSi gvxvdeba <strong>viqtimur</strong>i bavSvTa didi<br />

raodenoba. isini socialuri pirobebis msxverplni arian.<br />

siRaribe, ekonomikuri Tu sxva mizeziT <strong>da</strong>ngreuli ojaxebi,<br />

sazogadoebis gulgriloba <strong>da</strong> samTavrobo struqturebis arasaTanado<br />

zrunva qmnis quCis bavSvTa fenomens. quCis bavSvebi socialurad<br />

<strong>da</strong>ucveli mosaxleobis yvelaze <strong>da</strong>Cagruli fenaa, radgan ukiduresi<br />

siRatakis paralelurad maT akldebaT TavianTi asakis Sesatyvisi<br />

aRzr<strong>da</strong>-ganaTleba, samedicino <strong>da</strong> fsiqologiuri <strong>da</strong>xmareba. isini<br />

<strong>da</strong>ucvelebi rCebian, zoga<strong>da</strong>d, <strong>cxovrebiseuli</strong> sirTuleebisa <strong>da</strong>, aseve,<br />

maTsave garemocvaSi gamefebuli sisastikis winaSe.<br />

2007 – 2008 wlis saqarTveloSi bavSvTa mimarT Zaladobis<br />

erovnuli kvlevis mixedviT gamokiTxul bavSvTa 72% aRiarebs, rom maT<br />

mimarT gamoyenebuli iyo fizikuri, xolo 70,9% fsiqologiuri<br />

Zaladoba (35).<br />

yovelive amis Sedegad irRveva bavSvebis fsiqologiuri<br />

ganviTarebis Tanmimdevroba <strong>da</strong> ritmi. normaluri, ojaxuri aRzrdis<br />

deficiti, quCis cxovrebis gamocdileba Tavis <strong>da</strong>Rs asvams bavSvebis<br />

fsiqologiaze. maT ara aqvT TavianTi Tanatolebis msgavsi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi, romelTa gareSec gauZneldebaT<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi CarTva.<br />

dResdReobiT arasakmarisia kvlevaTa is moculoba, romelic<br />

<strong>viqtimur</strong>i bavSvebis aRzrdis problemas kompleqsurad ganixilavs:<br />

saTanadod ar aris Seswavlili aRniSnuli problema specialurad,<br />

disciplinaTSoris doneze, anTropologiur mecnierebaTa kompleqsze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT, romelTa Soris pe<strong>da</strong>gogika wamyvan adgils <strong>da</strong>ikaveb<strong>da</strong>.<br />

problemis aqtualobam <strong>da</strong> misi calkeuli aspeqtebis<br />

arasakmarisma <strong>da</strong>muSavebam gvibiZga kvleva swored <strong>viqtimur</strong> mozardebSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzrdis sakiTxTa Ziebisken migvemarTa.<br />

sakiTxis Seswavlamde saWiroa ganvamrtoT, Tu ra asakis a<strong>da</strong>mianebi


igulisxmebian terminebSi «bavSvi»<strong>da</strong> «mozardi». 1989 wels miRebuli<br />

gaeros bavSvis uflebebis konvencia a<strong>da</strong>mians <strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n 18-wlamde<br />

uwodebs «bavSvs». kvleva exeba arasrulwlovanTa sxva<strong>da</strong>sxva<br />

asakobriv jgufs <strong>da</strong> gaeros konvencii<strong>da</strong>n gamomdinare, bavSvebs <strong>da</strong><br />

mozardebs kvleva moixseniebs erTi terminiT «bavSvi».<br />

<strong>viqtimur</strong> bavSvebs individualuri <strong>da</strong>xmareba esaWiroebaT<br />

cxovrebiseli unar-Cvevebis gamosamuSaveblad. aseT bavSvebSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis gamomuSaveba ki, Tavis mxriv, moiTxovs<br />

kompleqsur midgomas, romelTa Soris upirvelesi adgili uWiravs<br />

ganaTlebas, rogor mozardebis, aseve ufrosi asakis a<strong>da</strong>mianebisa,<br />

romelTac pasuxismgebloba ekisreba momavali Taobis aRzr<strong>da</strong>ze.<br />

saqarTvelom bavSvTa uflebebis konvencias xeli moawera 1994<br />

wels, riTac aRiara valdebulebani bavSvis uflebebis<br />

gaTvaliswinebiT gaataros sistemuri reformebi siRaribis, <strong>da</strong>avadebis,<br />

uvicobis <strong>da</strong> uwignurobis aRmofxvris mizniT.<br />

bolo aTwleulis ganmavlobaSi garkveuli nabijebi ga<strong>da</strong>idga<br />

problemis mosagvareblad. maT Soris yvelaze mniSvnelovania<br />

ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministros mier SemuSavebuli<br />

specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone bavSvTa (sssm)<br />

ganaTlebis strategia <strong>da</strong> samoqmedo gegma 2009-2011 wlebisTvis.<br />

aRniSnuli periodi ganisazRvra, rogorc gar<strong>da</strong>mavali, mosamzadebeli<br />

etapi specialuri saWiroebebis mqone bavSvTa ganaTlebis grZelvadiani<br />

miznebis misaRwevad (37).<br />

terminSi «specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone bavSvi»<br />

moiazreba yvela bavSvi, romlebic xasiaTdebian: 1. fizikuri <strong>da</strong><br />

gonebrivi ganviTarebis <strong>da</strong>rRveviT; 2. mxedvelobisa <strong>da</strong> smenis<br />

<strong>da</strong>rRveviT; 3. metyvelebis, qcevisa <strong>da</strong> emociuri ganviTarebis<br />

<strong>da</strong>rRveviT; 4. romelTac aqvT grZelvadiani<br />

mkurnalobis/hospitalizaciis saWiroeba; 5. romlebic warmoadgenen<br />

erovnul umciresobebs; 6. romlebic arian socialurad <strong>da</strong>ucvelni <strong>da</strong><br />

7. romelTac swavlasTan <strong>da</strong>kavSirebuli sirTuleebis gamo<br />

saganmanaTleblo procesi<strong>da</strong>n gariyva emuqrebaT. quCis bavSvebi


socialurad <strong>da</strong>ucvelTa kategorias miekuTvnebian, romelTa Sorisac<br />

zogs fizikuri <strong>da</strong> gonebrivi ganviTarebis <strong>da</strong>rRvevac aReniSneba.<br />

gar<strong>da</strong>mavali periodis strategiis <strong>da</strong> samoqmedo gegmis<br />

ganxorcielebiT xeli Seewyoba specializirebuli skolebis<br />

meTodologiur <strong>da</strong> materialur-teqnikur srulyofas <strong>da</strong> Semdegi<br />

ganviTareba miecema inkluziuri swavlebis <strong>da</strong>nergvas. sssm bavSvTa<br />

ganaTlebis strategiis ZiriTadi mizania SeimuSaos <strong>da</strong> <strong>da</strong>nergos sssm<br />

bavSvTa ganaTlebis erovnuli modeli, romelic orientirebulia<br />

bavSvis konkretul saganmanaTleblo saWiroebebi<strong>da</strong>n gamomdinare<br />

misTvis optimaluri saswavlo garemos Seqmnaze <strong>da</strong>, romelSic mkafiod<br />

aris gansazRvruli sssm bavSvTa ganaTlebis yvela SesaZlo forma <strong>da</strong><br />

Sesabamisi stan<strong>da</strong>rtebi.<br />

samTavrobo struqturebis paralelurad socialurad <strong>da</strong>ucvel<br />

bavSvTa reabilitaciis procesSi CarTulia arasamTavrobo seqtoric.<br />

saqarTveloSi arasamTavrobo organizaciebma (bavSvi <strong>da</strong> garemo,<br />

biliki, aTinaTi, momavlis saxli, a.S.) wamoiwyes saganmanaTleblo<br />

programebi quCis bavSvebisTvis.<br />

adgilobrivma arasamTavrobo organizaciam B”bavSvi <strong>da</strong> garemo”<br />

1996 wels <strong>da</strong>aarsa Ria tipis sareabilitacio centri, saxelad<br />

“beRurebi”, romelsac muSaobaSi <strong>da</strong>xmarebas sxva donorTa Soris<br />

uwev<strong>da</strong> gaeros bavSvTa fondi. aseTi centris <strong>da</strong>arseba miznad isaxav<strong>da</strong><br />

Seswavliliyo maRali riskis jgufis bavSvebTan muSaobis variantebi,<br />

maTi fsiqo-socialuri reabilitaciis, integraciisa <strong>da</strong> bavSvebis<br />

CarTulobis anu inkluziis gzebi sabaziso ganaTlebaSi, profesiuli<br />

ganviTarebis centrebSi <strong>da</strong> sxva skolisgareSe aqtivobebSi, rac<br />

saboloo jamSi xels Seuwyob<strong>da</strong> bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebis ganviTarebas, TviTSefasebis <strong>da</strong> sazogadoebaSi maTi<br />

<strong>da</strong>mkvidrebis amocanebis realizacias.<br />

kvlevis meore monawile iyo adgilobrivi arasamTavrobo<br />

organizacia “biliki”, romlis samuSao areali vrceldeba gorsa <strong>da</strong><br />

Si<strong>da</strong> qarTlis mimdebare teritoriebze.


kvlevam “bavSvi <strong>da</strong> garemos” <strong>da</strong> “bilikis” specialistebTan<br />

gunduri TanamSromlobis principiT, Seiswavla arsebuli problemebi,<br />

Camoayaliba strategiuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebis xedva, <strong>da</strong>gegma <strong>da</strong><br />

ganaxorciela kvlevis programuli marTva, SeimuSava kvlevis sacdeli<br />

instrumentebi <strong>da</strong> meTodebi; kvlevis procesSi xdebo<strong>da</strong> gamovlenili<br />

xarvezebis <strong>da</strong> sirTuleebis identifikacia, analizi <strong>da</strong> maTze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT, alternatiuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miReba.<br />

warmodgenili naSromi eyrdnoba kvlevas, romelic Catar<strong>da</strong><br />

disertantis mier organizaciebis «bavSvi <strong>da</strong> garemos» <strong>da</strong> «bilikis»<br />

mier <strong>da</strong>arsebul sareabilitacio centrebSi TbilisSi, gorSi,<br />

WiaTurasa <strong>da</strong> rusTavSi. kvleva pasuxobs ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

saministros mier <strong>da</strong>mtkicebul politikas: «specialuri<br />

saganmanaTleblo saWiroebebis mqone bavSvTa (sssm) ganaTlebis<br />

strategia <strong>da</strong> samoqmedo gegma 2009-2011 wlebisTvis».<br />

gamokvlevis mizani: <strong>viqtimur</strong> bavSvTa pirovnuli ganviTarebis<br />

pirobebis Seqmna; <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong> maTTvis<br />

ganaTlebis xelmisawvdomobis gziT <strong>da</strong> momzadeba <strong>da</strong>moukidebeli<br />

cxovrebisaTvis Tanamedrove sazogadoebaSi; saganmanaTleblo-<br />

sareabilitacio centrebSi swavlebis iseTi meqanizmis SemuSaveba,<br />

romelic SesaZlebels gaxdis quCis bavSvTa Se<strong>da</strong>rebiT umtkivneulo<br />

integracias sajaro skolebSi; bavSvTa potenciuri SesaZleblobebis<br />

ganviTarebis <strong>da</strong> realizebis pirobebis Seqmna.<br />

hipoTeza:<br />

mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong> gulisxmobs:<br />

-SevaiaraRoT isini sazogadoebaSi a<strong>da</strong>mianis cxovrebisa <strong>da</strong><br />

moRvaweobisTvis saWiro aucilebeli socialuri unar-CvevebiT anu<br />

CamovuyaliboT maT qcevis saWiro normebi <strong>da</strong> formebi, SevuqmnaT<br />

TviTrealizebis pirobebi.<br />

-Ffizikuri <strong>da</strong> emociuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT<br />

mozardebma gaiaron socialuri a<strong>da</strong>ptaciis procesi, rac xels<br />

Seuwyobs mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong>s.<br />

sxva<strong>da</strong>sxva formis aqtivobebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>igegmos <strong>da</strong> moergos bavSvTa<br />

fizikur, emociur Tu fsiqologiur SesaZleblobebs. viqtumuri


avSvebi <strong>da</strong> mozardebi CaerTon SemoqmedebiT saqmianobaSi (xatva,<br />

Zerwva, modelireba, riTmika, qargva).<br />

- socialurad <strong>da</strong>ucvel jgufTa reabilitaciis procesi yvela<br />

komponentSi un<strong>da</strong> eyrdnobodes pe<strong>da</strong>gogikis, socialuri pe<strong>da</strong>gogikis,<br />

medicinis <strong>da</strong> sxva mecnierebaTa Tanamedrove miRwevebs. AaRniSnuli<br />

procesi pirovnebaze orientirebulia <strong>da</strong> iTvaliswinebs yoveli<br />

komponentis potenciur SesaZleblobebs mozardTa saqmianobis<br />

ganviTarebaSi.<br />

- <strong>viqtimur</strong> bavSvTa yvela socialur-saganmanaTleblo <strong>da</strong><br />

socialur-aRmzrdelobiTi institutebis saqmianobis leitmotivad<br />

un<strong>da</strong> iqces: <strong>viqtimur</strong> bavSvTa sulierebis, zneobrivi <strong>da</strong> fizikuri<br />

janmrTelobis socialuri ga<strong>da</strong>rCena; maTSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebis, rogorc pirovnebis integrirebuli Tvisebis aRzr<strong>da</strong> (es<br />

ukanaskneli Seicavs yvela <strong>da</strong>narCeni Tvisebis jams); zrunva mozardTa<br />

zneobriv <strong>da</strong> fizikur aRzr<strong>da</strong>ze, maTSi TviTganviTarebis, TviT<strong>da</strong>cvis,<br />

TviTmoqmedebis, <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebaze.<br />

- saganmanaTleblo-aRmzrdelobiT institutebs Soris erT-erTi<br />

mniSvnelovani adgili ukavia ojaxs, rogorc socializebis wamyvan<br />

rgols.<br />

- un<strong>da</strong> Seiqmnas pirobebi, rom socialurad <strong>da</strong>ucvelma bavSvebma<br />

miiRon ara marto elementaruli ganaTleba, aramed xeli miuwvdebodeT<br />

TavianTi niWisa <strong>da</strong> interesebis realizebis umTavres saSualebebze<br />

kvlevis meTodebi: kvlevis amocanebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> gansaxilveli<br />

problemis specifiurobi<strong>da</strong>n gamomdinare, gamoyenebuli gvaqvs kvlevis<br />

Semdegi meTodebi: socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri literaturis SemoqmedebiTi<br />

analizi <strong>da</strong> sinTezi; skolebis, bavSvTa saxlebisa <strong>da</strong> sareabilitacio<br />

centrebis muSaobis gamocdilebis monografiuli kvleva gansaxilveli<br />

problemis aspeqtSi.<br />

monacemTa Segroveba: kvlevis farglebSi monacemebis Segrovebis<br />

mizniT gamoyenebuli iqna raodenobrivi <strong>da</strong> Tvisobrivi meTodebi.<br />

raodenobrivi komponentisaTvis oTxi tipis kiTxvari iqna<br />

SemuSavebuli bavSvebTan, pe<strong>da</strong>gogebTan, profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis<br />

maswavleblebTan <strong>da</strong> mSoblebTan interviuebis mizniT (ix. <strong>da</strong>narTi).


AkiTxvarebis saSualebiT SevagroveT iseTi sakvanZo informacia,<br />

romelic exebo<strong>da</strong> bavSvebis quCaSi gasvlis faqtorebs, im problemebs,<br />

romlebsac bavSvebia awydebian quCebSi, infromacia maTTvis<br />

xelmisawvdomi momsaxurebis formebsa <strong>da</strong> momwodeblebis Sesaxeb,<br />

bavSvebis mier problemebTan SeWidebis unarianoba/strategiebi <strong>da</strong><br />

urTierToba mSoblebTan, bavSvTa ganaTlebis xelSemSleli<br />

faqtorebis maxasiaTeblebi, bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba profesiuli<br />

ganaTlebisadmi <strong>da</strong> maTi azrebi <strong>da</strong> wina<strong>da</strong>debebi ganaTlebis<br />

xelmisawvdomobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. Tvisobrivi komponentisaTvis<br />

informacia miRebuli iqna fokus jgufebi<strong>da</strong>n, romelSic aseve<br />

monawileobdnen bavSvebi, pe<strong>da</strong>gogebi, profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis<br />

maswavleblebi <strong>da</strong> mSoblebi.<br />

monacemebis statistikuri analizi: kiTxvarebis saSualebiT<br />

Segrivebuli raodenobrivi monacemebis analisi mox<strong>da</strong> Excel-Si.<br />

cvladebis analizi warmodgenilia procentuli maCveneblebiT. fokuz<br />

jgufebis <strong>da</strong> interviuebis meSveobiT Segrovebuli Tvisobrivi<br />

monacemebis analizi mox<strong>da</strong> Sinaarsobrivi analizis meTodiT.<br />

gansakuTrebuli adgili ukavia socialur-pe<strong>da</strong>gogiur<br />

diagnostikas, romelic Seicavs: CarTul <strong>da</strong> pir<strong>da</strong>pir <strong>da</strong>kvirvebas <strong>da</strong><br />

eqspres-interviuirebas specialurad <strong>da</strong>muSavebuli anketebisa <strong>da</strong><br />

dialoguri teqnologiebis gamoyenebiT. miRebuli <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong><br />

SemuSavebuli rekomen<strong>da</strong>ciebi gakeTebulia sareabilitacio centrebSi<br />

Catarebuli kvlevis Sedegebis analizze <strong>da</strong>yrdnobiT.<br />

mecnieruli siaxle<br />

pirvelad:<br />

_ <strong>da</strong>zustebulia cneba ,,<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi”;<br />

_ aRwerilia <strong>viqtimur</strong> bavSvTa (konkretulad, quCis bavSvTa)<br />

fsiqologiuri portreti maTi socialur_pe<strong>da</strong>gogiuri reabilitaciis<br />

saTanado zomebis <strong>da</strong>samuSaveblad;<br />

_ gamokveTilia ganaTlebis, profesiuli aRzrdis ga<strong>da</strong>mwyveti<br />

mniSvneloba socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvTa fsiqo-socialuri iersaxis<br />

cvlilebis, maTSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebis yvela<br />

etapze;


_ SemuSavebulia saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebSi<br />

quCis bavSvTa ganaTlebisa <strong>da</strong> skolisaTvis mzaobis axleburi midgoma;<br />

_ <strong>da</strong>mtkicebulia, rom <strong>viqtimur</strong> bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebis gamosamuSaveblad saWiroa mecnierul-kompleqsuri midgoma,<br />

romlis drosac saWiroa mTel rig anTropologiur mecnierebaTa<br />

(pe<strong>da</strong>gogikis, sociologiis, fsiqologiisa <strong>da</strong> sxvaTa) integrireba.<br />

centrebSi.<br />

_ gamokveTilia humanizaciis sakiTxebi bavSvTa sareabilitacio<br />

- xazgasmulia socialuri pe<strong>da</strong>gogis, rogorc specialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> socialuri muSakis harmoniuli sinTezis mizani, roli<br />

<strong>da</strong> mniSvneloba <strong>viqtimur</strong> <strong>da</strong> socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvebTan<br />

mimarTebaSi.<br />

kvlevis praqtikuli Rirebuleba.<br />

_ SemuSavebulia meTodologiuri rekomen<strong>da</strong>ciebi <strong>da</strong><br />

profesiograma socialuri pe<strong>da</strong>gogebisaTvis.<br />

_ gansazRvrulia <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis pirveladi<br />

reabilitirebisTvis socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri muSaobis Tanmimdevroba <strong>da</strong><br />

Sinaarsi.<br />

disertaciis masalebi SeiZleba gamoiyenon sareabilitacio<br />

samsaxurebis muSakebma, bavSvTa saxlebis specialistebma, saSualo<br />

skolis maswavleblebma; ganaTlebisa <strong>da</strong> socialuri <strong>da</strong>cvis sakiTxebze<br />

momuSave samTavrobo, sakanonmdeblo <strong>da</strong> arasamTavrobo struqturebma;<br />

im umaRlesma saswavleblebma, romlebic amzadeben an momavalSi<br />

moamzadeben <strong>viqtimur</strong> bavSvebTan muSaobaze orientirebul specialur<br />

pe<strong>da</strong>gogebs, socialur muSakebs <strong>da</strong> socialur pe<strong>da</strong>gogebs.<br />

kvlevis obieqti:<br />

- <strong>viqtimur</strong>i bavSvebi – socialuri pirobebis msxverplni;<br />

- ganaTleba, rogorc saSualeba <strong>viqtimur</strong> bavSvebSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis CamoyalibebisaTvis.<br />

kvlevis baza:


_ bavSvTa sareabilitacio centrebi<br />

_ojaxi (mSoblebi an meurveebi)<br />

_ zogadsaganmanaTleblo skolebi<br />

_ saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis centrebi.<br />

kvlevis SedegTa Teoriul <strong>da</strong> praqtikul doneebze gaazrebam<br />

SesaZlebloba mogvca gansaxilvelad gamogvetana Semdegi debulebebi:<br />

1. gamovlindes im problemis <strong>da</strong>muSavebis done, romelic<br />

<strong>da</strong>kavSirebulia socialuri pirobebis msxverplebTan _ <strong>viqtimur</strong><br />

mozardebTan.<br />

2. <strong>da</strong>zustdes cneba ,,<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi” <strong>da</strong> misi<br />

maxasiaTeblebi. <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi ganixileba, rogorc<br />

rTuli, dinamikurad pirovnuli axalwarmonaqmni, romelic viTardeba<br />

faseulobiTi orientaciis safuZvelze. agreTve <strong>da</strong>zustdes profesiul<br />

sferoSi Semdgari <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis struqtura.<br />

aRzr<strong>da</strong>Si;<br />

3. ganisazRvros ojaxisa <strong>da</strong> skolis roli <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis<br />

4. ganisazRvros saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebis<br />

roli, rogorc internatuli tipis <strong>da</strong>wesebulebebSi moTavsebis<br />

alternativa <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis (konkretulad, quCis bavSvebis)<br />

reabilitirebisa <strong>da</strong> sazogadoebaSi integrirebis, aseve maTSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzr<strong>da</strong>Si;<br />

5. xazi gaesvas socialuri pe<strong>da</strong>gogis mizans, rolsa <strong>da</strong><br />

mniSvnelobas <strong>viqtimur</strong> <strong>da</strong> socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvebTan<br />

mimarTebaSi.<br />

kvlevis etapebi:<br />

pirveli etapi (2005-2006ww.) <strong>da</strong>kavSirebuli iyo problemis<br />

gaazrebasTan, naSromis meTodologiuri <strong>da</strong> Teoriuli safuZvlebis<br />

gansazRvrasTan, kvlevis miznis, amocanebis <strong>da</strong> ZiriTadi cnebebis<br />

<strong>da</strong>zustebasTan, gamosakvlevi problemis gaazrebasTan mecnierebaსა <strong>da</strong><br />

socialuri institutebis praqtikaSi. am etapis ZiriTadi meTodebia:<br />

socialuri, samarTlebrivi <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri literaturis Teoriuli<br />

analizi, <strong>da</strong>kvirvebebi.


meore etapi (2006-2008ww.) moicav<strong>da</strong> bavSvTa sareabilitacio<br />

centrebSi sacdel-eqsperimentul muSaobas bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

unar-Cvevebis kriteriumebis <strong>da</strong> ZiriTadi maCveneblebis <strong>da</strong>dgenis<br />

mizniT. gamoyenebuli iyo anketireba, testireba, eqspres-<br />

interviurireba, saubrebi, pir<strong>da</strong>piri <strong>da</strong> CarTuli <strong>da</strong>kvirveba,<br />

sareabilitacio centrebis marTvis, saswavlo gegmebisa Sedgenisa <strong>da</strong><br />

saganmanaTleblo-sareabilitacio saqmianobis warmarTvis analizi.<br />

mesame etapi (2008-2009ww.) Sejam<strong>da</strong> yvela saxis anketuri monacemi<br />

<strong>da</strong> kiTxvari, ganzogad<strong>da</strong> eqspres-interviuebis, pir<strong>da</strong>piri <strong>da</strong> CarTul<br />

<strong>da</strong>kvirvebaTa Sedegebi, erTmaneTs Se<strong>da</strong>r<strong>da</strong> kvlevis sawyisi <strong>da</strong> bolo<br />

etapebis monacemebi, romelmac gamokveTa bavSvTa unar-Cvevebis aSkara<br />

Tu faruli cvlilebis xarisxi. mokvleuli masalis safuZvelze<br />

gakeT<strong>da</strong> Sesabamisi <strong>da</strong>skvnebi.<br />

naSromis struqtura: disertacia Sedgeba Sesavlis, sami Tavis,<br />

<strong>da</strong>skvnebis, bibliografiisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>narTisagan.


Tavi I<br />

mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzrdis Teoriuli<br />

winapirobebi<br />

§1 kvlevis Teoriuli <strong>da</strong> meTodologiuri safuZvlebi<br />

a<strong>da</strong>mianis <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis problemis mecnieruli<br />

kvleva 1986 wli<strong>da</strong>n iRebs saTaves. germaneli pe<strong>da</strong>gogebisa <strong>da</strong><br />

fsiqologebis sicocxlis filosofiur koncefciaTa gavleniT (p.<br />

lausteri, v. loxi, i. deskleri, bolnovi), ,,<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebi”, rogorc cneba ganisazRvra a<strong>da</strong>mianis iseTi TvisebebiT,<br />

rogoricaa sasicocxlo Zala <strong>da</strong> simamace, sicocxlis sixaruli,<br />

sicocxlis azris rwmena, cxovrebisaTvis mniSvnelovani <strong>da</strong><br />

aucilebeli unar-Cvevebi.<br />

socialurma <strong>da</strong>ucvelobam <strong>da</strong> bavSvTa <strong>viqtimur</strong>obam<br />

gansakuTrebuli simwvaviT Tavi iCina postsabWoTa sivrceSi. quCis<br />

bavSvebis problema bevrad ufro adre <strong>da</strong> masStaburad idga ruseTSi<br />

sabWiTa kavSiris <strong>da</strong>arsebi<strong>da</strong>nve. saqarTvelosagan gansxvavebiT, sa<strong>da</strong>c<br />

yovelTvis Zlieri iyo ojaxur-naTesaobrivi kavSirebi <strong>da</strong> tradiciebi,<br />

ruseTSi miusafar bavSvTa raodenobas zrdi<strong>da</strong>, erTi mxriv,<br />

alkoholizmis problema, meore mxriv, samoqalaqo <strong>da</strong> msoflio omebi<br />

<strong>da</strong> bolos, bolSevikuri represiebi.<br />

sabWoTa kavSirSi problemis srulyofil Teoriul Seswavlas<br />

xels uSli<strong>da</strong> ideologiuri wnexi. problemis mogvareba ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

bavSvTa internatebis <strong>da</strong>arsebiT amoiwurebo<strong>da</strong>, riTac sabWoTa


ideologia niRbav<strong>da</strong> miusafar bavSvTa cxovrebis realur suraTs.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad sabWoTa kavSirSi Semaval xalxTa sxva<strong>da</strong>sxva<br />

mentalitetisa, yvelgan moqmedeb<strong>da</strong> miusafar bavSvTa problemis<br />

mogvarebis erTiani centralizebuli sistema. saqarTveloSic dRemde<br />

funqcionirebs im sistemi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>rCenili bavSvTa saxlebi.<br />

me-20 saukunis bolo aTwleulebSi <strong>da</strong> sabWoTa kavSiris rRvevis<br />

Semdeg, rodesac rusi mkvlevarebi gaTavisufldnen ideologiuri<br />

wnexisgan, masiurad <strong>da</strong>iwyes am problemis kvleva <strong>da</strong> gamosavlis Zieba.<br />

amitomac aris, rom dResdReobiT Zalian bevri masala/literatura<br />

aris <strong>da</strong>grovili am mimarTulebiT.<br />

samwuxarod, bavSvTa socialurma <strong>da</strong>ucvelobam saqarTveloSic<br />

iCina Tavi <strong>da</strong> sakmaod intensiurad, ramac gaaCina quCis bavSvis<br />

fenomeni. amitom, evropuli <strong>da</strong> amerikuli gamkvlevebis paralelurad,<br />

mizanSewonilad vcaniT rusuli kvlevebis Seswavla <strong>da</strong> maTi Sedegebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

1997 wels rusma pe<strong>da</strong>gogebma, sociologebma, fsiqologebma<br />

cxovrebis sulieri safuZvlebis krizisisa <strong>da</strong> “gar<strong>da</strong>maval periodSi”<br />

aRzrdis pirobebisTvis saWiro orientiris saZieblad <strong>da</strong>iwyes<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis problemis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

,,humanizmi, rogorc socialuri pe<strong>da</strong>gogikis Teoriul<br />

meTodikuri safuZveli” (t.f. iarkina, 158) aris pirveli wigni, romelic<br />

siRrmiseulad ganixilavs “<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis” problemas.<br />

wignis ZiriTadi nawili eZRvneba “<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis” arsis<br />

<strong>da</strong>dgenas <strong>da</strong>savleTis mecnierTa aRzrdis axali humanisturi<br />

orientirebis gaTvaliswinebiT.<br />

1995-1999 wlebSi “<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis” problemas Seexnen<br />

a.i. ardolnovi, l.s. vigocki, n.d. nikandrovi.<br />

DdResdReobiT gansakuTrebuli tempiT mimdinareobs <strong>viqtimur</strong>i<br />

bavSvebis fenomenis, am movlenis warmoSobis <strong>da</strong> misi sazRvrebis<br />

gafarToebis mizezebis kvleva (a. baranovi, k. biutneri, v.s. muxina, l.k.<br />

sidorova, a. iarulovi); mSobelTa zrunvas moklebuli bavSvebis<br />

ganviTarebis TaviseburebaTa Seswavla (n. andreeva, a. batuevi, s.<br />

beliCeva, a. vinogradova, n. deniseviCi <strong>da</strong> sxv.); saqmianobis sxva<strong>da</strong>sxva


sferoSi socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri reabilitaciis gzebis Zieba (l.i.<br />

boJoviC, a. leontievi, s. gavrilovi, s. mrSCeriakova <strong>da</strong> sxv.); sxva<strong>da</strong>sxva<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi maTi a<strong>da</strong>ptaciis Taviseburebebis gamovlena (g.<br />

gribanova, i. dubrovina, m. lixina <strong>da</strong> sxv.); ojaxuri deprivaciis<br />

pirobebSi bavSvis mdgomareobis (b. aizerbergi, i. langmeieri, r. Spici<br />

<strong>da</strong> sxv.) kvleva.<br />

piradi arCevanis sakiTxebi socialuri TviTgamorkvevis<br />

situaciebSi gaSuqebulia s. verSlovskis, v. zagvzianskis, s.<br />

matuSkinis, i. lerneris <strong>da</strong> sxvaTa SromebSi. TviTgamorkvevisa <strong>da</strong><br />

arCevanis aspeqtebi gamokvleulia v. afanasievas, v. zaicevis, k.<br />

abulxanovis, slavskaias, a. asmolovis, m. ginzburgis, t.malkovskaias,<br />

t. nosovas <strong>da</strong> sxvaTa SromebSi.<br />

Znelad aRsazrdeli mozardis formirebis problemebze muSaoben<br />

l. alqsandrovi, s. aleqseevi, s. arzrumaniani, beliCeva, v.g. boCkariova,<br />

e.m. <strong>da</strong>nilini, s.v. <strong>da</strong>rmodeJini, e.v. zaika, v.a. matenko, e. kviatovskaia-<br />

tokoviCi, a.i. liublinski, m.i. roSkovi, n.g. maRraZe.<br />

Tanamedrove mecnierebaSi <strong>da</strong>iwyo socialuri oblobis, rogorc<br />

bavSvis ganviTarebis gansakuTrebuli situaciis Zireuli kvlevis<br />

procesi. analizi ukeTdeba “socialur oblobas”, rogorc cnebas (l.n.<br />

galigluzova, s.i. ivanovi, n.n. tolstixi, l.baranovi, k. biutneri, v.x.<br />

muxina), mSobelTa mzrunvelobas moklebul bavSvTa fsiqiuri<br />

ganviTarebis Taviseburebebs (n.n. avdeeva, s.i. beliCeva, a.d. vinogradova,<br />

n.n. deniseviCi); obol bavSvTa socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri reabilitaciis<br />

gzebs (l.i. botoviCi, s. gavrilovi, a.n. leontievi <strong>da</strong> sxv.); maTi<br />

a<strong>da</strong>ptaciis Taviseburebebs sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>wesebulebebSi (g.v. gribanova,<br />

i.v. dubrovina, m.i. lisina, e.v. novikova); bavSvTa saxlis aRzrdilis<br />

socialuri portretis xarisxobriv Taviseburebas (t.m. zemlianuxina,<br />

i.p. proxina, s.i. meSCeriakova <strong>da</strong> sxv.).<br />

2004 wels samecniero-Teoriul JurnalSi “pe<strong>da</strong>gogika” (#1)<br />

gamoqveyn<strong>da</strong> m.p. gurianovas statia “<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis mqone<br />

pirovnebis aRzr<strong>da</strong> disharmoniuli sociumis pirobebSi”. statia<br />

orientirebulia pirovnebaze, sazogadoebaze <strong>da</strong> skolaze (74).


dResdReobiT saqarTveloSi ar arsebobs kvleva, romelic<br />

<strong>viqtimur</strong>i bavSvebis (konkretulad, quCis bavSvebi) aRzrdis problemas<br />

kompleqsurad ganixilavs: ar aris Seswavlili aRniSnuli problema<br />

specialurad, disciplinaTSoris doneze, anTropologiur<br />

mecnierebaTa kompleqsze <strong>da</strong>yrdnobiT, romelTa Soris pe<strong>da</strong>gogika<br />

wamyvan adgils <strong>da</strong>ikaveb<strong>da</strong>.<br />

Tumca, <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis sxva jgufebze, rogorebicaa<br />

gansakuTrebuli saWiroebebi mqone SezRuduli SesaZleblobebis mqone<br />

bavSvebi, aris kvlevebi, romlebzec qarTveli mecnierebi muSaoben: nana<br />

carciZe ( «inkluziuri ganaTleba <strong>da</strong> bavSvze orientirebuli garemos<br />

Seqmna», 2004w ; «SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvTa<br />

ganaTlebis aqtualuri problemebi», 2005 w ; «gansxvavebuli<br />

saWiroebebis mqone pirTa ganaTleba », 2008 w; «inkluziuri ganaTlebis<br />

momavali perspeqtivebi saqarTveloSi », 2008 w); mamia yolbaia<br />

(“integrirebuli swavlebis aqtualuri problemebi”, 2004w) ; naTela<br />

ime<strong>da</strong>Ze (“fsiqologiis <strong>da</strong>xmarebis roli cerebrialuri <strong>da</strong>mbliT<br />

<strong>da</strong>avadebul bavSvebSi” 2004w) ; <strong>da</strong>rejan kaxiani ( “yuradRebis<br />

deficitisa <strong>da</strong> hiperaqtiobis sindromis kvleva qarTul populaciaSi“,<br />

2002w) ; Tamar gagoSiZe (“bavSvis fsiqikuri ganviTarebis <strong>da</strong>rRvevebi“,<br />

2007w, “inkluziuri ganaTlebis principebi“, 2008w.); eTer xufacaria<br />

(“smena<strong>da</strong>rRveul bavSvTa ganaTlebisa <strong>da</strong> reabilitaciis mdgomareoba<br />

saqarTveloSi“, 2005w.) ; manana ruxaZe (“unarSezRuduli bavSvebis<br />

reabilitaciisa <strong>da</strong> socialuri integraciis fsiqologiuri <strong>da</strong><br />

samedicino aspeqtebi”, 2004 w.) ; <strong>da</strong>viT carciZe (“ unarSezRuduli<br />

bavSvebis inkluziur ganaTlebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli kvlevebi“, 2003w ;<br />

“unarSezRuduli bavSvebis sabaziso unar_CvevaTa swavlebis<br />

Taviseburebani inkluziur klasSi“, 2004w.) <strong>da</strong> sxva.<br />

$ 2. <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis arsi<br />

a<strong>da</strong>mianis sicocxle evoluciuri ganviTarebis procesSi<br />

yovelTvis moZraobaa, cvlaa. sicocxle _ saqmianobaa. amitom icvleba<br />

a<strong>da</strong>mianis yoveldRiuri cxovrebis yvela sfero _ saqmianobis<br />

saxeobebi, moTxovnilebebi, urTierTobebi, sulieri kultura <strong>da</strong> sxv.


Sesabamisad un<strong>da</strong> icvlebodes aRzr<strong>da</strong>, romlis gamoyofa<br />

cxovrebis gamovlinebis mravalferovnebisagan SeuZlebelia. aRzr<strong>da</strong><br />

mowodebulia mTeli Tavisi SinaarsiT: SeaiaraRos mozardi Taoba<br />

imiT, rac aucilebelia a<strong>da</strong>mianis cxovrebisaTvis sazogadoebaSi,<br />

Camouyalibos qcevis saWiro normebi <strong>da</strong> formebi, pirovnebis Tvisebebi,<br />

faseulobebi, idealebi, msoflmxedvelobiTi poziciebi, xeli Seuwyos<br />

pirovnebis TviTrealizebas.<br />

gansacdelSi, antropologiur katastrofaSi moxvedril a<strong>da</strong>mians<br />

sWirdeba sayrdeni cxovrebaSi simtkicis mopovebisaTvis. roca aseT<br />

a<strong>da</strong>mians sayrdeni ara aqvs, is un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eyrdnos sakuTar Sinagan Zalebs,<br />

zneobriv simtkices, amisaTvis aucilebelia mozardis asaki<strong>da</strong>n<br />

cxovrebisaTvis mniSvnelovani <strong>da</strong> aucilebeli unar-Cvevebis<br />

gamomuSaveba.<br />

im mZime socialur viTarebaSi, romelSic uxdeba cxovreba<br />

mozard Taobas, yvela socialuri institutis movaleobaa aRzardos<br />

masSi sicocxlisunarianoba, romelic <strong>da</strong>exmareba mozardebs,<br />

axalgazrdebs <strong>da</strong>eyrdnon sakuTar Zalebs <strong>da</strong> simtkices, uari Tqvan<br />

yvelafer negatiurze, zedmetze, gaxdnen pozitiurni azrovnebasa <strong>da</strong><br />

saqmianobaSi.<br />

ucxour <strong>da</strong> samamulo pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong> fsiqologTa SromebSi 1986<br />

wlamde Cven ver vnaxeT cneba `<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi~. Tavisi<br />

mniSvnelobiT igi esa<strong>da</strong>gebo<strong>da</strong> cnebas `TviTmarTva~ <strong>da</strong> <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

iyo profesiul TviTgamorkvevasTan (a.v. afanasievi, a.i. Jurkina, v.a.<br />

iadovi <strong>da</strong> sxva); komunikaciuri urTierTobis sferosTan (a.a. bo<strong>da</strong>levi,<br />

s.v. krivcova, e.a. muxatlugina, v.n. miasiSCeva <strong>da</strong> sxva); faseulobiT<br />

TviTgamorkvevasTan (a. maslou, k. rojersi, r. Staineri, x. remSmiti).<br />

isini yuradRebas amaxvileben TviTgamorkvevis, arCevanis, motivirebis,<br />

a<strong>da</strong>mianis cxovrebis perspeqtivebis problemebze.<br />

gasuli saukunis samocian wlebSi germanelma mecnierebma,<br />

pe<strong>da</strong>gogebma, fsiqologebma <strong>da</strong>iwyes muSaoba sicocxlisunarianobis<br />

problemaze, misi arsis <strong>da</strong>dgenaze, krizisul situaciebSi a<strong>da</strong>mianis<br />

sicocxlisunarianobaze, fsiqologiur <strong>da</strong> socialur komponentebze,


omlebic xels uwyoben cxovrebaSi simtkicis <strong>da</strong> <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

unar-Cvevebi Camoyalibebas a<strong>da</strong>mianSi.<br />

germanelma fsiqologma p. lausterma (1994w.) <strong>da</strong>saxa pirovnebis<br />

SemoqmedebiTi ganviTarebis <strong>da</strong> mis mier Sinagani Tavisuflebis<br />

mopovebis axali gzebi. man Camoayaliba pirovnebis sxvisi nebisadmi<br />

morCilebisagan, cru avtoritetebisagan, sicocxlis usafuZvlo<br />

filosofiuri koncefciebisagan, emociuri blokirebisagan<br />

ganTavisuflebis saSualebebi.<br />

p. lausteri Tvlis, rom amJamad a<strong>da</strong>miani ar rCeba bioavtomatis<br />

stadiaze. is viTareba cnobierebis mimarTulebiT, es ki moiTxovs mis<br />

Sinagan Zalebs, sarezervo SesaZleblobebis gamoyenebas. maSasa<strong>da</strong>me<br />

Tavis cxovrebiseul unar-Cvevebs gansazRvravs TviT pirovneba (108).<br />

profesori v. loxi statiaSi `mxneobis pe<strong>da</strong>gogika~ (1966 w.)<br />

wer<strong>da</strong>, rom centraluri mamoZravebeli vitalikuri grZnoba aris<br />

mxneoba, rogorc uaRresad mniSvnelovani ZiriTadi mdgomareoba. igi<br />

gansazRvravs <strong>da</strong>mokidebulebas garemosa <strong>da</strong> sakuTari Tavis mimarT.<br />

mxneoba, SiSis sawinaaRmdegod, unergavs a<strong>da</strong>mians Zalas, aqtiurobas,<br />

uxsnis cxovrebis samyaros. mxneoba Seicavs sicocxlis qvecnobier,<br />

grZnobad <strong>da</strong>mtkicebas. igi cxovelqmedebis veqtoria (107).<br />

profesori i. deqsleri statiaSi `sixarulis pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

adgili~ a<strong>da</strong>mianis sicocxlis ZiriTad fenomenad Tvlis sixaruls. is<br />

asxivebs samkurnalo Zalas, acocxlebs a<strong>da</strong>mians, aZlevs mas stimuls.<br />

sixarulSia moTavsebuli a<strong>da</strong>mianis sicocxlis wyaro. mxolod<br />

`gulRiaobis” mdgomareobaS SeuZlia a<strong>da</strong>mians <strong>da</strong>isaxos miznebi <strong>da</strong><br />

amocanebi <strong>da</strong> imediT, sixaruliT aRsavse molodiniT miaRwios maT<br />

ganxorcielebas (gamoqveynebulia t.f. iarkanis wignSi `a<strong>da</strong>miani<br />

rogorc socialuri pe<strong>da</strong>gogikis obieqti~ (160).<br />

erT-erTi gamoCenili mecnieri germanel pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong><br />

filosofosTa Soris, o. bolonovi naSromSi `ganwyobilebis arsi~<br />

(gamoqveynebulia t.f. iarkanis wignSi `a<strong>da</strong>miani rogorc socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogikis obieqti~ (160) <strong>da</strong>wvrilebiT aRwers a<strong>da</strong>mianis<br />

sicocxlisaTvis brZolis problemas <strong>da</strong> Tvlis mas pe<strong>da</strong>gogikis<br />

seriozul amocanad. is wers, rom <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi bevr<strong>da</strong>a


<strong>da</strong>mokidebuli a<strong>da</strong>mianis ganwyobaze rogorc sicocxlis saZirkvelze,<br />

romelic gansazRvravs misi cxovrebis mTel Sinagan agebulebas.<br />

naSromSi ,,ganwyobilebis arsi" (1956w.) o. bolnovi did yuradRebas<br />

aqcevs amaRlebuli ganwyobilebis <strong>da</strong>debiTi grZnobebis sakiTxis<br />

<strong>da</strong>muSavebas. aseTia: sixaruli, siyvaruli, imedi, gul<strong>da</strong>jerebuloba.<br />

mecnieri Tvlis, rom amaRlebuli ganwyobileba stimuls aZlevs<br />

a<strong>da</strong>mianis aqtiurobas, gar<strong>da</strong>qmnis mas, unergavs axal rwmenas, ndobas<br />

sakuTari Tavisa <strong>da</strong> sxvebis mimarT. a<strong>da</strong>mians SeuZlia Cawvdes sakuTar<br />

arss mxolod Rrma Sinagani kmayofilebis mdgomareobaSi.<br />

amgvarad, ganwyobileba wyvets, Tu rogori warmoudgeba a<strong>da</strong>mians<br />

samyaro, sicocxle.<br />

yofiereba, o. bolonovis azriT, icvleba a<strong>da</strong>mianis<br />

ganwyobilebebis cvlasTan erTad. o. bolonovi mniSvnelovan<br />

pe<strong>da</strong>gogiur problemad ganixilavs ganwyobilebis regulirebas, mtkice<br />

xasiaTis gamomuSavebis aucileblobas, rac SeaCerebs ganwyobilebis<br />

xSir cvlas. Tavisi qceviT a<strong>da</strong>miani gamoxatavs ganwyobilebaSi<br />

arsebuli sicocxlis fuZes<br />

ar vamcirebT ganwyobilebis, mxneobis, sixarulis rols,<br />

mniSvnelobas a<strong>da</strong>mianis sicocxlisunarianobaSi; magram, sakmarisad ar<br />

migvaCnia SemovifargloT am grZnobaTa anTropologiuri funqciebis<br />

mniSvnelobiT, ganvsazRvroT a<strong>da</strong>mianis sicocxlis ZiriTad fenomenad<br />

<strong>da</strong> ar gaviTvaliswinoT xalxis mentaliteti <strong>da</strong> socialuri<br />

sinamdvile.<br />

1986 wels germaniaSi gamovi<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gog v. brecinkas naSromi<br />

,,arasaimedo faseulobaTa aRzr<strong>da</strong> sazogadoebaSi". masSi pirvelad iyo<br />

Camoyalibebuli cneba ,,<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi". avtori xsnis<br />

aRzr<strong>da</strong>s, rogorc zemoqmedebis saSualebas mozard Taobaze, maTSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi gamomuSavebisaTvis; cxovrebisaTvis maTi<br />

mravalmxrivi momzadeba sruli socialuri aRzrdis gziT.<br />

cnebaSi ,,<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi" v. brecinkam Cado iseTi<br />

Tvisebebis <strong>formireba</strong>, rogoricaa <strong>cxovrebiseuli</strong> mxneoba, sicocxlis


siyvaruli, sicocxlis azris rwmena, cxovrebaSi mniSvnelovani <strong>da</strong><br />

aucilebeli unar-Cvevebis SeZena. 1<br />

mecnieri Tvlis, rom <strong>cxovrebiseuli</strong> unarCveva _ es xelovnebaa,<br />

romelic un<strong>da</strong> aswavlo. sicocxle_Semoqmedebaa, amitom saWiroa<br />

Semoqmedi a<strong>da</strong>mianis, sakuTari cxovrebis arqiteqtorad aRzr<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

sicocxlis ,,TviTSeqmnis” swavleba.<br />

a<strong>da</strong>mianis <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi, misi <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

warmatebebi bevrad aris <strong>da</strong>mokidebuli sakuTari Sinagani procesebis<br />

marTvis unarze. Tu a<strong>da</strong>mians es unari gaaCnia, mas marTaven sxvebi.<br />

amerikeli mecnieri, fsiqologi a. maslou gansazRvravs iseTi<br />

a<strong>da</strong>mianebis <strong>da</strong>maxasiaTebel 17 Tvisebas, romlebmac moaxdines<br />

TviTrealizeba:<br />

1. cxovrebis, sinamdvilis naTeli aRqma, realobis <strong>da</strong> imedebis,<br />

lodinis <strong>da</strong> rwmenis gansxavvebis unari;<br />

2. sakuTari Tavis miReba, iseTad, rogoric aris;<br />

3. qcevis ubraloeba <strong>da</strong> bunebrioba;<br />

4. orientacia ara Tavis Tavze, aramed sicocxlis problemis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetaze yvelasTvis mniSvnelovani amocanis, miznis an misiis<br />

SesrulebisaTvis;<br />

5. pasuxismgeblobiT moqmedeba;<br />

6. e.w. bedis ukuRmarTobis, gaWirvebis, warumateblobis advilad<br />

ga<strong>da</strong>tanis unari;<br />

sxvebisaga;.<br />

7. ZiriTadi cxovrebiseul faseulobaTa ga<strong>da</strong>faseba;<br />

8. mTlianobis grZnobis ganviTareba;<br />

9. ufro srulfasovani urTierToba sxva a<strong>da</strong>mianebTan;<br />

10. demokratiuli <strong>da</strong> Ria xasiaTi, raTa SeiZinos codna<br />

11. naTeli moraluri warmodgenebi <strong>da</strong> mtkice eTikuri principebi;<br />

12. uwyinari iumoris qona;<br />

13. SemoqmedebiTi niWi <strong>da</strong> mudmivad axali ideebis Zieba;<br />

14. gamtanoba, gabeduloba, simtkice;<br />

1 Targmnilia rusulad <strong>da</strong> Setanilia t.f. iarkinas wignSi ,,a<strong>da</strong>miani, rogorc<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogikis <strong>da</strong> socialuri muSaobis obieqti" (148, 17-18).


15. erTguleba ojaxisadmi;<br />

rogorc Cans, a. masloum icis, rom sulieri <strong>da</strong> fizikuri<br />

wonasworobis mopoveba ar aris advili. mdgomarebi<strong>da</strong>n gamosavals is<br />

xe<strong>da</strong>vs ,,cxovrebis bunebrivi wesis <strong>da</strong> bunebis universaluri kanonebis<br />

<strong>da</strong>cvaSi. mxolod am SemTxvevaSi SeuZlia a<strong>da</strong>mians gamoimuSaos energia<br />

sicocxlis uzrunvelsayofad” (112).<br />

pe<strong>da</strong>gogiur mecnierebaTa doqtori, saerTaSoriso akademiis<br />

profesori v.g. boCkareva <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-CvevebSi gulisxmobs<br />

TviTrealizebas, yvela situacii<strong>da</strong>n gamosavalis povnis unars;<br />

nayofieri moRvaweobisaTvis aucilebeli pirobebis Seqmnis<br />

Tavisuflebas; saqmianobis arCevis Tavisuflebas; swori, saRi<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebas <strong>da</strong> pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aRebas.<br />

<strong>da</strong>xmarebas TviTaqtualizebaSi mas un<strong>da</strong> uwevdes Ria socialuri<br />

saganmanaTleblo garemo. saganmanaTleblo sivrcis mTavar funqcias<br />

warmoadgens Semoqmedi pirovnebis SesaZleblobebis gafarToeba,<br />

yvelafer momx<strong>da</strong>rze, maT Soris sakuTari arsebobis azrze<br />

pasuxismgeblobis stimulireba, pirovnebis <strong>da</strong>yenebas saqmianobis<br />

subieqtis mdgomareobaSi romelic iRebs ga<strong>da</strong>wyvetilebebs, moqmedebs<br />

gamomuSavebul faseulobaTa Sesabamisad (71).<br />

zemoTqmuli<strong>da</strong>n Cans, rom v.g. boCkareva ZiriTa<strong>da</strong>d aqcents<br />

akeTebs aRzrdis iseTi zneobrivi komponentis rolze, rogoricaa<br />

pasuxismgebloba, magram ar gamoyofs asakis mixedviT socialuri<br />

pasuxismgeblobis aRzrdisaTvis yvelaze senzitiur periods<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri institutebisTvis gankuTvnili saxelmZRvanelosi<br />

,,socialuri pe<strong>da</strong>gogikis safuZvlebis” avtors, f.a. mustaevas,<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi esmis, rogorc pirovnebis TviTgamorkveva,<br />

mis mier cxovelmoqmedebis sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi garkveuli poziciis<br />

monaxva momavlis gegemebis <strong>da</strong>muSaveba. AamasTan, misi azriT,<br />

TviTgamorkvevis procesi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iyos asakis mixedviT.<br />

ase rom, umcros saskolo asakSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi<br />

gulisxmobs axal socialur situaciaSi, skolaSi poziciis mopovebas:<br />

,,man (baSvma) un<strong>da</strong> gansazRvros Tavisi <strong>da</strong>mokidebuleba TanatolebTan


<strong>da</strong> ufrosebTan, amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT gar<strong>da</strong>qmnas urTierTobis ukve<br />

Camoyalibebuli sistema” (120).<br />

mozardis asakSi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens Tavisi sqesis<br />

Tanatolebs Soris sakuTari poziciis Zieba, rasac adreul<br />

axalgazrdobaSi emateba sawinaaRmdego sqesis TanatolebSi poziciis<br />

gansazRvra. axalgazrdobisTvis aucilebelia sakuTari poziciis Tu<br />

adgilis povna ojaxur <strong>da</strong> SromiT sferoebSi.<br />

f.a. mustaeva, iseve rogorc zemoT warmodgenili avtorebi,<br />

komponentiT <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi Sinaarsis gansazRvrisas<br />

ifargleba erTi komponentiT. am SemTxvevaSi aRniSnul komponents<br />

warmoadgens poziciis Zieba urTierTobebsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebSi.<br />

t.f. iarkinas (saerTaSoriso pe<strong>da</strong>gogiuri akademiis akademikosi)<br />

azriT, mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzrdis mizania<br />

a<strong>da</strong>mianis SeiaraReba cxovrebisTvis aucilebeli codniT SeiaraReba<br />

socialuri gamocdilebis <strong>da</strong>grovebisaTvis; maTSi qcevis aucilebeli<br />

normebis <strong>da</strong> formebis, pirovnebis Tvisebebis <strong>da</strong> faseulobebis,<br />

msoflmxedveluri poziciebis Camoyalibeba; pirovnebisaTvis<br />

TviTrealizebis pirobebis Seqmna (160).<br />

t.f. iarkina Tvlis, rom <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong><br />

_ aRzrdis ZiriTadi amocanaa Tanamedrove etapze. Mmisi mtkicebiT,<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis SeZenisaTvis a<strong>da</strong>mians sWirdeba erTi<br />

mxriv, Sinagani sayrdeni mSvidobian garemoSi ojaxSi, rogorc mcire<br />

socialur jgufebSi, sxva erTobebSi, romlebTanac mozards aqvs<br />

Sexeba. Mmeore mxriv, sazogadoebasTan urTierTobis sando<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> safuZveli, avtoritetis simtkice <strong>da</strong> sxv.<br />

amasTan, aucilebelia sakuTar Zalebze <strong>da</strong>yrdnoba, sakuTari<br />

zneobrivi simtkice, yovelive negatiurze <strong>da</strong> zedmetze uaris Tqma,<br />

ZalTa koncentrireba yvelaze arsebiTsa <strong>da</strong> pozitiurze.<br />

pe<strong>da</strong>gogiur mecnierebaTa doqtori, saerTaSoriso pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

akademiis profesori a.i. xo<strong>da</strong>kovi mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebi aRzrdis aucilebel komponentebad miiCnevs: individualuri <strong>da</strong><br />

jgufuri <strong>da</strong>xmarebis organizebas; nebisyofis <strong>da</strong> xasiaTis gamtkicebas<br />

warumateblobisas; cxovrebiseul <strong>da</strong>brkolebebTan Sexvedrisas


ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis unars; pirovnebis TviTaRzrdis<br />

stimulirebas xangrZlivi warumateblobisas; moralur-fsiqologiur<br />

mxaradWeras maswavleblis, <strong>da</strong>mrigeblis mxri<strong>da</strong>n; socialur<br />

<strong>da</strong>mokidebulebaTa rekonstruqcias mikrogaremoSi, romelic xels<br />

uwyobs optimizmis SenarCunebas (157).<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi aRzrdis cnebis yvelaze srul<br />

ganmartebas vxvdebiT t.f. iarkianas (159) <strong>da</strong> a.i. xo<strong>da</strong>kovis (157)<br />

SromebSi. maTSi ganmartebulia <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi aRzrdis<br />

arsi <strong>da</strong> Sinaarsi.<br />

sxva<strong>da</strong>sxva avtorTa mier <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis”, rogorc<br />

cnebis, ganmartebaTa analizis safuZvelze SeiZleba <strong>da</strong>vaskvnaT:<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-CvevebiSi Cven vgulisxmobT cxovrebiseul<br />

mxneobas; sakuTar Zalebze <strong>da</strong>yrdnobas; zneobriv simtkices; cxovrebis<br />

aqtiurad mowyobis mzadyofnas <strong>da</strong> unars; saqmianobis moTxovnilebas,<br />

amtanobas, gabedulebas, pasuxismgeblobas sakuTar Tavze <strong>da</strong> sxvebze;<br />

sicocxlis xaliss <strong>da</strong> sakuTari Zalebis rwmenas, gulRiaobas <strong>da</strong><br />

TviTSefasebis adekvaturobas.<br />

$3 mozardobis asaki P<br />

pe<strong>da</strong>gogiur fsiqologiasa <strong>da</strong> socialur pe<strong>da</strong>gogikaSi<br />

mozardobis asaki warmoadgens gansakuTrebuli yuradRebis obieqts.


amdena<strong>da</strong>c aRniSnuli asaki ukavSirdeba a<strong>da</strong>mianSi pirovnebis<br />

ganviTarebis ga<strong>da</strong>mwyvet etaps, mozardobis asakSi aRzr<strong>da</strong> yovelTvis<br />

moiazrebo<strong>da</strong> mecnierul kvlevaTa mTavar Temad.<br />

maT Sorisaa aristoteles, piTagoras, i.a. komenskis, Jan-Jak<br />

rusos, Jan piaJes, l. golbergis, a. gezelis, f. raisis, d. uznaZis, r.<br />

naTaZis, m.yolbaias, i. kotetiSvilis, S. CxartiSvilis, n. ime<strong>da</strong>Zis, i.s.<br />

konis, v.a. kruteckis, d. elkoninis, a.v. mudrikis, a.g. xripovas, s.a.<br />

belicevas, e.v. aleqseevas <strong>da</strong> sxvaTa Sromebi.<br />

am mecnierTa mosazrebiT, mozardobis asaki moicavs yvelaze<br />

xangrZliv asakobriv periods – 10-<strong>da</strong>n 14 wlamde. amasTan, am periodSi<br />

vxvdebiT gra<strong>da</strong>ciebs: umcrosi (10-11 wlis) <strong>da</strong> ufrosi (12-14 wlis)<br />

asaki. Tumca Cveni Sroma mozardobas ganixilavs 10-<strong>da</strong>n 18 wlamde<br />

asaks. aRsaniSanavia, rom gaeros bavSvis uflebaTa konvenciiT bavSvad<br />

iTvleba 18 wlis asaks miRweuli piri, Tu romelime monawile qveynis<br />

erovnuli kanonmdebloba ar iTvaliswinebs srulwlovanebis miRwevas<br />

ufro mcire asakSi.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-12 muxliT srulwlovania<br />

piri, romelmac miaRwia 18 wlis asaks. amave muxli a<strong>da</strong>mians<br />

srulqmedunarianobas aniWebs 18 wlis asaki<strong>da</strong>n, rodesac a<strong>da</strong>miani xdeba<br />

srulwlovani. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-14 muxliT, 7<br />

wlamde a<strong>da</strong>miani aris mcirewlovani <strong>da</strong> qmeduunaro, xolo 7 wli<strong>da</strong>n 18<br />

wlamde a<strong>da</strong>miani iTvleba arasrulwlovnad <strong>da</strong> SezRudul<br />

qmedunarianad (33).<br />

mecnierTa nawili mozardobis asaks uwodebs tragikuls, nawili<br />

– krizisuls; zogi ki Tvlis, rom es yvelaze mSvenieri, magram Zalian<br />

rTuli periodia.<br />

Mmozardobis asakis siZneleTa gamomwvev winapirobaTa Soris<br />

yvelaze mniSvnelovania fsiqobiologiuri <strong>da</strong> socialuri faqtorebi.<br />

pirveli <strong>da</strong>kavSirebulia mZafr sqesobriv ganviTarebasTan, swraf<br />

zr<strong>da</strong>sTan; organizmis mTeli sistemis intensiur <strong>da</strong> araTanabar


ganviTarebas Tan axlavs xasiaTobrivi <strong>da</strong>rRvevebi, funqcionaluri<br />

moSlilobebi.<br />

meore <strong>da</strong>kavSirebulia mozardis pirovnul CamoyalibebasTan,<br />

kerZod, garemocvaSi myof ufrosebTan, mSoblebTan, maswavleblebTan<br />

urTierTobis formaTa mkveTr cvlasTan.<br />

amerikeli fsiqologi a. gazeli Tvlis, rom 11 wli<strong>da</strong>n mozardi<br />

impulsuri xdeba, amJRavnebs negativizms, misTvis <strong>da</strong>maxiasiaTebelia<br />

ganwyobilebis xSiri cvla, Cxubi TanatolebTan, ,,ajanyeba’’ mSobelTa<br />

winaaRmdeg. `mowifulobis SegrZnebis” Camoyalibebis procesi<br />

,,aiZulebs” mozardobis asakis bavSvs ufrosebTan urTierTobis axali<br />

formebi eZios <strong>da</strong> <strong>da</strong>amyaros.<br />

mozardis ganviTarebis pirveli etapisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

bavSvuri uSualoba, miamitoba icvleba msjelobis kategoriulobiT.<br />

mozardi xdeba ufro mgrZnobiare, ase vTqvaT, ,,wyenia”; umZafrdeba<br />

sakuTari Rirsebis grZnoba.<br />

mozardi iswrafvis gaxdes ufrosebis Tanasworuflebiani<br />

partniori, rac xSirad iwvevs konfliqtebs garSemomyofebTan. ojaxSi<br />

konfliqtis mizezi xSirad xdebian ufrosebi, ramdena<strong>da</strong>c mozardis<br />

fizikuri <strong>da</strong> fsiqikuri cvlilebebis procesSi mxolod mis negatiur<br />

mxareebs xe<strong>da</strong>ven <strong>da</strong> sruliad ar amCneven pozitiursa <strong>da</strong> axals.<br />

ojaxuri komfliqti mozards aiZulebs <strong>da</strong>moukideblad gaakeTos<br />

arCevani <strong>da</strong> xSirad swori ga<strong>da</strong>wyvetilebis gareSe aiRos<br />

pasuxismgebloba sakuTar Tavze. Sedegad, c<strong>da</strong> marcxiT mTavrdeba,<br />

rasac mozardi fsiqiur afeTqebamde miyavs.<br />

mozardebi udides mniSvnelobas TanatolebTan urTierTobas<br />

aniWeben. TanatolebTan urTierTobis regulireba misi cxovrebis<br />

yvela <strong>da</strong>narCen mxares gansazRvravs. mozardebisaTvis mniSvnelovania<br />

TanatolTa wreSi sakuTari rolis gansazRvra: sayvareli megobris, an<br />

lideris, an mcodnis poziciis <strong>da</strong>kaveba.


fsiqologiurma kvlevam gviCvena, rom Tu mozardi ver axerxebs<br />

moipovos aRiareba TanatolTa wreSi, is xvdeba gariyulTa,<br />

gankicxulTa kategoriaSi.<br />

aman SeiZleba miiyvanos mozardi depresiamde, emociur<br />

afeTqebamde <strong>da</strong> Sedegi – misi akademiuri moswrebis <strong>da</strong>qveiTeba,<br />

Tambaqos weva, alkoholisa <strong>da</strong> narkotikebis moxmareba, Tanamoazris<br />

ZebnaSi saeWvo megobrebis gaCena.<br />

Aamas a<strong>da</strong>sturebs a.a. reanis specialuri gamokvlevebis Sedegebi.<br />

policiis ganyofilebis bavSvTa oTaxSi aRricxvaze myofi mozardebis<br />

didi umravlesoba (90%-ze meti) fsiqologiur izolirebaSi iyo<br />

Tanaklaselebisagan. am bavSvebs, - wers a.a. reani, - kargi cxovrebisken<br />

ki ar izi<strong>da</strong>v<strong>da</strong> quCis wre; aramed, eZebdnen urTierTobis<br />

moTxovnilebis <strong>da</strong>kmayofilebas, sur<strong>da</strong>T yofiliyvnen raRaciT mainc<br />

gamorCeulni Tanatolebisagan” (133).<br />

mozardis quCisken swrafva ar Cndeba mxolod fsiqologiuri<br />

izolirebis nia<strong>da</strong>gze. mizezad SeiZleba iqces socialurad<br />

mowesrigebuli, magram materialurad cu<strong>da</strong>d uzrunvelyofili<br />

garemocva, Tu aseT garemocvaSi aRzrdil mozards ara aqvs<br />

Camoyalibebuli moraluri normebi <strong>da</strong> faseulobebi, cxovrebis<br />

<strong>da</strong>moukideblad <strong>da</strong>gegmvis unar-Cvevebi; man sazogadoebaSi miRebuli<br />

qcevis normebi SesaZlebelia <strong>da</strong>arRvios saxiT ara<strong>da</strong>makmayofilebeli<br />

cxovrebis pirobebis mimarT jer protestis saxiT, Semdeg ki<br />

<strong>da</strong>arRvios kanoni aRniSnuli cxovrebis donis amaRlebis mizniT<br />

(qurdobebi, maqinaciebi).<br />

mozardobis asaki a<strong>da</strong>mianisTvis pirovnuli ganviTarebis yvelaze<br />

mniSvnelovani etapia, amdenad udidesi safrTxis periodicaa, zustad<br />

am asakSi bavSvi yvelaze ususuria zogierTi iseTi safrTxis mimarT,<br />

rogoricaa seqsualuri eqspluatacia, konfliqtebSi CarTva.<br />

mozardi xSirad aRmoCndeba xolme aRniSnul situaciebSi<br />

sakmarisi informaciis, Cvevebis <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>mWer samsaxurTa gareSe.


amerikis sazogadoebis yuradReba miipyro mozardebze televizis<br />

gavleniT gamowveulma problemebma; kerZod, sisastikisa <strong>da</strong> Zaladobis<br />

scenebis demonstritebam. 14 wlis asakamde merveklaselebs SeeZlo<br />

enaxaT ekranze 18000-mde mkvleloba <strong>da</strong> pirovnebaze Zaladobis<br />

gacilebiT meti epizodi.<br />

ekranze Zaladobis demonstrireba iwvevs mozardis agresiulobas<br />

qcevaSi. Zaladoba satelevizil eTerSi ara marto zrdis bavSvebis<br />

agresiulobas, aramed zemoqmedebs zneobriv faseulobaTa sistemaze,<br />

aZlierebs maTSi alkoholisa <strong>da</strong> narkotikebisadmi midrekilebas,-aseTi<br />

iyo amerikis janmrTelobis problemebis nacionaluri institutis<br />

mecnierTa <strong>da</strong>skvna (133).<br />

TviTSefaseba miekuTvneba pirovnebis Camoyalibebis birTvs. igi<br />

mniSvnelovanwilad gansazRvravs pirovnebis socialur a<strong>da</strong>ptirebas,<br />

axdens qcevis <strong>da</strong> saqmianobis regulirebas (154).<br />

mozardebi Tan<strong>da</strong>Tan Tavisufldebian bavSvisTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli <strong>da</strong>qvemdebarebuli mdgomareobisagan, utoleben Tavs<br />

ufrosebs, gansjian maT sakuTari Tavs, ergebian ufrosebis rols.<br />

<strong>da</strong>bali TviTSefaseba, zewola Tanatolebis mxri<strong>da</strong>n, simkacre<br />

ojaxSi, uflebebis SezRudva <strong>da</strong>brkolebas uqmnis mozardebs<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi.<br />

a.a. reanis <strong>da</strong> i.l. kolominskis azriT, TviTSefaseba mozard<br />

delinkventebSi ewinaaRmdegeba sociums (mSoblebis, pa<strong>da</strong>gogebis,<br />

klasis) Sefasebas (133).<br />

rogorc cnobilia, pirovnebis erT-erT umTavres moTxovnilebas<br />

pativiscemisa <strong>da</strong> aRiarebis moTxovnileba warmoadgens. Tu garemosagan<br />

Sefaseba mozardis TviTSefasebaze ufro <strong>da</strong>balia, mozardi<br />

asocialur qcevas mimarTavs.<br />

v. raisi ukavSirebs mozardTa TviTSefasebas maT fsiqiur<br />

janmrTelobas. sxva<strong>da</strong>sxva fsiqologTa mosazrebaze <strong>da</strong>yrdnobiT, v.<br />

raisma <strong>da</strong>askvna, rom mozardebs SeiZleba gauCndeT SfoTvis,<br />

narkotikebisadmi midrekilebis, madis moSlis, depresiis, morcxvobis,


kritikis mimarT mowyvladobis fsiqisomaturi sindromebi <strong>da</strong> sxva<br />

fsiqiuri gamovlinebani (132).<br />

morcxvoba ar aZlevs saSualebas mozards gaitanos Tavi. maT<br />

uWirT urTierToba garSemomyofebTan, uZneldebaT mikrosociumSi<br />

a<strong>da</strong>ptireba. maT ar hyofniT TviT<strong>da</strong>jerebuloba anu sakuTari Tavisadmi<br />

rwmena.<br />

mozards garemoc aforiaqebs. is ki ar amSvidebs, aramed<br />

tvirTavs informaciiT. uaryofiTad moqmedebs mozardze is socialur-<br />

ekonomikuri Zvrebic, romelTac Tan sdevs urbanizaciiT gamowveuli<br />

mosaxleobis migracia, msoflmxedvelobiTi <strong>da</strong> sxv. streotipebiT<br />

msxvreviT gamowveuli cxovrebis Cveuli wesis cvlis procesi.<br />

yvelaze janmrTel mozardebsac ki axasiaTebT ganwyobilebis<br />

cvalebadoba, fizikuri <strong>da</strong> fsiqiuri mdgomareobis <strong>da</strong> gunebis mkveTri<br />

cvla. isini did siZneleebs awydebian sqesobrivi momwifebis periodSi.<br />

am dros xdeba maTi fizikuri `me”-s gar<strong>da</strong>qmna, fizikursa <strong>da</strong> sqesobriv<br />

momwifebaSi mciredi cvlilebebic ki aRelvebT <strong>da</strong> aSinebT maT. sqesis<br />

biologiis – a<strong>da</strong>mianis sxeulis am saidumloebis Sesaxeb arasakmarisi<br />

codna seriozul Tavsatexs uCens mozards; mozardi a<strong>da</strong>rebs Tavis<br />

Tavs garSemomyofT <strong>da</strong> midis <strong>da</strong>skvnamde: `me iseTi ara var, rogorc<br />

yvela”. eCveneba, rom arasworad viTardeba. ar icis – rogori iqneba,<br />

warmosaxvaSi xe<strong>da</strong>vs yvelaze cud variantebs, Tumca amaze laparaks<br />

ver be<strong>da</strong>vs. is, rac eqimisTvis normalur evoluciaa aSinebs mozards.<br />

cdilobs <strong>da</strong>moukideblad ga<strong>da</strong>laxos siZneleebi, a<strong>da</strong>rebs ra Tavs<br />

Tanatolebs, modis, televiziis, kinos mier SemoTavazebul<br />

stan<strong>da</strong>rtebs.<br />

televizias SeuZlia arsebiTi gavlena moaxdinos mozardTa<br />

sulieri faseulobebis <strong>da</strong> qcevis Camoyalibebaze. 1043 bavSvis<br />

gamokiTxvisas (ZiriTa<strong>da</strong>d 16 wlamde) <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong>, rom erTi kviris<br />

manZilze maT naxes erTi<strong>da</strong>n cxramde ga<strong>da</strong>cema, romlebmac aRagznes<br />

isini, aRuZres seqsualuri urTierTobis survili (131) siZneleebi<br />

warmoiSoba maSinac, roca androgenebis gavleniT biWebs <strong>da</strong> gogonebs<br />

uZlierdebaT kanqveSa cximis produqcia, rac iZleva feriWamiebis


gaCenas, WarbTmianobas <strong>da</strong> sxv. biWebs sqesobrivi momwifebis periodi<br />

ewyebaT ufro gvian, Tumca igi ufro mZafrad mimdinareobs.<br />

fizikuri ganviTarebis mixedviT 11-14 wlis gogonebi biWebs 2-3<br />

wliT uswreben, 15 wlisaTvis ki, piriqiT, biWebi uswreben gogonebs.<br />

s.a. beliCeva aRzrdisadmi bavSvis Znelad <strong>da</strong>qvemdebarebis<br />

asakobriv fsiqofiziologiur winapirobebad miiCnevs:<br />

1. mozardis organizms <strong>da</strong>Cqarebul <strong>da</strong> araTanabar ganviTarebas<br />

sqesobrivi momwifebis periodSi.<br />

2. gulisisxlZarRvTa <strong>da</strong> Zval-kunTTa sistemis ganviTarebis<br />

araTanabrobas, rac amZimebs mozardis fizikur <strong>da</strong> fsiqiur<br />

ganwyobilebas.<br />

3. endokrinuli sistemis gaZlierebuli aqtivobiT gamowveul<br />

`hormonalur qariSxals”. sqesobrivi momwifebis<br />

periodisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel gaZlierebul agznebadobas,<br />

emociur aramdgradobas, araadekvatur emociur reaqciebs,<br />

ganwyobilebis winaswari gaTvlis SeuZleblobas.<br />

4. ufrosebTan urTierTobis formaTa cvlilebas, rac<br />

gamoixateba konfliqturobiT (68).<br />

ra Tqma un<strong>da</strong>, SeuZlebelia ar <strong>da</strong>eTanxmo mecnierTa <strong>da</strong>skvnas, rom<br />

mozardis pirovnebis individualizebas safuZvlad udevs misi<br />

bunebrivi Taviseburebani. magram aRzrdis procesma <strong>da</strong> socialurma<br />

pirobebma, romelSic aRmoCndeba mozardi, SeiZleba arsebiTad<br />

Secvalos fsiqiuri moqmedebis bunebrivi Taviseburebebi nervuli<br />

sistemis umTavresi Tvisebebisa <strong>da</strong> misi plastikurobis wyalobiT. Aai,<br />

ratom warmoadgens cxovrebis <strong>da</strong> aRzrdis pirobebi mTavar faqtors<br />

mozardis individualur-fsiqologiur Taviseburebebis<br />

gansazRvrisaTvis.<br />

$4 Znelad aRsazrdel mozardebTan muSaobis meTodebi<br />

pe<strong>da</strong>gogiur literaturaSi Znelad aRsazrdels uwodeben<br />

mozards, romlis mimarT Cveulebrivi pe<strong>da</strong>gogiuri saSualebebi ar


iZleva efeqts, romlis qceva TanatolTa ZiriTadi masis qcevisagan<br />

specifiuri fsiqologiuri TaviseburebebiT gamoirCeva. roca<br />

saubroben Znelad aRsazrdel mozardebze, xSirad mxedvelobaSi aqvT<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri siZnele, maTTan muSaobis siZnele. Nnaklebad<br />

iTvaliswineben Tavad pirovnebis ganviTarebis siZneles. Znelad<br />

aRsazrdel bavSvebs ara Tu ar surT, ar SeuZliaT kargad swavla <strong>da</strong><br />

Rirseulad moqceva. pirovnebis Camoyalibebis siZneleTa zogierTi<br />

mizezi asakobrivi TaviseburebebiTac aixsneba.<br />

Znelad aRsazrdeli mozardis pirovnebis Seswavla gulisxmobs<br />

masTan saubris dros uSualo kontaqts; masTan Sexvedras saxlSi,<br />

skolaSi an sxva situaciaSi. saubris Sinaarsi <strong>da</strong>mokidebulia imaze,<br />

Tu vis mihyavs is, <strong>da</strong> imaze visTan tardeba. pe<strong>da</strong>gogze <strong>da</strong>mokidebulia<br />

saubrisTvis mzadyofnis xarisxi, saubris xelovneba, piradi<br />

mimzidveloba. saubris Sedegebi <strong>da</strong>mokidebuli iqneba mozardis<br />

xasiaTsa <strong>da</strong> dialogSi CarTvis unarze. gulCaTxrobilia Tu gulRiaa<br />

is, mimndobia Tu eWviania, agznebulia Tu mSvidia. rogorc l.b.<br />

Sipovskaia aRniSnavs, yovelive zemoT aRniSnuli gavlenas axdens<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri urTierTobis Sedegebze.<br />

Tu saubris mizanma SeiZleba Selaxos mozardis Rirseba <strong>da</strong><br />

TviTpativiscema, advili SesaZlebelia wavawydeT fsiqologiuri<br />

<strong>da</strong>cvis meqanizms, romelic Segnebulad Tu Seugneblad amaxinjebs<br />

Znelad aRsazrdeli mozardis azrs, msjelobas. AaRsazrdelma ar<br />

un<strong>da</strong> icodes saubris mizani, raTa dialogSi ar CaerTos winaswar<br />

ganzraxulad <strong>da</strong>maxinjebuli pasuxebiT.<br />

yvelaze Znelia saubris <strong>da</strong>wyeba. amis sababi SeiZleba iyos<br />

emociuri xasiaTis situacia, obieqtebi an movlenebi. saubari un<strong>da</strong><br />

tardebodes mSvid, bunebriv viTarebaSi, ndobis, pe<strong>da</strong>gogiuri taqtis<br />

<strong>da</strong>cvis atmosferoSi. keTilmosurne toniT <strong>da</strong> mozardis<br />

individualuri Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.<br />

saubars SeiZleba hqondes sxva<strong>da</strong>sxva mizan<strong>da</strong>saxuloba:<br />

1. raSia mozardis asocialuri qcevis mizezi?


2. mozardis <strong>da</strong>xmareba, mis mier sakuTari qcevis swor<br />

gaazrebaSi, <strong>da</strong>afiqro is Tavisi asocialuri moqmedebis Sedegebze.<br />

3. OojaxSi mozardisadmi <strong>da</strong>mokidebuleba, ojaxis mikroklimati.<br />

4. mozardis urTierToba amxanagebTan.<br />

5. mozardis Tavisufali dro (interesebi, <strong>da</strong>kavebuloba,<br />

gatacebebi <strong>da</strong> sxv.).<br />

saubris moxerxebulad agebisas SeiZleba bevri ram gairkves<br />

mozardis cxovrebi<strong>da</strong>n, <strong>da</strong>isaxos masTan erTad misive qcevis<br />

koreqciisaTvis saWiro RonisZiebebi.<br />

Znelad aRsazrdeli mozardis pirovnuli Seswavlisas un<strong>da</strong><br />

gamoviyenoT <strong>da</strong>kvirveba. am meTodis Rirebuleba imaSia, rom misi<br />

<strong>da</strong>xmarebiT SegviZlia SevagrovoT masala uSualos konkretuli<br />

mozardis cxovrebaze.<br />

didi mniSvneloba aqvs pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> mozardis urTierTobis<br />

stils, igi gansazRvravs aRmzrdelobiTi muSaobis Sedegianobas.<br />

specialistebi gvirCeven wavaqezoT mozardi, gamoTqvas Tavisi azri.<br />

mas un<strong>da</strong> mieces saSualeba bolomde gadmosces Tavisi Sexedulebebi<br />

cxivrebaze, Tun<strong>da</strong>c araswori. am ukanasknelis gaqarwyleba un<strong>da</strong><br />

xdebodes Tan<strong>da</strong>TanobiT, raTa nel-nela <strong>da</strong>inaxos winaaRmdegobebi <strong>da</strong><br />

Tavad uaryos maTSi cudi <strong>da</strong> araswori.<br />

gamocdili maswavleblebi exmarebian mozards, <strong>da</strong>ikavos<br />

Rirseuli adgili moswavleTa koleqtivSi, gamoavlinon sakuTari niWi<br />

<strong>da</strong> monacemebi, romlis wyalobiT mozardma SeiZleba moipovos Tun<strong>da</strong>c<br />

minimaluri upiratesoba TanatolebTan. swavlaSi, esTetikur <strong>da</strong><br />

fizikur aRzr<strong>da</strong>Si un<strong>da</strong> <strong>da</strong>veyrdnoT misi misi pirovnebis momgebian<br />

mxareebs.<br />

warmatebis misaRebad pe<strong>da</strong>gogma Tavi<strong>da</strong>nve un<strong>da</strong> gaaneitralos is<br />

uaryofiTi gavlena, romelsac Znelad aRsazrdeli axdens<br />

<strong>da</strong>narCenebze. cudi saqcielis mudmivi molodinis demonstrireba,<br />

mudmivi mzadyofna misi <strong>da</strong>sjisaTvis, mozardis a<strong>da</strong>mianur Rirsebaze<br />

aSkara imedgacrueba is fsiqologiuri tonia, romelic xSirad<br />

gaumarTlebelad iqmneba Znelad aRsazrdeli mozardebis irgvliv.


cxadia, mozardis individualurobis Seswavla <strong>da</strong> ganviTareba<br />

SeuZlebelia, Tu masTan muSaobisas <strong>da</strong>veyrdnobiT mocemuli asakis<br />

saSualo statistikur bavSvs, romelsac gaaCnia es Tu is<br />

fsiqofiziologiuri Taviseburebebi; aRniSnulis gamo rTuldeba<br />

mozardebTan muSaobis dros individualobis gamovlenis<br />

diagnostirebis efeqtiani meTodikebis SerCevisa <strong>da</strong> gamoyenebis<br />

sakiTxi.<br />

pe<strong>da</strong>gogebma Znelad aRsazrdel mozardebTan muSaobisas un<strong>da</strong><br />

gaiTvaliswinon, rom maTTvis socialuri erTianobis saxiT yevlaze<br />

referentulia TanatolTa jgufi. gaiTvaliswines ra bavSvis<br />

TanatolebTan socialuri kontaqtebis mniSvneloba, mecnierebi<br />

akvirdebian pirovnebaTa Sorisi urTierTobebis geneziss, asakis<br />

matebasTan erTad urTierTobis sul ufro garTulebul formebs.<br />

mozardobis asakSi izrdeba im urTierTobis wili, romelic<br />

urTierTobis zneobriv normebs miekuTvneba. urTierToba emsaxureba<br />

ara marto TanamSromlobis mowesrigebas, aramed iZens garkveul<br />

<strong>da</strong>moukidebel faseulobas, romelic gamoixateba mkafiod gamoxatuli<br />

arCeviTi urTierTobebis <strong>da</strong>myarebaSi. Tumca, SeiZleba vivaraudoT, rom<br />

urTierTobaTa analizis efeqturoba sagrZnoblad amaRldebo<strong>da</strong> im<br />

a<strong>da</strong>mianebTan <strong>da</strong> jgufebTan, romelic referentulia mozardisaTvis; ra<br />

Tqma un<strong>da</strong> im SemTxvevaSi Tu koreqciuli zemoqmedeba vrceldeba<br />

mozardTa ganviTarebis saerTo socialur situaciazeojaxis <strong>da</strong><br />

skolis erTianobisa <strong>da</strong> TanamSromlobis pirobebSi.<br />

$5 mikrofaqtorebis gavlena mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebis aRzr<strong>da</strong>ze<br />

a) ojaxi. uZvelesi droi<strong>da</strong>n dRemde ojaxs – socializaciis<br />

wamyvani instituts pe<strong>da</strong>gogikis istoriaSi erT-erTi prioritetuli<br />

adgili ukavia.<br />

filosofosebi, pe<strong>da</strong>gogebi, fsiqologebi, sociologebi,<br />

sazogado moRvaweebi, mwerlebi Tvlian, rom ZiriTad rols bavSvebis


aRzr<strong>da</strong>Si asrulebs ojaxi (platoni, sokrate, aristotele, m.f.<br />

kvintiliani, i.a. komenski, jon loki, Jan-Jak ruso, i.g. pestaloci, d.<br />

didro, o.de balzaki, g.v. gegeli; n.i. pirogovi, k.d. uSinski, l.n.<br />

tolstoi, e.i. vodovozovui, a.a. ostrogorski, v.m. bexterevi; a.s.<br />

makarenko, v.a. suxomlinski, g. mTawmindeli, ioane petriwi, sulxan-saba<br />

orbeliani, <strong>da</strong>viT guramiSvili, anton I, g.m. qiqoZe, i.g. WavWavaZe, i.s.<br />

gogebaSvili, a. wereTeli, g. wereTeli, n. cxve<strong>da</strong>Ze, l. bocvaZe, g.<br />

rostomaSvili, g. TavziSvili, d. uznaZe <strong>da</strong> sxv.)<br />

dRes, globaluri social-ekonomikuri kataklizmebis gamo<br />

ojaxuri aRzrdis prioriteti mniSvnelovnad Seirya; ojaxma<br />

pirveloba <strong>da</strong>uTmo sxva aRmzrdelobiT institutebs. Tanamedrove<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogika ojaxis <strong>da</strong>kargul prioritetze zrunavs.<br />

`bavSvis uflebaTa konvenciis monawile saxelmwifoebi<br />

<strong>da</strong>rwmunebulni arian imaSi, rom ojaxs, rogorc sazogadoebis ZiriTad<br />

ujredsa <strong>da</strong> yvela mis wevris, miT umetes, bavSvebis bunebriv garemoze<br />

sagangebo zrunvaa saWiro. vinai<strong>da</strong>n bavSvi aucileblad un<strong>da</strong><br />

izrdebodes ojaxur garemocvaSi, bednierebis, siyvarulis <strong>da</strong> gagebis<br />

atmosferoSi” (6).<br />

Aai, ratom eZRvneba bavSvTa uflebebis konvenciaSi ojaxur<br />

aRzr<strong>da</strong>s xuTi muxli (1,5,9,10,11). dRes, roca mimdinareobs<br />

totalitaruli formis saxelmwifoTa <strong>da</strong>Slis swrafi procesi, roca<br />

icvleba pirovnebis Camoyalibebisadmi meTodologiuri midgom, iwyeba<br />

ojaxTan muSaobis axali gzebis intensiuri Zieba; igi mimarTulia<br />

bavSvTa <strong>da</strong> moswavleTa socialur aRzr<strong>da</strong>Si ojaxis mniSvnelobis<br />

amaRlebaze. am Ziebis ,,iniciatori” gaxlavT pe<strong>da</strong>gogiuri mecnierebis<br />

axali perspeqtiuli mimarTuleba – socialuri pe<strong>da</strong>gogika.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogika ZiriTad meTodologiur principad<br />

miiCnevs Semdegs: ojaxi – sazogadoebis mTavari ujredia, sa<strong>da</strong>c xdeba<br />

bavSvebis bazisuri socializacia misi ZiriTadi funqciebis:<br />

aRmzrdelobiTi, rekreaciuli (fizikuri, materialuri, moraluri,<br />

fsiqologiuri urTierT<strong>da</strong>xmareba, Tavisufali drois organizeba),<br />

komunikaciuri (urTierToba <strong>da</strong> misi meSveobiT – socializacia),


eguleruli, felicitologiuri (bednierebis SegrZneba ojaxSi)<br />

gaZlierebis xarjze. zemoT aRniSnuli gulisxmobs ojaxisadmi<br />

yuradRebis mkveTr zr<strong>da</strong>s aRzrdis yvela socialuri institutis,<br />

pirvel rigSi ki, skolis mxri<strong>da</strong>n. aucilebelia gar<strong>da</strong>iqmnas skolis<br />

ojaxTan muSaobis organizaciuli formebi, pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

xelmZRvanelobis stili, Camoyalibdes partnioruli urTierTobebi<br />

ojaxsa <strong>da</strong> skolas Soris.<br />

skolis pe<strong>da</strong>gogTa wignierebis <strong>da</strong> mSobelTa kulturis amaRleba<br />

upirveles yovlisa ukavSirdeba bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis<br />

aRzrdis, ubedur SemTxvevebSi maTi nebisyofisa <strong>da</strong> xasiaTis<br />

ganmtkicebis, cxovrebiseul siZneleebTan Sexvedrisas swori<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis unars, TviTaRzrdis stimulirebis<br />

problemebs. skolam <strong>da</strong> mSoblebma un<strong>da</strong> aswavlon mozardebs aqtiurad<br />

moawyon TavianTi cxovreba, igrZnon saqmianobis moTxovnileba <strong>da</strong><br />

mSobelTa <strong>da</strong> ojaxis wevrTa moralur-fsiqologiuri mxar<strong>da</strong>Wera,<br />

risTvisac ojaxSi un<strong>da</strong> moxdes socialuri urTierTobebis<br />

rekonstruqcia.<br />

ojaxi warmoadgens pirovnebis Camoyalibebis umniSvnelovanes<br />

garemos <strong>da</strong> aRzrdis umTavres instituts. Rrma specifikurobis gamo<br />

ojaxis zemoqmedeba bavSvze aris normaluri aRzrdis aucilebeli<br />

faqtori.<br />

ojaxi uzrunvelyofs a<strong>da</strong>mianis fizikur, gonebriv <strong>da</strong> emociur<br />

ganviTarebas. did rols TamaSobs bavSvis cxovrebaSi ukve misi<br />

adreuli asaki<strong>da</strong>n. es gavlena bavSvobis, skolamdel <strong>da</strong> saskolo<br />

asakSi wamyvania, Tumca ara erTaderTi.<br />

profesori f. a. mustaeva `socialuri pedgogikis safuZvlebSi”<br />

(pe<strong>da</strong>gogiuri umaRlesi saswavleblebis studentebisaTvis (2001 w.) ase<br />

xsnis ojaxuri aRzrdis aucileblobas:<br />

1. ojaxuri aRzr<strong>da</strong> ufro emociuria Tavisi xasiaTiT, vidre<br />

nebismieri sxva aRzr<strong>da</strong>, vinai<strong>da</strong>n mis `gamtars” warmoadgens


mSoblebis siyvaruli bavSvebisadmi <strong>da</strong> bavSvis sapasuxo<br />

grZnobebi (erTguleba, ndoba).<br />

2. bavSvi, gansakuTrebiT adreul asakSi, yvelaze metad<br />

ganwyobilia ojaxis zemoqmedebisTvis, vidre nebismier sxva<br />

zemoqmedebisTvis.<br />

3. warmoadgens ra Tavisebur socialur mikrokosms, ojaxi<br />

Tan<strong>da</strong>TanobiT aziarebs bavSvs socialur cxovrebas <strong>da</strong><br />

etapobrivad ufarTovebs mas mxedvelobis ares gamocdilebis<br />

<strong>da</strong>sagroveblad.<br />

4. amasTanave ojaxi ara erTsaxovani, aramed diferencirebuli<br />

socialuri jgufia, romelic warmodgenilia sxva<strong>da</strong>sxva<br />

asakobrivi, sqesobrivi, zog SemTxvevaSi ki, profesiuli<br />

`qvesistemebi”. es aZlevs bavSvs saSualebas, aqtiurad<br />

gamoavlinos Tavisi emociuri <strong>da</strong> inteleqtualuri<br />

SesaZleblobebi <strong>da</strong> moaxdinos maTi swrafi realizeba (120).<br />

rodesac saubaria ojaxur aRzr<strong>da</strong>ze, ar SeiZleba<br />

SemovifargoloT mxolod mSoblebiT. xSirad ojaxis wevrebi, sxva<br />

ufrosebic arian (deidebi, mamidebi, biZebi, bebiebi, papebi, ufrosi debi<br />

<strong>da</strong> Zmebi). un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT uaxloesi garemocvac: mezoblebi,<br />

stumrebi, ezo.<br />

maTi qceva, <strong>da</strong>mokidebuleba <strong>bavSvebsa</strong> <strong>da</strong> mozardebis mimarT<br />

mniSvnelovani faqtoria bavSvebis aRzrdisa <strong>da</strong> ganviTarebisaTvis maTi<br />

momvali sicocxlisunarianobis CamoyalibebisaTvis.<br />

ojaxis struqturuli an fsiqologiuri deformacia xels uSlis<br />

bavSvis pirovnebis ganviTarebas. Tu pirveli <strong>da</strong>kavSirebulia ojaxis<br />

erTianobis <strong>da</strong>SlasTan (erT-erTi mSoblis aryofna, ojaxi<strong>da</strong>n wasvla –<br />

e.w. arasruli ojaxi), meore ukavSirdeba pirovnebaTaSorisi<br />

urTierTobis sistemis rRvevas, uaryofiTi faseulobebis sistemas,<br />

socialur ganwyobebs, arasakmaris mzrunvelobas <strong>da</strong> kontrols,<br />

bavSvebis saqmianobisadmi interesis klebas, uyuradRebobas bavSvis<br />

emociebisa <strong>da</strong> gatacebisadmi, emociur gandgomas, mkacr urTierTobas.


`avtoritaruli <strong>da</strong>Trgunvis Sedegia bavSvis cruoba, simx<strong>da</strong>le <strong>da</strong><br />

sisastike. <strong>da</strong>Sinebuli, gawamebuli, bavSvebi potenciurad arafris<br />

maqnisi a<strong>da</strong>mianebi, romelnic mTeli cxovreba Surs iZeben <strong>da</strong>Trgunuli<br />

bavSvobisaTvis.<br />

filip raisma gansazRvra ojaxuri aRzrdis oTxi stili:<br />

avtokratiuli, avtoritetuli <strong>da</strong> amave dros demokratiuli,<br />

liberaluri <strong>da</strong> qaoturi.<br />

avtokratuli – roca yvela ga<strong>da</strong>wyvetilebas bavSvis magivrad<br />

iReben mSoblebi:<br />

avtoritetuli, magram demokratiuli – roca ga<strong>da</strong>wyvetilebas<br />

erTad iReben bavSvebi <strong>da</strong> mSoblebi.<br />

liberaluri – roca ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebisas ga<strong>da</strong>mwyveti<br />

sityva ekuTvnis, rogorc wesi, mozards.<br />

qaoturi – roca marTva araTanmimdevrulia, zogjer<br />

avtokratulia, zogjer demokratiulia, xSirad ki liberaluria:<br />

yvelaze saSiSi, f. raisis azriT avtokratuli stilia, miT<br />

umetes, roca mSoblebi iyeneben <strong>da</strong>sjis an represiul meTodebs (132)<br />

n.v. borodovskaia <strong>da</strong> a.a. reani mSoblebis <strong>da</strong> bavSvebis<br />

urTierTobis stilTa Taviseburebebis ganxilvisas gnsakuTrebul<br />

yuradRebas uTmoben avtoritetul stils <strong>da</strong> mbrZaneblur models (69,<br />

133).<br />

1. mSoblebis avtoritetuli kontroli erwymis bavSvis<br />

survilis u<strong>da</strong>vo mxar<strong>da</strong>Weras, iyos <strong>da</strong>moukidebeli: mSoblebi<br />

ar boWaven bavSvs, magram xeli<strong>da</strong>n wasvlis saSualebasac ar<br />

aZleven. mSoblebi yurad iReben Svilebis azrs, pativs scemen<br />

maT <strong>da</strong>moukideblobas, magram ar eyrdnobian mxolod maTi<br />

survilebs.<br />

2. mbrZaneluri modeli mSoblebis simkacresa <strong>da</strong><br />

aRmzrdelobiT misaReb formad <strong>da</strong>sjas gulisxmobs, mSoblebi<br />

nakleb siTbos iCenen Svilebis mimarT, naklebi TanagrZnobiT<br />

<strong>da</strong> gagebiT ekidebian maT, iSviaTad urTierToben maTTan,


mkacrad akontroleben <strong>da</strong> ar aZleven sakuTari azris<br />

gamoTqmis saSualebas.<br />

a.i. ancupovi, a.i. Sipilovi konfliqtebis problemis Seswavlisas<br />

mSoblebis <strong>da</strong> Svilebis konfliqtTa fsiqologiur faqtorebad<br />

Si<strong>da</strong>ojaxuri urTierTobis harmoniul <strong>da</strong> disharmoniul tipebs<br />

miiCneven (55).<br />

harmoniul ojaxSi myardeba moZravi wonasworoba, rodesc<br />

vlindeba ojaxis yoveli wevris fsiqologiuri roli,<br />

Camoyalibebulia ojaxuri `Cven”, ojaxis wevrebs SeuZliaT<br />

winaaRmdegobebis <strong>da</strong>Zleva, mSoblebi iziareben Svilebis interesebs,<br />

bavSvebi ki uziareben maT sakuTar azrebs.<br />

disharmoniul ojaxSi Warbobs col-qmars Soris negatiuri<br />

xasiaTis urTierToba, rac gamoixateba konfliqtebiT; fsiqologiur<br />

<strong>da</strong>Zabuloba aseT ojaxSi zrdis tendenciiT xasiaTdeba, romelic<br />

nervotikul reaqciis zRvars aRwevs. bavSvebs uCndebaT mudmivi<br />

<strong>da</strong>Zabulobis SegrZneba (55).<br />

yvelaze did saSiSroebas bavSvebze, negatiuri zemoqmedebis<br />

mxriv, warmoadgenen kriminalur-amoraluri ojaxebi. bavSvebis<br />

sicicxle aseT ojaxebSi sastiki mopyrobis, mSoblebis<br />

aRviraxsnilobis, bavSvebze elementaruli zrunvis ararsebobis gamo,<br />

yovelTvis safrTxeSia. xSirad aseTi bavSvebi garbian ojaxi<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

mawanwalebi an borotmoqmedebi xdebian.<br />

sabWoTa pe<strong>da</strong>gogiur mecnierebaSi gamoricxuli iyo ojaxSi,<br />

skolaSi <strong>da</strong> sxva aRmzrdelobiT-saganmanaTleblo institutebSi<br />

aRzrdis paternalisturi totaluri meTodebis Seswavla.<br />

interesis ararseboba amgvari problematikis mimarT<br />

ganpirobebuli iyo a<strong>da</strong>mianis uflebebisa <strong>da</strong> misi umTavresi<br />

debulebebis - bavSvis uflebebis arasakmarisi gaazrebiT.<br />

gerontokratiulad orientirebuli sabWoTa sazogadoeba ganixilav<strong>da</strong><br />

axalgazrdobas, rogorc socializaciis masalas <strong>da</strong> ar uSveb<strong>da</strong> am<br />

socialur-demografiul jgufSi aqtiur subieqtur sawyiss.


mozrdilTa <strong>da</strong> mozardTa statusebis asimetriuloba qmni<strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>ulaxav bariers, romelic gulisxmobs asakis miuxe<strong>da</strong>vad Rirsebis<br />

uflebis Tanasworobis aRiarebas.<br />

bavSvebis mimarT Zaladoba, araswori mopyroba <strong>da</strong> sxva<br />

am<strong>da</strong>gvari problemebi saqarTveloSi nakleba<strong>da</strong>a Seswavlili. Tumca,<br />

cxovrebis maRali stan<strong>da</strong>rtebi, romelic arsebob<strong>da</strong> sazogadoebaSi, ar<br />

uSveb<strong>da</strong> am<strong>da</strong>gvar <strong>da</strong>mokidebulebas mozardi Taobis mimarT. amasTan,<br />

tradiciulad Tvlidnen, rom socializacia <strong>da</strong> urTierToba qarTul<br />

garemoSi yovelTvis gamoirCeo<strong>da</strong> liberalizmiT, Zlierad gamoxatuli<br />

siyvaruliT Svilebisadmi.<br />

cxovrebis donis, Sesabamisad, mSobelTa fsiqofizikur<br />

statusis <strong>da</strong>qveiTebam SeiZleba gamoiwvios Zaladoba Svilebze.<br />

mxedvelobaSia saerTo kulturuli krizisi saqarTveloSi,<br />

romelic gamoixateba Zaladobis kultis <strong>da</strong>nergviT; cxadia, saerTo<br />

kulturuli krizisi xels uwyobs agresiis gamovlenas Si<strong>da</strong> ojaxur<br />

urTierTobebSic.<br />

saqarTveloSi ,,gaero’’-s bavSvTa uflebebis <strong>da</strong>cvis komitetis<br />

rekomen<strong>da</strong>ciiT Catar<strong>da</strong> bavSvebze sastiki mopyrobisa <strong>da</strong> Zaladobis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva formaTa <strong>da</strong> sastiki mopyrobis kvleva.<br />

AaRniSnuli gamokvleva gansakuTrebul aqtualobas iZens dRes,<br />

qveyanaSi Rrma socialur-ekonomikuri krizisis arsebobis gamo,<br />

romelsac ar SeeZlo ar emoqme<strong>da</strong> iseTi sazogadoebrivi institutebis<br />

mdgomareobaze, rogoricaa ojaxi <strong>da</strong> skola. agresiis zr<strong>da</strong><br />

sazogadoebaSi iwvevs <strong>da</strong>Zabulobis <strong>da</strong> konfliqturobis momatebas<br />

zemoT <strong>da</strong>saxelebul sferoebSic.<br />

kvlevis sagani gaxlavT Zaladoba, sastiki mopyroba; bavSvebis<br />

mimarT ufrosebisagan ojaxsa Tu institucionalur <strong>da</strong>wesebulebebSi<br />

(skola, wreebi, sportuli seqcia <strong>da</strong> sxv.), sacxovrebel adgilebSi<br />

fizikuri an fsiqikuri zemoqmedeba.


Zaladobis zogierT saxes aqvs <strong>da</strong>sjis (fizikuri an<br />

fsiqologiuri <strong>da</strong>sja), kulturuli <strong>da</strong> socialuri konteqstiT<br />

ganpirobebuli bavSvebSi e.w. disciplinis Canergvis forma.<br />

funqcionaluri Zaladoba bavSvze gulisxmobs kompensaciis,<br />

waxalisebis <strong>da</strong> reabilitaciis meqanizmebis arsebobas. mas aqvs<br />

instrumentuli xasiaTi, e.i. misi gamoyeneba ganpirobebulia naTlad<br />

formulirebul <strong>da</strong> faseulobiT aspeqtze. magaliTad, de<strong>da</strong>s SeuZlia<br />

regularulad gamoiyenos Zaladobis esa Tu is forma, magram <strong>da</strong>rCes<br />

mTavar, zogjer ki erTaderT pirad, romelic zrunavs Svilze. bavSvi,<br />

romelic xdeba Zaladobis obieqti, un<strong>da</strong> gaacnobieros aseTi<br />

mopyrobis mizezi.<br />

<strong>da</strong>sja iqceva cud mipyrobad, kargavs funqcionalurobas, Tu mas<br />

aqvs afeqtis xasiaTi, e.i. ara aqvs naTlad Camoyalibebuli mizani. aseT<br />

SemTxvevaSi bavSvi ver igebs aseTi mopyrobis mizezs.<br />

kvlevis dros gamoyenebuli iyo raodenobiTi meTodebi<br />

struqturuli intervius CaTvliT. am mizniT Seiqmna interviuerTa<br />

jgufi, mas Cautar<strong>da</strong> treningi <strong>da</strong> seleqcia. jgufis profesiuli<br />

Semadgenloba moicav<strong>da</strong> sociologebs, fsiqologebs, pe<strong>da</strong>gogebs.<br />

garantirebuli iyo intervius anonimuroba.<br />

kvlevis Sedegad miviReT angariSi, romelSic analizi gaukeT<strong>da</strong><br />

gamokiTxvis Sedegad miRebul informacias.<br />

interviu tardebo<strong>da</strong> respodentTa sacxovrebeli <strong>da</strong> swavlis<br />

adgilis mixedviT. proeqti xorcieldebo<strong>da</strong> 4 Tvis ganmavlobaSi.<br />

kvleva Catar<strong>da</strong> q. TbilisSi, aWaraSi, guriSi, imereTSi, kaxeTSi,<br />

mcxeTaSi, TianeTSi, samegreloSi, zemo svaneTsa <strong>da</strong> mesxeT-javaxeTSi.<br />

kvlevis obieqti iyvnen bavSvebi 6-<strong>da</strong>n 17 wlamde – 4382, aqe<strong>da</strong>n<br />

gogonebi – 2235 (53,2%) biWebi – 2147 (46,8%). maTi saSualo asaki iyo: 5-8<br />

wlis – 29%; 9-11 wlis – 32,5%; 13 wlis – 23,3%; 14 <strong>da</strong> meti wlis – 15,2%<br />

<strong>viqtimur</strong> bavSvebTan sareabilitacio muSaobis mimarTulebaTa<br />

gansazRvrisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania ojaxSi Zaladobisa <strong>da</strong><br />

sisastikis msxverplTa raodenobis gansazRvra.


gamokiTxulTa mesamedi Tvlis, rom maT garemocvaSi arian<br />

megobrebi Tu amxanagebi, romelnic ojaxSi ufrosebis muqaris qveS<br />

izrdebian. respodentTa meoTxedma xazi gausva imas, rom aseTi bavSvi<br />

bevria. <strong>da</strong>narCenebma CaTvales, rom aseTebi cotani arian. nawils<br />

uWir<strong>da</strong>T pasuxis gacema. gogonebis 25% <strong>da</strong> biWebis 28% Tvlis, rom maT<br />

amxanagebSi <strong>da</strong> megobrebSi arian bavSvebi, romlebsac ojaxSi scemen,<br />

xolo meeqvsedma miuTiTa, rom aseTi movlenebi farTo<strong>da</strong>a<br />

gavrcelebuli. xazi un<strong>da</strong> gaesvas, rom gamokiTxulTa meeqvsedis<br />

gancxadebiT, ojaxSi bavSvebTan sastiki mopyrobis faqtebi ar<br />

SeiZleba gaxdes sajaro ganxilvis sagani.<br />

gogonebis 61%-ma <strong>da</strong> biWebis 64%-ma ganacxa<strong>da</strong>, rom maT azrs<br />

ojaxSi ar uweven angariSs; mizezad ufro xSirad saxeldeba:<br />

`ufrosebi ar Tvlian amas saWirod” an `ver iTvaliswineben Cems azrs<br />

materialuri siZneleebis gamo”. sami meoTxedi Tvlis, rom maTTan<br />

aseTi mopyroba sakmaod iSviaTia.<br />

im mizezTa Soris, ris ,gamoc mSoblebs ar mihyavT Svilebi<br />

eqimTan’’, `mSobelTa mouclelobis” <strong>da</strong> `mZime materialuri<br />

mdgomareobis” gar<strong>da</strong> figurirebs kidev `ojaxis sxva wevrTa<br />

avadmyofoba”. yvelaze metad TviTkritikulni arian respodentebi,<br />

romelnic miuTiTeben maTi akademiuri moswrebis mimarT interesis<br />

uqonlobas mSoblebis mxri<strong>da</strong>n (40% im bavSvebisa yovel qvemaxiSvi,<br />

vinc aRniSna cudi zrunvis es saxeoba). aRniSnuli mizezi aRmoCn<strong>da</strong><br />

gacilebiT safuZvliani, vidre `mSoblebis moucleloba”.<br />

gansakuTrebuli gansxvaveba gogonebs <strong>da</strong> biWebs Soris,<br />

romlebmac cudi zrunvis esa Tu is mizezi <strong>da</strong>asaxeles, ar aRiniSna.<br />

sagrZnoblad .liderobs pirveli ori pozicia, <strong>da</strong>narCenebma <strong>da</strong>agroves<br />

procentebis <strong>da</strong>axloebiT Tanabari raodenoba, gar<strong>da</strong> erTi punqtisa;<br />

kerZod, `ojaxis wevrebs xSirad ar axsendebaT Cemi <strong>da</strong>badebis dRe”,<br />

romelic sagrZnoblad CamorCeba sxva punqtebs procentuli<br />

maCvenebliT.<br />

garkveuli mravalferovneba Semoaqvs problemis regionalur<br />

aspeqts. mTel masivSi, ara<strong>da</strong>makmayofilebeli zrunvis saxeobaTa


mixedviT yvelaze uaresi (saerTo maCveneblebTan Se<strong>da</strong>rebiT)<br />

mdgomarebaa:<br />

aWaraSi_respodentTa 42% Tvlis, rom isini martoxelad grZnoben<br />

Tavs ojaxSi (28,8% mTeli masivis mixedviT);<br />

qvemo qarTlSi <strong>da</strong> imereTSi gamokiTxulTa TiTqmis 40%<br />

aRniSnavs, rom ojaxSi maT azrs ar uweven angariSs.<br />

samegreloSi respodentTa 21% miuTiTebs, rom isini xSirad<br />

mSivrebi rCebian (9,5% mTeli masivis mixedviT). sxva poziciebis<br />

mixedviT monacemTa Soris didi gansxvaveba ar aRiniSneba.<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, rom kaxeTSi (50%) <strong>da</strong> aWaraSi (42,5%) sagrZnoblad meti<br />

gogonaa, romelTac miuTiTes ra cudi zrunvis ama Tu im saxeobis<br />

arsebvobaze, aRniSnes, rom ojxSi Tavs martoxelad grZnoben (28%<br />

mTeli qveynis mixedviT);<br />

qve<strong>da</strong> qarTlSi respodenti gogonebis 37%-ma ganacxa<strong>da</strong>, rom maT<br />

azrs ojaxSi ar iTvaliswineben (25% mTeli qvemasivis mixedviT)<br />

samegreloSi <strong>da</strong> zemo svaneTSi gamokiTxul gogonaTa 22,4%-ma<br />

SeniSna, rom xSirad arian mSivrebi (10,2% mTeli qvemasivis mixedviT)<br />

<strong>da</strong> a.S.<br />

biWebSi gamoikveTa Semdegi mdgomareoba:<br />

aWaraSi biWebis 41%-ma miuTiTa ra cudi zrunvis ama Tu im<br />

saxeobis arsebobaze, aRniSna, rom ojaxSi Tavs martoxelad grZnobs<br />

(25,6% mTeli qvemasivis mixedviT);<br />

aWaraSi gamokiTxuli biWebis 19% Tvlis, rom mSoblebs ar<br />

ainteresebs maTi akademiuri moswreba (8,4% mTeli qvemasivis mixedviT)<br />

<strong>da</strong> sxv.<br />

skola. erT-erTi mTavari adgili saganmnaTleblo –<br />

aRmzrdelobiT institutTa Soris ukavia skolas. amotom `konvencia<br />

bavSvis uflebebze” did yuradRebas uTmobs ganaTlebas <strong>da</strong> erT-erT<br />

mniSvnelovan prioritetad Tvlis <strong>cxovrebiseuli</strong> <strong>unarCvevebis</strong><br />

<strong>formireba</strong>Si.


sajaro skola warmoadgens aRmzrdelobiT-saganmanaTleblo<br />

<strong>da</strong>wesebulebas, romelic zemoqmedebs moswavleTa cxovelqmediTobaze<br />

rogorc saswavlo, ise Tavisufali urTierTobis procesSi, xels<br />

uwyobs bavSvebSi optimizmis grZnobis SenarCunebas. skola amkvidrebs<br />

bavSvebTan urTierTobaSi demokratiul stils.<br />

skola un<strong>da</strong> Camoyalibdes Ria socialur-pe<strong>da</strong>gogiur sistemad,<br />

sa<strong>da</strong>c xdeba mSobelTa pe<strong>da</strong>gogiuri codnis <strong>da</strong> kulturis amaRleba,<br />

bavSvTa <strong>da</strong> mSobelTa sazogadoebriv-kulturuli saqmianobis<br />

organizeba <strong>da</strong> maTi Tavisufali drois <strong>da</strong>gegmva. amasTan<br />

saganmanaTleblo muSaobas mSoblebTan un<strong>da</strong> hqondes praqtikuli<br />

mimarTuleba. MmSobelTa pe<strong>da</strong>gogiuri codnis amaRlebis meTodebi,<br />

rogorc wesi, un<strong>da</strong> iyos: leqcia-saubrebi, saqmiani TamaSebi, disputebi,<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri situaciebis gaTamaSeba, ojaxuri aRzrdis gamocdilebis<br />

gacvla; formebi – individualuri, jgufuri.<br />

skolas aqvs unikaluri SesaZlebloba, <strong>da</strong>ixsnas bavSvebi<br />

martoobisagan, gamoumuSaos rwmena sakuTar ZalebSi; Camouyalibos<br />

TviTSefasebis unari, romelic aucilebelia srulfasovani<br />

TviTrealizaciisaTvis, konkretuli pirovnebis TviTganviTarebisaTvis,<br />

misi TviTaqtualizebisa <strong>da</strong> sazogadoebisaTvis sasurveli<br />

mimarTulebiT TviTaRzrdis warmarTvisaTvis.<br />

skola unergavs bavSvebs zneobrivi aRzrdis umniSvnelovanes<br />

komponents-socialuri pasuxismgeblobis grZnobas. <strong>da</strong> bolos,<br />

ganaTleba aris ara mxolod a<strong>da</strong>mianis erT-erTi ZiriTadi ufleba,<br />

aramed misi namdvili `Tav<strong>da</strong>cvis saSualeba”.<br />

skolaSi maRali akademiuri moswreba pirveli nabijia<br />

normaluri cxovrebisa <strong>da</strong> misi stabilurobis aRdgenisaTvis.<br />

quCaSi, ezoSi bavSvebi advilad SeiZleba gaxdnen fizikuri,<br />

fsiqikuri, seqsualuri Zaladobis msxverplni. skola aSorebs quCas <strong>da</strong><br />

icavs maT aRniSnuli saSiSroebisagan. mozardebs esaWiroebaT ara<br />

marto mecnierul-teqnikuri codnis SeZena skolaSi <strong>da</strong> niWis<br />

ganviTareba, aramed cxovrebisaTvis mniSvnelovani <strong>da</strong> aucilebeli


unar-CvevaTa gamomuSaveba. aseTia upirvelesad Sromis Cvevebi,<br />

ramdena<strong>da</strong>c, Sroma warmoadgens a<strong>da</strong>mianis saqmianobis erT-erT<br />

umniSvnelovanes elements, romelic gansazRvravs mis<br />

sicocxlisunarianobas. skolaSi yoveldRiuri swavla bavSvisTvis<br />

Sromis adekvaturi procesia.<br />

skolamitovebuli bavSvi rCeba ara marto ganaTlebis, aramed im<br />

aucilebeli <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aTvisebis gareSe, romlebic<br />

swavlis procesSi TanatolebTan urTierTobis Sedegad Cndeba. aseTi<br />

bavSvis cxovrebaSi amoikveTa asakis Sesatyvisi ganviTarebis<br />

mniSvnelovani komponenti <strong>da</strong> bavSvi, erTgvarad, ormagi fsiqologiuri<br />

<strong>da</strong>tvirTvis (zegavlenis) qveS moeqca. igi fiziologiurad (asakiT)<br />

bavSvia <strong>da</strong> misi emociur-fsiqologiuri statusi moiTxovs Sesabamis<br />

garemos, romelic gulisxmobs: TanatolebTan TamaSs, garTobas,<br />

swavlas, azrTa gaziarebas, kamaTs, Cxubs, megobrobas <strong>da</strong> a.S. am<br />

urTierTobaSi bavSvi izrdeba <strong>da</strong> iwvrTneba ara marto TanatolebTan<br />

erTad, aramed maTi zegavleniTac. bavSvebi erTmaneTis xasiaTisa <strong>da</strong><br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebazec axdenen zegavlenas.<br />

skolas naadrevad Camocilebuli <strong>da</strong> SromaSi CarTuli bavSvi<br />

erTbaSad xvdeba sruliad gansxvavebul garemoSi, sa<strong>da</strong>c mas uwevs<br />

Tavisi asakisaTvis Seusabamo saqmianoba <strong>da</strong> imavdroulad, umetes<br />

SemTxvevaSi, _ metoqeoba zr<strong>da</strong>srul a<strong>da</strong>mianebTan. mkacri realoba<br />

bavSvs aiZulebs, aiTvisos asakisTvis Seuferebeli <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

unar-Cvevebi, rac mis bavSvur fsiqologiaze mniSvnelovan zewolas<br />

niSnavs. bavSvi erTdroulad ormagi cxovrebiT cxovrobs _ bavSvisa<br />

<strong>da</strong> zr<strong>da</strong>sruli a<strong>da</strong>mianis cxovrebiT, romelic, Cveni azriT, ufro<br />

xels uSlis mas a<strong>da</strong>mianebTan, TanatolebTanac <strong>da</strong> didebTanac,<br />

urTierTobis dros.<br />

bavSvi Tavis ganviTarebaSi TiTqos axteba did monakveTs, im<br />

monakveTs, romelic aucilebelia <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis<br />

CamoyalibebisaTvis. am unar-Cvevebamde normalur viTarebaSi igi un<strong>da</strong><br />

mivides Tan<strong>da</strong>TanobiT, evoluciis gziT. skolis mitoveba <strong>da</strong><br />

zr<strong>da</strong>srul a<strong>da</strong>mianebTan SromiTi konkurencia mas iaZulebs, eZebos<br />

axali gzebi ga<strong>da</strong>sarCenad. raki mas, Tavisi zr<strong>da</strong>sruli


konkurentebisagan gansxvavebiT, ar gaaCnia <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

gamocdileba, Tavis ga<strong>da</strong>sarCenad xSirad uxdeba sxva, xSir<br />

SemTxvevaSi, arazneobrivi saSualebebis gamoyeneba: sicrue,<br />

TvalTmaqcoba, qurdoba/sxva kriminaluri qmedebebi <strong>da</strong> sxv.<br />

zneobrivi degra<strong>da</strong>ciis xarisxi <strong>da</strong>mokidebulia bavSvis<br />

nebisyofasa <strong>da</strong> im garemoze, sa<strong>da</strong>c mas uwevs cxovreba <strong>da</strong> Sroma.<br />

mniSvneloba aqvs, agreTve imasac, Tu ra asaki<strong>da</strong>n gamoeTiSa igi<br />

skolas. normalur ojaxur garemoSi Zlieri nebisyofis bavSvi ufro<br />

amtani xdeba <strong>cxovrebiseuli</strong> winaaRmdegobebisadmi. igi Tavisi asakis<br />

bavSvebTan Se<strong>da</strong>rebiT ufro <strong>da</strong>moukidebelia, magram naklebad<br />

ganaTlebuli, rac sabolood amuxruWebs misi pirovnuli ganviTarebis<br />

process. droTa ganmavlobaSi, asakis momatebasTan erTad, igi<br />

CamorCeba Tanatolebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukideblobis am upiratesobas hkargavs.<br />

bavSvs, romelsac ar hyavs araTu patroni <strong>da</strong> mzrunveli, aramed<br />

Tun<strong>da</strong>c rCevis mimcemi, <strong>da</strong> romelic martodmarto rCeba sakuTari<br />

problemebis winaSe, gansakuTrebiT uWirs Tavis ga<strong>da</strong>rCena. igi ver<br />

erkveva sazogadoebriv faseulobebSi, Tavs irCens an maTxovrobiT, an<br />

wvrilmani vaWrobiT. aseTi bavSvebis arcTu umniSvnelo nawili xvdeba<br />

mavne zegavlenis qveS <strong>da</strong> droTa ganmavlobaSi isini iwyeben qurdobas,<br />

xdebian alkoholistebi <strong>da</strong> toqsikomanebi. cxovrebis wesi<br />

gansazRvravs maTSi unar-Cvevebis Camoyalibebas, radgan skolisa <strong>da</strong><br />

ojaxis adgils ikavebs quCa Tavisi wesebiTa <strong>da</strong> tradiciebiT.<br />

socialurad <strong>da</strong>ucveli bavSvebi, romlebic sxva<strong>da</strong>sxva mizezis<br />

gamo aRmoCndnen quCaSi, TavianTi socialuri statusiT miekuTvnebian<br />

e.w. <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis kategorias.<br />

krizisuli social-ekonomikuri viTareba uaryofiTad aisaxa<br />

saswavlo-aRmzrdelobiT procesze. pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong>balma anazRaurebam,<br />

xelfasebis permanentulma <strong>da</strong>gvianebebma mkveTrad <strong>da</strong>swia am<br />

keTilSobiluri profesiisadmi interesi. ekonomiuri gaWirveba<br />

maswavlebels aiZuleb<strong>da</strong> ZiriTad profesiisTvis ufro<br />

maRalanazRaurebadi profesia SeeTavsebina. ekonomikuri gaWirveba<br />

pe<strong>da</strong>gogebs bavSvebis TvalSi erTgvarad pativiscemas ukargav<strong>da</strong>.<br />

Yyovelive amas ar SeeZlo ar emoqme<strong>da</strong> skolaSi novaciebis <strong>da</strong>nergvis,


avSvebTan klasgareSe aRmzrdelobiTi muSaobis Catarebis<br />

motivaciaze.<br />

2002 wlisaTvis wera-kiTxvis ucodinari iyo 15-<strong>da</strong>n 18 wlamde asakis<br />

391 qali <strong>da</strong> 245 vaJi (41).<br />

2005 wels maswavlebelTa minimaluri xelfasi 115 laramde<br />

gaizar<strong>da</strong>, SemdegSi ki 200 lars miaRwia, Tumca cxovrebis realiebis<br />

gaTvaliswinebiT, es mainc ar SeiZleba CaiTvalos maswavlebelTa<br />

Sromis Rirseul anazRaurebad (31).<br />

skolaSi swavlis donis sazianod imoqme<strong>da</strong> saxelmZRvaneloTa<br />

maRalma fasma. saxelmZRvaneloTa kompleqtis fasi orjer aRemateba<br />

mSoblis saSualo Tviur xelfass. Sedegad Semcir<strong>da</strong> moswavleTa<br />

raodenoba, <strong>da</strong>qveiT<strong>da</strong> swavlebis xarisxi.<br />

maswavlebelTa garkveuli nawili gaRizianebuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>bneulia<br />

socialur-ekonomikuri <strong>da</strong> politikuri cvlilebebis gamo. nacvlad<br />

imisa, rom gamoavlinon gansakuTrebiT humanuri <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

bavSvebisadmi, zog SemTxvevaSi mimarTaven Zaladobas, raTa ganmuxton<br />

TavianTi uaryofiTi emociebi.<br />

yvela a<strong>da</strong>mians, maT Soris pe<strong>da</strong>gogs, vinc pasuxismgebelia<br />

bavSvebis aRzr<strong>da</strong>ze, esaWiroeba ganaTleba bavSvis emociur<br />

ganviTarebaze fsiqologiuri Zaladobis zegavlenis SedegebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT (31).<br />

§6 <strong>viqtimur</strong>i bavSvebi, socialuri pirobebis msxverplni<br />

gasuli saukunis 40-ian wlebi<strong>da</strong>n pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong> fsiqologTa<br />

yuradReba miipyro im negatiuri Sedegebis Seswavlam, romelic Tan<br />

sdevs a<strong>da</strong>mianze sxva<strong>da</strong>sxva saxis travmis gamomwvevi SemTxvevebis<br />

zegavlenas, stresebs (avariebi, katastrofebi, Zaladoba <strong>da</strong> sxv.);<br />

seriozuli muSaoba <strong>da</strong>iwyo stresTa <strong>da</strong> tramvaTa Sedegebis<br />

diagnostirebasa <strong>da</strong> mis koreqciasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. droTa


ganmavlobaSi aucilebeli gax<strong>da</strong> codnis <strong>da</strong> mecnierebis Se<strong>da</strong>rebiT<br />

<strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong>rgis – socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri viqtimologiis Seqmna.<br />

socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri viqtimologia (laT. “viqtime” – msxverpli<br />

<strong>da</strong> berZ. “logos” – swavleba) socialuri pe<strong>da</strong>gogikis Semadgeneli<br />

nawilia, romelSic disciplinaTSoris doneze Seiswavleba<br />

fsiqologiuri, fizikuri, socialuri defeqtebis <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xrebis<br />

koreqcia, romelTa gamo a<strong>da</strong>miani xdeba socializaciis araxelsayreli<br />

pirobebis msxverpli.<br />

viqtimizeba erTi mxriv aris procesi <strong>da</strong> meore mxriv, a<strong>da</strong>mianis<br />

an a<strong>da</strong>mianTa jgufis ama Tu im araxelsayreli pirobebis gamo<br />

msxverplad qcevis Sedegi. <strong>viqtimur</strong>oba – a<strong>da</strong>mianis midrekilebaa<br />

gaxdes sxva<strong>da</strong>sxva garemoebebis msxverpli. maT ricxvSi arian bavSvebi,<br />

mozardebi, axalgazrdebi fsiqosomaturi defeqtebiT <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xrebiT,<br />

oblebi <strong>da</strong> bavSvTa is kategoriebi, romlebic imyofebian saxelmwifos<br />

an sazogadoebrivi organizaciebis kmayofaze, agreTve mozardebi,<br />

axalgazrdebi mosazRvre fsiqiuri mdgomareobiT <strong>da</strong> xasiaTis<br />

aqcentuaciebiT, migrantTa Svilebi (119).<br />

socializaciis araxelsayreli pirobebis msxverplTa yvelaze<br />

<strong>da</strong>ucveli kategoria, romelsac esaWiroeba gansakuTrebuli yuradReba<br />

<strong>da</strong> mzrunveloba masSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aRzrdis mizniT,<br />

arian miusafari <strong>da</strong> mzrunvelobas moklebuli bavSvebi, quCis bavSvebi.<br />

quCis bavSvebi<br />

quCis <strong>da</strong> sxva maRali riskis jgufis bavSvebi arian<br />

mzrunvelobas moklebulebi bavSvebi <strong>da</strong>ucveli, Raribi <strong>da</strong><br />

arastabiluri ojaxebi<strong>da</strong>n an ojaxuri tipis garemo<strong>da</strong>n, romlebic<br />

ganicdian socialur izolacias, qmnian marginalur jgufebs,<br />

cxovroben <strong>da</strong> muSaoben quCebSi, SezRudulad an saerTod xeli ar<br />

miuwvdebaT <strong>da</strong>cvis, janmrTelobis <strong>da</strong> ganaTlebis samsaxurebze <strong>da</strong><br />

imyofebian fizikuri, emociuri <strong>da</strong> fsiqologiuri Zaladobis maRali<br />

riskis qveS.


quCis bavSvebi SeiZleba or kategoriad <strong>da</strong>iyos: `bavSvebi quCaSi~<br />

<strong>da</strong> `quCis bavSvebi~ (27). pirvel kategorias miekuTvnebian isini,<br />

romlebic dRisiT quCaSi muSaoben <strong>da</strong> RamiT saxlSi brundebian, xolo<br />

meore kategorias ekuTvnian isini, romlebic quCaSi mTeli drois<br />

ganmavlobaSi cxovroben. Sesabamisad, termini “quCis bavSvebi” zoga<strong>da</strong>d<br />

moicavs imaT, romlebic cxovroben <strong>da</strong> muSaoben quCaSi mTeli drois<br />

ganmavlobaSi mSoblebTan mcire an yovelgvari kontaqtis gareSe, aseve<br />

isinic, romlebic cxovroben <strong>da</strong> muSaoben dRisiT, xolo RamiT<br />

saxlebSi brundebian.<br />

quCis bavSvebs Soris arian oblebi an mSoblebis mier<br />

mitovebulebi Tu ojaxi<strong>da</strong>n gamoZevebuli bavSvebi. zogierTi maTgani<br />

saxli<strong>da</strong>n gaqceulia. quCa maTTvis ara mxolod samuSao adgili, aramed<br />

saxlicaa (27).<br />

bavSvTa mawanwalobis problema Tan sdevs, upirveles yovlisa,<br />

qveynis did qalaqebs, romlebic iqceva regionebi<strong>da</strong>n Camosuli<br />

upatrono bavSvebis sacxovrebel centrebad. eqspertTa SefasebiT (27),<br />

upatronod <strong>da</strong>tovebul bavSvTa mniSvnelovani nawili internatebis<br />

aRsazrdelebi arian, romlebic sastiki mopyrobis gamo TviTneburad<br />

toveben <strong>da</strong>wesebulebebs.<br />

usaxlkaro bavSvTa umravlesobas warmoadgenen qalaqSi<br />

macxovrebeli bavSvebi. maTi ojaxi<strong>da</strong>n wasvlis mizezebi xdeba sastiki<br />

mopyroba <strong>da</strong> konfliqtebi mSoblebTan, zedmetobis SegrZneba,<br />

naTesavebis uyuradReboba.<br />

ojaxis cxovrebis dezorganizebis pirobebSi irRveva<br />

Camoyalibebuli zneobriv-esTetikuri normebi <strong>da</strong> cxovrebi yai<strong>da</strong>.<br />

Zlierdeba col-qmruli konfliqtebi, usiamovnebebi mSoblebsa <strong>da</strong><br />

Svilebs Soris. Rrmavdeba bavSvebis depresiuli mdgomareoba, rogorc<br />

uflebrivi, moraluri, ekonomikuri <strong>da</strong>ucvelobis Sedegi. siRaribe <strong>da</strong><br />

arasasikeTo fsiqologiuri viTareba ojaxSi <strong>da</strong>mRupvelad moqmedebs<br />

bavSvebis aRzr<strong>da</strong>ze, maT zneobriv <strong>da</strong> fizikur ganviTarebaze.<br />

quCis bavSvebi ga<strong>da</strong>sarCenad an Tavad qmnian ban<strong>da</strong>s, an sxvis<br />

ban<strong>da</strong>Si wevriandebian, sa<strong>da</strong>c hpovebs Tanadgomas <strong>da</strong> Tavs <strong>da</strong>culad


grZnoben. isini narkomanebi an jibis qurdebi xdebian, swavloben<br />

qurdobis sxva<strong>da</strong>sxva xerxs. avtoavariis Sedegad miRebuli sxeulis<br />

<strong>da</strong>zianeba, quCis Cxubebi, gamomZalvelTa <strong>da</strong> policielTa mxri<strong>da</strong>n<br />

Seuracxyofa – ai, im safrTxeTa arasruli sia, romelTa winaSec quCis<br />

bavSvebi aRmoCndebian xolme. isini xSirad xdebian eWvmitanilni, maT<br />

akaveben, apatimreben umciresi <strong>da</strong>naSaulisaTvisac ki. xSirad xdebian,<br />

narkomaniisa <strong>da</strong> sqesobrivi gziT ga<strong>da</strong>mdebi <strong>da</strong>avadebebis msxverplni.<br />

upatrono bavSvTa cxovrebis wesi did zians ayenebs maT<br />

janmrTelobas, fsiqikas, amaxinjebs maT faseulobaTa orientirebas.<br />

rogorc wesi, maT aqvT <strong>da</strong>maxinjebuli warmodgena samyaroze. maTi<br />

codna SezRudulia <strong>da</strong> ar Seefereba asaks, bevrma wera-kiTxvac ar icis<br />

<strong>da</strong> mis swavlas iwyebs mxolod socialur sareabilitacio<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi. upatronod mitovebul bavSvebs axasiaTebT uxeSoba,<br />

agresiuloba. maT ar gaaCniaT TanagrZnobis <strong>da</strong> Tanagancdis unari.<br />

upatrono bavSvTa umravlesobas aReniSneba fsiqiuri moSliloba,<br />

uyuradRebobis gamo garTulebuli qronikuli <strong>da</strong>avadebebi. fsiqiur<br />

<strong>da</strong>Zabvas mihyavs isini nervul Setevamde, narkotikebis gamoyenebamde <strong>da</strong><br />

a.S.<br />

quCaSi gazrdil bavSvebs gamovlili aqvT cxovrebis mkacri<br />

skola. isini Zalauneburad Zalian adre aRweven garkveul calmxriv<br />

simwifes. aseTi bavSvebi did siZneleebs uqmnian bavSvTa saxlebis<br />

personals, moipoveben ra uzarmazar gavlenas iq myof bavSvebze.<br />

sabolood, rogorc wesi, isini garbian bavSvTa saxli<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

ubrundebian quCas. xSirad isini sxvebsac ubiZgeben gaqcevisaken.<br />

quCis bavSvebSi erT-erTi yvelaze gavrcelebuli movlena<br />

toqsikomaniaa, romelic gamowveulia socialuri, fsiqologiuri <strong>da</strong><br />

ojaxuri mizezebiT. gar<strong>da</strong> amisa, toqsikomaniasa <strong>da</strong> arasrulwlovanTa<br />

<strong>da</strong>naSauls Soris arsebobs garkveuli kavSiri. qvemoT CamoTvlilia am<br />

movlenis warmoSobis xelSemwyobi faqtorebi:<br />

� Tanatolebis zewola;<br />

� araadekvaturobis grZnobis <strong>da</strong>Zlevis survili;<br />

� narkomaniis saSiSroebis gaucnobierebloba an bundovani<br />

warmodgena mis Sesaxeb; cnobismoyvareoba;


� a<strong>da</strong>mianis survili, ekuTvnodes raime jgufs;<br />

� a<strong>da</strong>mianis SegrZneba, rom misi aravis esmis;<br />

� Cveulebrivisagan gansxvavebuli situaciis Zieba.<br />

yvelaze metad iyeneben:<br />

� xvelebis wamals;<br />

� webos an gamxsnel nivTierebebs;<br />

� alkoholur sasmelebs;<br />

� sigarets;<br />

� marixuanas;<br />

� amfetamins (Sobus);<br />

� diazepams.<br />

isini ganicdian araadekvaturobis grZnobas <strong>da</strong> sxva<br />

a<strong>da</strong>mianebisagan yuradRebas iTxoven. xSirad mgrZnobiareni arian.<br />

TavianTi namdvili bunebis <strong>da</strong>farvas yovlismcodnis niRbiT cdiloben.<br />

toqsikomanebs axasiaTebT sxvebiT manipulireba, destruqciuli<br />

qceva, agresiuloba <strong>da</strong> sisastike sakuTari Tavis mimarT. toqsikomani<br />

bavSvi gulCaTxrobili, meamboxe, gulcivi, tyuilebis moyvaruli,<br />

eWviani <strong>da</strong> mousvenaria. xSirad toqsikomani quCis bavSvebi niWierebi<br />

arian, magram wamlebis zemoqmedebis Sedegad es Zneli SesamCnevia.<br />

problemebis ga<strong>da</strong>Wris maTTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli stili<br />

problemis arsebobis uaryofa <strong>da</strong> misTvis Tavis arideba. Tu isini<br />

mainc ga<strong>da</strong>wyveten Tvali gausworon situacias, <strong>da</strong>mxmareTa Zebnas<br />

iwyeben. maT ician, rom akrZaluli wamlis miReba janmrTelobas<br />

auaresebs <strong>da</strong> sxva mravali uaryofiTi Sedegi moaqvs, magram<br />

`netarebis” gancdis survili SiSs jabnis.<br />

saWiroa: masobrivi informaciis saSualebebiT farTo<br />

informaciuli muSaobis warmarTva, romelic orientirebuli iqneba<br />

bavSvebis problemebze, jansaRi cxovrebis wesze <strong>da</strong> alkoholis,<br />

Tambaqosa <strong>da</strong> narkotikuli nivTierebebis gamoyenebis <strong>da</strong>mRupveli<br />

Sedegebis demonstrirebasa <strong>da</strong> mosalodneli safrTxeebis prevenciaze.


II Tavi<br />

quCis bavSvebi saqarTveloSi: realuri viTareba <strong>da</strong> maTi<br />

uflebebis <strong>da</strong>cva<br />

$1 problemis socialur-ekonomikuri aspeqtebi<br />

bolo aTwleulSi msoflio sazogadoebis ganviTarebis<br />

globalurma procesebma gamoiwvia radikaluri socialur-ekonomikuri<br />

cvlilebebi. omebi, saerTaSoriso religiuri Tu regionaluri<br />

eTnikuri konfliqtebi, teraqtebis Sedegad a<strong>da</strong>mianTa masobrivi<br />

<strong>da</strong>Rupva <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa masobrivi mkvlelobebis sxva<strong>da</strong>sxva formebi<br />

seriozuli safrTxis winaSe ayenebs kacobriobis ganviTarebas.<br />

SeiaraRebuli konfliqtebis Sedegad moklulia or milionze meti<br />

bavSvi, eqvs milionze meti <strong>da</strong>iWra, xolo TerTmet milionze meti<br />

<strong>da</strong>obl<strong>da</strong> (128)


1989 wli<strong>da</strong>n moyolebuli SeiaraRebuli konfliqtebi mox<strong>da</strong><br />

ganviTarebis ,,gar<strong>da</strong>maval periodSi myof 27 qveynis, <strong>da</strong>axloebiT,<br />

mesamedSi. maT ricxvs miekuTvneba somxeTi, azerbaijani, centraluri<br />

aziis qveynebi, moldova, tajikeTi, ruseTis federacia, CrdiloeT<br />

kavkasia, yofili iugoslavia (82)<br />

Kkonfliqtebis <strong>da</strong>mTavrebis <strong>da</strong>mangreveli Sedegebi naTlad Cans<br />

samuSao adgilebis naklebobis <strong>da</strong> <strong>da</strong>ngreuli socialuri<br />

infrastruqturis saxiT (sacxovreblebis <strong>da</strong> skolebis CaTvliT).<br />

saqarTveloc ver ga<strong>da</strong>urCa am anTropologiur katastrofas. 1990<br />

wli<strong>da</strong>n dRemde saqarTvelom ga<strong>da</strong>itana eTnokonfliqtebi afxazeTsa <strong>da</strong><br />

samaCabloSi, samoqalaqo omi, bolos 2008 wlis agvistoSi omi<br />

ruseTTan. yovelive amis Sedegad mravali aseuli a<strong>da</strong>miani iZulebuli<br />

gax<strong>da</strong> <strong>da</strong>etovebina mSobliuri kera. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom dro<strong>da</strong>dro<br />

dgebo<strong>da</strong> xerxdebo<strong>da</strong> situaciis garkveulwilad <strong>da</strong>regulireba, magram<br />

politikuri stabiluroba dRemde miuRwevelia.<br />

Tanamedrove msoflio krizisma, saqarTvelos ekonomikaSi, iseve,<br />

rogorc msoflios bevr qveyanaSi, mkveTrad gamoxatuli uaryofiTi<br />

tendenciebi gamoavlina. aman Taviseburi <strong>da</strong>Ri <strong>da</strong>asva qveyanaSi<br />

mimdinare ekonomikur procesebs. kidev ufro gauares<strong>da</strong> cxovrebis<br />

done. inflaciis zrdis tempma, farTo moxmarebis saqonelze fasebis<br />

gaumarTlebelma zr<strong>da</strong>m, laris msyidvelobiTunarianobis Semcirebam<br />

valutasTan mimarTebaSi, moTxovna-mowodebas Soris disbalansis<br />

gamovlenam, Semosavlebsa <strong>da</strong> xarjebs Soris disproporciam kidev<br />

ufro gaamwvava siRaribe.<br />

statistikis saxelmwifo departamentis monacemebiT, umuSevrobis<br />

done 2007 wlisTvis iyo 14,9%, Tumca, im a<strong>da</strong>mianTa raodenoba,<br />

romlebic TavianT Tavs umuSevarTa «kategorias» miakuTvneben,<br />

axlosaa 30%-Tan (34).<br />

2008 wels fasebis saerTo donem mkveTrad moimata <strong>da</strong> wliurad<br />

Seadgina 12,3%. 25-30%-iT gaizar<strong>da</strong> fasebi sayovelTao moxmarebis iseTi<br />

produqciaze, rogoricaa medikamentebi.


2008 wels inflaciis donem 3,4%-s miaRwia. saqarTvelos sagareo<br />

vali 1992-2008 wlebSi 78,7 mln dolari<strong>da</strong>n 2495 mln dolaramde<br />

gaizar<strong>da</strong>. ukanaskneli (2008 wlis) monacemebiT saqarTveloSi siRaribis<br />

donem saarsebo minimumis mimarT 37% Seadgina. saqarTvelos<br />

mosaxleobis 10%-ze naklebi aris mdi<strong>da</strong>ri <strong>da</strong> am raodenobis klebis<br />

tendencia aSkaraa (34).<br />

warmoqmnili situacia pirvel rigSi uaryofiTad aisaxa bavSvebisa<br />

<strong>da</strong> mozardebis cxovrebaze.<br />

,,gaeros” bavSvis uflebaTa konvenciis me-7 muxlis Tanaxmad,<br />

axalSobilis registracia miCneulia a<strong>da</strong>mianis erT-erT uflebad (6).<br />

Semosavlis <strong>da</strong>cemam aiZula Raribi ojaxebi, Tavi aeridebina<br />

axalSobilTa registraciisTvis.<br />

bavSvis <strong>da</strong>badebis registracia SesaZlebels xdis, mozardma<br />

isargeblos misi ganviTarebisTvis saWiro ZiriTadi socialuri<br />

momsaxurebiT.<br />

UNICEFF-is mier saqarTveloSi 2000 wels Catarebulma gamokvlevam<br />

uCvena, rom samoqalaqo aqtebis ganyofilebebSi registrirebulma<br />

<strong>da</strong>badebadebulTa ricxvma Seadgina saerTo Sobadobis mxolod 87%<br />

(41). <strong>viqtimur</strong>i bavSvebis (quCis bavSvebis) 85% <strong>da</strong>uregistrirebelia, rac<br />

am bavSvebs tovebs saxelmwifoSi moqmedi socialuri <strong>da</strong>cvis<br />

meqanizmebis miRma.<br />

imata bavSvTa Sromis SemTxvevebma. 2005 wlis UNICEF-is minacemebiT<br />

5-i<strong>da</strong>n 14 wlamde bavSvebis 18% muSaobs saqarTveloSi; 9 wlis an ufro<br />

mcire asakis bavSvebi muSaoben quCebSi, bazrebSi, xSirad RamiT, roca<br />

uwevT mZime tvirTebis gadmotvirTva. 5 wlis bavSvebi muSaoben<br />

maTxovrebad. 5 – 14 wlis bavSvebis, romlebic skolaSi <strong>da</strong>dian (92.1%),<br />

18.9%-i amave dros bavSvis SromaSia Cabmuli. meore mxriv, mSromeli<br />

bavSvebis 18.4%-i<strong>da</strong>n umetesoba skolaSic <strong>da</strong>dis (94.6%) (31).<br />

sxva kvlevebis mixedviT, bavSvebi ga<strong>da</strong>hyavT TurqeTSi <strong>da</strong><br />

saberZneTSi prostituciis <strong>da</strong> ojaxuri monobisaTvis. izrdeba bavSvTa<br />

(gansakuTrebiT gogonebis) komerciuli seqsualuri eqspluataciis<br />

SemTxvevebi prostituciisa <strong>da</strong> pornografiis mizniT.


saqarTvelos Sromis kodeqsi adgens 16 wels, rogorc a<strong>da</strong>mianis<br />

<strong>da</strong>saqmebis minimalur asaks. saqarTvelos konstituciiT <strong>da</strong> kanoniT<br />

ganaTlebis Sesaxeb, zogadi ganaTleba savaldebulo <strong>da</strong> ufasoa.<br />

kanoniT, 15 wlis bavSvebis samuSaoze ayvana SesaZlebelia im<br />

SemTxvevaSi, Tuki es samuSao mcire droiTaa <strong>da</strong> saziano ar aris maTi<br />

janmrTelobisaTvis, ganaTlebisaTvis <strong>da</strong> ganviTarebisaTvis <strong>da</strong> Tuki es<br />

samuSao <strong>da</strong>kavSirebulia xelovnebasTan an <strong>da</strong>Svebulia specialuri<br />

samuSao nebarTviT adgilobrivi profkavSiri<strong>da</strong>n.<br />

maTxovroba an wvrilmani vaWroba quCis bavSvebis erTi<br />

nawilisaTvis Tavis rCenisTvis gaweuli Sromaa. es bavSvebi ar ewevian<br />

<strong>da</strong>qiravebul Sromas, maT aravin qiraobs, amitom gaurkvevelia, Tu vis<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>ekisros pasuxismgebloba kanonTan aseTi Seusabamobis gamo.<br />

saqarTvelo saerTaSoriso Sromis organizaciis <strong>da</strong> bavSvTa<br />

Sromis aRmofxvris saerTaSoriso programis asocirebuli qveyanaa,<br />

romelic miznad isaxavs bavSvTa Sromis <strong>da</strong>Zlevas <strong>da</strong>gegmili<br />

strategiebiT <strong>da</strong> programebis amoqmedebiT, rameTu bavSvTa Sroma ara<br />

marto akninebs bavSvebSi ganaTlebis <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebis<br />

saSualebebs, rogorc maTi momavlis uzrunvelyofis erT-erT mTavar<br />

winapirobas, aramed akninebs qveyanaSi siRatakis <strong>da</strong>Zlevis<br />

strategiul SesaZleblobebs <strong>da</strong> ekonomikuri zrdis potencials.<br />

gaeros bavSvis uflebaTa konvenciis ratificirebiT 1994 wels<br />

saqarTvelos MmTavrobam, rogorc erT-erTma monawile qveyanam aRiara<br />

bavSvis ufleba (muxli 32; bavSvis Sroma), <strong>da</strong>culi iyos ekonomikuri<br />

eqspluataciisa <strong>da</strong> nebismieri iseTi samuSaos Sesrulebisagan,<br />

romelic SeiZleba emuqrebodes mis janmrTelobas <strong>da</strong> xels uSlides<br />

ganaTlebis miRebaSi. miuxe<strong>da</strong>vad arsebuli saqarTvelos Sromis<br />

kodeqsisa, saWiroa ufro metad <strong>da</strong>zustdes <strong>da</strong> gatardes<br />

sakanonmdeblo, administraciuli <strong>da</strong> socialuri zomebi ganaTlebis<br />

sferoSi, romelic ga<strong>da</strong>sinjavs arasrulwlovanTa samuSaoze miRebis<br />

minimalur asakebs <strong>da</strong> winapirobebs, <strong>da</strong>akonkretebs samuSao dRis<br />

xangrZlivobas <strong>da</strong> Sromis pirobebTan <strong>da</strong>kavSirebul aucilebel<br />

moTxovnas <strong>da</strong> gaiTvaliswinebs sasjelis Sesabamis saxeobas an sxva


sanqciebs winamdebare muxlis efeqturi ganxorcielebis<br />

uzrunvelsayofad.<br />

saqarTvelos mTavrobam moaxdina saerTaSoriso Sromis<br />

organizaciis 138-e (1996 wlis 23 seqtembers) <strong>da</strong> 182-e konvenciebisa<br />

ratificireba (2002 wlis 24 ivliss). es imas niSnavs, rom konvenciebis<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi bavSvis SromasTan <strong>da</strong>kavSirebiT un<strong>da</strong> aisaxos erovnul<br />

kanonmdeblobaSi <strong>da</strong> aRmasrulebel sistemebSi, raTa srulyofili <strong>da</strong><br />

Tanmimdevruli gaxados ganaTlebis, <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> prevenciis sistemebi<br />

saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebTan mimarTebaSi.<br />

ukiduresma gaWirvebam sazogadoebriv cxovrebaSi qarTuli<br />

mentalitetisaTvis miuRebeli iseTi tendenciebi gamoavlina,<br />

rogoricaa bavSvTa prostitucia, Zaladoba, alkoholizmi.<br />

2007 – 2008 wlis saqarTveloSi bavSvTa mimarT Zaladobis<br />

erovnuli kvlevis mixedviT gamokiTxul bavSvTa 72% aRiarebs, rom maT<br />

mimarT gamoyenebuli iyo fizikuri, xolo 70,9% fsiqologiuri<br />

Zaladoba.<br />

1997 w. UNICEF-is TanamSromlebma TbilisSi Caatares 112 meZavis (12-<br />

16 wlis gogonebis) <strong>da</strong> 60 maTi mSoblis gamokiTxva. Sedegebma cxadyo,<br />

rom meZavi gogonebi SesaZlebelia <strong>da</strong>vyoT sam jgufad: pirvel jgufs<br />

Semosavlis didi nawili Seaqvs ojaxSi, xolo 12% xarjavs sakuTari<br />

TavisTvis. maTi `samuSao” adgilia rkinigzis sadguri, Ramis gasaTevi<br />

carieli vagonebi, fardulebi, erT nawils moswons aseTi cxovreba.<br />

isini Seadgenen yvelaze agresiul jgufs;<br />

meore jgufi meZavobas uTavsebs qurdobas. es jgufi Seadgens<br />

saerTo raodenobis 32%-s. gogona ojaxis erTaderT marCenalad<br />

gvevlineba. mSoblebi ki mcirewlovan SvilebTan erTad maTxovroben<br />

<strong>da</strong> xels uwyoben gogonas meZavobaSi;<br />

mesame jgufi yidis gazeTebs, nayins, alagebs sa<strong>da</strong>rbazoebs. isinic<br />

ojaxis erTaderT marCenals warmoadgenen <strong>da</strong> Sromas uTavseben<br />

meZavobas.<br />

maTi umravlesoba Tbiliselia. Aaqe<strong>da</strong>n, wera-kiTxvis ucodinaria 8-<br />

20%, gaWirvebiT wers 3-12%.<br />

mSoblebi ar interesdebian SvilTa saqmianobiT <strong>da</strong> SemosavliT.


mdedrobiTi an mamrobiTi sqesis bavSvi, romelic fulis miRebis an<br />

raRac sxva mizniT, ufrosebis, sindikatis an raime <strong>da</strong>jgufebis<br />

zewoliT an iZulebiT amyarebs seqsualur urTierTobas, axorcielebs<br />

avxorcul qmedebebs, iTvleba prostituciaSi an sxva seqsualuri<br />

Zaladobis aqtSi CaTreul <strong>da</strong> seqsualurad eqspluatirebul bavSvad.<br />

saqarTvelos kriminaluri kodeqsi krZalavs qalebis yidvas an<br />

gayidvas prostituciisaTvis <strong>da</strong> krZalavs seqsualur urTierTobis<br />

<strong>da</strong>myarebas 16 walmde asakis a<strong>da</strong>mianTan. Tumca kanoni ar akonkretebs<br />

<strong>da</strong>sjis <strong>da</strong> sanqciebis meTodebs.<br />

zRvar<strong>da</strong>udebeli Zaladoba mtkivneuli mosagonaria. bavSvebis<br />

TqmiT, isini `wumpeSi amoavles <strong>da</strong> sulierad <strong>da</strong>amaxinjes”, seqsualuri<br />

Zaladobisagan tramvirebuli bavSvi eWvis TvaliT uyurebs nebismieri<br />

a<strong>da</strong>mianis qcevas, roca bavSvi amCnevs sapirispiro sqesis a<strong>da</strong>mianisagan<br />

seqsualuri ltolvas, agresia, brazi <strong>da</strong> sisastike ipyrobs.<br />

marTalia seqsualuri Zaladobisagan tramvirebuli bavSvebis<br />

azrovneba ar aris sxarti, magram sakmaod organizebulia. mware<br />

gamocdileba karnaxobs maT, rom uaryon ga<strong>da</strong>tanili Zaladobis faqti,<br />

<strong>da</strong>faron igi <strong>da</strong> amiT garTulebebs Tavi aaridon. maT pasuxSi ismis<br />

brazi, SiSi, undobloba <strong>da</strong> RalatiT gamowveuli tkivili. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

samyaros negatiuri aRqmisa, swamT, rom yvelaferi ukeTesobisaken<br />

Seicvleba <strong>da</strong> Tu gauZleben am gamoc<strong>da</strong>s, aucileblad gaimarjveben.<br />

seqsualuri Zaladobisagan tramvirebuli zogierTi bavSvis<br />

azriT, de<strong>da</strong> sastiki, <strong>da</strong>sjis moyvaruli, braziania, ar aris<br />

mosiyvarule. AaseTi bavSvebi Tavs mitovebulad grZnoben, xolo<br />

TavianTi problemebis mizezs de<strong>da</strong>Si xe<strong>da</strong>ven. mama loTi, gulgrili,<br />

bilwsityva, moRalatea. amgvarad, ojaxSi qaosi <strong>da</strong> civi atmosfero<br />

sufevs.<br />

roca TanatolebTan Tavs bednierad grZnoben <strong>da</strong> maTgan<br />

<strong>da</strong>xmarebis miRebis imedi aqvT, isini gulkeTilni <strong>da</strong> mzrunvelni<br />

xdebian. gogonebi mamrobiTi sqesis bavSvebs `borotebad, moZaladeebad,<br />

maniakebad <strong>da</strong> enabilwebad” Tvlian. sareabilitacio centris<br />

personali, bebia, biZa <strong>da</strong> dei<strong>da</strong>, Tanatolebis msgavsad, maTi ndobiT


aRWurvili pirebi arian, romelTac SeuZliaT yuris <strong>da</strong>gdeba, rCevis<br />

micema, mzrunvelobis aRmoCena <strong>da</strong> siyvaruli. (33)<br />

yuradsaRebia Zveli statistika, romelic mogvyavs problemis<br />

simwvavis demonstrirebis mizniT: saqarTveloSi mozardTa sifilisiT<br />

<strong>da</strong>avadebis SemTxvevebi Seadgen<strong>da</strong> 1996 w. – 1000-s, 1998 w. maTi ricxvi<br />

gaizar<strong>da</strong> 2500-mde, e.i. 1500-iT. Tu gonoreiT <strong>da</strong>avadebis SemTxvevebis<br />

ricxvi 1997 w. aRwev<strong>da</strong> 1000-s, 1998 w. am ricxvma Seadgina ukve 1500.<br />

janmrTelobis <strong>da</strong>cvis msoflio organizaciisa <strong>da</strong> saqarTvelos Sids-<br />

is centris monacemebiT saqarTvelo Sids-is gavrcelebis didi<br />

safrTxis winaSea. 1999 wlis martSi gamovlin<strong>da</strong> am <strong>da</strong>avadebis 84<br />

SemTxveva (74 – mamakaci, 10 – qali) (33). 1997 w. saqarTvelos Sids-is<br />

nacionalurma centrma <strong>da</strong>afiqsira 21 axali SemTxveva. magram<br />

saqarTvelos janmrTelobis <strong>da</strong>cvis saminmistro Tvli<strong>da</strong>, rom<br />

<strong>da</strong>avadebulTa ricxvi 8008-s aRwev<strong>da</strong>. janmrTelobis saerTaSoriso<br />

organizaciis eqspertTa gancxadebiT, maT pirvelebma <strong>da</strong>afiqsires 1997<br />

w. imunodeficitis virusebi, rac a<strong>da</strong>stureb<strong>da</strong> safrTxes, romlis<br />

winaSec aRmoCn<strong>da</strong> saqarTvelo, saWiro iyo profilaqtikuri<br />

RonisZiebebis Catareba.<br />

Pprofilaqtikuri RonisZiebebi, pirvel rigSi, un<strong>da</strong> Catardes,<br />

quCaSi mcxovreb <strong>da</strong> momuSave bavSvebTan, ramdena<strong>da</strong>c isini<br />

mosaxleobis erT-erT <strong>da</strong>ucvel fenas warmoadgenen <strong>da</strong> am safrTxis<br />

didi albaTobis qveS arian.<br />

SiSs iwvevs isic, rom mozardTa umetesobas warmodgena ara aqvs<br />

sqesobrivi kavSirebis higienaze, kerZod, sqesobrivi gziT veneriuli<br />

<strong>da</strong>avadebis ga<strong>da</strong>cemis saSiSroebaze. arasamTavrobo organizaciam<br />

Tambaqos wevis sawinaaRmdego nacionaluri centri `UNICEF-s<br />

<strong>da</strong>xmarebiT gamoikvlia sqesobrivi cxovrebis codnis done mozardebSi<br />

(41).<br />

kvlevis Sedegebis mixedviT 12-14 wlis gogonebis 48%-ma <strong>da</strong><br />

biWebis 48%-ma araferi icis sqesobrivi gziT sifilisis <strong>da</strong> gonoreiT<br />

<strong>da</strong>avadebis SesaZleblobis Sesaxeb. gansakuTrebiT sagangaSoa, rom arc<br />

gogonebi <strong>da</strong> arc biWebi (48%) an saerTod ar floben informacias iseT<br />

saSinel <strong>da</strong>avadebaze, rogoricaa Sids-i, <strong>da</strong> Tu floben, ze<strong>da</strong>pirulad;


Tumca, es seni yovelwliurad ikrefs Zalas <strong>da</strong> swrafad vrceldeba<br />

msoflioSi.<br />

me-20 saukunis 90-iani wlebis Semdeg analogiuri muSaoba<br />

saqarTveloSi aRar Catarebula. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom 2005 wels<br />

samxreT kavkasiis antinarkotikuli programis farglebSi Catar<strong>da</strong><br />

saqarTveloSo narkoviTarebis kvleva, masSi gamokveTilad ar iyo<br />

Seswavlili quCis bavSvebis mdgomareoba am TvalsazrisiT. rac<br />

SeuZlebels xdis mimdinare periodis situaciis analizs <strong>da</strong><br />

problemebis identifikacias.<br />

`Tambaqos wevis winaaRmdeg mebrZolma nacionalurma centrma”<br />

Caatara gamokiTxva, romlis mizani iyo gaego mozardTa<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba saqarTveloSi Tambaqos wevis, alkoholis <strong>da</strong><br />

narkomaniis mimarT (41).<br />

miRebuli Sedegebi gviCvenebs, rom:<br />

1. mozardTa 80% sxva<strong>da</strong>sxva dros iyenebs alkohols. MmaT Soris<br />

3% - is mSobeli alkoholiT <strong>da</strong>avadebulia. mozardTa didi<br />

nawili ar Tvlis alkoholis miRebas uaryofiT faqtad.<br />

2. yovel gamokiTxul mozards surs miiRos narkotikebi.<br />

3. mozardTa 6% sxva<strong>da</strong>sxva intensiurobiT <strong>da</strong> doziT iRebs<br />

narkotikebs. 5%-ma gamoTqva narkotikebis gasinjvis survili.<br />

4. 15-17 wlis orive sqesis mozardebi (58%) simpatiiT <strong>da</strong><br />

soli<strong>da</strong>robis grZnobiT uyureben narkomanebs; Tumca, 12-14<br />

wlis gogonebis <strong>da</strong>mokidebuleba narkomaniis mimarT sruliad<br />

sawinaaRmdegoa.<br />

amerikeli fsiqologi, profesori filip raisi Tvlis, rom<br />

mozardebi pirvelad iyeneben narkotiks mTeli rigi motivebis<br />

safuZvelze:<br />

1. ubralod cnobismoyvareobis gamo. imis gasagebad, Tu ra aris<br />

es.<br />

2. Pprotestis formisaTvis, tradiciuli normebisa <strong>da</strong><br />

faseulobaTa sistemis mimarT ukmayofilebis gamoxatvisTvis.<br />

3. garTobisa <strong>da</strong> grZnobiTi siamovnebis moTxovnilebis<br />

<strong>da</strong>kmayofilebisaTvis.


4. imisaTvis, rom ar CamorCes megobrebs an socialur jgufis<br />

sxva warmomadgenlebs.<br />

5. Sinagani <strong>da</strong>Zabulobisa <strong>da</strong> mRelvarebis mosaxsnelad,<br />

problemebsagan Tavis <strong>da</strong>Rwevis an, piriqiT, maTTan<br />

gamklavebis mizniT (133)<br />

6. narkotikebis gayidvis surviliT, mis pira<strong>da</strong>d moixmarebamde.<br />

7. surviliT, ufro Rrmad Cawvdes Tavis Tavs an sxva a<strong>da</strong>mianebs<br />

(133)<br />

aRniSnuli CamonaTvali<strong>da</strong>n Cven upiratesobas vaniWebT mozardTa<br />

mier narkotikebis moxmarebis ##2,4,5 motivs.<br />

bavSvebi, mSoblebTan Tu maT gareSe, Seadgenen im pirTa ara<br />

nakleb naxevars, romlebic eZeb TavSesafars qalaqebSi <strong>da</strong> roca ver<br />

pouloben mas, iZirebian socialkur fskerze.<br />

,,socialuri fskeris”, rogorc socialuri jgufis warmoSobas<br />

mravali mizezi aqvs. cxadia, ekonomikuri mizezebi: umuSevroba, Sromis<br />

anazRaurebis <strong>da</strong>bali done. amasTan, am jgufSi xvdebian a<strong>da</strong>mianebi,<br />

romelTac midrekileba aqvT loTobisaken, narkomaniisa <strong>da</strong><br />

garyvnilebisaken. garkveul gavlenas am procesze axdens socialuri<br />

garemo, socialuri pirobebi. Semzaravia, rom maT wreSi xvdebian<br />

bavSvebi, mozardebi, romelnic SesaZlebelia gamx<strong>da</strong>riyvnen qveynis<br />

aqtiuri, momavlis Semoqmedi moqalaqeni. dResdReobiT mTavrdeba e.w.<br />

`gar<strong>da</strong>mavali periodi”, dgeba aRmSeneblobis Jami. Aamitom, bavSvebi,<br />

mozardebi, axalgazrdoba un<strong>da</strong> gamoiyos rogorc socialuri fena,<br />

rogorc qveynis yvelaze perspeqtiuli kontingentis mniSvnelovani<br />

nawili.<br />

AaRniSnuli kategoria un<strong>da</strong> gaxdes samTavrobo, arasamTavrobo,<br />

komerciuli struqturebis gansakuTrebuli yuradRebis obieqti.<br />

saWiroa maTi erToblivi, SeTanxmebuli, pirovnebaze orientirebuli<br />

socialuri muSaoba. saxelmwifo <strong>da</strong> samoqalaqo sazogadoeba<br />

valdebulia amoiyvanos mozardi Taoba am fskeri<strong>da</strong>n, gazardos<br />

`fsikurad <strong>da</strong> fizikurad janmrTeli, ganaTlebuli axalgazr<strong>da</strong> Taoba<br />

maRali sulieri, zneobrivi a<strong>da</strong>mianuri TvisebebiT, romelmac icis <strong>da</strong>


pativs scems Tavisi xalxis istorias, tradiciebs”(20), sxvagvarad rom<br />

vTqvaT, mozardi sicocxlisunarian, Tavis ZalebSi <strong>da</strong>rwmunebul<br />

moqalaqed Camoayalibos.<br />

mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> <strong>unarCvevebis</strong> <strong>formireba</strong> bevrad aris<br />

<strong>da</strong>mokidebuli ganaTlebis sistemis yvela socialur-saganmanaTleblo<br />

institutis, maT Soris: skolamdeli <strong>da</strong>wesebulebebis,<br />

zogadsaganmanaTleblo skolebis, gimnaziebis, liceumebis, kolejebis,<br />

musikaluri, sportuli, xelovnebis skolebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebiTi<br />

ganaTlebis sxva <strong>da</strong>wesebulebebis; sxva <strong>da</strong>rgebis socialur-<br />

aRmzrdelobiTi institutebisa (kulturis, marTlwesrigis, masobrivi<br />

informaciis) <strong>da</strong> sxva sazogado organizaciebisa Tu TviTmmarTvelobis<br />

organoebis, mocemuli teritoriuli <strong>da</strong>nayofis administraciis<br />

SeTanxmebul muSaobaze.<br />

yvela CamoTvlilma institutebma un<strong>da</strong> Seadginos erTiani Ria<br />

socialur-saganmanaTleblo garemo. saganmanaTleblo sivrcis<br />

marTebulad formirebis umniSvnelovanesi faqtoria aRniSnuli yvela<br />

komponentis Tanamoqmedeba.<br />

Aaq CamoTvlil aRmzrdelobiT-saganmanaTleblo socialur<br />

institutebs Soris mTvar rols mozardi Taobis aRzr<strong>da</strong>Si asrulebs:<br />

ojaxi, skola <strong>da</strong> organoebi, romlebic mowodebulni arian Seasrulon<br />

sazogadoebis wevrTa socialuri aRzrdis <strong>da</strong> cxovelmoqmedebis<br />

uzrunvelyofis funqcia.<br />

maTi moqmedebis leitmotivi un<strong>da</strong> gaxdes mozardi Taobis<br />

socialuri ga<strong>da</strong>rCena; ga<strong>da</strong>rCena misi sulierebis, zneobrivi <strong>da</strong><br />

fizikuri janmrTelobis socialur-fsiqologiuri <strong>da</strong> socialur-<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri Tanadgomis gziT, rac uzrunvelyofs mozardTa<br />

Semoqmedebis Sinagan Tavisuflebas. Aam ukanasknelze ki pirovnebis<br />

saerTo socialuri keTildReoba aris <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

zemoT aRniSnuli afarToebs socialuri pe<strong>da</strong>gogikis amocanebs<br />

<strong>da</strong> funqciebs: <strong>da</strong>exmaros mozardebs TviTganviTarebaSi, aRzardos


maTSi srulyofisaken swrafva <strong>da</strong> unari – <strong>da</strong>icvas Tavi <strong>da</strong> moawesrigos<br />

sakuTari cxovreba <strong>da</strong> saqmianoba.<br />

§2 saqarTveloSi urbanuli quCis bavSvebis raodenoba <strong>da</strong><br />

maxasiaTeblebi<br />

saqarTveloSi federacia `ga<strong>da</strong>varCinoT bavSvebi~-s mier, aSS-s<br />

saerTaSoriso ganviTarebis saagentosa <strong>da</strong> gaeros bavSvTa fondis<br />

erToblivi mxar<strong>da</strong>WeriT, agreTve, sxva<strong>da</strong>sxva saxelmwifo,<br />

arasamTavrobo <strong>da</strong> akademiur wreebTan TanamSromlobiT Catar<strong>da</strong> quCis<br />

bavSvebis urbanuli kvleva. es kvleva saqarTvelos oTx did urbanul<br />

centrs moicav<strong>da</strong>: Tbilisi, quTaisi, rusTavi <strong>da</strong> baTumi. 2 es adgilebi<br />

ganisazRvra ramdenime <strong>da</strong>interesebul mxaresTan diskusiebis Sedegad,<br />

`ga<strong>da</strong>varCinoT bavSvebis~ mier 2006 wels Catarebuli quCis bavSvebis<br />

adgilmdebareobis winaswar Seswavlaze <strong>da</strong>yrdnobiT. am procesis<br />

respondentTa Tanaxmad, quCis bavSvebis yvelaze maRali raodenoba<br />

swored am oTx qalaqSi SeiniSnebo<strong>da</strong>.<br />

gaeros bavSvTa fondi UNICEF-i<strong>da</strong>n kvlevaSi uSualod CarTuli<br />

iyo disertanti <strong>da</strong> misi monawileoba partniorebTan erTad<br />

2 es aris saqarTveloSi oTxi yvelaze didi urbanuli centri, romelTa mosaxleoba<br />

Seadgens: Tbilisi- 1,342 aTasi, quTaisi – 165 aTasi, baTumi – 100 aTasi <strong>da</strong> rusTavi – 95<br />

aTasi (wyaro: saqarTvelos statistikis departamenti)


mdgomareob<strong>da</strong> kvlevis <strong>da</strong>gegmvaSi <strong>da</strong> instrumentebis SemuSavebaSi,<br />

Sampls-is <strong>da</strong> geografiuli mdebareobis <strong>da</strong>dgenaSi, kiTxvarebis<br />

SemuSavebaSi, kvlevis Sedegebis analizsa <strong>da</strong> samoqmedo<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSavebaSi.<br />

mocemuli kvleva quCis bavSvebis pirveli mravalmxrivi<br />

Sefasebaa, saqarTvelos sinamdvileSi. kvlevis mizani iyo: 1) oTx<br />

miznobriv urbanul centrSi quCis bavSvebis miaxloebiTi raodenobis<br />

gansazRvra <strong>da</strong> 2) maTi Taviseburebebis aRwera ise, rom 3)<br />

mtkicebulebebze <strong>da</strong>yrdnobiT SesaZlebeli yofiliyo politikisa <strong>da</strong><br />

programuli rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSaveba. kvlevis dros gamoyenebul<br />

iqna samsafexuriani midgoma:<br />

1) <strong>da</strong>kvirveba – monacemebis rukaze <strong>da</strong>tana droisa <strong>da</strong><br />

adgilmdebareobis mixedviT;<br />

2) raodenobrivi wertilovani Sefaseba;<br />

3) pirispir interviuebi.<br />

kvlevis populaciis <strong>da</strong>sadgenad, quCis bavSvebi ganisazRvra,<br />

rogorc bavSvebi 0-<strong>da</strong>n 18 wlamde (interviuebis SemTxvevaSi _ 8-<strong>da</strong>n 18<br />

wlamde), `romlebic quCebSi SeiniSneba~. kvleva ar moicav<strong>da</strong> iseT<br />

`quCis~ bavSvebs, romlebic centrebSi, TavSesafrebSi an sxva tipis<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi imyofebodnen.<br />

zoga<strong>da</strong>d, wertilovani Sefasebis Sedegad ganisazRvra, rom<br />

saSualod, 2007 wlis noemberSi oTx qalaqSi iyo 1,049 bavSvi.<br />

maqsimaluri miaxloebiTi raodenoba iyo 1600 bavSvi. quCis bavSvebi<br />

urbanul saqarTveloSi metwilad 5-<strong>da</strong>n 14 wlamde asakis biWebi arian,<br />

romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d maTxovroben. isini quCaSi zr<strong>da</strong>srulis<br />

meTvalyureobis gareSe imyofebian dRis ganmavlobaSi, Tumca maT<br />

umravlesobas hyavs sul cota erTi cocxali mSobeli an sxva<br />

naTesavebi.<br />

kvleva aCvenebs, rom quCis bavSvebis arseboba saqarTveloSi<br />

<strong>da</strong>ucveli bavSvebisa <strong>da</strong> maTi ojaxebis winaSe arsebuli mravali<br />

socialur-ekonomikuri problemis gamovlinebaa <strong>da</strong> ara ganzogadebuli


fenomeni. bavSvebis mier quCaSi gatarebuli drois analizis Sedegad<br />

saintereso <strong>da</strong>skvnis gamotana SeiZleba: quCis bavSvebis 40%-ze mets<br />

quCaSi sam welze meti aqvs gatarebuli. Tumca, arseboben, ufro mcire<br />

raodenobiT (mxolod erTi meoTxedi), quCis bavSvebi, romlebic<br />

acxadeben, rom quCaSi bolo ori-sami wlis ganmavlobaSi gamovidnen.<br />

kargad morgebuli <strong>da</strong> efeqturi politikisa <strong>da</strong> programuli<br />

RonisZiebebis SemuSavebisas gaTvaliswinebuli un<strong>da</strong> iqnas quCis<br />

bavSvebis mdgomareobis warmomSobi, <strong>da</strong>mcveli <strong>da</strong> <strong>da</strong>mabrkolebeli<br />

faqtorebis sirTule. kvleva aCvenebs, rom urbanul saqarTveloSi<br />

bavSvs quCisken, umravles SemTxvevebSi, ojaxuri faqtorisa <strong>da</strong><br />

sazogadoebrivi stresoris (Cveulebriv, araumetes sami an oTxisa)<br />

kombinacia ubiZgebs. es aris:<br />

_ bavSvis garSemo mSoblis an mSoblebis, aseve sxva zr<strong>da</strong>sruli<br />

naTesavis ararseboba.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom saqarTveloSi mxolod cota quCis bavSvi<br />

Tu aris mTlianad sakuTar kmayofaze, ojaxis iseTi wevris <strong>da</strong>naklisi,<br />

romelsac bavSvi mzrunvelad aRiqvams – maT Soris, mSoblis<br />

gar<strong>da</strong>cvaleba, Zlieri faqtoria, romelsac SeuZlia bavSvs quCaSi<br />

cxovrebisken ubiZgos. kvleva aCvenebs, rom, rac ufro klebulobs<br />

ojaxis wevrebis raodenoba bavSvis garSemo, miT ufro metad izrdeba<br />

albaToba, bavSvma quCaSi gaataros Rame an 24 saaTi icxovros iq.<br />

mSoblis gar<strong>da</strong>cvalebis gar<strong>da</strong>, mSoblis ararseboba saqarTveloSi<br />

ramdenime formas iRebs. mSoblebi SeiZleba ga<strong>da</strong>vidnen qalaqi<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

bavSvebi <strong>da</strong>utovon a<strong>da</strong>mianebs, visac maTi saWiroebebis <strong>da</strong>kmayofileba<br />

ar SeuZliaT. zogi bavSvi tovebs mSoblebs <strong>da</strong> sxva qalaqSi naTesavis<br />

saxlSi ga<strong>da</strong>dis sacxovreblad, sa<strong>da</strong>c zrunvisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis<br />

SesaZleblobebi arasakmarisia, an (iSviaT SemTxvevebSi) bavSvi<br />

ga<strong>da</strong>wyvets sadme marto ga<strong>da</strong>vides. amas gar<strong>da</strong>, mSoblebi <strong>da</strong>tvirTuli<br />

grafikiT muSaoben (rogorc praqtika aCvenebs, adreuli dili<strong>da</strong>n gvian<br />

Ramemde), elementaruli moTxovnebis <strong>da</strong>sakmayofileblad <strong>da</strong> isini<br />

fizikurad veRar axerxeben monawileoba miiRon bavSvis aRzr<strong>da</strong>Si.


_ ekonomikuri problemebi – siRaribe, umuSevroba <strong>da</strong> usaxlkaroba.<br />

siRaribe aris Cveuli faqtori, saqarTveloSi quCis bavSvebis<br />

umravlesobisaTvis. saxlis cudi pirobebisagan Tavis <strong>da</strong>saRwevad,<br />

bavSvebi cdiloben, ojaxs gareT, marto cxovrebis gzebi eZion <strong>da</strong><br />

mopovebuli fuli sakuTari an megobrebis saWiroebebis<br />

<strong>da</strong>sakmayofileblad <strong>da</strong>xarjon. bevri Semosavlis gamomuSavebas<br />

ojaxebis mxar<strong>da</strong>Weris gzad ganixilavs. zogierTi bavSvisgan ki<br />

piriqiT, moelian an aiZuleben, gamoimuSavos fuli <strong>da</strong> ojaxSi<br />

moitanos. sacxovreblis ararsebobam an saSinelma sacxovrebelma<br />

pirobebma SeiZleba aseve quCisken ubiZgos bavSvs. calke aRebuli,<br />

siRaribe bavSvis quCaSi gasvlis mizezi ar aris. saqarTveloSi<br />

ojaxebis umravlesoba, ukidures ekonomikur pirobebSic ki, bavSvebis<br />

saxlSi SenarCunebas axerxebs. Tumca siRaribem SeiZleba ukve ise<strong>da</strong>c<br />

<strong>da</strong>ucvel ojaxSi arsebuli stresi gaaRrmavos <strong>da</strong> ojaxis<br />

priorotetebis Secvla gamoiwvios, sa<strong>da</strong>c bavSvis keTildReoba<br />

yuradRebis centrSi aRar iqneba.<br />

_ ojaxis Semadgenlobis Secvla, rogoricaa ganqorwineba an mSoblis<br />

meored qorwineba.<br />

mSoblebis ganqorwineba yvela bavSvisTvis stresia.<br />

saqarTveloSi amas aseve Tan ojaxis sacxovrebeli pirobebis<br />

gauareseba axlavs, gansakuTrebiT Tu bavSvi de<strong>da</strong>sTan rCeba – rogorc<br />

es umravles SemTxvevebSi xdeba. saqarTveloSi quCis bavSvebis<br />

martoxela mSoblebisaTvis ganqorwinebis Semdeg xSirad mSoblis<br />

movaleobebis Sesruleba Zneli xdeba. mSoblis meored qorwineba<br />

xSirad <strong>da</strong>matebiT siZneleebs qmnis – SeiZleba warmoiSvas konfliqti<br />

bavSvsa <strong>da</strong> dedinacvals/maminacvals Soris, an bavSvi SeiZleba<br />

sruliad uaryofil iqnas dedinacvalis/maminacvalis mier <strong>da</strong> Tavi<br />

iZulebulad igrZnos (an iyos iZulebuli) <strong>da</strong>tovos saxli.<br />

_ ojaxis ga<strong>da</strong>adgileba.<br />

saqarTveloSi quCis bavSvebis ojaxebi sxva adgilze<br />

sacxovreblad Cveulebrivad bavSvebTan erTad ga<strong>da</strong>dian. ga<strong>da</strong>adgilebis


amdenime modeli SeiniSneba: migracia patara qalaqebi<strong>da</strong>n an<br />

soflebi<strong>da</strong>n urbanul centrebSi; ga<strong>da</strong>svla didi qalaqebi<strong>da</strong>n<br />

TbilisSi; ga<strong>da</strong>svla Tbilisi<strong>da</strong>n patara qalaqebSi; mogzauroba sxva<br />

qveynebi<strong>da</strong>n an iZulebiTi ga<strong>da</strong>adgileba saqarTvelos konfliqturi<br />

zonebi<strong>da</strong>n. garemos Secvla bavSvisTvis siZneleebs warmoSobs. Tu<br />

msgavsi ga<strong>da</strong>adgileba ar aris kargad momzadebuli, axal<br />

adgilsamyofelze arsebulma mdgomareobam ojaxis pirobebis<br />

gauareseba SeiZleba gamoiwvios <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebiTi stres-faqtorebi<br />

warmoqmnas.<br />

_ alkoholizmi <strong>da</strong> Zaladoba saxlSi.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom es faqtori bevri bavSvis mier ar<br />

<strong>da</strong>saxelebula, alkoholizmi <strong>da</strong> ojaxuri Zaladoba bavSvebis<br />

cxovrebaSi mZlavri stres-faqtorebia. isini Zirs uTxrian ojaxis<br />

wevrebTan usafrTxo mijaWvulobis grZnobas <strong>da</strong> aiZuleben bavSvebs,<br />

mdgomareobasTan Seguebis iseT strategiebs mimarTon, rogoricaa<br />

saxlis mitoveba <strong>da</strong> quCaSi gasvla. radgan alkoholizmi <strong>da</strong> ojaxuri<br />

Zaladoba xSirad saxeldeba im quCis bavSvebis mier, romelTac<br />

<strong>da</strong>karges mSobeli an romelTa mSoblebi ganqorwinebulni arian, es<br />

kidev ufro arTulebs garemoebebs.<br />

_ janmrTelobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli problemebi ojaxSi.<br />

siRaribesTan <strong>da</strong> Sesabamisi socialuri mxar<strong>da</strong>Weris<br />

ararsebobasTan erTad, ojaxSi arsebulma janmrTelobis mZime<br />

problemebma <strong>da</strong> am mdgomareobasTan gamklavebis SeuZleblobam bavSvs<br />

skolis mitovebisken, fuli gamomuSavebis <strong>da</strong>wyebisken an ubralod,<br />

siZneleebisTvis Tavis aridebis mizniT saxlis <strong>da</strong>tovebisken SeiZleba<br />

ubiZgos.<br />

_ ganaTlebis nakleboba.<br />

kvlevis Sedegad <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong>, rom skola quCis bavSvebis<br />

socialuri <strong>da</strong>cvis erT-erTi mniSvnelovani Semadgeneli nawilia,<br />

magram, amavdroulad, xSirad maTi Semdgomi socialuri izolaciis


<strong>da</strong>maCqarebels warmoadgens. saqarTveloSi quCis bavSvebis umravlesoba<br />

skolaSi ar iricxeba. xolo isini, vinc jer kidev skolaSi iricxeba,<br />

iq <strong>da</strong>rCenisaTvis ramdenime winaaRmdegobas awydeba. zogi skolaSi<br />

siarulis Semosavlis gamomuSavebasTan SeaTavsebas cdilobs, rac<br />

rTulia <strong>da</strong> SeiZleba bavSvs skolis mitovebisken ubiZgos. sxvebs<br />

aucilebeli saskolo nivTebis SeZena ar ZaluZs, an CaricxvisTvis<br />

aucilebeli sabuTebi ar gaaCnia. ojaxebi, romelTac bavSvis skolaSi<br />

gagzavnasa <strong>da</strong> ojaxisTvis <strong>da</strong>matebiTi Semosavlis mopovebaSi maT<br />

<strong>da</strong>xmarebas Soris arCevanis gakeTeba uwevT, xSirad arsebobisaTvis<br />

<strong>da</strong>matebiTi saxsrebis moZiebas ganaTlebis grZelvadian <strong>da</strong> bundovad<br />

sargebelze win ayeneben. ojaxuri struqturis Secvlam, rac mSoblis<br />

gar<strong>da</strong>cvalebiT an ganqorwinebiT aris gamowveuli, ojaxis<br />

prioritetebi SeiZleba Secvalos, sa<strong>da</strong>c bavSvis ganaTlebas wamyvani<br />

roli aRar eqneba. <strong>da</strong> bolos, bevri quCis bavSvi skolas Tavs anebebs<br />

<strong>da</strong> amis mizezad interesis naklebobas, Seusabamobis an ganaTlebis<br />

<strong>da</strong>bali xarisxis maTeul AaRqmas asaxelebs.<br />

_ bavSvis irgvliv arasakmarisi socialuri <strong>da</strong>cvis sistemis arseboba.<br />

socialuri momsaxureba, romelsac quCis bavSvebisTvis maTi<br />

quCaSi cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva etapze mxar<strong>da</strong>Weris aRmoCena SueZlia,<br />

Zalian cotaa <strong>da</strong> maT Sesaxeb informacia xSirad xelmisawvdomi ar<br />

aris imisaTvis, rom aRkveTos bavSvis quCaSi gasvla an xeli Seuwyos<br />

maT quCaSi yofnisas cxovrebis alternatiuli gzebis gamonaxvaSi.<br />

quCaSi moxvedris Semdeg bavSvebi im mcire socialur momsaxurebas<br />

mimarTaven, ris Sesaxebac Seityoben, magram saqarTveloSi quCis<br />

bavSvebis umravlesobas arasdros gaugia Sesabamisi socialuri<br />

samsaxurebis Sesaxeb <strong>da</strong> arc gamouyenebia isini.<br />

_ bavSvis <strong>da</strong>cvis Si<strong>da</strong>sazogadoebrivi meqanizmebis ararseboba.<br />

zogierT qveyanaSi, bavSvis ojaxSi mTavari mzrunvelis aryofnas<br />

naklebad uaryofiTi efeqti aqvs, vinai<strong>da</strong>n bavSvis garSemo arsebuli<br />

Temis wevrebi icaven bavSvs, roca ojaxs es ar ZaluZs. urbanul<br />

saqarTveloSi es ase ar aris – quCis bavSvebis aRqmiT, rodesac isini


mTeli rigi siZneleebis winaSe dganan, farTo sazogadoeba, rogoricaa,<br />

magaliTad, mezoblebi, maT gverdiT ar arian. amas socialuri an<br />

kulturuli indiferentuloba (an sulac mtruli <strong>da</strong>mokidebuleba)<br />

SeiZleba vuwodoT, rac bavSvis Semdgom socialur izolacias <strong>da</strong><br />

TviTSezRudvas iwvevs.<br />

_ quCis bavSvebis ojaxebis socialuri izolacia.<br />

kvlevis Sedegebi aCvenebs, rom saqarTveloSi mcxovrebi quCis<br />

bavSvebi yvelaze Raribi <strong>da</strong> socialurad izolirebuli ojaxebi<strong>da</strong>n<br />

arian. mTeli rigi siZneleebisas, rogoricaa siRaribe, sacxovreblis<br />

ararseboba, meuRlis <strong>da</strong>kargva, ganqorwineba an ojaxuri konfliqtebi,<br />

quCis bavSvebis ojaxebs, Si<strong>da</strong> <strong>da</strong> gare Sokebisgan bavSvebis <strong>da</strong>cva<br />

xSirad SeuZleblad miaCniaT. Tu mSoblebs, realurad, farTo ojaxi<br />

<strong>da</strong> sazogadoeba ar exmareba, xSirad ojaxebi Seguebis iseT<br />

strategiebs mimarTaven, romlebic bavSvisaTvis Sesabamisi mxar<strong>da</strong>Weris<br />

pirobebs ar qmnis.<br />

§3 bavSvisUuflebrivi garemo <strong>da</strong> samarTlebrivi principebi<br />

bavSvis uflebaTa konvencia, romelic ayalibebs iuridiulad<br />

savaldebulo stan<strong>da</strong>rtebs, miRebuli iqna generaluri asambleis mier<br />

1989 wels. bavSvis uflebaTa konvencia garkveviT acxadebs, rom<br />

bavSvebs aqvT uflebebi <strong>da</strong> acnobierebs maT rogorc <strong>da</strong>moukidebel<br />

samarTlebriv subieqtebs, romlebic ganviTarebis stadiaSi imyofebian.<br />

es dokumenti yvelaze farTod miRebuli xelSekrulebaa a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa Sesaxeb, romelic ratificirebulia an romelsac SeuerT<strong>da</strong><br />

192 saxelmwifo.


`bavSvis uflebaTa konvenciis ratificirebis Semdeg saxelmwifoebma<br />

un<strong>da</strong> miiRon kanonebi, margulirebeli wesebi <strong>da</strong> programebi <strong>da</strong><br />

uzrunvelyon, rom TiToeuli bavSvi siyvarulisa <strong>da</strong> gagebis<br />

atmosferoSi gaizardos, SiSisa <strong>da</strong> gaWirvebis gareSe, <strong>da</strong>culi iyos<br />

diskriminaciisgan, Zaladobisa <strong>da</strong> eqspluataciisgan, hqondes<br />

potenciuri SesaZleblobebis sruli ganviTarebis SesaZlebloba.<br />

konvenciiT Cven valdebulebas vkisrulobT, rom <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

SesaZleblobebi ar iyos gapirobebuli imiT, Tu ra pirobebSi ibadeba<br />

a<strong>da</strong>miani.~<br />

marta santos paisi, gaero-s generaluri mdivnis samsaxuris bavSvebis<br />

mimarT Zaladobis Sesaxeb kvlevis sare<strong>da</strong>qcio kolegiis wevri.<br />

konvenciis ZiriTadi 42 muxli aRwers samoqalaqo, politikur,<br />

ekonomikur, socialur <strong>da</strong> kulturul uflebebs, romlebic<br />

formulirebulia bavSvis konkretuli moTxovnebis<br />

<strong>da</strong>sakmayofileblad, romelic konvenciis Tanaxmad aris 18 wlis<br />

asakamde yoveli a<strong>da</strong>miani, Tuki romelime qveynis kanonmdeblobis<br />

mixedviT bavSvi ufro adre ar aRwevs srulwlovanebas. 2<br />

bavSvis uflebaTa konvencia adgens samarTlebriv principebs <strong>da</strong><br />

detalur normebs, romelTa Tanaxmad un<strong>da</strong> imarTebodes bavSvebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli yvela kanoni, wesi <strong>da</strong> praqtika. es moicavs<br />

ugeulvebelyofis, Zaladobisa <strong>da</strong> diskriminaciis aRkveTis<br />

xelSewyobas <strong>da</strong> saTanado reagirebas bavSvebis <strong>da</strong>sacavad.<br />

bavSvis uplebaTa saerTaSoriso komiteti ar uaryofs<br />

disciplinis pozitiur princips <strong>da</strong> aRiarebs, rom bavSvis aRzr<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

masze zrunva, gansakuTrebiT Cvili <strong>da</strong> mcirewlovani bavSvebis, xSir<br />

fizikur moqmedebas <strong>da</strong> Carevas moiTxovs maTi <strong>da</strong>cvis mizniT. komiteti<br />

aRniSnavs, rom es Sors aris Zalis ganzrax <strong>da</strong> <strong>da</strong>msjeli mizniT<br />

gamoyenebisgan, rac tkivils ayenebs, diskomforts uqmnis an amcirebs<br />

bavSvs.


`brZola ojaxebSi, skolebSi <strong>da</strong> sxva garemoSi bavSvebis fizikuri<br />

<strong>da</strong>sjis mimarT farTod gavrcelebul SemwynareblobasTan ar aris<br />

mxolod saxelmwifoTa valdebuleba, gansazRvruli konvenciiT. es<br />

aris Zaladobis yvela formis Semcirebisa <strong>da</strong> aRkveTis ZiriTadi<br />

strategia sxva<strong>da</strong>sxva sazogadoebaSi.~<br />

bavSvis uflebaTa komiteti,<br />

zogadi komentari #8, punqti 3 4 .<br />

bavSvis uflebaTa konvenciis 28(2) muxli moiTxovs, rom moxdes<br />

saskolo disciplinis `<strong>da</strong>cva im meTodebiT, romlebic bavSvis<br />

a<strong>da</strong>mianuri Rirsebis pativiscemas <strong>da</strong> winamdebare konvencias efuZneba.~<br />

am debulebis interpretaciis dros komiteti xazs usvams, rom mis<br />

Tanaxmad monawile saxelmwifoebs moeTxovebaT akrZalon fizikuri<br />

<strong>da</strong>sja <strong>da</strong> disciplinis sxva <strong>da</strong>mamcirebeli <strong>da</strong> mavne formebi<br />

ganaTlebis sistemaSi.<br />

32-e <strong>da</strong> 36-e muxlebi aZlierebs bavSvis kanonier uflebas, <strong>da</strong>culi<br />

iyos eqspluataciis sxva<strong>da</strong>sxva formebisgan, maT Soris: ekonomikuri<br />

eqspluataciisgan <strong>da</strong> `nebismieri samuSaosagan, romelic saxifaTo<br />

SeiZleba iyos, an xels uSlis bavSvis ganaTlebas, mavnea misi<br />

janmrTelobis an fizikuri, gonebrivi, sulieri Tu socialuri<br />

ganviTarebisTvis~ (muxli 32); `narkotikuli saSualebebis <strong>da</strong><br />

fsiqotropuli wamlebis ukanono moxmarebisgan~ <strong>da</strong> `amgvari<br />

nivTierebebis ukanono warmoebaSi CaTrevisgan~ (muxli 33); `seqsualuri<br />

eqspluataciis <strong>da</strong> Seuracxyofis yvela formisgan~ prostituciis <strong>da</strong><br />

pornografiis CaTvliT (muxli 34); motacebis, gayidvis <strong>da</strong><br />

trefikingisgan (muxli 35); `eqspluataciis yvela sxva formisgan,<br />

romelic zians ayenebs bavSvis keTildReobas~ (muxli 36).<br />

bavSvis <strong>da</strong>cvas Zaladobisgan bavSvis uflebaTa konvenciis sxva<br />

debulebebic exeba. amaSi Sedis samoqalaqo uflebebi, <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

gamoxatvis, informaciis ga<strong>da</strong>cemis, sindisis <strong>da</strong> religiuri rwmenis,


asociaciebis <strong>da</strong> mSvidobiani Sekrebebis, piradi cxovrebis <strong>da</strong><br />

informaciis xelmisawvdomobis TavisuflebasTan (muxlebi 12, 13, 14, 15,<br />

16 <strong>da</strong> 17). muxli 9 uzrunvelyofs bavSvis uflebas, rom ar <strong>da</strong>Sordes<br />

Tavis mSoblebs, im SemTxvevebis gamoklebiT, rodesac es ukeT<br />

emsaxureba bavSvis interesebs.<br />

muxli 18 iTvaliswinebs, rom saxelmwifoebi saTanado <strong>da</strong>xmarebas<br />

uweven mSoblebsa <strong>da</strong> kanonier meurveebs aRzr<strong>da</strong>sTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

movaleobis SesrulebaSi; xolo muxli 20 Tanaxmad ojaxur garemos<br />

moklebul bavSvebs ufleba aqvT sargeblobdnen saxelmwifos<br />

gansakuTrebuli <strong>da</strong>xmarebiT <strong>da</strong> mzrunvelobiT. muxli 25 iTvaliswinebs<br />

bavSvis uflebas, periodulad xdebodes mis sameurveod an<br />

samkurnalod gamwesebis pirobebis Sefaseba. gaSvilebasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli valdebulebebi Camoyalibebulia 21 muxlSi, ltolvil<br />

bavSvebTan – 22 muxlSi, xolo unarSezRudul bavSvebTan – 23 muxlSi.<br />

bavSvis uflebaTa konvenciis Tanaxmad bavSvebs <strong>da</strong>kmayofilebuli<br />

un<strong>da</strong> hqondeT Semdegi saxis moTxovnilebebi:<br />

�� fizikuri (usafrTxo, adeqvaturi, Tbili <strong>da</strong> a.S. sacxovrebeli;<br />

sakmarisi <strong>da</strong> janmrTeli kveba <strong>da</strong> wyali; adeqvaturi higienuri<br />

pirobebi <strong>da</strong> samedicino momsaxureba; <strong>da</strong>cva Zaladobisagan, cudi<br />

mopyrobisagan, adreul asakSi Sromisagan);<br />

�� emociuri (siyvarulisa <strong>da</strong> mzrunvelobis garemo, Rirsebis,<br />

bednierebis, momavlis imedis SegrZneba);<br />

�� socialuri (ojaxi, ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi monawileoba, sazoga-<br />

doebaSi integracia);<br />

�� ganviTarebis (megobroba “Rirseul ufrosebTan”, ganaTleba, mowifu-<br />

lobisaTvis mzadeba);<br />

�� sulieri (sindisis <strong>da</strong> religiis Tavisufleba, sikeTis, silamazis <strong>da</strong><br />

mSvidobis SegrZneba).<br />

bavSvebis mimarT nebismieri qmedebis ganxorcielebas safuZvlad<br />

maTi interesebi un<strong>da</strong> edos; amrigad, yvela saxelmwifo <strong>da</strong> kerZo


<strong>da</strong>wesebulebam, sasamarTloebma <strong>da</strong> administraciulma uwyebebma un<strong>da</strong><br />

ganixilon ganxorcielebuli qmedebebis gavlena bavSvebze, raTa<br />

uzrunvelyon maTi interesebis gaTvaliswineba (muxli 3). bavSvis<br />

Tan<strong>da</strong>yolili sicocxlis ufleba <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>rCenisa <strong>da</strong> ganviTarebis<br />

maqsimaluri unari, gaTvaliswinebuli bavSvis uflebaTa konvenciis<br />

mier, rac moicavs fizikur, gonebriv, sulier, moralur <strong>da</strong> socialur<br />

ganzomilebebs (muxli 6), ganixileba, agreTve, rogorc zogadi<br />

principi. 12 muxlis Tanaxmad bavSvs ufleba aqvs Tavisuflad<br />

gamoxatos sakuTari Sexedulebebi im sakiTxebze, romlebic mas exeba,<br />

amasTanave bavSvis Sexedulebebs saTanado yuradReba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eTmos<br />

misi asakisa <strong>da</strong> simwifis Sesabamisad.<br />

bavSvis uflebaTa komitetma, romelic saxelmwifoTa angariSebs<br />

1993 wli<strong>da</strong>n ganixilav<strong>da</strong>, SeimuSava saxelmZRvanelo principebi<br />

bavSvebis mimarT Zaladobis winaaRmdeg saxelmwifoTa<br />

valdebulebebTan <strong>da</strong>kavSirebiT, kerZod, im rekomen<strong>da</strong>ciebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT, ordRiani zogadi diskusiebis Semdeg 2000 <strong>da</strong> 2001<br />

wlebSi, <strong>da</strong> mocemulia komitetis ## 1 <strong>da</strong> 8 zogad komentarebSi.<br />

komitetma kmayofilebiT aRniSna, rom adgilobrivma<br />

sasamarTloebma, sakonstitucio <strong>da</strong> uzenaesi sasamarTloebis CaTvliT<br />

mravali iurisdiqciis farglebSi <strong>da</strong>gmes bavSvebis mimarT Zaladoba<br />

TavianTi ga<strong>da</strong>wvetilebebiT, romlebic sul ufro farTod eyrdnoba<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa Sesaxeb SeTanxmebebs, kerZod bavSvis uflebaTa<br />

konvenciaas <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis uflebebTan <strong>da</strong>kavSirebuli SeTanxmebebis<br />

makontrolebeli organoebis dokumentebs.<br />

`bavSvebs iseTive srulfasovani uflebebi aqvT, rogorc ufrosebs.<br />

fijim moaxdina konvenciis ratifikacia. Cveni konstituciac TiToeul<br />

a<strong>da</strong>mians aZlevs fun<strong>da</strong>menturi uflebebis garantias. mTavrobas<br />

moeTxoveba, rom <strong>da</strong>icvas principebi, romlebic gulisxmobs yvela<br />

a<strong>da</strong>mianis, sazogadoebis <strong>da</strong> jgufis uflebaTa <strong>da</strong>cvas. bavSvebs<br />

TavianTi statusi<strong>da</strong>n gamomdinare gansakuTrebuli <strong>da</strong>cva sWirdebaT.<br />

Cveni saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebi mSvidobisa <strong>da</strong> SemoqmedebiTi


ganviTarebis savane un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong> ara SiSis, cudi mopyrobisa <strong>da</strong><br />

moswavleTa a<strong>da</strong>mianuri Rirsebis Selaxvis adgili.~<br />

fijis saapelacio sasamarTlo, 2002 weli, nauSbadi saxelmwifos<br />

winaaRmdeg, romlis Tanaxmad fizikuri <strong>da</strong>sjis gamoyeneba<br />

skolebSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>sjis sistema arakonstituciuria .<br />

$4 zogadi mdgomareoba <strong>da</strong> reformis mimarTulebebi saqarTvelos<br />

bavSvTa saaRmzrdelo <strong>da</strong> samzrunvelo <strong>da</strong>wesebulebebSi<br />

uaxloes warsulSi mravalricxovani qarTveli <strong>da</strong> ucxoeli<br />

eqspertebi, romlebic saqarTvelos obol <strong>da</strong> mSobelTa mzrunvelobas<br />

moklebul bavSvTa samzrunvelo <strong>da</strong>wesebulebebs (Semdgom teqstSi _<br />

bavSvTa saxlebi) swavlobdnen, miiCnevdnen, rom saqarTveloSi<br />

saxelmwifos mzrunvelobis qveS myof obol <strong>da</strong> mSobelTa<br />

mzrunvelobas moklebul bavSvebs ar hqon<strong>da</strong>T <strong>da</strong>kmayofilebuli arc<br />

erTi zemoaRniSnuli moTxovnileba.<br />

bavSvebi gacilebiT met dros atareben mozrdilebis yuradRebis<br />

qveS skolamdel <strong>da</strong>wesebulebebSi, skolebSi, profsaswavleblebsa <strong>da</strong><br />

sxva saswavlo <strong>da</strong>wesebulebebSi, vidre sadme sxvagan TavinTi saxlebis<br />

gareT. mSoblebis msgavsad, mozrdilebi, romlebic ze<strong>da</strong>mxedveloben,<br />

marTven <strong>da</strong> warmoadgenen am <strong>da</strong>wesebulebebis personals, valdebulni<br />

arian, uzrunvelyon imgvari usafrTxo <strong>da</strong> mzrunvelobiT aRsavse<br />

garemos Seqmna, romelic xels uwyobs <strong>da</strong> exmareba bavSvebis<br />

ganaTlebas <strong>da</strong> ganviTarebas. isini agreTve valdebulni arian,<br />

uzrunvelyon, raTa aseTma aRmzrdelobiTma muSaobam Camoayalibos<br />

bavSvebi pasuxismgeblobis mqone a<strong>da</strong>mianebad, romlebic<br />

ixelmZRvaneleben iseTi faseulobebiT, rogoricaa Zaladobaze uaris<br />

Tqma, sqesobrivi Tanasworoba, diskriminaciasTan brZola, mimtevebloba<br />

<strong>da</strong> urTierTpativiscema. es is faseulobebia, romlebsac eTanxmebian<br />

mTavrobebi bavSvis uflebaTa konvenciisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sxva<br />

saerTaSoriso konvenciebis ratificirebisas.


saqarTveloSi bolo wlebSi bavSvTa uflebebis <strong>da</strong>cvis kuTxiT<br />

ganxorciel<strong>da</strong> ramdenime mniSvnelovani siaxle. pirvel rigSi un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>vasaxeloT erT-erTi yvelaze warmatebuli socialuri programa<br />

_ bavSvTa mSvilobel ojaxebSi ga<strong>da</strong>cemisa <strong>da</strong> biologiur ojaxebSi<br />

reintegrirebis programa, romelic saqarTveloSi ramdenime welia<br />

muSaobs .<br />

_ 2006 wlis umniSvnelovanesi movlenaa siRaribis zRvarze myofi<br />

ojaxebisaTvis saxelmwifo <strong>da</strong>xmarebis programis Camoyalibeba <strong>da</strong> misi<br />

<strong>da</strong>nergvis <strong>da</strong>wyeba. Seiqmna bavSvTa keTildReobisa <strong>da</strong><br />

deinstitucionalizaciis saministroTaSorisi komiteti.<br />

_ Seiqmna ojaxis Camnacvlebeli <strong>da</strong> ojaxis <strong>da</strong>mxmare organizaciebis<br />

funqcionirebis stan<strong>da</strong>rtebi.<br />

saqarTvelos parlamentSi 2006 wels gansaxilvelad Sevi<strong>da</strong><br />

ramdenime kanonproeqti, romelTa miReba <strong>da</strong> amoqmedeba uSualod<br />

aisaxeba qveyanaSi bavSvebis keTildReobis pirobebze. muSavdeba<br />

servisis mimwodebelTa licenzirebis meqanizmebi.<br />

TviTon bavSvTa saxlebSic xorcieldeba sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

gar<strong>da</strong>qmnebi. bolo wlebSi situacia ukeTesobisaken Seicvala.<br />

TiToeuli bavSvis SenaxvisaTvis saxelmwifo biujeti<strong>da</strong>n gamoyofili<br />

Tanxis sagrZnoblad gazr<strong>da</strong>m, pirvel rigSi, bavSvTa SimSilis<br />

problema ga<strong>da</strong>wyvita <strong>da</strong> sxva aucilebeli xarjebis nawilobrivi<br />

<strong>da</strong>farvis saSualebac gaaCina, rac bavSvebis higienur, janmrTelobis,<br />

tansacmliT uzrunvelyofis pirobebsac <strong>da</strong>etyo.<br />

ganxorciel<strong>da</strong> radikaluri cvlilebebi: TiTqmis yvela bavSvTa<br />

saxlSi movi<strong>da</strong> axali xelmZRvaneloba, <strong>da</strong>ixura ramdenime bavSvTa<br />

samzrunvelo <strong>da</strong>wesebuleba, xolo ramdenime _ gaerTian<strong>da</strong>. bavSvebi,<br />

romlebic skola-internatebis pirobebSi am saaRmzrdelo<br />

<strong>da</strong>wesebulebas mikuTvnebul skolebSi swavlobdnen, 2005 wli<strong>da</strong>n Cveu-<br />

lebriv, sajaro skolebSi <strong>da</strong>dian.<br />

saqarTveloSi Tan<strong>da</strong>TanobiT Seiqmna bavSvebisaTvis<br />

alternatiuli servisebis ganmaxorcielebeli organizaciebi. es<br />

procesi jerjerobiT nela mimdinareobs <strong>da</strong> ver akmayofilebs<br />

amJamindel moTxovnebs. amasTan un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom arsebuli


moTxovnebi bevrad CamorCeba moTxovnaTa im mosalodnel, realur<br />

sidides, romelic aucileblad gaCndeba qveyanaSi, Tu mosaxleoba<br />

informirebuli iqneba alternatiuli servisebis arsebobisa <strong>da</strong> maTi<br />

SesaZleblobebis Sesaxeb.<br />

dRes arsebuli bavSvTa saxlebi, umetes SemTxvevaSi, ojaxebis<br />

socialuri Semweobis wyaros warmoadgens. iq ganTavsebuli bavSvebis<br />

did umravlesobas hyavs orive an erTi mSobeli mainc. bevri bavSvi<br />

bavSvTa saxlSi mxolod dRisiT <strong>da</strong>dis, xolo Rames sakuTar ojaxSi<br />

atarebs, radgan am ojaxebs ar SeswevT Zala uzrunvelyon Svilebi<br />

sakvebiT, tansacmliT, saxelmZRvaneloebiT, gaTbobiT. naTelia, rom<br />

ojaxis Camnacvlebeli <strong>da</strong> ojaxis <strong>da</strong>mxmare servisebis ganviTarebam<br />

didi gavlena un<strong>da</strong> moaxdinos rogorc bavSvTa saxlebis, aseve, maT<br />

bina<strong>da</strong>rTa raodenobasa <strong>da</strong> mdgomareobaze.<br />

proeqti `ZiriTadi mimarTulebebis Camoyalibeba bavSvTa <strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> deinstitucionalizaciis saxelmwifo politikis<br />

xelSewyobisaTvis~ <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> strategiul gamokvlevaTa institutis<br />

mier gaerosO bavSvTa fondis, iunisefis, finansuri mxar<strong>da</strong>WeriT.<br />

proeqtis ZiriTadi mizani iyo rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSaveba dRes<br />

arsebuli bavSvTa saxlebis qselis racionaluri gar<strong>da</strong>qmnisaTvis.<br />

bavSvTa saxlebSi nebismieri cvlilebis ganxorcielebisas<br />

gaTvaliswinebuli un<strong>da</strong> iqnes xelmisawvdomi alternatiuli servisebi.<br />

aseTi servisebis an maTi Seqmnis potencialis arseboba mniSvnelovnad<br />

aadvilebs mravali ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebas.<br />

UUNICEF-is mxar<strong>da</strong>WeriT strategiul gamokvlevaTa institutis<br />

mier 2004 wels Catarebuli farTomasStabiani gamokvlevis monacemebis<br />

mixedviT skola-internatebSi ganTavsebuli bavSvebisagan mxolod 2,7%-<br />

ia ded-mamiT oboli, xolo bavSvTa saxlebis kontingenti<strong>da</strong>n _ 6,6%.<br />

aRsazrdelebis umravlesobas hyavs erTi mSobeli mainc. kvlevis Se-<br />

degad <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong>, rom mSoblebTan aranairi kontaqti ara aqvs bavSvebis<br />

8,2 %-s. <strong>da</strong>narCen bavSvebs ki mSoblebTan kontaqti garkveuli peri-<br />

odulobiT aqvT. Bes monacemebi safuZvels gvaZlevs, vifiqroT<br />

reintegraciis programis gaZlierebasa <strong>da</strong> dRis centrebis gaxsnaze.


avSvebis sagrZnobi raodenoba ojaxSi cxovrobs. isini<br />

<strong>da</strong>wesebulebis momsaxurebiT mxolod dRis ganmavlobaSi sargebloben.<br />

gansakuTrebiT didia aseTi bavSvebis ricxvi skola-internatebSi _ bav-<br />

Svebis saerTo raodenobiT 39,2%, xolo bavSvTa saxlebSi aseTi e.w.<br />

`mosiarule bavSvebis~ ricxvi 8,1%-s Seadgens.<br />

`mosiarule bavSvebis~ aseTi didi Tanafardoba savaraudod<br />

ganpirobebuli un<strong>da</strong> iyos Semdegi faqtorebiT:<br />

1. mZime socialur-ekonomikuri pirobebi (siRaribe, cudi<br />

sacxovrebeli pirobebi). es mizezi <strong>da</strong>asaxela gamokiTxulTa 31,3%-ma;<br />

2. sxva saswavlo <strong>da</strong>wesebulebis siSoriT (swavlis mizniT<br />

<strong>da</strong>wesebulebaSi siaruli <strong>da</strong>asaxela gamokiTxulTa 15%-ma)<br />

3. e.w. “mkv<strong>da</strong>ri sulebis” arsebobiT;<br />

4. <strong>da</strong>wesebulebis profiliT (musikaluri, sportuli, sanatoriuli<br />

tipis).<br />

“mosiarule bavSvebis” aseTi didi raodenoba _ TiTqmis mesamedi _<br />

iZleva imis safuZvels, rom moxdes orientireba dRis centrebis<br />

qselis Camoyalibebasa <strong>da</strong> gaZlierebaze.<br />

institutebSi bavSvebis ganTavsebis ZiriTad mizezad gamokiTxulTa<br />

31,3% asaxelebs mZime socialur-ekonomikur pirobebs. magram bavSvTa<br />

samzrunvelo <strong>da</strong>wesebulebebSi momuSave gamocdili personali yo-<br />

velTvis aRniSnavs, rom mxolod mZime socialuri pirobebis gamo<br />

bavSvi iSviaTad xvdeba bavSvTa saxlSi. siduxWires Tan erTvis<br />

arakeTilsaimedo mdgomareoba ojaxSi. xolo Tu bavSvi marTlac<br />

mxolod siRaribis gamo moxv<strong>da</strong> bavSvTa saxlSi, misi mSoblis qceva<br />

radikalurad gansxvavdeba sxva mSoblebis qcevisagan. reintegraciis<br />

programis ganxorcielebisas yuradRebis fokusSi, upirveles yovlisa,<br />

swored aseTi mSobeli eqceva. A maRali procenti xv<strong>da</strong> wilad<br />

<strong>da</strong>wesebulebaSi swavlis mizniT siaruls (15%). Eam mizeziT yvelaze<br />

meti bavSvi skola-internatebSia ganTavsebuli. es moulodneli<br />

Sedegia. rogorc wesi, mSoblebs bavSvebi ar mihyavT internatSi<br />

mxolod saswavleblad; gamonaklisi mxolod is SemTxvevebia, roca<br />

bavSvis mSobeli internatSi TviTon muSaobs.


erTdroulad orive mizeziT (mZime socialur-ekonomikuri<br />

pirobebisa <strong>da</strong> swavlis mizniT) <strong>da</strong>wesebulebaSi ganTavsebul bavSvTa<br />

yvelaze didi wili aseve skola-internatebze modis.<br />

mesame ZiriTadi mizezi, romelsac maRali procentuli maCvenebeli<br />

xv<strong>da</strong> wilad, aris bavSvis invalidoba (fizikuri an gonebrivi _ 11,4%)<br />

an avadmyofoba (7,8%). am kategoriis bavSvebi ZiriTa<strong>da</strong>d specialur <strong>da</strong><br />

sanatoriuli tipis skola-internatebSi arian ganTavsebulni.<br />

§5 bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebebis tradiciuli koncefcia <strong>da</strong><br />

misi alternativa<br />

bavSvTa saxlebs TavisTavad Zalian sevdiani istori aqvTa.<br />

a<strong>da</strong>mianebs, maT Soris <strong>bavSvebsa</strong>c, bavSvTa saxlebSi aTavsebdnen<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d sxva pirTa interesebi<strong>da</strong>n gamomdinare. <strong>da</strong>fuZn<strong>da</strong> Cvil<br />

bavSvTa saxlebi yvelaze patarebisTvis, specialuri internatebi<br />

xan<strong>da</strong>zmulTaTvis, fsiqiatriuli saavadmyofoebi <strong>da</strong> SeSlilTa<br />

TavSesafrebi bavSvebisaTvis <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>rRvevebis mqone<br />

a<strong>da</strong>mianebisaTvis. maT Secvales sazogadoebrivi pasuxismgeblobisa <strong>da</strong><br />

mzurvelTa sistemebi, romlebic zrunavdnen usaxlkaro bavSvebze.<br />

<strong>da</strong>wesebulebebis umravlesobas eniWebo<strong>da</strong> ufleba gamoeyenebina<br />

faqtiurad arakontrolirebadi zomebi TavianT klientebis mimarT.<br />

maTve gaaCn<strong>da</strong>T sakuTari SezRudviTi ,,kanonebi”, romlebic xSirad<br />

ewinaaRmdegebo<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis uflebebs.<br />

bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebebis <strong>da</strong>usabuTebeli<br />

filosofia <strong>da</strong> koncefcia dResac iCens Tavs fsevdomecnieruli niRbis<br />

qveS. samedicino midgoma ki gamoixateba imaSi, rom mTeli personali<br />

atarebs TeTr xalaTebs.<br />

arsebobs uamravi bavSvi, romlebic mTel cxovrebas atarebs<br />

am<strong>da</strong>gvar <strong>da</strong>wesebulebebSi, ga<strong>da</strong>tvirTul saZineblebSi. isini iSviaTad<br />

toveben <strong>da</strong>wesebulebebis farglebs, arasdros ar hyavT gverdiT<br />

axlobeli a<strong>da</strong>miani, ar gaaCniaT piradi nivTebi. bevri bavSvi arc ki<br />

ocnebobs ukeTes xvedrze.


did bavSvTa saxlebSi bavSvebs emuqreba fizikuri <strong>da</strong> fsiqikuri<br />

<strong>da</strong>avadebebi, ferxdeba maTi kognitiuri <strong>da</strong> emociuri ganviTareba.<br />

ganviTarebis saSualebaTa ukmarisobis, maTi janmrTelobisaTvis<br />

saSiSi <strong>da</strong>matebiTi riskis gamo bevri bavSvi ganwirulia sicocxlis<br />

bolomde <strong>da</strong>rCes socialurad arSemdgari a<strong>da</strong>miani. ispoba misi<br />

sicocxlisunarianoba.<br />

ojaxi<strong>da</strong>n bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebaSi bavSvis<br />

ga<strong>da</strong>yvanis acileba uaryofiTad moqmedebs mis fsiqikaze.<br />

es ukanaskneli ki bavSvTa saxlebSi bavSvis moTavsebis procesSi<br />

un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wydes marTvis saTanado efeqturi zomebis miRebis<br />

saSualebiT.<br />

Kkvlevis safuZvelze SevimuSaveT pirveladi socialur-<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri reabilitirebis sistema, romelic gankuTvnilia bavSvis<br />

cxovrebis eqstremaluri periodisaTvis; kerZod im kritikuli<br />

periodisaTvis, roca bavSvi ga<strong>da</strong>hyavT asocialuri ojaxi<strong>da</strong>n bavSvTa<br />

saxlSi.<br />

Cven mier SemuSavebuli sistemis praqtikaSi <strong>da</strong>nergvam <strong>da</strong>amtkica<br />

debulebaTa marTebuloba.<br />

situaciaTa pirveli jgufs miekuTvnebabavSvis wayvana<br />

asocialuri ojaxi<strong>da</strong>n. D<strong>da</strong>kvirvebis Sedegebma cxadyo bavSvTa<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba aRniSnuli situaciisadmi: pasiuri winaaRmdegoba (25%);<br />

aqtiuri winaaRmdegoba (40%); gulgrili <strong>da</strong>mokidebuleba (14,3%);<br />

<strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong>mokidebuleba (20,7%).<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogis saqmianoba Semdegi TanmimdevrobiT<br />

ganisazRvra: bavSvebze pirveladi informaciis Sekreba, ojaxis<br />

wevrebisadmi misi <strong>da</strong>mokidebulebis gamovlena, bavSvis fsiqologiuri<br />

wayvanis situaciisaTvis momzadeba: situaciis emociuri miReba <strong>da</strong><br />

ndobis mopoveba, rac Seanelebs bavSvis SiSs <strong>da</strong> Sinagan <strong>da</strong>Zabulobas<br />

saxli<strong>da</strong>n wayvanis momentSi.<br />

situaciaTa meore jgufis analizi _ pirveladi<br />

fsiqope<strong>da</strong>gogiuri <strong>da</strong>xmarebis aRmoCena. analizma gviCvena, rom


eqsperimentuli jgufis bavSvebs gaaCn<strong>da</strong>T fsiqotravmuli situaciebis<br />

Sedegad warmoSobili <strong>da</strong> rig SemTxvevaSi saxli<strong>da</strong>n wayvanis momentSi<br />

gaZlierebuli sxva<strong>da</strong>sxva azrobrivi <strong>da</strong> emociuri barierebi. am<br />

bavSvebs esaWiroebo<strong>da</strong>T specialistTa kompleqsuri<br />

maRalkvalificirebuli <strong>da</strong>xmareba. socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri Tanxlebis<br />

Sinaarss am etapze warmoadgen<strong>da</strong>: saSuamavlo <strong>da</strong>xmareba bavSvsa <strong>da</strong><br />

specialists Soris kontaqtis <strong>da</strong>samyareblad, bavSvze informaciis<br />

Semdgomi Segroveba <strong>da</strong> misi utyuarobis Semowmeba, gamovlenil<br />

problemebze msjelobasa <strong>da</strong> bavSvTa saxlis pirobebSi pirveladi<br />

reabilitaciis ZiriTadi mimarTulebebis <strong>da</strong> formebis gansazRvraSi<br />

aqtiuri monawileoba.<br />

situaciaTa mesame jgufi _ bavSvis bavSvTa saxlis garemoSi<br />

Sesvla. es jgufi warmoadgen<strong>da</strong> urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli <strong>da</strong><br />

urTierTSepirobebuli RonisZiebebis kompleqss sarebilitacio<br />

<strong>da</strong>xmarebis mimarTulebebiT. (socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri, fsiqologiuri,<br />

samedicino): reabilitaciis am etapze bavSvis gamovlinebaTa farTo<br />

speqtrisa <strong>da</strong> misi ojaxTan <strong>da</strong>mokidebulebis gaTvaliswinebiT.<br />

gamoikveTa Semdegi suraTi: ojaxSi <strong>da</strong>brunebis survili _ 22,7%,<br />

mSoblebTan yofnis survili ojaxSi <strong>da</strong>debiTi cvlilebebis<br />

SemTxvevaSi _ 50%, wyena, ojaxze fiqris <strong>da</strong> laparakis survilis<br />

uqonloba. 15,3%, SiSi <strong>da</strong> ojaxSi <strong>da</strong>brunebis survilis uqonloba _<br />

11,3%. eqsperimentis monacemebi saSualebas iZleva, ganisazRvros<br />

socialur-pe<strong>da</strong>gogiuri Tanxlebis amocanebi: muSaoba yofil ojaxTan<br />

<strong>da</strong> naTesavebTan, Suamavluri <strong>da</strong>xmareba maTTan kavSirebis<br />

SesanarCuneblad, ojaxSi Camoyalibebuli <strong>da</strong>mokidebulebebis<br />

ukeTesobisaken SeZlebis<strong>da</strong>gvarad Secvlis cdebi, bavSvisaTvis bavSvTa<br />

saxlSi urTierTobebis <strong>da</strong>regulireba. Aam mizniT xdebo<strong>da</strong> bavSvis<br />

saxlis situaciasTan Seguebaze pasuxismgebeli piris specialuri<br />

momzadeba, romelic gulisxmob<strong>da</strong> bavSvze anamnesturi monacemebis <strong>da</strong><br />

bavSvis garemosa <strong>da</strong> ojaxuri pirobebis Seswavlas.<br />

situaciaTa meoTxe jgufi bavSvis CarTva saxlis garemoSi<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogis saqmianoba un<strong>da</strong> gaiSalos ramdenime


mimarTulebiT. socialuri pe<strong>da</strong>gogis muSaobis efeqturobisTvis<br />

mniSvnelovania: urTierToba bavSvTa saxlis specialistebTan, anu<br />

bavSvis Tanmxleb jgufTan, bavSvis CarTva saxlis yoveldRiur yofaSi;<br />

bavSvis CarTva saswavlo saqmianobaSi <strong>da</strong> saqmianobis sxva formebi misi<br />

arCevanis safuZvelze.<br />

UNICEF-is bavSvTa <strong>da</strong>cvis saerTaSoriso saxalxo kavSiris<br />

mier rigaSi (02.02.1994) organizebulma seminarma aRmosavleT evropis<br />

qveynebisaTvis erTxmad miiRo rigis deklaracia ,,bavSvTa internatis<br />

tipis <strong>da</strong>wesebulebaSi moTavsebis alernativebi”.<br />

seminaris mTavar mizans warmoadgen<strong>da</strong> internatebSi myof<br />

bavSvTa problemebis ganxilva <strong>da</strong> im ,,alternatiuli variantebis”<br />

Zieba, ,,romelic yvelaze axlo iqneba ojaxSi cxovrebasTan”.<br />

bavSvis ojaxTan wayvana _ ukanaskneli <strong>da</strong> kritikuli nabijia<br />

misi bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebaSi moTavsebis sakiTxis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetis procesSi.<br />

mSoblebis mier bavSvze uaris Tqmis motivebis ganxilvisas (Tu<br />

bavSvi izolirebulia ojaxisagan) socialurma organizaciebma un<strong>da</strong><br />

miiRon prioritetuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi Semdegi TanmimdevrobiT:<br />

_ Zalisxmeva ojaxis gasaerTianeblad;<br />

_ mzrunvelTa yuradReba;<br />

_ bavSvis moTavseba naTesavTa ojaxSi;<br />

_ gaSvileba <strong>da</strong>badebis qveynis farglebSi;<br />

_ saerTaSoriso gaSvileba;<br />

_ bavSvis ojaxis tipis bavSvTa saxlSi moTavseba, rogorc<br />

droebiTi ga<strong>da</strong>wyvetileba. (47)<br />

Zalisxmeva ojaxis gasaerTianeblad. bavSvTa bedis yvelaze humanur<br />

ga<strong>da</strong>wyvetas warmoadgens Zalisxmeva ojaxis gasaerTianeblad.<br />

umetes SemTxvevaSi ojaxis gaerTianebis procesi moiTxovs dros<br />

socialuri <strong>da</strong>wesebulebebisagan <strong>da</strong> bavSvis, mSoblebis swor


momzadebas. maT un<strong>da</strong> gansazRvron mxar<strong>da</strong>Weris zomebi, magaliTad:<br />

fsiqologiuri <strong>da</strong> materialuri mxar<strong>da</strong>Wera, sacxovrebeli pirobebis<br />

gaumjobeseba, ojaxuri Terapia <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Wera ojaxis aRdgenis Semdeg.<br />

Oojaxis gaerTianebis procesi SesaZlebeli iqneba mxolod saTanado<br />

meTodologiis ganviTarebis Semdeg. am meTodologiaSi Sedis<br />

swavleba, informaciis mudmivi gacvla procesSi CarTul socialur<br />

muSakTa Soris (eqimebs, socialur muSakTa, bavSvTa aRmzrdelta,<br />

fsiqologTa <strong>da</strong> sxv. Soris).<br />

mzurnvelTa muSaoba. 1. mzrunveloba gulisxmobs bavSvis droebiT<br />

moTavsebas mzrunvelebTan, romlebic ar arian misi biologiuri<br />

mSoblebi. meurved upiratesad iniSneba bavSvis naTesavi. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

imisa, rom meurveobis sistema didi mxar<strong>da</strong>WeriT sargeblobs <strong>da</strong> sul<br />

ufro viTardeba, aris ekonomiuri sirTuleebi rac SeiZleba<br />

meurveobis sistemis ganviTarebis seriozul <strong>da</strong>brkolebad iqces. es<br />

sistema sasargebloa imdenad, ramdena<strong>da</strong>c bavSvs uqmnis ojaxur<br />

atmosferos.<br />

2. bavSvis gafarToebul aranaTesaur ojaxSi moTavseba<br />

<strong>da</strong>kavSirebulia ojaxuri mzrunvelobis sxva<strong>da</strong>sxva formebTan;<br />

gasaTvaliswinebelia bavSvis eTnikuri, ekonomikuri, kulturuli<br />

warsuli, misi warmoSoba. mzrunvelTa ojaxebi sagul<strong>da</strong>gulod un<strong>da</strong><br />

airCion kompetenturma specialistebma, Seamowmon bavSvis<br />

aRzrdisaTvis saWiro SesaZleblobni. mzrunvelebi <strong>da</strong> maTi ojaxis<br />

wevrebi un<strong>da</strong> iyvnen bavSvis miRebisTvis adekvaturad momzadebulni,<br />

amitom saWiroa Catardes momaval mzrunvelTa saTanado swavleba.<br />

gaSvileba bavSvis <strong>da</strong>badebis qveynis farglebSi. gaSvileba gulisxmobs<br />

mSoblis uflebebis <strong>da</strong> movaleobebis mudmiv ga<strong>da</strong>tanas mSobel-<br />

meurveze. gaSvileba arc ise gavrcelebulia, magram bolo xans<br />

interesi mis<strong>da</strong>mi sagrZnoblad gaizar<strong>da</strong>. (47)<br />

saerTaSoriso gaSvileba. saerTaSoriso gaSvileba gulisxmobs<br />

seriozul <strong>da</strong> kritikul cvlilebebs bavSvis kulturul, socialur <strong>da</strong><br />

xSirad ekonomikur garemoSi. Aam SemTxvevaSi, Znelia ganisazRvros,<br />

gaSvilebis ga<strong>da</strong>wyvetileba miRebuli iyo bavSvis Tu sxva a<strong>da</strong>mianis an


jgufis interesebis gaTvaliswinebiT. cxovrebis ufro <strong>da</strong>bali donis<br />

mqone qveyni<strong>da</strong>n gaSvilebis procesis ganxorcielebisas (,,sazRvrebs<br />

miRma”) arsebobs finansuri garigebebis an garkveul droSi<br />

ekonomikuri an sxva sargeblobis miRebis winapirobebi. ufro metic,<br />

potenciur mSobelTa winaswari SerCeva <strong>da</strong> Semowmeba, bavSvis<br />

uflebaTa <strong>da</strong> interesTa <strong>da</strong>cva gaSvilebis Semdeg moiTxovs saimedo <strong>da</strong><br />

kanonieri aRmasrulebeli sistemis arsebobas.<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom saerTaSoriso gaSvileba sul ufro<br />

vrceldeba: igi ar un<strong>da</strong> iqces bavSvTa umravlesobis bedis ga<strong>da</strong>wyvetis<br />

saSualebad. piriqiT, igi un<strong>da</strong> ganixilebodes, rogorc<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis ukiduresi varianti, romelsac sWirdeba <strong>da</strong>sabuTeba<br />

yovel konkretul SemTxvevaSi. bavSvis interesebi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

saerTaSoriso gaSvileba un<strong>da</strong> xorcieldebodes erovnuli<br />

gaSvilebisTvis <strong>da</strong>muSavebuli proceduris mixedviT. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>muSavdes<br />

<strong>da</strong>matebiTi zomebi saerTaSoriso doneze gaSvilebis procesis<br />

Sesrulebis efeqturi kontrolis Casatareblad.<br />

magram, Cveni azriT, alternatiuri meTodebis sistema ar iwvevs<br />

arsebuli bavSvTa saxlebis <strong>da</strong>xurvas. bavSvTa saxlebis gar<strong>da</strong> sxva<br />

alternatiuli wina<strong>da</strong>debebis ararseboba bevr bavSvs quCaSi aRmoaCens.<br />

bavSvTa saxlebis bavSvis moTavsebis erT-erTi mizezi Tavad am<br />

<strong>da</strong>wesebulebaTa arsebobaa. D<strong>da</strong>wesebuleba gamoiyeneba problemis ase<br />

Tu ise droebiT ga<strong>da</strong>sawyvetad, Tumca, es ga<strong>da</strong>wyvetileba xSirad<br />

sabolooa.<br />

Aaqe<strong>da</strong>n, SegviZlia <strong>da</strong>vaskvnaT: tradiciuli <strong>da</strong>wesebulebebi ar<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>ixuros. piriqiT, un<strong>da</strong> moxdes maTi rekonstruqcia, rom<br />

<strong>viqtimur</strong>ma bavSvebma SeZlon maT kedlebSi sicocxlisunarianobis<br />

mopoveba.<br />

2000 wlis 22-24 oqtombers bu<strong>da</strong>peStSi (ungreTi) UNICEF-ma<br />

Caatara regionaluri konferencia Temaze ,,mSobelTa mzrunvelobas<br />

moklebuli bavSvebi: uflebebi <strong>da</strong> realoba”.


konferenciaSi monawileoba miiRo 26 qveynis 200 delegatma. maT<br />

Soris, saqarTvelos warmomadgenlobam.<br />

Kkonferenciis mizani iyo bavSvebis bavSvTa saxlebis tipis<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi moTavsebis problemaTa ga<strong>da</strong>wyvetis Zieba;<br />

centraluri <strong>da</strong> aRmosavleTi evropisa <strong>da</strong> dsT-s qveynebSi saxelmwifos<br />

kmayofaze myof bavSvTa problemebis efeqturad ga<strong>da</strong>Wris gzebis<br />

gansazRvra.<br />

DdRis wesrigSi idga ori sakiTxi:<br />

1. rogor <strong>da</strong>vexmaroT ojaxebs, raTa Tavi<strong>da</strong>n aicilon bavSvis<br />

moTavseba bavSvTa saxlebis tipis <strong>da</strong>wesebulebaSi.<br />

2. rogor SevcvaloT saxelmwifo mzrunvelobis sistema, raTa<br />

aqcenti ga<strong>da</strong>vitanoT alternatiul variantTa (bavSvze zrunva ojaxur<br />

safuZvelze) sasargeblod.<br />

Kkonferenciis monawileebi gulaxdilad yvebodnen sakuTar<br />

marcxsa <strong>da</strong> Secdomebze, momavalSi ga<strong>da</strong>sawyveti amocanebis<br />

masStaburobaze.<br />

samuSao jgufSi, romelic amuSaveb<strong>da</strong> Temas ,,ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miReba mSobleb<strong>da</strong>kargul bavSvebze” monawileodba am disertaciis<br />

avtoric.<br />

jgufis wevrebi mividnen Semdeg <strong>da</strong>skvnamde: saWiroa Seiqmnas<br />

pirobebi, romelic xels Seuwyobs bavSvebis bavSvTa saxlebSi<br />

moTavsebis SemTxvevaTa raodenobis Semcirebas; im bavSvebTan,<br />

romelTac sWirdebaT specialuri <strong>da</strong>cva, politika un<strong>da</strong> ganisazRvros<br />

maTTvis xelsayreli pirobebis Seqmnis CarCoebSi, yvela bavSvis<br />

uflebebis erTobliobis gaTvaliswinebiT.<br />

� ZiriTad muSakTa funqciaTa gansazRvris <strong>da</strong> <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebis mizniT,<br />

aucilebelia regularulad Catardes muSakTa profesiuli donis<br />

ganxilva-Semowmeba.<br />

� saWiroa ZiriTa<strong>da</strong>d muSakTa kvalifikaciis amaRleba maTTvis<br />

informaciis <strong>da</strong> saTanado publikaciebis miwodebis gziT.


� un<strong>da</strong> moxdes specialistTa Soris gamocdilebisa <strong>da</strong> informaciis<br />

gaziarebis uzrunvelyofa.<br />

� ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebisas aucilebelia vixelmZRvaneloT<br />

bavSvebis moTxovnilebebiT <strong>da</strong> ara finansuri xasiaTis<br />

mosazrebebiT.<br />

� un<strong>da</strong> gaacnobieros Yyvela moqalaqem, rom bavSvis mSobelTa<br />

mzrunvelobas mowyveta, did pasuxismgeblobas akisrebs<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis iniciators.<br />

� ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa miRebis procesze un<strong>da</strong> <strong>da</strong>wesdes monitoringi.<br />

� saWiroa Seiqmnas konkretuli meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofen<br />

bavSvis ojaxi<strong>da</strong>n ama Tu im <strong>da</strong>wesebulebaSi ga<strong>da</strong>cemis periodul<br />

analizs <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis ga<strong>da</strong>xedvas.<br />

� SeZlebis<strong>da</strong>gvarad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vuWiroT mxari <strong>da</strong> saxelmwifos<br />

mzrunvelobis qveS myofi bavSvebs SevunarCunoT urTierToba Tavis<br />

ojaxebTan. magaliTad, xeli SevuwyoT bavSvis moTavsebas misi Temis<br />

maxloblad ganlagebul <strong>da</strong>webulebaSi; wavaxalisoT bavSvis<br />

urTierToba gafarToebul ojaxTan; uzrunvelvyoT bavSvebis <strong>da</strong><br />

maTi ojaxebis wevrTa Sexvedrebi.<br />

� aucilebelia im kanonebis Sesrulebis uzrunvelyofa, romelic<br />

sasamarTlo mosmenebze <strong>da</strong>swrebis garantias aZlevs bavSvs.<br />

� saWiroa bavSvis CarTva ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis <strong>da</strong> ganxorcielebis<br />

procesSi.<br />

� aucilebelia bavSvebTan sastiki mopyrobis problemis Sesaxeb<br />

informirebis uzrunvelyofa.<br />

� saWiroa Catardes ganmartebiTi kampaniebi, bavSvebis mimarT sastiki<br />

mopyrobisa <strong>da</strong> Zaladobis Semcirebis mizniT.<br />

aRmzrdelobiT organizacias SeuZlia mouwyos bavSvs yofiTi<br />

pirobebi, arsebobis sxva<strong>da</strong>sxva sferoebi, rac uzrunvelyofs<br />

konkretuli a<strong>da</strong>mianis, jgufis, koleqtivis moTxovnaTa


<strong>da</strong>kmayofilebas ufro farTo socialuri garemosa <strong>da</strong> mTeli<br />

sazogadoebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT.<br />

aRmzrdelobiTi organizaciis cxovelqmedeba iqceva a<strong>da</strong>mianis<br />

ganviTarebis pirobad, vinai<strong>da</strong>n is, rogorc aRmzrdelobiT<br />

organizaciaSi warmodgenili cxovelmoqmedobis sxva<strong>da</strong>sxva formaTa<br />

subieqti, iswrafvis Tavisi aqtiurobis realizebas.<br />

aRmzrdelobiTi organizaciis cxovelqmediTobis Sinaarsi<br />

moicavs: urTierTobas, gare samyaros Secnobas, sagnobriv-praqtikul<br />

saqmianobas, sulier-praqtikul saqmianobas (sulier <strong>da</strong> socialur<br />

faseulobaTa gamoyeneba), sports, rogorc funqcionalur-organul<br />

aqtivobas, TamaSebs, romelic pirobiT situaciebSi axdens aqtivobis<br />

realizebis Tavisul improvizirebas.(112)<br />

cnobilia, rom mozardis ganviTareba ganisazRvreba imiT,<br />

ramdenad xelsayreli misi cxovelmoqmedobis sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi<br />

realizebis pirobebi, ramdenad mza<strong>da</strong>a misi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi<br />

sociumSi SesvlisaTvis: simtkice, sicocxlis azris rwmena, sakuTari<br />

cxovrebis SenebisaTvis mzadyofna <strong>da</strong> aqtiuroba.<br />

III Tavi<br />

quCis bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebis<br />

kvleva <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

§1 _ ganaTleba, rogorc <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis formirebis<br />

saSualeba<br />

“bavSvis uflebebis konvencia” did yuradRebas uTmobs<br />

ganaTlebas <strong>da</strong> erT-erT mniSvnelovan prioritetad Tvlis<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong>Si. quCis bavSvebi SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebi arian, romelTac ar miuwvdebaT xeli<br />

formalur ganaTlebaze, elementarul momsaxurebaze an ojaxur


siTbosa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weraze.Eisini araprivilegirebuli bavSvebi arian <strong>da</strong><br />

mciredi Sansebi gaaCniaT imisaTvis, rom kargi momavali hqondeT.<br />

quCis bavSvebi, rogorc wesi, travmirebulni arian. maT aqvT mZime<br />

warsuli gamocdileba. amave dros, raki maT akliaT TavianTi asakis<br />

Sesaferisi ganaTleba, romelsac maTive Tanatolebi iReben sajaro<br />

skolaSi. aseT skolebSi moxvedra am bavSvebisaTvis xelaxali stresis<br />

mizezi xdeba.<br />

skola mzad ar aris quCi<strong>da</strong>n mosuli bavSvebis misaRebad.<br />

<strong>da</strong>mxvduri bavSvebi agresiulad arian ganwyobili, magram, rac ufro<br />

sagangaSoa, pe<strong>da</strong>gogebsac uWirT am bavSvebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

gansazRvra. skolis maswavleblebma umetes SemTxvevaSi ar ician is<br />

midgomebi, romlebic aseT bavSvebs sWirdebaT. ra Tqma un<strong>da</strong>, arian<br />

pe<strong>da</strong>gogebi, romlebic gulisxmierad epyrobian am bavSvebs <strong>da</strong><br />

cdiloben gauadvilon maT mdgomareoba, magram saerTo agresiul<br />

fonTan gamklaveba maT ar ZaluZT. agresiulia am bavSvebis mimarT<br />

<strong>da</strong>mxvdur bavSvTa mSoblebis didi nawilic.<br />

socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvebis am kategoriis sajaro skolebis<br />

saswavlo procesSi CarTva saboloo jamSi bavSvTa uflebebis <strong>da</strong>cvis<br />

saxelmwifo politikis swori mimarTulebaa, magram, amasTan erTad,<br />

kategoriulad un<strong>da</strong> moxdes skolebis winaswar momzadeba. quCis bavSvebi<br />

arian travmirebuli, socialur kontaqtebs <strong>da</strong> urTierTobebs mok-<br />

lebulni. aq tipiuria e.w. `socialuri unarSezRudulobis~ fenomeni, rac<br />

maTi aRzrdis deficitiT aris ganpirobebuli. aseTi bavSvebis misaRebad<br />

skola zedmiwevniT un<strong>da</strong> iyos momzadebuli. Cveni azriT, quCis bavSvTa<br />

Cveulebriv saskolo sistemaSi CarTvis midgomebi <strong>da</strong> gzebi un<strong>da</strong> iyos<br />

inkluziuri ganaTlebis midgomebisa <strong>da</strong> gzebis analogiuri. rogorc<br />

unarSezRuduli bavSvis inkluzia moiTxovs pe<strong>da</strong>gogis, janmrTeli<br />

bavSvebisa <strong>da</strong> maTi mSoblebis winaswar momzadebas, aseTive winaswari<br />

momzadebaa Casatarebeli skolebSi quCis bavSvebis misaRebad. Tavis mxriv,<br />

quCis bavSvTa mzrunveloba kompleqsur midgomas moiTxovs, ramelSic<br />

didi wili skolisaTvis mzaobas un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eTmos.<br />

sareabilitacio centrebi <strong>da</strong> sxva msgavsi instituciebi un<strong>da</strong><br />

iTvaliswinebdes bavSvze oreintirebuli, Tbili <strong>da</strong> megobruli iseTi


pirobebis Seqmnas, rom bavSvebma SesZlon saswavlo moTxovnebis<br />

<strong>da</strong>Zleva.<br />

sareabilitacio centrebsa <strong>da</strong> skolebSi bavSvebs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>xvdeT<br />

iseTi pa<strong>da</strong>gog/maswavleblebi, rom maT SeswevdeT unari<br />

SeZlebis<strong>da</strong>gvarad <strong>da</strong>exmaron bavSvebs yvela saWiroebis ga<strong>da</strong>Wrasa <strong>da</strong><br />

swavlebaSi. aseT viTarebaSi uzomod didia socialuri pe<strong>da</strong>gogebis<br />

mniSvneloba quCis bavSvebis socialuri reabilitaciis, maTSi<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebisa <strong>da</strong> skolisaTvis<br />

momzadebis saqmeSi.<br />

§2 socialur pe<strong>da</strong>gogTa mizani, amocanebi, principebi <strong>da</strong> profesiograma<br />

socialuri muSaobis istoriul saTaves ,,<strong>da</strong>xmareba”, ,,zrunva”,<br />

,,xelis Sewyoba” qmnis. socialur pe<strong>da</strong>gogika ki Tavis SinaarsSi<br />

socialuri muSaobis aRzr<strong>da</strong>-ganaTlebis aspeqtSi ganxilvas<br />

gulisxmobs.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogis mizania mozard Taobaze gavlenis moxdena,<br />

maTi cxovrebis organizeba, raTa SeeZloT TviTganviTareba,<br />

Rirseulad cxovreba. swored, socialurma pe<strong>da</strong>gogma un<strong>da</strong><br />

gamoumuSaos mozardebs <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi. <strong>viqtimur</strong><br />

bavSvebTan mimarTebaSi gamoiyeneba, agreTve, terminebi “specialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogi” <strong>da</strong> “socialuri muSaki”.<br />

specialuri pe<strong>da</strong>gogi muSaobs SezRuduli SesaZleblobebis<br />

mqone bavSvebis ganaTlebaze <strong>da</strong> maT CarTulobze saswavlo procesSi.<br />

socialuri muSaki swavlobs <strong>da</strong> ikvlvs <strong>viqtimur</strong>i <strong>da</strong> socialurad<br />

<strong>da</strong>ucveli bavSvebis, maTi ojaxis pirobebs <strong>da</strong> mdgomareobebs, adgens im<br />

ekonomikur Tu socialur faqtorebs, romlebic ojaxebs xSirad<br />

disfunqciurs xdis. socialuri muSakis funqcia aris <strong>da</strong>exmaros ojaxs<br />

socialur reabilitaciaSi. specialuri pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> socialuri<br />

muSakisagan gansxvavebiT socialuri pe<strong>da</strong>gogis mTavar mizans<br />

warmoadgens bavSvze zrunva garkveul konkretul garemoSi, maTi<br />

socialuri saWiroebebis gansazRvra <strong>da</strong> individualuri moTxovnebis


gaTvaliswinebiT iseTi kompleqsuri midgomebis SemuSaveba, romelic<br />

miznad isaxavs bavSvze zrunvas, mis aRzr<strong>da</strong>s, ganaTlebas, socialuri<br />

faqtorebis Seswavlas <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebas. socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogika harmoniuli sinTezia, romelSic garkvuli doziT Sesulia<br />

specialuri pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> socialuri muSakis miznebi <strong>da</strong> funqciebi.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogi pasuxobs bavSvis saWiroebebis farTo<br />

speqtrs, romelSic socialuri <strong>da</strong> fizikuri saWiroebebic Sedis. es ar<br />

aris mxolod swavleba. es aris socialuri faqtorebisa <strong>da</strong><br />

saWiroebebis gaTvaliswineba bavSvis aRzrdis procesSi, romelSic<br />

swavleba TavisTavad Sedis, rogorc erT-erTi Semadgeneli komponenti.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogika miznad isaxavs bavSvis bednierebaze<br />

zrunvas <strong>da</strong> masTan pozitiuri urTierTobis <strong>da</strong>myarebas. socialur<br />

pe<strong>da</strong>gogs Semoaqvs Tavisi personaluri midgomebi, codna <strong>da</strong><br />

gamocdileba bavSvebTan muSaobis procesSi. es procesi ki aris<br />

ormxrivi <strong>da</strong> TanamSromlobiTi. bavSvi Tavisi mravalmxrivi<br />

problemebiT mianiSnebs pe<strong>da</strong>gogs am problemaTa ga<strong>da</strong>Wris sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saSualebebze, romelic exmareba pe<strong>da</strong>gogs profesiul srulyofaSi.<br />

Cveni kvleva socialuri pe<strong>da</strong>gogis erT-erT umTavres amocanad<br />

mozardebis socialur-pe<strong>da</strong>gogiur <strong>da</strong>xmarebas miiCnevs cxovrebeuli<br />

miznebisa <strong>da</strong> gegmebis SemuSavebaSi; mozardTa <strong>da</strong>xmarebas sakuTari<br />

niWis, socialur SesaZleblobaTa <strong>da</strong> perspeqtivaTaa gacnobierebaSi;<br />

socialurma pe<strong>da</strong>gogma monawileoba un<strong>da</strong> miiRos SesaZlebeli<br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> siZneleebis prognozirebaSi; man un<strong>da</strong> SeZlos<br />

aRsazrdelTa arCeuli miznisaTvis Seupovari swrafvisken mowodeba;<br />

gamoumuSaos mozardebs <strong>cxovrebiseuli</strong> mizanswrafva saTayvano<br />

a<strong>da</strong>mianTa <strong>cxovrebiseuli</strong> magaliTis zemoqmedebiT; moawyos diskusiebi<br />

sicocxlis mizansa <strong>da</strong> azrze; winaaRmdegoba gauwios pesimistur<br />

ganwyobilebebs <strong>da</strong> aRzardos mozardebSi simtkice <strong>da</strong><br />

sicocxlisunarianoba.<br />

-stili;<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogis muSaobis ZiriTadi principebia:<br />

-profesiuli kompetenturoba <strong>da</strong> profesiuli srulyofileba;


-motivacia/patiosneba;<br />

-samsaxuri <strong>da</strong> pir<strong>da</strong>piri movaleobebi;<br />

-swavla <strong>da</strong> kvleviTi muSaoba;<br />

-eTikuri valdebulebebi Tavisi beneficiarebis – bavSvebisa <strong>da</strong><br />

mSoblebis mimarT.<br />

socilur pe<strong>da</strong>gogikaSi didi adgili eTmoba “socialur muSakTa<br />

<strong>da</strong> socialur pe<strong>da</strong>gogTa” muSaobasTan <strong>da</strong>kavSirebul problemaTa<br />

ganxilvas. am problemaze muSaoben: v.g. boCarova, g.n. filonovi, s.a.<br />

beliCeva, b.z. vulfovi, iarkina <strong>da</strong> sxv.<br />

1994w. gamovi<strong>da</strong> wigni socialuri muSakisa <strong>da</strong> socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogisaTvis ,,socialuri muSaobis Teoria TviTgamorkvevis,<br />

ganaTlebis <strong>da</strong> praqtikisken mimaval gzaze”. maT gamokvlevebSi<br />

gansakuTrebuli yuradReba eqceva socialuri pe<strong>da</strong>gogis<br />

profesiogramis Sedgenas.<br />

am masalebis Seswavlis Sedegad <strong>da</strong> skolis maswavleblis<br />

arsebul profesiogramaze <strong>da</strong>yrdnobiT SevimuSaveT socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogis profesiogramis sakuTari varianti.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogis profesiograma<br />

_ siyvaruli bavSvebisadmi;<br />

_ Rrma profesiuli codna <strong>da</strong> siyvaruli profesiisadmi<br />

(gataceba, SemoqmedebiTi niWi);<br />

_ fsiqologiuri <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri momzadebis maRali done,<br />

zogadi <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri kultura, erudicia;<br />

kultura);<br />

_ sametyvelo monacemebi (metyvelebis teqnika, metyvelebis<br />

_ organizaciuli niWi;<br />

_ pe<strong>da</strong>gogiuri urTierTobis kultura, pe<strong>da</strong>gogiuri taqti;<br />

_ perceptiuli niWi anu bavSvis Sinagan samyaroSi SeRwevis <strong>da</strong><br />

misi fsiqologiuri mdgomareobis <strong>da</strong>naxvis unari;


_ sugestiuli niWi (nebisyofa, Cagonebis sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

gamoyenebis unari);<br />

_ iumoris grZnoba;<br />

_ mozardis pirovnebis proeqtirebis uanri, mozardis rwmena,<br />

misi potenciuri SesaZleblobis rwmena;<br />

_ profesiuli gamWiriaxoba, <strong>da</strong>kvirvebuloba.<br />

$3 saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebi<br />

kvleva 2006 wels <strong>da</strong>iwyo saqarTvelos sxva<strong>da</strong>sxva qalaqSi _<br />

TbilisSi, rusTavSi, WiaTurasa <strong>da</strong> gorSi moqmed Ria tipis<br />

saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebSi. masSi CarTuli iyo,<br />

agreTve, Tbilisis #44-e sajaro skola, rogorc eqsperimentis<br />

monawile.<br />

kvlevis <strong>da</strong>wyebamde, am centrebis muSaoba, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

momuSave pedegogTa <strong>da</strong> sxva specialistTa simravlisa,<br />

Semoifarglebo<strong>da</strong> mxolod bavSvTa janmrTelobis <strong>da</strong> kvebis sakiTxebis<br />

mogvarebiT. Tavisi saqmianobiT, es instituciebi ufro TavSesafars 3<br />

waagav<strong>da</strong>.<br />

kvlevam <strong>da</strong>ayena centrebis winaSe sakiTxi, rom ganaTleba<br />

SeetanaT muSaobis strategiaSi, rogorc bavSvis erT-erTi ZiriTadi<br />

ufleba <strong>da</strong> socialuri integraciisa <strong>da</strong> <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis<br />

ganviTarebis saSualeba. ganaTlebis komponentis SetaniT mox<strong>da</strong> am<br />

<strong>da</strong>wesebulebebis funqciebis Sinaarsobrivi <strong>da</strong> struqturuli<br />

ga<strong>da</strong>sinjva. Sesabamisad am <strong>da</strong>wesebulebebma, gar<strong>da</strong> pirveladi<br />

socialuri <strong>da</strong>xmarebis funqciebisa, SeiZina saganmanaTleblo-<br />

sareabilitacio funqcia. kvlevis Sedegebma SesaZlebeli gaxa<strong>da</strong> am<br />

<strong>da</strong>wesebulebebs pirobiTad <strong>da</strong>rqmeo<strong>da</strong>T saganmanaTleblo-<br />

sareabilitacio centrebi (ssc).<br />

3 kvlevis konteqstSi TavSesafarSi moiazreba droebiTi adgilsamyofeli, romelic<br />

uzrunvelyofs pirveladi socialuri <strong>da</strong>xmarebis (jan<strong>da</strong>cva, kveba, Ramis gaTeneba)<br />

aRmoCenas


quCis bavSvebis sajaro skolaSi Caricxvis mTavari problema<br />

aris maTi klasebSi ga<strong>da</strong>nawilebis <strong>da</strong>udgeneli kriteriumebi. rogor<br />

un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>nawildnen bavSvebi klasebSi - asakobrivi niSnisa Tu<br />

SesaZleblobebisa <strong>da</strong> ganviTarebis donis mixedviT? rogorc wesi, am<br />

procesSi mTavari prioriteti eZleva bavSvTa ganviTarebis dones.<br />

aseTi midgoma zogjer qmnis araadekvatur saswavlo viTarebas,<br />

magaliTad, roca mozrdili asakis bavSvebi xvdebian maTze bevrad<br />

umcrosi asakis bavSvebis gverdiT erT klasSi. kvlevis periodSi iyo<br />

SemTxvevebi, roca centrSi bavSvis testirebis SedegebisaA<strong>da</strong> skolis<br />

sabWos ga<strong>da</strong>wyvetilebiT xdebo<strong>da</strong> 14 wlis mozardis Casma me-5, me-6 an<br />

me-7 klasSi (<strong>da</strong> ara bavSvis asakis mixedviT).<br />

Cveni azriT, sajaro skolebSi bavSvebis ganawilebis mTavari<br />

kriteriumi un<strong>da</strong> iyos maTi asakobrivi SeTavsebadoba <strong>da</strong>narCen<br />

moswavleebTan, xolo ssc-Si, sajaro skolebisagan gansxvavebiT,<br />

beneficiarebi nawildebian saswavlo jgufebSi (doneebSi) TavianTi<br />

ganviTarebis mixedviT, asakis gauTvaliswineblad. aq ikveTeba ssc-s<br />

mTavari mizani, rom gamoavlinos <strong>da</strong> amoavsos xarvezebi bavSvebis<br />

ganviTarebaSi, SeZlebis<strong>da</strong>gvarad SesZinos maT TavianTi asakis<br />

Sesaferisi ganaTleba, raTa SesaZlebeli gaxdes am bavSvebis sajaro<br />

skolebSi integrireba ukve asakis mixedviT. am miznis miRweva di<strong>da</strong>d<br />

aris <strong>da</strong>mokidebuli bavSvis asakze: bavSvis ganviTarebis rac ufro<br />

adreul asakSi xdeba intervencia, miT ufrom advilad misaRwevi xdeba<br />

mTavari mizani: <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis <strong>formireba</strong> <strong>da</strong><br />

skolisaTvis mzaoba.<br />

bevrad rTuldeba miznis miRweva, roca bavSvis ganaTleba di<strong>da</strong>d<br />

CamorCeba mis asaks. praqtikulad SeuZlebelia aseTi mozardebis<br />

momzadeba skolaSi srulyofili integraciisaTvis. aseT SemTxvevaSi<br />

wina planze gadmodis maTi profesiuli momzadebis sakiTxi. Tumca aq<br />

sxva problema iCens Tavs. ufrosi asakis quCis bavSvebs, romlebsac<br />

arasdros uswavliaT skolaSi <strong>da</strong>, romlebic <strong>da</strong>gvianebiT moxvdnen ssc-<br />

s mzrunvelobis arealSi, gauWirdebaT sajaro skolis atestatis<br />

aReba. am sabuTis gareSe ki profesiul-teqnikuri ganaTlebis miReba<br />

SeuZlebelia.


Cveni Rrma rwmeniT, im SemTxvevaSi, rodesac saqarTvelos<br />

ganaTlebis sistema ver uzrunvelyofs ufaso zogadi ganaTlebis<br />

xelmisawvdomobas yvelasaTvis (am SemTxvevaSi, quCis bavSvebisaTvis),<br />

kanonSi Cadebuli un<strong>da</strong> iqnes iseTi berketebi, romlebic savaldebulo<br />

ganaTlebis miRma <strong>da</strong>rCenil <strong>viqtimur</strong> mozardebs gauxsnis gzas<br />

profesiuli <strong>da</strong> teqnikuri ganaTlebisken.<br />

kvlevis Tanaxmad, saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebSi<br />

misaReb bavSvebs arCeven mraval<strong>da</strong>rgobrivi specialistebis<br />

interdisciplinaruli gundebi, romlebSic Sedian: maswavleblebi (5-6),<br />

socialuri muSakebi (6-7), 1 eqimi, proeqtis direqtori <strong>da</strong> menejeri.<br />

centrebi emsaxureba 6 – 17 wlis bavSvebs, romelTa raodenoba erTi<br />

Tvis ganmavlobaSi meryeobs, <strong>da</strong>axloebiT, 25-i<strong>da</strong>n 50-mde. bavSvTa<br />

kontigenti periodulobiT icvleba bavSvTa dinebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT,<br />

Tumca umravlesoba imave SemadgenlobiT rCeba <strong>da</strong> aqvs saSualeba<br />

reabilitaciis sruli kursi gaiaros. xSiria SemTxvevebi, roca<br />

bavSvebs centrebSi mohyavT TavianTi Tanatoli megobrebi, Zmebi <strong>da</strong><br />

debi, xSirad mSoblebic (kvlevis SedegiT aseTi SemTxvevebi 45%-mde<br />

meryeobs).<br />

centrebSi bavSvTa <strong>da</strong> mozardTa <strong>da</strong>swreba nebayofilobiT<br />

sawyisebzea. moqmedebs mosvlisa <strong>da</strong> wasvlis Tavisufali reJimi.<br />

pe<strong>da</strong>gogis kunsultaciiT bavSvi irCevs misTvis sasurvel <strong>da</strong> saWiro<br />

saswavlo aqtivobebs. Tumca mas kargad un<strong>da</strong> hqondes gaTavisebuli,<br />

pativi sces Tavis arCevans <strong>da</strong> Seasrulos mis mier nakisri saswavlo<br />

valdebulebebi, rac misi pirveli nabijebia imisken, rom gaiazros<br />

Tavisi, rogorc uflebebi, aseve valdebulebebi. es erT-erTi yvelaze<br />

ganmasxvavebeli niSania am centrebisa sxva institucionaluri tipis<br />

<strong>da</strong>wesebulebi<strong>da</strong>n.<br />

centrebi dRis Ria tipisaa <strong>da</strong> bavSvebis mosvla <strong>da</strong> integrireba<br />

bavSvebis ga<strong>da</strong>wyvetilebis safuZvelze xdeba, Tumca specialistebis<br />

monawileoba bavSvebis mozidvis, a<strong>da</strong>ptaciisa <strong>da</strong> reabilitaciis saqmeSi<br />

uzomod didia. Aaxalad mosul bavSvebs moswonT centrebis uSualo<br />

<strong>da</strong> megobruli garemo, romelic savsea mofusfuse, keTilganwyobili


<strong>da</strong> yuradRebiani ufrosebiT. maT upirveles mizans Seadgens bavSvis<br />

individualuri saWiroebebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> bavSvze<br />

orientirebuli reabilitaciis, ganaTlebisa <strong>da</strong> ganviTarebis gegmis<br />

SemuSaveba, Semdeg ki am gegmis realizacia centrebSi momuSave<br />

specialitTa mravaldisciplinaruli gundis mier.<br />

yvelaze <strong>da</strong>ucvelebisaTvis centrebi ganagrZoben Ramis cvlaSi<br />

muSaobas, e.i. saWiroebis SemTxvevaSi bavSvebs SeuZliaT centrebSi<br />

Ramis gaTeneba.<br />

yvela bavSvi uzrunvelyofilia saxelmZRvaneloebiT, <strong>da</strong> sxva<br />

saswavlo inventariT. ganaTlebis miReba ufasoa. centrebi ganaTlebis<br />

erovnuli saswavlo gegmas mihyvebian, magram, radganac Semosuli<br />

bavSvebis umravlesoba (98%) wera-kiTxvis ucodinaria, centrebSi<br />

kvlevis farglebSi <strong>da</strong>inerga a<strong>da</strong>ptirebuli saswavlo programa.<br />

es programa maswavleblebs aZlevT saSualebas, tradiciulis<br />

paralelurad, gamoiyenon swavlebisa <strong>da</strong> swavlis sxva<strong>da</strong>sxvagvari<br />

formebi, maT Soris, interaqtiuli meTodebic, sa<strong>da</strong>c sWarbobs<br />

bavSvTa individulaur saWiroebebze agebuli pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebi,<br />

roluri <strong>da</strong> gunduri TamaSebi. iyeneben, agreTve, swavlebis iseTi<br />

xerxebs, romlebic bavSvebSi cxovrebiseul unar-Cvevebs aviTarebs maTi<br />

asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.<br />

centrebSi bavSvebis/beneficiarebis identificirebisa <strong>da</strong> miRebis<br />

procedura:<br />

bavSvebis identificireba <strong>da</strong> centrebSi miReba xdeba Semdegi<br />

gziT: quCaSi mcxovrebi <strong>da</strong> momuSave bavSvebi, romlebic sakuTari<br />

surviliT modian ssc-Si; socialuri muSakebis mier gamovlenili <strong>da</strong><br />

moyvanili bavSvebi; naTesavebis, meurveebis an mSoblebis mier<br />

moyvanili bavSvebi; samTavrobo Tu arasamTavrobo organizaciebis mier<br />

gamovlenili bavSvebi.<br />

centrSi Caricxvamde bavSvebma Semdegi pirobebi un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>akmayofilon: a) isini un<strong>da</strong> iyvnen 6-<strong>da</strong>n (SeiZleba naklebi asakisac)<br />

18 wlamde; b) un<strong>da</strong> cxovrobdnen <strong>da</strong> Sromobdnen quCebSi.


kriteriumebis gaTvaliswinebiT kontigentis SerCeva xdeba<br />

centris specialistebis mier rogorc quCebSi, aseve centrSi, sa<strong>da</strong>c<br />

ewyoba Sexvedrebi bavSvebs <strong>da</strong> maT mSoblebTan an meurveebTan erTad.<br />

aqve xdeba maTi mdgomareobebis ganxilva. Semdeg ki SeirCevian isini,<br />

vinc kriteriumebs Seesabameba. Tav<strong>da</strong>pirvelad, SemTxvevebis<br />

identificireba umetesad socialuri muSakebis mier xdeba.<br />

miRebis procedurebis analizma saganmanaTleblo-sareabilitacio<br />

centrebSi qvemoTmoyvanili xarvezebi gamoavlinaa:<br />

1. centris TanamSromlebis mier ufro meti interesi igrZnoba<br />

bavSvebis Caricxvis mimarT, vidre gaWirvebuli SemTxvevebis<br />

moZiebisadmi.<br />

2. centris pe<strong>da</strong>gog-maswavleblebi miiCneven, rom miusafar bavSvTa<br />

quCaSi an sxva adgilas moZieba ar aris maTi saqme. `Cveni saqmea<br />

swavleba~, _ Tqva erTma maswavlebelma.<br />

3. am midgomas aklia moqniloba, rac araformalur ganaTlebas un<strong>da</strong><br />

axldes. magaliTad, miRebis kriteriumebi <strong>da</strong> procedura sxva<br />

<strong>da</strong>ucvel bavSvebs, romlebis SesaZlebelia quCis gar<strong>da</strong> sxva<br />

adgilebSic iyvnen, (mag. disfunqciur ojaxebSi, sa<strong>da</strong>c ojaxuri<br />

Zaladobis albaToba didia) procesSi monawileobis Sanss<br />

ukargavs.<br />

4. garkveuli raodenoba, arc ise <strong>da</strong>ucveli SemTxvevebisa,<br />

`Semoipareba~ xolme. bavSvTa <strong>da</strong> ojaxTa individualuri<br />

SemTxvevebis Seswavlis <strong>da</strong> Sesabamisi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

monitoringis safuZvelze gairkva, rom bavSvebis, maTi mSoblebis<br />

an meurveebis mdgomareobis <strong>da</strong> saWiroebebis amocnoba mxolod<br />

mcire doziT xdeba. bavSvebTan diskusiebSi gamomJRavn<strong>da</strong>, rom<br />

zogierTi bavSvi registrirebulia rogorc oboli, maSin roca<br />

mSoblebi hyavT, an iwodebian quCis bavSvebad, roca saxlebi aqvT.<br />

5. miRebis proceduris sxva naklovanebaa is, rom bavSvebis piradi<br />

saqmeebi ar aris kargad warmodgenili dokumentebis saxiT. am<br />

SemTxvevaSi, moZiebuli informacia Seicavs bavSvis saxels, gvars,


<strong>da</strong>badebis TariRs (<strong>da</strong>badebis mowmobebi araa mocemuli),<br />

ganaTlebas (e.i. Tuki bavSvi <strong>da</strong>dio<strong>da</strong> skolaSi (Tu asea, romelSi),<br />

<strong>da</strong> rodis gamovi<strong>da</strong> skoli<strong>da</strong>n), mSoblis an meurvis gvars,<br />

sacxovrebeli adgilis misamarTs <strong>da</strong> bavSvis mokle istorias, mag.:<br />

`misi mSoblebi <strong>da</strong>iRupnen, bavSvis quCaSia <strong>da</strong> amdenad is<br />

<strong>da</strong>xmarebas saWiroebs~, an `isini bevrni arian ojaxSi, misi <strong>da</strong>-Zma<br />

skolaSi ar <strong>da</strong>dis, mSoblebi umuSevrebi arian <strong>da</strong> amitom BbavSvebi<br />

quCaSi muSaoben~.<br />

intervenciis miznebis srulad ganxorcielebisaTvis saWoroa, rom<br />

beneficiarTa identifikacia <strong>da</strong> ssc-Si Caricxva mxolod zemoT<br />

CamoTvlili kriteriumebis mixedviT xdebodes. bavSvebis detaluri <strong>da</strong><br />

kargad dokumentirebuli cxovrebis istoria ga<strong>da</strong>mwyvetia<br />

intervenciebis warmatebisTvis, radgan programebi zustad un<strong>da</strong><br />

moergos quCaSi mcxovreb <strong>da</strong> momuSave bavSvebis specifikur<br />

maxasiaTeblebs <strong>da</strong> saWiroebebs.<br />

ssc-s pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebi:<br />

mravalmxrivi muSaoba mimdinareob<strong>da</strong>, raTa SemuSavebuliyo iseT<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebi, romlebic bavSvebis specialur saWiroebebs<br />

upasuxeb<strong>da</strong> Semdegi prioritetebis gaTvaliswinebiT:<br />

1. <strong>cxovrebiseuli</strong> unar_Cvevebis <strong>formireba</strong>;<br />

2. bavSvisaTvis asakis Sesabamisi ganaTlebis uzrunvelyofa <strong>da</strong><br />

skolisaTvis momzadeba;<br />

3. bavSvebis skolebSi integrirebis xelSewyoba;<br />

kvlevis Sualeduri Sedegebi gamoyenebuli iqna centrebSi<br />

praqtikuli seminarebis mosawyobad, rasac Semdgom mieca ufro<br />

intensiuri xasiaTi. aman xeli Seuwyo momuSave personalis (<strong>da</strong> ara<br />

marto pe<strong>da</strong>gogebis) kvalifikaciis amaRlebas <strong>da</strong> gunduri muSaobis<br />

principis <strong>da</strong>nergvas.<br />

pe<strong>da</strong>gogTa kvalifikaciis asamaRleblad Sesaferisi masalis<br />

momzadeba did Zalisxmevas moiTxov<strong>da</strong>. yvelaze rTuli iyo,<br />

gaTvaliswinebuliyo beneficiarTa mravalferovani eTnikuroba <strong>da</strong>


saWiroebebi. A ganisazRvra mTeli rigi kriteriumebi <strong>da</strong> gatar<strong>da</strong><br />

mTeli rigi RonisZiebebi:<br />

- moewyo piloturi seminari, sa<strong>da</strong>c mox<strong>da</strong> kriteriumebis, masalebis<br />

<strong>da</strong> meTodikebis gacnoba <strong>da</strong> Sefaseba anu azrisa <strong>da</strong> wina<strong>da</strong>debebis<br />

SemoTavazeba seminaris monawileTa mier;<br />

- Catar<strong>da</strong> kvlevis masalebis Semdgomi Semowmeba/testireba,<br />

aprobireba;<br />

- centrebSi Seiqmna pe<strong>da</strong>gog/maswavlebelTa <strong>da</strong> sxva specialistTa<br />

mier <strong>da</strong>kompleqtebuli mrCevelTa gundebi <strong>da</strong> maTi SeniSvnebi <strong>da</strong><br />

azrebi aisaxa kvlevis masalebSi.<br />

Kkvlevisas gamoiyo Semdegi pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebi:<br />

warmatebiT swavlas adgili aqvs iq, sa<strong>da</strong>c:<br />

- aqtiuri swavlebis garemoa – anu bavSvebs pirobebi aqvT Seqmnili<br />

swavlebisaTvis;<br />

- amocanebis ganxilvis garemoa – anu monawileebs saSualeba aqvT,<br />

gaiTvaliswinon sakuTari interesebi;<br />

- demonstrireba, praqtika <strong>da</strong> ukugebaa – anu mocemulia praqtikis<br />

nimuSebi, xdeba maTi gamoyenebisaTvis xelis Sewyoba <strong>da</strong> iqmneba<br />

ukugebis pirobebi;<br />

- Sefasebis mudmivi procesi – anu, mudmivad xdeba Zieba <strong>da</strong> axali<br />

miRwevebis gaTvaliswinebiT Zvelis ga<strong>da</strong>xaliseba;<br />

- mxar<strong>da</strong>Weraa – anu monawileebs riskis dros exmarebian;<br />

aprobirebulma midgomebma gamokveTa pe<strong>da</strong>gogebTan muSaobis erT-<br />

erTi mTavari mizani:<br />

<strong>da</strong>vexmaroT pe<strong>da</strong>gog/maswavleblebs, SeimuSavon sakuTari azri<br />

<strong>da</strong> masTan <strong>da</strong>kavSirebuli sakuTari praqtikuli gamocdileba.<br />

midgomebi un<strong>da</strong> iyos moqnili, raTa moergos sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saWiroebebis konteqsts <strong>da</strong> <strong>da</strong>akmayofilos beneficiarebis<br />

individualuri moTxovnilebebi.<br />

konteqstSi:<br />

es midgomebi SesaZlebelia gamoyenebuli iqnas Semdeg<br />

- maswavlebelTa pirveladi <strong>da</strong>xelovnebis saswavleblebSi;


- kvalifikaciis amaRlebis kursebze an praqtikuli seminarebis<br />

adgilebze gamocdili pe<strong>da</strong>gogebisaTvis <strong>da</strong><br />

maswavleblebisaTvis;<br />

- erTi konkretuli skolis, bavSvTa zrunvis instituciis <strong>da</strong>/an<br />

araformaluri ganaTlebis centis TanamSromelTa<br />

specialuri ganviTarebis programis farglebSi.<br />

bavSvis saWiroebebis <strong>da</strong>dgena:<br />

pe<strong>da</strong>gog-maswavlebeli swavlobdnen bavSvis saWiroebebs <strong>da</strong><br />

gegmavdnen <strong>da</strong> nergavdnen swavlebisa <strong>da</strong> midgomebis Tavisebur<br />

praqtikas. Sedegebisa <strong>da</strong> miRwevebis analizis procesSi mniSvnelovani<br />

elementi iyo muSaobis TviTSefaseba an Sefaseba gamocdili kolegis<br />

mier.<br />

bavSvis saWiroeba gulisxmobs sxva<strong>da</strong>sxva faqtoriT<br />

ganpirobebul Sedegs, romelSic zogi faqtori bavSvia, zogi sociumi,<br />

zogi ki politika <strong>da</strong> skola. efeqturia bavSvTan erTad saubari pirad<br />

gamocdilebaze.<br />

mniSvnelovania, rom pe<strong>da</strong>gogma, Tuki es SesaZlebelia, imuSaos<br />

socialur muSakTan an TviTon SeiTavsos socialuri muSakis<br />

funqciebi, raTa gaerkves bavSvis mdgomareobaSi, im socialur Tu<br />

ekonomikur faqtorebSi, romlebic ganapirobebs bavSvis quCaSi<br />

gasvlas, cxovrebas, bavSvisaTvis mZime samuSaos Sesrulebas,<br />

skolisaTvis Tavis minebebas, agresiulobas <strong>da</strong> Tavis TavSi<br />

Caketilobas, gamijvnas <strong>da</strong> imedgacruebas.<br />

bavSvis saWiroebebis <strong>da</strong>dgenaSi <strong>da</strong>gvexmara Semdegi meTodebi:<br />

diskusia<br />

kvleva gansakuTrebul yuradRebas uTmob<strong>da</strong> diskusias, romelsac<br />

pe<strong>da</strong>gog-maswavleblebi iyenebdnen bavSvebTan mimdinare movlenebis<br />

gasagebad <strong>da</strong> Sesafaseblad. diskusias yoveldRiuri xasiaTi hqon<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

igegmebo<strong>da</strong> bavSvebTan erTad. erTnairad sasargeblo gamodga<br />

bavSvebTan diskusiis sxva<strong>da</strong>sxva forma, rogorc individualur an


jgufuri, aseve winaswar <strong>da</strong>gegmili <strong>da</strong> spontanuri, bavSvis an<br />

maswavleblis mier inicirebuli, kiTxva-pasuxis an ufro bavSvis<br />

monologis formatSi warmarTuli, swavlebisa Tu araformaluri<br />

saubrebis procesSi wamoWrili – saWiroebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> viTarebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare. diskusia bavSvebs <strong>da</strong>exmara xmamaRali fiqrsa <strong>da</strong> sakuTari<br />

warmatebis aRqmaSi.<br />

Sedegiani gamodga bavSvebis wyvil-wyvilad saubris praqtika. am<br />

dros erTi bavSvi meores usmens, mag. Tu ras akTeb<strong>da</strong> igi mTeli dRis<br />

ganmavlobaSi. Kaqtiuri mosmena ganmartebis tolfasi aRmoCn<strong>da</strong>, roca<br />

bavSvi yuradRebiT usmen<strong>da</strong>, cdilob<strong>da</strong> naTqvamis gagebas <strong>da</strong> raime<br />

gaugebaris SemTxvevaSi, svam<strong>da</strong> kiTxvas. kvlevis am komponentis<br />

gamoyenebiT SeiZleba vTqvaT, rom diskusiis meSveobiT gar<strong>da</strong> mosmenis<br />

unaris ganviTarebisa, bavSvebi swavloben sakuTari azris, gancdebisa<br />

Tu Sexedulebebis garkveviT Camoyalibebas, rac erT-erTi<br />

mniSvnelovani <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevaa.<br />

gamokiTxva <strong>da</strong> informaciis Segroveba: kvlevis farglebSi<br />

<strong>da</strong>gvexmara pe<strong>da</strong>gogis mier gamokiTxvisa <strong>da</strong> informaciis Segrovebis<br />

qvemoT moyvanili aqtivobebi, romlebic Semdgom gamoyenebuli iqna<br />

sxva<strong>da</strong>sxva intervenciebis <strong>da</strong>sagegmad <strong>da</strong> gasaviTareblad:<br />

aqtivoba<br />

- SeadgineT bavSvis Sesaxeb Sesagrovebeli/gasarkvevi<br />

informaciis nusxa;<br />

- gansazRvreT, Tu rogor CaataroT diskusia bavSvTan;<br />

- radganac bavSvTa problemebi <strong>da</strong> reabilitaciis kursi<br />

kompleqsuria, ganixileT Tqveni midgomebis mosalodneli<br />

Sedegianoba Tqvenive gundis sxva kolegebTan, romlebic arian<br />

socialuri muSakebi, eqimebi, fsiqologebi, centris<br />

instruqtori Tu sxva msgavsi specialobis a<strong>da</strong>miani;<br />

- mniSvneloba mianiWeT <strong>da</strong> gaiTvaliswineT kolegebis mier<br />

mowodebul informacia bavSvis mdgomareobis <strong>da</strong><br />

individualuri saWiroebebis Sesaxeb;<br />

- kargad gaerkvieT bavSvis stresis gamomwvev socialur<br />

faqtorebSi, bavSvis fsiqologiur <strong>da</strong> janmrTelobis


mdgomareobaSi, mimdinare samkurnalo <strong>da</strong> sareabilitacio<br />

programis detalebSi;<br />

- ukugebis safuZvelze, SeitaneT Sesworebebi Tqvens gegmebsa <strong>da</strong><br />

midgomebSi bavSvTan mimarTebaSi.<br />

procesis Sesafaseblad pe<strong>da</strong>gogi Semdeg kiTxvebs usvams Tavs:<br />

1. rogor un<strong>da</strong> gamoviyeno gamokiTxva swavlebis<br />

meTodebis <strong>da</strong>sagegmad <strong>da</strong> gasaumjobeseblad?<br />

2. ra sirTuleebs vxe<strong>da</strong>v?<br />

kvlevam gviCvena, rom quCis bavSvebTan mimarTebaSi gamokiTxva <strong>da</strong><br />

informaciis Segroveba erT-erTi umTavresi instrumentia, romelic<br />

exmareba pe<strong>da</strong>gogs, rom gaxdes «ukeTesi» pe<strong>da</strong>gogi. kvlevis dros<br />

swavlebis procesis paralelurad informaciis Segroveba<br />

gvexmarebo<strong>da</strong>, rom pe<strong>da</strong>gogebs ukeTesad aReqvaT swavlebis meTodebis<br />

<strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong> uaryofiTi mxareebi. informaciis didi nawilis Segroveba<br />

bunebrivad xdebo<strong>da</strong> bavSvebTan muSaobis dros, rodesac<br />

vakvirdebodiT bavSvebs, maTTan vsaubrobdiT, yurs vugdebdiT maT<br />

saubars, bevr rames vgebulobdiT, rac gvexmarebo<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

praqtikis <strong>da</strong>xvewaSi. informaciis Segrovebis dros vcdilobidiT<br />

vyofiliviyaviT konkretulebi, rac Semdgom gvexmarebo<strong>da</strong> swavlebis<br />

aspeqtebis gaanalizebaSi. pedegogebi sakuTar Tavs vusvamdiT kiTxvebs:<br />

- risi gageba msurs <strong>da</strong> ratom?<br />

- rogor gavigo?<br />

- ras mamcnobs Segrovili informacia?<br />

- rogor gamoviyeno is?<br />

gamoikveTa:<br />

informaciis Segrovebis ramdenime, Tanabrad mniSvnelovani gza<br />

interviu: martivad, rom vTqvaT, interviu ubralo saubaria, romelsac<br />

viyenebdiT informacis Segrovebisas. is mravalnairi iyo, rac misi<br />

Zlieri mxare iyo. inteviurs tipi igegmebo<strong>da</strong> imis mixedviT, Tu ra<br />

saxis informaciis moZieba gvWirdebo<strong>da</strong> konteqstualuri faqtorebis<br />

<strong>da</strong> SezRudvebis farglebSi. inteviu iyo xangrZlivi <strong>da</strong> xanokle;<br />

reglamentirebuli, winaswar momzadebuli mTeli rigi kiTxvebiT, an<br />

uSualo, gaTvlili individze an bavSvTa jgufze. intervius yvelaze


didi upiratesoba is iyo, rom moulodneli komentarebis <strong>da</strong> gaugebari<br />

pasuxebis <strong>da</strong>zusteba SesaZlebeli xdebo<strong>da</strong>.<br />

intervius Catareba xdebo<strong>da</strong> kvlevis farglebSi bavSvebisaTvis,<br />

pe<strong>da</strong>gogebisaTvis, profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis maswavleblebisaTvis <strong>da</strong><br />

mSoblebisaTvis SemuSavebuli kiTxvarebis mixedviT (ix. <strong>da</strong>narTi).<br />

intervius momzadebisas viTvaliswinebdiT iseT mniSvnelovan<br />

aspeqtebs, rogoricaa:<br />

- visgan un<strong>da</strong> aviRoT interviu?<br />

- ra saxis SekiTxvebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vusvaT?<br />

- rogor SevqmnaT Sesabamisi garemo?<br />

- rogor CaviweroT pasuxebi?<br />

pe<strong>da</strong>gogis winaswar momzadebas arsebiTi mniSvneloba eniWebo<strong>da</strong>,<br />

rom Sedegad sasargeblo informacia Segvegrovebina bavSvis<br />

interesebisa <strong>da</strong> saWiroebebis gaTvaliswinebiT.<br />

Sekreba: radganac pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong> sxva specialistTa Sekrebas<br />

informaciis mimoxilvis strategiaSi centraluri roli hqon<strong>da</strong>, mas<br />

vaniWebdiT miznobriobas, motivacias <strong>da</strong> racionalurobas.<br />

SekrebisaTvis miznobrioba rom migveca, amaSi gvexmarebo<strong>da</strong> qvemoT<br />

moyvanili etapebi:<br />

1. monawileebs mosamsamzadeblad winaswar vurigebdiT informacias<br />

gansaxilvel sakiTxze;<br />

2. Sekrebas vasrulebdiT <strong>da</strong>skvnis gamotaniT; pe<strong>da</strong>gogebs uyvarT<br />

samuSaos irgvliv diskusia, amitom vcdilobdiT msjelobis<br />

sagani konkretulad Camogveyalibebina, rom saubari miznobrivi<br />

yofiliyo.<br />

3. Sekrebis bolos vcdilobdiT <strong>da</strong>skvnis <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

Sejamebas;<br />

4. saWiroebis SemTxvevaSi, <strong>da</strong>skvnebs werilobiT vayalibebdiT <strong>da</strong><br />

vurigebdiT monawileebs.<br />

5. vcdilobdiT, Sekreba warmarTuliyo sasiamovno <strong>da</strong> efeqtian<br />

garemoSi, sa<strong>da</strong>c pe<strong>da</strong>gogebi Tavs Tavisuflad igrZnobdnen.


anketis gamoyeneba: anketireba ar aris martivi <strong>da</strong> pir<strong>da</strong>piri gza<br />

informaciis SegrovebisaTvis. Kkvlevam gviCvena, rom am midgomas Tan<br />

uamravi sirTule axlavs. Aarasworad Sedgenilma anketam SeiZleba<br />

ver uzrunvelyos mopovebuli informaciis maRali xarisxi. Uufro<br />

meti dro <strong>da</strong>vuTmeT anketebis Ria <strong>da</strong> <strong>da</strong>xuruli kiTxvebi Sedgenas. Ria<br />

<strong>da</strong>usrulebeli kiTxvebis Sedegad iseTi moulodneli pasuxebi<br />

migviRia, rom Segrovili informaciis analizi metismetad<br />

garTulebula.Ees iyo ZiriTa<strong>da</strong>d rTulad formulirebul kiTxvebze<br />

gaugebari <strong>da</strong> amouwuravi pasuxebis gacema. Aaman aseve gvafiqrebina,<br />

rom meti yuradReba <strong>da</strong>gveTmo kiTxvarebis winaswari gamocdisaTvis<br />

ufro viwro fokus-jgufebTan. Tan<strong>da</strong>Tan anketirebis meTodi <strong>da</strong>vxveweT;<br />

gavamaxvileT yuradReba mis Sinaarsze, formulirebaze <strong>da</strong><br />

Tanmimdevrobaze.<br />

dokumentebis Segroveba <strong>da</strong> analizi: bavSvis Sesaxeb pe<strong>da</strong>gogisaTvis<br />

sasargebo informaciis kidev erTi wyaro arsebuli masalebis Seroveba<br />

iyo. amaSi Sedio<strong>da</strong> bavSvis Sesaxeb rogorc bavSvis Sesaxeb<br />

oficialuri dokumentebi (mag. <strong>da</strong>badebis mowmoba, raime saxis<br />

samedicino an sxva socialuri madgomareobis amRvniSvneli dokumenti),<br />

aseve specialistTa inter-disciplinaruli gundis mier Catarebuli<br />

gamokvlevebi, gamotanili <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi, bavSvis<br />

namuSevrebi <strong>da</strong> a.S. dokumentebis analizis dros, yuradRebas<br />

vamaxvilebdiT Semdegze:<br />

1. ra saxis dokumentia?<br />

2. ras gveubneba igi?<br />

3. vin mogvawo<strong>da</strong>?<br />

4. rogor Seiqmna?<br />

5. tipiuri dokumentia Tu gansakuTrebuli?<br />

6. srulad aris warmodgenili? mox<strong>da</strong> Tu ara misi ga<strong>da</strong>keTeba an<br />

re<strong>da</strong>qtireba?<br />

« gareSe piris » gamoyeneba: kvlevis dros kargi Sedegi mogvca gareSe<br />

pirebis mowvevam <strong>da</strong> maTma gamokiTxvam kvlevis meTodebis Sesaxeb.<br />

sakonsultaciod viwvevdiT konsultant-pe<strong>da</strong>gogebs, umaRlesi<br />

saswavleblebis pe<strong>da</strong>gogebs. udidesi mniSvneloba hqon<strong>da</strong>, rom


isini kvlevis meTodebs gansxvavebuli perspeqtivi<strong>da</strong>n aRiqvamdnen.<br />

mowveul konsultantebs winaswar momzadebul informacias vawvdidiT,<br />

rom kargad gaegoT Cveni gamokiTxvis miznebi <strong>da</strong> amocanebi, razec<br />

gvaZlevdnen sasargeblo rCevebs.<br />

(SemTxveva): nino 11 wlis asakSi movi<strong>da</strong> centrSi. igi iyo<br />

gulCaTxrobili <strong>da</strong> kiTxvebze pasuxis gacemas <strong>da</strong> sxvebTan<br />

(TanatolebTan <strong>da</strong> ufrosebTan) komunikacias mtkivneulad<br />

ganicdi<strong>da</strong>, rac gamoixatebo<strong>da</strong> mis tirilSi, zurgis SeqcevaSi,<br />

gaqceviT pasuxSi. pe<strong>da</strong>gogs <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong> socialur muSakTan muSaoba,<br />

rom gaerkvia is ZiriTadi socialuri mizezebi, ramac <strong>da</strong>Ri <strong>da</strong>asva<br />

bavSvis cxovrebas, gamoiwvia bavSvis undobloba, agresia,<br />

Caketiloba. mizezebis garkvevis Semdeg, pe<strong>da</strong>gogi muSaobas<br />

agrZeleb<strong>da</strong> bavSvis fsiqologTan, romelmac <strong>da</strong>uxasiaTa bavSvis<br />

fsiqologiuri mxareebi, rac <strong>da</strong>exmara pe<strong>da</strong>gogs <strong>da</strong>egegma ninosTan<br />

muSaobis pe<strong>da</strong>gogiuri midgoma <strong>da</strong> swavlebis meTodebi. wamyvani<br />

adgili eWira ninosTan saubars, ndobis mopovebas <strong>da</strong> gaxsnas;<br />

Tav<strong>da</strong>pirvelad maswavlebeli ninos sxva<strong>da</strong>sxva ambebs<br />

uyvebo<strong>da</strong>, romlebic ninos istoriebs hgav<strong>da</strong>, Can<strong>da</strong> gamosavali<br />

problemi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> keTili <strong>da</strong>boloeba hqon<strong>da</strong>; es ninos uRviveb<strong>da</strong><br />

cnobismoyvareobas <strong>da</strong> optimizms. bavSvma Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>iwyo pasuxis<br />

gacema jer mokle <strong>da</strong> martiv, xolo Semdeg ufro rTul<br />

SekiTxvebze; Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>iwyo istoriebis moyola, romlebic<br />

ganica<strong>da</strong> ojaxSi <strong>da</strong> quCaSi; CaerTo diskusiebSi TanatolebTan <strong>da</strong><br />

ufrosebTan <strong>da</strong> Tan<strong>da</strong>TanobiT gax<strong>da</strong> kvlevis sxva<strong>da</strong>sxva seqciuri<br />

muSaobis aqtiuri monawile. gasakuTrebiT moswon<strong>da</strong> dramis seqcia:<br />

<strong>da</strong>dgmul speqtaklSi Seasrula malvinas roli «buratino<strong>da</strong>n». Ees<br />

roli gaiTavisa <strong>da</strong> Seiyvara. warmatebam gaaTamama <strong>da</strong> sakuTar<br />

unarebSi <strong>da</strong>ajera. igi Tav<strong>da</strong>jerebulia Tavis azrebSi, survilebSi<br />

<strong>da</strong> ocnebebSi. Nnino axla 14 wlisaa <strong>da</strong> ocnebobs gamovides<br />

msaxiobi.)


analizi<br />

§4 kvlevis farglebSi Catarebuli gamokiTxvis monacemTa<br />

bavSvTa saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebi, romlebSic<br />

kvleva Catar<strong>da</strong>, emsaxureba saSualod 550 bavSvs. aqe<strong>da</strong>n pir<strong>da</strong>piri<br />

<strong>da</strong>kvirvebisa <strong>da</strong> kvlevis obieqts warmoadgen<strong>da</strong> is 400 bavSvi (100-100<br />

TiTo centri<strong>da</strong>n), romlebic mudmivad monawileobdnen kvlevis<br />

procesSi.<br />

maT gar<strong>da</strong>, kvlevas hyav<strong>da</strong> <strong>da</strong>kvirvebis <strong>da</strong>matebiT 50 obieqti -<br />

bavSvebi, romlebic araregularulad eswrebodnen kvlevis<br />

aqtivobebs/RonisZiebebs. aqe<strong>da</strong>n 25 quCis bavSvi <strong>da</strong> 25 quCaSi momuSave<br />

bavSvi (romlebsac arasdros usargebliaT sareabilitacio centrebis<br />

momsaxurebiT, ar gauvliaT saganmanaTleblo kursi <strong>da</strong> Sesabamisad<br />

testirebaSi monawileoba ar miuRiaT) sargeblobdnen maTTvis quCaSi<br />

gaweuli pe<strong>da</strong>gogiuri muSaobiT, rac gamoixatebo<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogebis <strong>da</strong><br />

socmuSakebis mier maTTan ndobis mopovebaSi, TamaSSi, fizaRzrdis<br />

aqtivobebSi <strong>da</strong> sxv. <strong>da</strong>niSnul vadebSi <strong>da</strong> saaTebSi bavSvebSi SeimCneo<strong>da</strong><br />

momatebuli molodini pe<strong>da</strong>gogebisadmi, zrunvisadmi, saganmanaTleblo<br />

aqtivobebisadmi.<br />

bavSvTa raodenobis mixedviT SegviZlia <strong>da</strong>vaskvnaT, rom kvlevaSi<br />

monawileoba miiRo centrebiT mosargeble bavSvebis 80%-ma. Tu<br />

gaviTvaliswinebT 2008 wels Catarebul urbanuli kvlevis («nu<br />

miwodebT «quCis bavSvs») mixedviT <strong>da</strong>dgenil quCis bavSvTa raodenobas<br />

saqarTveloSi, romelic meryeobs 800-<strong>da</strong>n 1600-mde, Cveni gamokvleva<br />

Seexo quCaSi mcxovreb <strong>da</strong> momuSave bavSvebis <strong>da</strong>axloebiT 30%-s.<br />

bavSvebis gar<strong>da</strong>, gamokiTxvaSi monawileobdnen pe<strong>da</strong>gogebi _ 21,<br />

socialuri muSakebi – 12, mSoblebi (an sxva mzrunvelebi) – 117,<br />

xelobis maswavleblebi _ 12. kvleva moicav<strong>da</strong> menejments,<br />

fsiqologebs, jan<strong>da</strong>cvis specialistebs.<br />

monacemTa Segroveba: kvlevis farglebSi monacemebis Segrovebis<br />

mizniT gamoyenebuli iqna raodenobrivi <strong>da</strong> Tvisobrivi meTodebi.<br />

raodenobrivi komponentisaTvis oTxi tipis kiTxvari iqna


SemuSavebuli bavSvebTan, pe<strong>da</strong>gogebTan, profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis<br />

maswavleblebTan <strong>da</strong> mSoblebTan interviuebis mizniT (ix. <strong>da</strong>narTi).<br />

AkiTxvarebis saSualebiT SevagroveT iseTi sakvanZo informacia,<br />

romelic exebo<strong>da</strong> bavSvebis quCaSi gasvlis faqtorebs, im problemebs,<br />

romlebsac bavSvebia awydebian quCebSi, infromacia maTTvis<br />

xelmisawvdomi momsaxurebis formebsa <strong>da</strong> momwodeblebis Sesaxeb,<br />

bavSvebis mier problemebTan SeWidebis unarianoba/strategiebi <strong>da</strong><br />

urTierToba mSoblebTan, bavSvTa ganaTlebis xelSemSleli<br />

faqtorebis maxasiaTeblebi, bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba profesiuli<br />

ganaTlebisadmi <strong>da</strong> maTi azrebi <strong>da</strong> wina<strong>da</strong>debebi ganaTlebis<br />

xelmisawvdomobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. Tvisobrivi komponentisaTvis<br />

informacia miRebuli iqna fokus jgufebi<strong>da</strong>n, romelSic aseve<br />

monawileobdnen bavSvebi, pe<strong>da</strong>gogebi, profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis<br />

maswavleblebi <strong>da</strong> mSoblebi.<br />

monacemebi Segrov<strong>da</strong> kiTxvarebis, interviuebis, testirebis,<br />

araformaluri diskusiebis <strong>da</strong> dokumentebis analizis meSveobiT;<br />

tardebo<strong>da</strong> intensiuri vizitebi adgilze (quCa, ojaxi, skola, centri),<br />

formaluri <strong>da</strong> araformaluri interviuebi centris TanamSromlebTan<br />

<strong>da</strong> rezidentebTan, interviuebi momsaxureobis sxva mimwodeblebTan <strong>da</strong><br />

mTavrobis warmomadgnelebTan (saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

mecnierebis saministro, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa <strong>da</strong><br />

socialuri uzrunvelyofis saministro), romelTa interesis sferoSi<br />

imyofeba centrebi. kvleva warimarTa ramdenime mimarTulebiT,<br />

romelTagan gamoikveTa is umTavresi problemebi, romelTa analizi <strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>wyveta xels Seuwyobs quCis bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis<br />

<strong>formireba</strong>s.<br />

kvlevis dros winaswar SeviswavleT bavSvTa anketuri monacemebi,<br />

romlebic exebo<strong>da</strong> maT asaks, ojaxs (Tuki hyav<strong>da</strong>), janmrTelobis<br />

mdgomareobisa <strong>da</strong> ganviTarebis dones, skolis mitovebis mizezebs, maT<br />

<strong>da</strong>mokidebulebas mavne Cvevebisadmi, ganucdiaT Tu ara rodisme<br />

Zaladoba, uwev<strong>da</strong>T Tu ara quCaSi Sroma <strong>da</strong> hqoniaT Tu ara raime saxis<br />

urTierToba samarTal<strong>da</strong>mcav organoebTan.


am monacemTa <strong>da</strong>zustebiT Cven warmodgena gveqmnebo<strong>da</strong> yoveli<br />

konkretuli bavSvis fsiqologiur mdgomareobaze, romelic, Tavis<br />

mxriv, mniSvnelovnad gansazRvavs nebismieri a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>, miTumetes,<br />

bavSvis qcevasa <strong>da</strong> miswrafebebs; saSualebas gvaZlev<strong>da</strong>, gamogvetana<br />

Sesabamisi <strong>da</strong>skvnebi maT mier mocemuli pasuxebis analizis dros.<br />

gamoikiTxa 6-<strong>da</strong>n 17 wlamde asakis bavSvebi, romelTa Soris<br />

sareabilitacio centris bavSvebis asaki 8-17 wlebs Seadgen<strong>da</strong>.<br />

gansakuTrebul interess iwvev<strong>da</strong> respodent bavSvTa is kategoria,<br />

romlebic socialuri <strong>da</strong>xmarebis miRma arian <strong>da</strong>rCenilebi <strong>da</strong><br />

sareabilitacio centrebis an msgavsi tipis <strong>da</strong>wesebulebebis Sesaxeb<br />

araferi gaugiaT. maTTan urTierTobis pirvel safexurs gansazRvrav<strong>da</strong><br />

is faqtori, Tu rogori cxovrebis wess misdevdnen isini.<br />

gamokiTxvam aCvena Semdegi suraTi:<br />

_ skolis mitovebis motivebi<br />

bavSvebi, romlebic ekonomikuri gaWirvebis gamo iZulebulebi<br />

gaxdnen skola mietovebinaT <strong>da</strong> sakuTari SromiT erCinaT Tavi (<strong>da</strong><br />

xSirad ojaxic), xalisiT pasuxobdnen kiTxvebze. isini ar wuwunebdnen,<br />

ubralod, TavianT mdgomareobas aRiqvamdnen rogorc faqts, romelsac<br />

araferi eSveleba. imis gaTvaliswinebiT, rom es bavSvebi Tavs<br />

irCendnen kanoniTa <strong>da</strong> moraliT <strong>da</strong>Svebuli SromiT <strong>da</strong> Sesabamisad,<br />

arc samarTal<strong>da</strong>mcav organoebTan hqoniaT Sexeba, fsiqologiurad<br />

ufro myarad grZnobdnen Tavs. miuxe<strong>da</strong>vad mZime socialuri yofisa,<br />

zogierT bavSvSi erTgvari siamayec SeiniSnebo<strong>da</strong> sakuTari<br />

mdgomareobis gamo _ isini aravisze ar iyvnen <strong>da</strong>mokidebulni, piriqiT,<br />

isini sxvebs arCenen.<br />

sareabilitacio centris gamokiTxuli bavSvebi<strong>da</strong>n umravlesoba<br />

manamde <strong>da</strong>dio<strong>da</strong> sajaro skolaSi (91%). mxolod 9%-s ar uvlia<br />

arasdros skolaSi, romelTa Soris ZiriTa<strong>da</strong>d mcirewlovnebi arian,<br />

8-9 wlis asakis. skolis mitovebis mizezi upirveles yovlisa iyo<br />

ekonomikuri gaWirveba (68%), maT ar hqon<strong>da</strong>T saxelmZRvaneloebi <strong>da</strong><br />

skolisTvis saWiro sxva nivTebi, aseve ar gaaCn<strong>da</strong>T Sesaferisi


tansacmeli, rom saSualo skolis sxva bavSvebis gverdiT SeZlebo<strong>da</strong>T<br />

swavla. bavSvebis 2% gonebrivi SezRudvis gamo gamoiyvanes skoli<strong>da</strong>n,<br />

22%-ii SemTxvevaSi ojaxma ar izruna Svilebis swavlaze, bavSvebis<br />

5%-ma ki <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura, rom maT TviTon airCies quCaSi cxovreba, radgan<br />

ase moswon<strong>da</strong>T, ufro Tavisuflad grZnobdnen Tavs <strong>da</strong> arc swavla<br />

aintereseb<strong>da</strong>TT.<br />

22%<br />

2%<br />

8%<br />

diagrama #1<br />

skolis mitovebis motivebi<br />

qvemoT moyvanil cxrilSi (#2) procentulTan erTad moyvanilia<br />

skolis mitovebis mizezebis raodenobrivi maCveneblebic:<br />

ekonomikuri gaWirveba<br />

ojaxuri problemebi<br />

cxrili #1<br />

skolis mitovebis mizezi<br />

janmrTelobis mdgomareoba (fizikuri an<br />

gonebrivi SezRuduloba)<br />

swavlisadmi motivaciis uqonloba<br />

68% ekonomikuri gaWirveba<br />

ojaxuri problemebi<br />

swavlisadmi motivaciis<br />

uqonloba<br />

janmrTelobis mdgomareoba<br />

(fizikuri an gonebrivi Sezudva)<br />

raodenoba procenti<br />

306 68<br />

99 22<br />

36 8<br />

9 2


im bavSvebis umetesobas, romlebsac sareabilitacio centrebTan<br />

Sexeba ar aqvT, ekonomikurTan erTad ojaxuri problemebi aiZulebT<br />

quCaSi gamosvlas (50-<strong>da</strong>n 34), 12 bavSvi autanel ojaxur viTarebas<br />

gaeqca quCaSi, 4 bavSvi ki mizezs ver asaxelebs.<br />

_ <strong>da</strong>mokidebuleba mavne Cvevebixadmi<br />

mavne Cvevebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis TvalsazrisiT, rogoric aris<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba nikotinze, alkoholze <strong>da</strong> narkotikul saSualebebze,<br />

suraTi aseTia: gamokiTxuli bavSvebi<strong>da</strong>n umetesobas, mcireodeni<br />

gamonaklisis gar<strong>da</strong>, sxva<strong>da</strong>sxva dros gasinjuli aqvs sigareti (64%).<br />

aqe<strong>da</strong>n met-naklebi intensivobiT dResac eweva 47%. webos isunTqavs<br />

13% bavSvi, 40% _ sruliad Tavisufalia mavne Cvevebisagan.<br />

40%<br />

13%<br />

diagrama #2<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba mavne Cvevebixadmi<br />

_ Zaladoba bavSvebis mimarT<br />

47%<br />

eweva sigarets<br />

isunTqavs webos<br />

Tavisufalia mavne Cvevebisagan<br />

gamikiTxuli quCis bavSvebis arcTu umniSvnelo nawils (61%)<br />

ganucdia Zaladobis sxva<strong>da</strong>sxva forma. xSir SemTxvevaSi bavSvebi<br />

iCagrebian alkoholisti mSoblis an mSoblebis mxri<strong>da</strong>n, rac maTi<br />

ojaxi<strong>da</strong>n gaqcevis mizezi xdeba. aRsaniSnavia, rom bavSvebi naklebad<br />

gulgaxsnilebi iyvnen am sakiTxze saubris dros. zogma saerTod<br />

aari<strong>da</strong> Tavi pasuxis gacemas. <strong>da</strong>narCenebi ki, Tumca a<strong>da</strong>sturebdnen,


magram ar akonkretebdnen, Tu ra saxis Zaladoba ganxorciel<strong>da</strong> maT<br />

mimarT. Tumca pirispir saubris dros, gogonebi gansakuTrebiT xazs<br />

usvamdnen seqsualuri Zaladobis mcdelobebs maminacvalebis mxri<strong>da</strong>n.<br />

aseve konfidencialuri saubris Sedegebis gaTvaliswinebiT, xSiria<br />

seqsualuri Zaladobis faqtebi biWebs Soris, gansakuTrebiT ufrosi<br />

asakis biWebis mxri<strong>da</strong>n.<br />

_ urTierToba samarTal<strong>da</strong>mcav organoebTan<br />

samarTal<strong>da</strong>mcav organoebTan urTierTobis mxriv<br />

gansakuTrebulad sagangaSo viTareba ar gamokveTila. gamokiTxuli<br />

bavSvebis umetesoba (88,7%) uaryofs, rom rodisme urTierToba hqon<strong>da</strong><br />

samarTal<strong>da</strong>mcav organoebTan. bavSvebis meore nawils ki, rogorc<br />

anketuri monacemebi aCvenebs <strong>da</strong> TviT bavSvebic a<strong>da</strong>stureben,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva dros <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva viTarebaSi mouwiaT urTierToba<br />

policiasTan. kanon<strong>da</strong>rRvevebi umTavresad gamoixatebo<strong>da</strong> wvrilmani<br />

qurdobiT, romelsac bavSvebi mimarTavdnen siRaribis gamo.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom quCis bavSvTa socialuri reabilitaciis<br />

muSaobis gaaqtiurebisa, maTi ganaTleba problemur sakiTxad rCeba,<br />

radgan gar<strong>da</strong> obieqturi mizezebisa, araerTgvarovania TviT quCis<br />

bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba ganaTlebisadmi.<br />

Cven mier SemuSavebuli kiTxvarebi moicav<strong>da</strong> quCis bavSvTa<br />

cxovrebis mraval aspeqts, romelTa Soris umTavresi maTi swavla-<br />

ganaTlebisadmi <strong>da</strong>mokidebuleba iyo.<br />

_ <strong>da</strong>mokidebuleba ganaTlebisadmi, profesiisadmi<br />

gamokiTxuli bavSvebi<strong>da</strong>n 27-s (6%) ar miaCnia saWirod ganaTlebis<br />

miReba. aqe<strong>da</strong>n ramdenime bavSvi mcireasakiani (2%) iyo <strong>da</strong> ar esmo<strong>da</strong>T<br />

sakiTxis arsi, magram <strong>da</strong>narCenebi sruliad Segnebulad uaryofdnen<br />

ganaTlebis mniSvnelobas. bavSvebis 34% (153) aRiarebs ganaTlebis<br />

miRebis aucileblobas. 36 bavSvi (8%) sakmarisad miiCnevs mxolod


elementarul ganaTlebas, xolo profesiul ganaTlebas upiratesobas<br />

aniWebs gamokiTxuli bavSvebis didi nawili (225 _ 50%).<br />

cxrili #2<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba ganaTlebisadmi, profesiisadmi<br />

bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba ganaTlebisadmi,<br />

profesiisadmi<br />

saWirod miiCneven ganaTlebis miRebas<br />

ar miiCneven saWirod ganaTlebis miRebas<br />

sakmarisad miiCneven mxolod elementarul<br />

ganaTlebas<br />

saWirod miaCneven mxolod profesiul<br />

ganaTlebas<br />

ar aqvs pasuxi<br />

raodenoba procenti<br />

153 34<br />

27 6<br />

36 8<br />

225 50<br />

2 2<br />

ganaTlebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis paralelurad SekiTxva<br />

Seexebo<strong>da</strong> profesiisadmi <strong>da</strong>mokidebulebasac. am SemTxvevaSi bavSvebis<br />

pasuxebma garkveulad gansxvavebuli suraTi mogvca.<br />

profesiis <strong>da</strong>uflebis aucileblobas aRiarebs gamokiTxul<br />

bavSvTa 96% (423). bavSvebi profesis <strong>da</strong>uflebas miiCneven TavianTi<br />

socialuri ga<strong>da</strong>rCenis saSualebad. is bavSvebic ki, romlebic<br />

ganaTlebas naklebmniSvnelovnad miiCnevdnen, profesiis <strong>da</strong>uflebas<br />

saWirod Tvlian. am SemTxvevaSi ikveTeba ganaTlebis raobis<br />

gauTviTcnobierebis faqtori, roca bavSvebi erTmaneTs ver ukavSireben<br />

profesiasa <strong>da</strong> ganaTlebas. maT warmodgenaSi ganaTleba zogadi<br />

sakiTxebis nakrebia, romelic cxovrebaSi praqtikulad naklebad<br />

gamoadgebaT <strong>da</strong> amitom arc Rirs maTi swavlisTvis Tavis Sewuxeba, miT<br />

umetes, Tu Sesaswavli sagnebis aTviseba uWirT. quCis bavSvTa es<br />

nawili mxolod wera-kiTxvisa <strong>da</strong> angariSis Seswavlas miiCnevs<br />

aucileblad. Sesabamisad, sabaziso ganaTlebaze ufro metad quCis<br />

bavSvebi upiratesobas profesiis praqtikul swavlebas aniWeben.


kiTxvaze, Tu romeli profesia miaCniaT perspeqtiulad, bavSvebis<br />

pasuxebi ase ga<strong>da</strong>nawil<strong>da</strong>: mSenebeli (72 _ 18%), manqanebis SemkeTebeli<br />

(63 _ 15,75%), durgali (54 _ 13,5%), <strong>da</strong>laqi-stilisti (45 _ 11,25%),<br />

sportsmeni (45 _ 11,25%), komputeris specialisti (36 _ 9%), eqimi (27 _<br />

6,75%), msaxiobi (9 _ 2,25%). Tanabari raodenobiT perspeqtiulad<br />

miiCneven iseT profesiebs, rogorebicaa: maswavlebeli (18 _ 4,5%),<br />

ekonomisti (18 _ 4,5%), iuristi (18 _ 4,5%), mzeinkali (18 _ 4,5%).<br />

<strong>da</strong>saxelebuli iyo kidev ramdenime profesiac. bavSvebis mcire nawilma<br />

(4,5%) am kiTxvaze ver SesZlo pasuxis gacema.<br />

cxrili #3<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba ganaTlebisadmi, profesiisadmi<br />

romeli profesia miaCniaT<br />

perspeqtiulad<br />

raodenoba %<br />

mSenebeli 72 18<br />

manqanebis SemkeTebeli 63 15,75<br />

durgali 54 13,5<br />

<strong>da</strong>laqi-stilisti 45 11,25<br />

sportsmeni 45 11,25<br />

kompiuteris specialisti 36 9<br />

eqimi 27 6,75<br />

zeinkali 18 4,5<br />

ekonomisti 18 4,5<br />

maswavlebeli 18 4,5<br />

iuristi 18 4,5<br />

msaxiobi 9 2,25<br />

sxva 9 2,25<br />

pasuxi ver gasces 18 4,5<br />

orma bavSvma biznesmenis saqmianoba miiCnia perspeqtiulad, Tumca<br />

vaWroba, rogorc Sromis forma, aravis <strong>da</strong>usaxelebia. Tu<br />

gaviTvaliswinebT, rom am bavSvebis didi nawili wvrilmani vaWrobiT<br />

irCen<strong>da</strong> Tavs, aseTi <strong>da</strong>mokidebuleba, savaraudod, aixsneba im usiamovno<br />

mogonebiT, romelic vaWrobam, rogorc maTi asakisaTvis Seuferebelma<br />

mZime <strong>da</strong> arc Tu ise Semosavlianma Sromam <strong>da</strong>utova bavSvebs.


_ <strong>da</strong>mokidebuleba swavlisadmi<br />

aRsaniSnavia, rom, miuxe<strong>da</strong>vad bavSvebis <strong>da</strong>debiTi<br />

<strong>da</strong>mokidebulebisa ganaTlebis miRebis sakiTxis mimarT, rogorc<br />

realoba aCvenebs, <strong>viqtimur</strong>i bavSvebi <strong>da</strong>bali akademiuri moswrebiT<br />

gamoirCevian sxva, normalur viTarebaSi gazrdili bavSvebisagan. amis<br />

axsna SeiZleba ara marto cxovrebisa <strong>da</strong> ganviTarebis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

pirobebiT, aramed subieqturi faqtoriTac. nebismier bavSvs sWirdeba<br />

swavlisaTvis saWiro unar-Cvevebis aTviseba, mecadineobis<br />

valdebulebis Canergva <strong>da</strong>rwmunebisa Tu, garkveuli doziT, iZulebis<br />

gziT. Cveulebriv ojaxSi bavSvi mzrunveli mSoblis ze<strong>da</strong>mxedvelobis<br />

qveS izrdeba, maSin, roca <strong>viqtimur</strong>i bavSvebi Tavisuflebi arian<br />

mecadineobisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis arCevanSi. maT aravin aiZulebT<br />

gakveTilebis swavlas. aseT SemTxvevaSi Tanxvdeba swavlisadmi bavSvis<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis ori faqtori, obieqturi _ ekonomikuri Tu ojaxuri<br />

problemebis gamo skolis mitoveba <strong>da</strong> quCaSi gasvla <strong>da</strong>, subieqturi _<br />

Cveulebrivi, bavSvuri sizarmace.<br />

saswavlo sagnebi<strong>da</strong>n biWebi upiratesobas aniWeben maTematikasa,<br />

ucxo enasa <strong>da</strong> istorias. gogonebis did nawils moswons qarTuli<br />

enisa <strong>da</strong> literaturis swavla. aRsaniSnavia, rom erovnuli niSnis<br />

mixedviT Tu vimsjelebT, qarTuliTa <strong>da</strong> istoriiT (saqarTvelos<br />

istoriiT) umetesad qarTvel bavSvebi interesdebian. xelovnebis<br />

<strong>da</strong>rgebisadmi (magaliTad, musika, xatva, cekva), interess aseve ufro<br />

gogonebi iCenen. sportisadmi interesi praqtikulad yvelam gamoxata,<br />

magaliTad fexburTisadmi <strong>da</strong>mokidebuleba TiTqmis erTgvarovania<br />

(biWebi - 98% <strong>da</strong> gogonebi - 89.9%).<br />

cxrili #4<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba swavlisadmi<br />

romeli sagnebi moswonT raodenoba %<br />

maTematika 72 18<br />

ucxo ena 63 15,75<br />

qarTuli ena <strong>da</strong> literatura 62 15,75


istoria 46 11,5<br />

musika 36 9<br />

geografia 26 6,5<br />

biologia 18 4,5<br />

fizkultura 54 13,5<br />

sxva 18 4,5<br />

pasuxi ver gasces 54 13,5<br />

swavlebis procesi<strong>da</strong>n bavSvebis umetesoba (52%) sistematuri<br />

mecadineobis nacvlad upiratesobas aniWebs gakveTilebze periodul<br />

<strong>da</strong>swrebas. sakiTxisadmi aseT midgomas ganapirobebs ramdenime faqtori:<br />

� drois nakleboba (bavSvebi Sromoben);<br />

� swavlis motivacis nakleboba;<br />

� aTvisebis SezRuduli SesaZlebloba, romelic Tavis mxriv<br />

amuxruWebs swavlis motivacias;<br />

� ganaTlebis mniSvnelobis Seufasebloba;<br />

� swavlebis moZvelebuli meTodologia, romelic naklebad<br />

mimzidvels xdis swavlebis process <strong>viqtimur</strong>i<br />

bavSvebisaTvis;<br />

� saxelmZRvaneloebis sirTule, araadekvaturoba moswavleTa<br />

SesaZleblobebis mimarT. inkluziuri ganaTlebisaTvis<br />

saWiro saxelmZRvaneloebis nakleboba.<br />

$5 ssc-s beneficiarTa reabilitaciis formebi<br />

a) swavlebis meTodi <strong>da</strong> programa:<br />

kvlevis erT-erTi umTavresi mizani iyo saswavlo meTodis <strong>da</strong><br />

programis Sedgena, romelic morgebuli iqnebo<strong>da</strong> bavSvis<br />

individualur saWiroebebze, SesaZleblobebze <strong>da</strong> unarebis<br />

ganviTarebaze. TanamSromobaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavla <strong>da</strong> swavleba<br />

gamoyenebul iqna, rogorc bavSvebSi ndobisa <strong>da</strong> warmatebis garantia.<br />

hipotezurad, es midgoma xels Seuwyob<strong>da</strong> quCis bavSvebis integrirebis


mcdelobas, maTi personaluri Tu socialuri urTierTobebis<br />

ganviTareba-ganmtkicebas.<br />

gamoyenebul iqna jgufuri muSaobis principi <strong>da</strong> « kiTxva-wera<br />

swavlisaTvis <strong>da</strong> sakuTari azrebis gadmocemisaTvis » <strong>da</strong> ara « swavla<br />

kiTxvisaTvis », rogorc kvlevis pe<strong>da</strong>gogiuri midgomis erT-erTi<br />

mTavari mizani, romelze<strong>da</strong>c gansakuTrebuli yuradReba gamaxvil<strong>da</strong>.<br />

bavSvebSi <strong>da</strong>moukidebeli azrovnebisa <strong>da</strong> analizisaTvis, gansakuTrebiT<br />

saswavlo meTodebis mimarT, gamoyenebuli iqna qvemoT moyvanil<br />

wina<strong>da</strong>debebi, romlebic Tematurad <strong>da</strong>itvirTa <strong>da</strong>, romlebic bavSvebs<br />

<strong>da</strong>moukideblad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>esrulebinaT. aseTi forma maT Zalian<br />

axaliseb<strong>da</strong> <strong>da</strong> Tu ver werdnen, sixaruliT monawileobdnen am<br />

savarjoSos zeparad SesrulebaSi:<br />

1. me nela vswavlob, roca......<br />

2. me swrafad vswavob, roca........<br />

3. me advilad vswavlob, roca.........<br />

4. jgufSi swavlisas..........<br />

5. wigniT swavlisas........<br />

6. me kargad vswavlob, roca.......<br />

7. me siamovnebas maniWebs swavla, roca.......<br />

Tumca es ar un<strong>da</strong> iqnas gaazrebuli ise, TiTqos bavSvebs yvela<br />

kiTxva erTdroulad eZleo<strong>da</strong>T. es arc Tu iseTi ioli 7 kiTxva<br />

bavSvebTan jgufuri <strong>da</strong> individualuri muSaobis 7 calkeul Temas<br />

Seadgen<strong>da</strong>. ToToeuli Temis <strong>da</strong>muSaveba xangrZlivi procesi iyo,<br />

gansakuTrebiT, kvlevaSi monawile axali bavSvebisaTvis. Aam<br />

savarjiSos mere ganc<strong>da</strong> Tavisi mniSvnelobis Sesaxeb aSkarad<br />

matulob<strong>da</strong> bavSvebSi, imitom, rom maTi azrebis Sesabamisad <strong>da</strong> maTan<br />

erTad, xSirad xdebo<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogebis mier sakvlev meTodebSi<br />

re<strong>da</strong>qtirebis Setana. magaliTisaTvis, bavSvebis rCeviT gavzardeT<br />

jgufurad kiTxvis intensivoba <strong>da</strong> xangrZlivoba <strong>da</strong> motivaciis<br />

gazrdis mizniT <strong>da</strong>vumateT meti ilustraciebi sakiTxav masalas. amis<br />

saSualeba mogvca bavSvebis pasuxebma zemoT moyvanil 1, me-2, me-3 <strong>da</strong><br />

me-4 Temebze. M<strong>da</strong>narCeni sakiTxebze jgufur mecadieneobas <strong>da</strong>emata<br />

ufro meti TvalsaCinoeba, radgan bavSvebs moswon<strong>da</strong>T xmamaRla


saubari <strong>da</strong> msjeloba sagnebis Sesaxeb, magaliTad, sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saTamaSoebis <strong>da</strong> Tojinebis Sesaxeb. gamoyenebuli iyo mcenareebi,<br />

zRvis kenWebi <strong>da</strong> sxv., romlebic interess iwvev<strong>da</strong> bavSvebSi <strong>da</strong><br />

exmarebo<strong>da</strong> sabunebismetyvelo sakiTxebis garkvevaSi.<br />

imis garkvevaSi, Tu ra moswon<strong>da</strong>T yvelaze metad bavSvebs<br />

saswavlo masali<strong>da</strong>n, sasargeblo aRmoCn<strong>da</strong> Semdegi aqtivoba:<br />

bavSvebi <strong>da</strong>moukideblad xatavdnen saswavlo garemos. isini<br />

cdilobdnen aRebeW<strong>da</strong>T naxatze is sagani (nivTebi), romlebsac oTaxSi<br />

umTavres atributad miiCnevdnen. radganac ar xdebo<strong>da</strong> naxatis<br />

xarisxis Sefaseba, amitom bavSvebi xatavdnen, rogorc SeeZloT <strong>da</strong><br />

sur<strong>da</strong>T. isini swavlobdenen, Tu rogor gamoeyenebinaT muyao, ferebi<br />

<strong>da</strong> konturebi konkretuli elementebis aqcentirebisaTvis. xatvisas<br />

bavSvebi esaubrebodnen sxva monawile bavSvebs. Aam aqtivobis mizani<br />

iyo, bavSvebs SeZlebo<strong>da</strong>T azris <strong>da</strong>fiqsireba, arCevanis gakeTeba,<br />

gaanalizeba <strong>da</strong> xatviT gadmocema. naxatebis <strong>da</strong>jamebiTa <strong>da</strong><br />

gaanalizebiT gasagebi xdebo<strong>da</strong>, Tu warmodgenil saswavlo nivTTagan<br />

ra iyo bavSvebisaTvis momxibvleli <strong>da</strong> gamoyenebadi. es iZleo<strong>da</strong><br />

safuZvels es nivTebi ufro meti raodenobiT <strong>da</strong> nairsaxeobiT<br />

CarTuliyo saswavlo procesSi.<br />

zemoT moyvanili saswavlo meTodebi pe<strong>da</strong>gogs <strong>da</strong>exmara bavSvis<br />

motivirebisa <strong>da</strong> swavlisaTvis iseTi keTilmosurne, uSualo <strong>da</strong><br />

megobruli garemos SeqmnaSi, romelSic bavSvi Tavs uSualod <strong>da</strong><br />

Tavsuflad grZnob<strong>da</strong>, ar eridebo<strong>da</strong> Tavisi SesaZleblobebis,<br />

survilebis, ocnebebisa Tu fantaziebis gamovlenaSi, rac<br />

mniSvnelovania bavSvis bunebis gaxsnisaTvis, miznebis Camoyalibebisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong> kritikuli analizis unarebis ganviTarebisaTvis.<br />

kvlevis saswavlo programis mixedviT, pe<strong>da</strong>gogi Tav<strong>da</strong>pirvelad<br />

gansazRvravs bavSvis ganviTarebis mdgomareobas Tavis asakTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT, risTvisac iyenebs gasaubrebis formas, skolis<br />

saxelmZRvaneloebs <strong>da</strong> sxva saswavlo TvalsaCinoebs. am procesis<br />

Semdeg bavSvebi nawildebian oTx jgufSi, romlebsac pirobiTad<br />

“done” vuwodeT. saswavlo programac, Sesabamisad, oTx doned aris


<strong>da</strong>nawilebuli: pirveli moicavs im masalas, romelic pirvel, meore<br />

<strong>da</strong> mesame wels iswavleba sajaro skolis <strong>da</strong>wyebiT klasebSi; meore<br />

done moicavs masalas meoTxe, mexuTe <strong>da</strong> meeqvse klasebisaTvis, mesame<br />

done faravs masalas meSvide <strong>da</strong> merve klasebisaTvis, xolo meoTxe<br />

done me-9 klasis programas iTvaliswinebs. centris muSaobis<br />

praqtiki<strong>da</strong>n aRmoCn<strong>da</strong>, rom zogierT SemTxvevaSi bavSvebi pir<strong>da</strong>pir ver<br />

pasuxoben vercerT dones.<br />

bunebrivia, TiToeul doneSi saswavlo programa SeZlebis<strong>da</strong>gvarad<br />

SemWidroebulia, rac gulisxmobs masalis gamoxSirvasa <strong>da</strong> miwodebis<br />

gamartivebul formebsac. xolo masalis SerCevisa <strong>da</strong> gamoyenebis dros<br />

ki upiratesoba eniWeba sakvanZo sakiTxebs.<br />

pe<strong>da</strong>gogis muSaoba bevrad ufro efeqturi iqnebo<strong>da</strong>, rom maT xelT<br />

hqono<strong>da</strong>T a<strong>da</strong>ptirebuli saxelmZRvaneloebi. kvlevis am komponentis<br />

Sedegi mniSvnelovani <strong>da</strong>skvnis gamotanis safuZvels iZleva, rac<br />

gulisxmobs specialuri, a<strong>da</strong>ptirebuli saxelmZRvaneloebis Seqmnis<br />

aucileblobas; es ki xels Seuwyobs quCis <strong>da</strong> sxva specialuri<br />

swavlebis saWiroebis mqone bavSvebis mzaobas sajaro skolebSi<br />

integraciisaTvis.<br />

aseTi midgoma miznad isaxavs bavSvebs aswavlos elementaruli<br />

wera-kiTxva, angariSi <strong>da</strong> codnis is elementebi, romlebic sWirdeba<br />

sajaro skolaSi Se<strong>da</strong>rebiT umtkivneulo integraciisaTvis.<br />

skolebSi integraciis procesi rTulia, rogorc bavSvisTvis aseve<br />

pe<strong>da</strong>gogisTvis. kvlevam gvaCvena, rom bavSvebis ganviTarebis<br />

maqsimaluri srulyofis miRweva maTi skolisaTvis mzaobis<br />

TvalsazrisiT, TiTqmis SeuZlebelia Tun<strong>da</strong>c imitom, rom<br />

ganviTarebis Cveulebriv ritms moklebuli bavSvebisaTvis TavisTavad<br />

rTulia forsirebuli swavleba. Tumca, skola amisaTvis un<strong>da</strong> iyos<br />

mzad, rac gamoixateba pe<strong>da</strong>gogiuri koleqtivis loialur midgomaSi <strong>da</strong><br />

aqtiuri swavlisa <strong>da</strong> swavlebis meTodebis gaazrebul <strong>da</strong> efeqtur<br />

gamoyenebaSi.


mTeli kvlevis erT-erTi umniSvnelovanesi mizania: specialuri<br />

saWiroeba erovnuli kurikulumis 4 nawilad aRviqvaT sajaro skolebSi.<br />

sxva sityvebiT rom vTqvaT, maSin, roca swavlaSi CamorCena mTeli rigi<br />

faqtorebiT aris gamowveuli, pe<strong>da</strong>gog-maswavleblebs un<strong>da</strong> SeeZloT<br />

iseTi pirobebis Seqmna, rom ganurCevlad yvela bavSvma ssc-sa Tu<br />

skolaSi SeZlos swavla. Aamas optimistur varau<strong>da</strong>mde mivyavarT. rac<br />

un<strong>da</strong> gaakeTos pe<strong>da</strong>gog-maswavlebelma, ra gamocdilebac un<strong>da</strong><br />

gamoiyenos, ra urTierTobac un<strong>da</strong> hqondes bavSvTan, mTavaria bavSvma<br />

motivacia SeiZinos <strong>da</strong> warmatebas miaRwios swavlaSi Tavisi potenciis<br />

Sesabamisad.<br />

aqve ganixileba safrTxe, romelic SeiZleba bavSvisaTvis<br />

« iarliyis» miwebebam gamoiwvios. aRmzrdelobiT Tu saswavlo<br />

procesSi ar un<strong>da</strong> xdebodes ara calkeuli « gansakuTrebuli »<br />

bavSvebis gamoyofa, aramed yvela bavSvi erTad <strong>da</strong> TiToeuli cal-<br />

calke gansakuTrebul bavSvad un<strong>da</strong> iyos aRqmuli. ACveni mizania<br />

gvesmodes, rom TiToeuli bavSvi individia <strong>da</strong> individualobas pativi<br />

un<strong>da</strong> vceT. Aaqe<strong>da</strong>n gamomdinare, skolebSi gansakuTrebuli<br />

bavSvebisaTvis calke kurikulumi ki ar un<strong>da</strong> Seiqmnas, aramed pe<strong>da</strong>gog-<br />

maswavlebelma un<strong>da</strong> gamonaxos is optimaluri gza, romelic erTiani<br />

kurikulumis farglebSi gaiTvaliswinebs calkeuli bavSvis<br />

Taviseburebas.<br />

Tumca, rogorc zemoT aRiniSna, bavSvis skolisaTvis mzaobis<br />

mizniT, kvlevam savaldebulod cno specialuri <strong>da</strong> a<strong>da</strong>ptirebuli<br />

saxelmZRvaneloebis saWiroeba, romlebic bavSvs Tavisi saWiroebebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare, exmareba elementaruli unar-Cvevebis gamomuSavebaSi (mag.<br />

wera-kiTva, elementaruli angariSi <strong>da</strong> zogadi kursis gavla sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saskolo disciplinebSi).<br />

saswavlo programaSi eqsperimentis saxiT gamoyenebuli iyo<br />

enciklopediuri tipis a<strong>da</strong>ptirebuli saxelmZRvanelo “samyaro Cveni<br />

saxli” (Semdg.: Tamar abulaZe, iaTamze kotetiSvili, nino<br />

lorTqifaniZe, marina Sostaki. _ Tb., 2003), romelSic informacia<br />

4 kurikulumi – swavlebis kursi, saswavlo gegma, programa


mowodebulia martivi eniT. masSi Sesuli masala Tanxvdeba sajaro<br />

skolis sxva<strong>da</strong>sxva klasis savaldebulo saswavlo sagnebs.<br />

saxelmZRvanelo uxvad aris ilustrirebuli, raTa quCis bavSvebis<br />

mwiri codna vizualuri informaciiTac Seavsos. saxelmZRvanelo ise<br />

aris agebuli, rom pe<strong>da</strong>gogma SesZlos konkretuli SemTxvevebis<br />

saWiroebebi<strong>da</strong>n gamomdinare Tavisi Sexedulebisamebr ga<strong>da</strong>adgilos<br />

Sesaswavli masala. saxelmZRvanelo ar aris <strong>da</strong>tvirTuli samecniero<br />

terminologiiT, amitom bavSvebisTvis advilia misi gamoyeneba.<br />

kvlevis meore <strong>da</strong> mesame etapebze periodulad xdebo<strong>da</strong><br />

beneficiarebze <strong>da</strong>kvirvebebi, xolo testireba maTi zogadi<br />

progresisa <strong>da</strong> ganviTarebis monitoringisaTvis Catar<strong>da</strong> orjer _<br />

saswavlo kursis sawyis <strong>da</strong> bolo etapebze. <strong>da</strong>kvirvebis obieqtebi<br />

<strong>da</strong>nawildnen or asakobriv jgufad: 6 – 11 <strong>da</strong> 11 – 17 weli. testebSi<br />

mocemuli sakiTxebi ar scildebo<strong>da</strong> swavlebisaTvis <strong>da</strong>dgenil oTx<br />

dones. Tumca orive etapis testebi erTsa <strong>da</strong> imave saswavlo masalas<br />

moicav<strong>da</strong>, magram meore etapze testebis kiTxvebSi masala ufro<br />

<strong>da</strong>konkret<strong>da</strong>, gaizar<strong>da</strong> moculobiT <strong>da</strong> garTul<strong>da</strong>.<br />

testebSi sakiTxebi pirobiTad oTx Tematur jgufad ganawil<strong>da</strong>:<br />

1) qarTuli literatura, istoria, geografia, buneba (cocxali<br />

organizmebi). rogorc <strong>da</strong>bal aseve maRal asakobriv jgufebis<br />

testebSi 10-10 sakiTxi iyo Setanili. TiTo sakiTxi erT qulad<br />

fasdebo<strong>da</strong>. (testis nimuSi #1 <strong>da</strong> testis nimuSi #2 ixileT <strong>da</strong>narTSi)<br />

testebis Sedegebi asaxulia diagrama #3 (I asakobrivi jgufi: 6-11<br />

weli) <strong>da</strong> diagrama #4-Si (II asakobrivi jgufi 12-17 weli) Sesabamisi<br />

cxrilebiT (#5-6). TvalsaCinoa, rom Tuki bavSvis saganmanaTleblo<br />

programis sawyis etapze kvlevis 10-qulian sistemaSi I asakobrivi<br />

jgufSi yvelaze <strong>da</strong>bali qulebis (0-1) procentuli maCvenebeli<br />

Seadgen<strong>da</strong> 54%-s, programis bolo etapze imave maCvenebelma <strong>da</strong>iwia 0%-<br />

mde. II asakobrivi jgufis SemTxvevaSic msgavsi Sedegi miviReT,<br />

rodesac sawyis etapze yvelaze <strong>da</strong>bali qulebis (0-1) procentuli<br />

maCvenebeli Seadgen<strong>da</strong> 57%-s, xolo programis bolo etapze imave<br />

maCvenebelma <strong>da</strong>iwia 2%-mde.


10-quliani Sedegi rogorc I, aseve II asakobriv jgufebSi sawyis<br />

etapze udri<strong>da</strong> 0%-s, xolo saganmanaTleblo programis bolo etapze I<br />

asakobriv jgufSi aiwia 49%-mde, xolo II asakobriv jgufSi _ 4%-mde.<br />

diagrama #3-4 <strong>da</strong> cxrili #5-6.<br />

testirebis Sedegebi<br />

qulaTa raodenoba sawyis <strong>da</strong> bolo etapebze: 6 – 11 asakobrivi jgufi<br />

60<br />

55<br />

50<br />

45<br />

40<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

54%<br />

0%<br />

31%<br />

3%<br />

9%<br />

6%<br />

diagrama #3<br />

cxrili #5<br />

testirebis Sedegi:<br />

6-11 wlis asakobrivi jgufi sawyisi etapi bolo etapi<br />

qulebi % %<br />

0-1 54 0<br />

2-3 31 3<br />

4-5 9 6<br />

15%<br />

4%<br />

27%<br />

0-1 qula 2-3 qula 4-5 qula 6-7 qula 8-9 qula 10 qula<br />

2%<br />

49%<br />

0%<br />

sawyisi etapi<br />

bolo etapi


6-7 4 15<br />

8-9 2 27<br />

10 0 49<br />

testirebis Sedegi<br />

qulaTa raodenoba sawyis <strong>da</strong> bolo etapebze: 12 - 17 asakobrivi<br />

jgufi<br />

60<br />

55<br />

50<br />

45<br />

40<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

57%<br />

2%<br />

0-1<br />

qula<br />

29%<br />

4%<br />

2-3<br />

qula<br />

23%<br />

7%<br />

4-5<br />

qula<br />

diagrama #4<br />

cxrili #6<br />

testirebis Sedegi<br />

6-17 wlis asakobrivi jgufi sawyisi etapi bolo etapi<br />

qulebi % %<br />

0-1 57 2<br />

2-3 29 4<br />

41%<br />

4%<br />

6-7<br />

qula<br />

26%<br />

3%<br />

8-9<br />

qula<br />

4%<br />

0%<br />

10 qula<br />

sawyisi etapi<br />

bolo etapi


4-5 7 23<br />

6-7 4 41<br />

8-9 3 26<br />

10 0 4<br />

gamokiTxva-saubrebiTa <strong>da</strong> testebis Sedegebis analizma aCvena,<br />

rom saganmanaTleblo-sareabilitacio centrSi Semosul bavSvebs<br />

kvlevis sawyis etapze hqon<strong>da</strong>T ganaTlebis <strong>da</strong>bali done, mwiri<br />

informaciuloba. bavSvebis didma nawilma ar ico<strong>da</strong> wera-kiTxva <strong>da</strong><br />

angariSi. mcire nawilma zoga<strong>da</strong>d ico<strong>da</strong> saqarTvelos istoria,<br />

saxelmwifoebrivi simbolika. saswavlo disciplinebis siRrmiseuli<br />

codna TiTqmis aravis ar gaaCn<strong>da</strong>. araqarTveli erovnebisa <strong>da</strong>, miT<br />

umetes, araadgilobrivma bavSvebma praqtikulad araferi icodnen im<br />

qveynis Sesaxeb, romelSic cxovrobden. maTi codna Semoifarglebo<strong>da</strong><br />

mxolod imiT, rom qveyanaSi gamudmebiT mitingebia <strong>da</strong>, rom omia<br />

ruseTTan.<br />

bavSvebis umravlesobam araferi ico<strong>da</strong> teqnikis Tanamedrove<br />

miRwevebis Sesaxeb. mobiluri telefonebisa <strong>da</strong> kompiuteris gamoyeneba<br />

samomxmareblo doneze mxolod im mcire nawils SeeZlo, romlebmac<br />

sareabilitacio centrSi gaiares momzadeba.<br />

pirveli nabijebi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis formirebis <strong>da</strong><br />

ganaTlebaSi CarTvis iyo wera-kiTxvisa <strong>da</strong> angariSis unar-Cvevebis<br />

gamomuSaveba. es iyo kvlevis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani miRweva.<br />

rogorc aRiniSna, centrebSi mosvlis pirvel etapze bavSvebis didma<br />

umravlesobam ar ico<strong>da</strong> wera-kiTxva <strong>da</strong> verc maTematikis elementarul<br />

sakiTxebSi erkveo<strong>da</strong> (magaliTad, ar icodnen gamravlebis tabula).<br />

kvlevis sawyis <strong>da</strong> bolo etapebs Soris Sedegebis mxriv gamoikveTa<br />

raodenobrivi <strong>da</strong> Tvisobrivi sxvaoba.<br />

wera-kiTxva iswavla saganmanaTleblo-sareabilitacio centris<br />

bavSvebis umravlesobam. maTematikis elementaruli kursis gavla<br />

SeZlo 386-ma bavSvma (400-<strong>da</strong>n, e.i. 96,5%-ma), rac 87%-iT metia wina<br />

Sedegze. saqarTvelos istoriis ufro meti codna gamoamJRavna 23,5%-<br />

iT metma bavSvma. geografiaSi codna gaiRrmava 72%-iT metma bavSvma.


cxrili #7<br />

qulaTa raodenoba sawyis <strong>da</strong> bolo etapebze<br />

ganaTlebis done zoga<strong>da</strong>d sawyisi<br />

bolo<br />

etapi<br />

etapi<br />

raodenoba % raodenoba %<br />

ar icis wera-kiTxva 354 88,5 14 7<br />

icis wera-kiTxva <strong>da</strong> angariSi 46 11,5 386 93<br />

araferi icis saqarTvelos<br />

Sesaxeb<br />

62 15,5 11 2,75<br />

icis mcire ram saqarTvelos<br />

istorii<strong>da</strong>n<br />

174 43,5 288 72<br />

icis saqarTvelos<br />

saxelmwifo simbolika (himni,<br />

droSa, Rerbi)<br />

108 27 366 91,5<br />

bevri ram icis zoga<strong>da</strong>d<br />

saqarTvelos Sesaxeb<br />

72 18 198 49,5<br />

araferi smenia teqnikis<br />

Tanamedrove miRwevebze<br />

349 87,25 104 26<br />

SeuZlia mobiluris<br />

gamoyeneba<br />

14 3,5 136 34<br />

icis kontinentebis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

22 5,5 228 57<br />

smenia kompiuteris Sesaxeb 46 11,5 310 77,5<br />

SeuZlia rukaze geografiuli<br />

punqtebis moZebna.<br />

12 3 292 73<br />

SeuZlia kompiuterTan<br />

muSaoba<br />

0 0 162 40,5<br />

erkveva ucxouri manqanebis<br />

saxeobebSi<br />

41 10,25 229 57,25<br />

informirebulobis donis matebis msgavsi tendencia SeimCneva<br />

sxva sakiTxebSic. magaliTad, centrSi mosvlamd mxolod ramdenime<br />

bavSvs Tu smeno<strong>da</strong> kompiuteris Sesaxeb. zog maTgans nanaxic hqon<strong>da</strong>,<br />

magram ar esmo<strong>da</strong>T misi <strong>da</strong>niSnuleba. kompiuters isini ukavSirebdnen<br />

saTamaSo aparatebs, romlebic quCaSi an e.w. internet-kafeebSi idga.<br />

saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebSi bavSvebs miecaT<br />

saSualeba SeeswavlaT kompiuterTan muSaoba.<br />

bavSvebis arc Tu mcire nawilma ico<strong>da</strong> saqarTveloSi moqmedi<br />

socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvTa sareabilitacio samsaxurebis arsebobis<br />

Sesaxeb. bolo wlebSi samTavrobo <strong>da</strong> arasamTavrobo struqturebis


mier Catarebuli RonisZiebebis meoxebiT SesaZlebeli gax<strong>da</strong> quCis<br />

bavSvTa mniSvnelovani nawilis CarTva sareabilitacio programebSi.<br />

amiT aixsneba <strong>da</strong>debiTi pasuxebis didi procenti im kiTxvebze,<br />

romlebic exeba bavSvTa socialuri <strong>da</strong>xmarebis samsaxurebs. kiTxvarebi<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d Seavses sareabilitacio centrSi myofma bavSvebma.<br />

centrebis gareT myofi bavSvebi, marTalia, ar sargeblobdnen am tipis<br />

<strong>da</strong>xmarebiT, magram icodnen misi arsebobis Sesaxeb.<br />

ganaTlebisa <strong>da</strong> informirebulobis donem zoga<strong>da</strong>d ufro maRali<br />

niSnuli aCvena, vidre es iyo kvlevis sawyis etapze, ramac sasikeTod<br />

imoqme<strong>da</strong> centris beneficiarTa fsiqologiaze.<br />

rogorc aRiniSna, kvleva iTvaliswineb<strong>da</strong> bavSvebis<br />

mosamzadebeli <strong>da</strong> Sualeduri ganaTlebis miRebis Semdeg sajaro<br />

skolaSi integracias. 2005 - 2007 wlebSi sul 35 (6 <strong>da</strong>n 14 wlamde)<br />

quCis bavSvi Cairicxa 44-e sajaro skolaSi. ssc-s pe<strong>da</strong>gogebi<br />

monawileobdnen bavSvebis skolaSi a<strong>da</strong>ptaciis procesSi.<br />

didi mosamzadebeli muSaoba Catar<strong>da</strong> rogorc skolis<br />

pe<strong>da</strong>gogebTan, aseve 44-e skolis moswavleebTan <strong>da</strong> maT mSoblebTa,<br />

ramac sasurveli Sedegi gamoiRo. momsaxurebis xarisxisa <strong>da</strong> kargi<br />

interaqciis gamo adgilobriv sazogadoebasa <strong>da</strong> mSoblebTan, saxlSi<br />

vizitebisa <strong>da</strong> konsultaciebis Sedegad, programa adgilobriv doneze<br />

saukeTeso moqmed programad aRiares.<br />

b) ssc-s pe<strong>da</strong>gog/maswavleblebisa <strong>da</strong> bavSvebis Sexvedra, rogorc<br />

intervenciis erT-erTi meTodi:<br />

ssc-s pe<strong>da</strong>gog/maswavleblebi <strong>da</strong> bavSvebi sxva<strong>da</strong>sxva<br />

periodulobiT (Tumca, sasurvelia Sexvedrebi yovel kviras<br />

gaimarTos) erTad ikribebian, rom saubris dros keTildReobisTvis<br />

aucilebel sxva<strong>da</strong>sxva faqtorebs Seexon. isini ganixilaven <strong>da</strong>swrebis,<br />

sisufTavis, vitaminebis naklebobis, piradi higienis, kvebis, centrisa<br />

<strong>da</strong> skolis disciplinis, gamocdebis Sedegebis <strong>da</strong> sxva sakiTxebs.<br />

maswavleblebisa <strong>da</strong> bavSvebis perioduli e.w. «saqmiani<br />

Sexvedrebi» moulodnel <strong>da</strong>debiT efeqtebs iZleva. am SexvedrebSi


sxva<strong>da</strong>sxva asakis bavSvebi monawileoben, Sexvedrebze pe<strong>da</strong>gogebi<br />

cdiloben bavSvebi CarTon centris muSaobis procesSi, rogorc<br />

<strong>da</strong>moukidebeli mxareebi. saubris dros pe<strong>da</strong>gogebi problemebs<br />

ganixilaven ara bavSvebis Tan<strong>da</strong>swrebiT, aramed bavSvebTan erTad.<br />

aseTi midgoma cxovrebisagan <strong>da</strong>Cagrul bavSvebSi sakuTari Tavis<br />

pativiscemas aCens. mozardebi, raki xe<strong>da</strong>vs, rom maT azrebsac iziareben<br />

maTsave problemebze msjelobis dros, ufro Tav<strong>da</strong>jerebuli xdebian.<br />

maT ematebaT pe<strong>da</strong>gogebisadmi ndoba. isini garkveulad<br />

pasuxismgeblobasac grZoben maTze umcrosi asakis bavSvebis mimarT.<br />

mozardebis msjelobis toni <strong>da</strong> paTosi iseTivea, rogorc SeiZleba<br />

hqondeT ufros <strong>da</strong>-Zmas an mzrunvel pe<strong>da</strong>gogs.<br />

mozardebis <strong>da</strong>debiT <strong>da</strong>mokidebulebas msgavsi RonisZiebebis<br />

mimarT aCvenebs gamokiTxvis Sedegebi, sa<strong>da</strong>c gamokiTxuli<br />

mozardebi<strong>da</strong>n ufrosebTan saqmian Sexvedrebs <strong>da</strong>debiTad afasebs 84%,<br />

aseTi SexvedrebSi azrs ver xe<strong>da</strong>vs (12%), mxolod 4% miiCnevs, rom es<br />

yvelaferi pe<strong>da</strong>gogTa mxri<strong>da</strong>n mxolod moCvenebiTi saqmianobaa <strong>da</strong> meti<br />

araferi.<br />

12%<br />

diagrama # 5<br />

bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba pe<strong>da</strong>gogebisa <strong>da</strong> bavSvebis saqmiani<br />

4%<br />

5%<br />

84%<br />

Sexvedrebisadmi<br />

<strong>da</strong>debiTad afasebs<br />

azrs ver xe<strong>da</strong>vs<br />

mxolod moCvenebiTia<br />

pasuxi ar aqvs


maswavleblebisa <strong>da</strong> bavSvebis perioduli Sexvedrebi, romlebzec<br />

centris cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva sakiTxebze Tanasworad msjeloben,<br />

warmoadgens socialuri, fsiqologiuri <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogiuri zemoqmedebis<br />

sinTezs. aseTi midgoma realuri faqtoria mozardebSi <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

unar-Cvevebis gaCamoyalibebisaTvis, radgan isini noyier nia<strong>da</strong>gs qmnis<br />

mozardebSi sakuTari Tavis rwmenis, agreTve pasuxismgeblobis<br />

grZnobis gamomuSavebisa rogorc sxvebis, aseve sakuTari Tavis mimarT.<br />

g) konsultaciebi saxlSi<br />

centrebis maswavleblebi <strong>da</strong> socialuri muSakebi regularulad<br />

ewvevian xolme bavSvTa ojaxebs mSoblebis motivaciis amaRlebis<br />

mizniT. am vizitebma centrebsa <strong>da</strong> skolaSi <strong>da</strong>swreba mniSvnelovnad<br />

gaaumjobesa. mSoblebis umravlesoba vizitis mniSvnelovnobas grZnobs,<br />

radgan maT SeuZliaT informacia miiRon centrebis programebis <strong>da</strong><br />

maTi bavSvebis progresis Sesaxeb. Tumca, aRsaniSnavia, rom Semdgom<br />

TanamSromloba araerTgvarovnad grZeldeba, razec moqmedebs TviT<br />

mSobelTa fsiqologiuri <strong>da</strong> socialuri mdgomareoba. xSir SemTxvevaSi<br />

mSobeli bavSvs uyurebs, rogorc marCenals, ver acnobierebs<br />

ganaTlebis rols.<br />

d) mSoblis <strong>da</strong> socialuri pe<strong>da</strong>gogis Sexvedrebi<br />

mSoblebisa <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogis Sexvedrebi yovel or TveSi erTxel<br />

imarTeba. mSoblebi <strong>da</strong> maswavleblebi erTad ikribebian <strong>da</strong> ganixilaven<br />

iseT sakiTxebs, rogoricaa ganaTlebis <strong>da</strong> socialuri CarTulobis<br />

mniSvneloba, maT bavSvebze mzrunveloba <strong>da</strong> Zaladobisagan Tavisufali<br />

ojaxuri garemos Seqmna, bavSvis ganaTlebis mniSvneloba <strong>da</strong> saWiroeba,<br />

aseve profesiuli treningi, saxlSi bavSvis movla <strong>da</strong> yuradRebis<br />

gamovlena, SeZlebis<strong>da</strong>gvarad srulfasovani sakvebis momzadebis wesebi,<br />

sufTa wylis miRebis mniSvneloba, janmrTelobis, sanitaruli <strong>da</strong><br />

piradi higienis <strong>da</strong>cvis wesebi <strong>da</strong> a.S.


maswavleblebi <strong>da</strong> mSoblebi zogierT specifikur <strong>da</strong>valebebs <strong>da</strong><br />

valdebulebebs inawileben TavianTi SesaZleblobebis farglebSi, rom<br />

am Sexvedrebze miRebuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi aRasrulon. <strong>da</strong>valebebi <strong>da</strong><br />

maTi Sesruleba Semdeg Sexvedrebze ganixileba.<br />

aqve un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom mSoblebTan muSaoba erT-erTi Znelad<br />

Sesasrulebeli strategiaa. umravles SemTxvevebSi mSoblebi uars<br />

acxadeben TanamSromlobis gaRrmavebaze, zog SemTxvevaSi ki swored<br />

mSoblebi xdebian bavSvebis mier skolis mitovebis mTavari mizezi.<br />

Cveni kvleva aCvenebs, rom aseT pozicias ZiriTa<strong>da</strong>d sami safuZveli<br />

aqvs:<br />

1) ekonomikuri siduxWire (75%), roca mSobels surs bavSvis<br />

keTildReoba, magram siRatakis gamo iZulebulia bavSvi samuSaod<br />

gauSvas quCaSi;<br />

2) disfunqciuri ojaxebi _ alkoholisti an narkomani mSoblebi<br />

(16%), romlebsac ar ainteresebT sakuTari Svilebis keTildReoba <strong>da</strong><br />

maTi SromiT irCenen Tavs. aseTi mSoblebi mxolod maSin modian<br />

TanamSromlobaze, roca raime materialur sargebels gamoelian;<br />

3) mSoblebi ganviTarebis <strong>da</strong>bali doniT, romlebic ver<br />

acnobiereben ganaTlebis mniSvnelobas TavianTi Svilebis<br />

keTildReobisaTvis (9%).<br />

diagrama #6<br />

mizezebi, romelTa gamoc mSobeli xels uSlis bavSvs ganaTlebis<br />

miRebaSi


mSoblebTan sainformacio-saganmanaTleblo muSaoba, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

sirTuleebisa, bavSvTa keTildReobisaTvis mimarTul RonisZiebebis<br />

aucilebeli komponentia. praqtikam aCvena, rom socialur pe<strong>da</strong>gogTa am<br />

muSaobas <strong>da</strong>debiTi Sedegi moaqvs. Tu Seva<strong>da</strong>rebT kvlevis sawyis <strong>da</strong><br />

bolo etapebis Sedegebs, TvalsaCino xdeba pozitiuri cvlileba<br />

mSoblebis <strong>da</strong>mikidebulebis TvalsazrisiT sakuTari Svilebis<br />

ganaTlebis sakiTxTan <strong>da</strong>kavSirebiT.<br />

100 gamokiTxuli mSobli<strong>da</strong>n Tav<strong>da</strong>pirvelad mxolod 49%<br />

aRiareb<strong>da</strong> ganaTlebis mniSvnelobas sakuTari SvilebisaTvis, xolo<br />

kvlevis bolo etapisaTvis aseTi mSoblebis ricxvma 69%-s miaRwia.<br />

ganaTlebis miRebas saWirod ar miiCnev<strong>da</strong> 13%. mogvianebiT, bavSvis mier<br />

sareabilitacio kursis gavlis Semdeg, es ricxvi <strong>da</strong>vi<strong>da</strong> 2%-mde.<br />

mSobelTa Sexedulebebis cvlileba ara marto sityviT, aramed<br />

TanamSromlobis gaaqtiurebiT gamoixatebo<strong>da</strong>. am faqtorma ganapiroba<br />

is <strong>da</strong>debiTi Sedegi, rom bavSvebis erTi nawili, romlebic mSoblebis<br />

moTxovniT Sromobdnen (an maTxovrebdnen) ekonomikuri Semosavlebis<br />

miRebis mizniT, gaTavisufldnen am tvirTisagan. Tumca amas xeli<br />

Seuwyo imanac, rom socialurma muSakebma moaxerxes ukiduresad<br />

gaWirvebuli mSoblebis saxelmwifo socialuri <strong>da</strong>cvis programebSi<br />

CarTva.<br />

16%<br />

9%<br />

75%<br />

ekonomikuri<br />

siduxWire<br />

disfunqciuri<br />

ojaxebi<br />

ganviTarebis<br />

<strong>da</strong>bali done<br />

orive gamikiTxvis dros mSobelTa TiTqmis Tanabarma raodenobam<br />

saskolo ganaTlebasTan Se<strong>da</strong>rebiT upiratesoba mianiWa xelobis<br />

Seswavlas (27%-23%). gansakuTrebuli sxvaoba arc im kategoriis


mSoblebis Sexedulebebs Seexo, romlebsac ar ainteresebT sakuTari<br />

Svilebis ganaTleba (9%-6%).<br />

mSoblis pozicia<br />

Svilis<br />

ganaTlebis<br />

mimarT<br />

80<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

10<br />

0<br />

sawyisi<br />

etapi<br />

diagrama #7 mSoblis pozicia Svilis ganaTlebisadmi<br />

15%<br />

2%<br />

ar miiCnevs<br />

ganaTlebis<br />

miRebas saWirod<br />

ar miiCnevs<br />

ganaTlebis<br />

miRebas<br />

saWirod<br />

69%<br />

49%<br />

aRiarebs<br />

ganaTlebis<br />

mniSvnelobas<br />

cxrili #8<br />

aRiarebs<br />

ganaTlebis<br />

mniSvnelobas<br />

upiratesoba<br />

aniWebs<br />

xelobis flobas<br />

ar ainteresebs<br />

sakuTari<br />

Svilis<br />

keTildReoba<br />

15% 49% 27% 9%<br />

bolo etapi 2% 69% 23% 6%<br />

aris sxgvagvari problemebic. magaliTad, martoxela dedebTanN<br />

TanamSromloba, saubrebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>rwmuneba rTulia. martoxela dedebi<br />

Raribi ojaxebi<strong>da</strong>n arian <strong>da</strong> maTTan TanamSromlobas gansakuTrebuli<br />

taqti, codna <strong>da</strong> gamocdileba sWirdeba, rogorc maswavlebels, aseve<br />

sxva personals, rom <strong>da</strong>exmaros mSoblebs/dedebs, ga<strong>da</strong>laxon<br />

sazogadoebaSi gamefebuli stigmebi, Tun<strong>da</strong>c imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, rom<br />

isini martoxelebi arian, bavSvebi xSirad Tavis gvarze hyavT,<br />

27%<br />

23%<br />

upiratesoba<br />

aniWebs xelobis<br />

flobas<br />

arasrulwlovnebis asakSi SeeZinaT Svilebi <strong>da</strong> a.S.<br />

9%<br />

6%<br />

ar ainteresebs<br />

sakuTari Svilis<br />

ganaTleba<br />

საწყისი ეტაპი<br />

ბოლო ეტაპი


e) Tavisufali drois organizeba: <strong>da</strong>sveneba <strong>da</strong> TamaSi<br />

sareabilitacio-saganmanaTleblo centrSi bavSvebis <strong>da</strong>sveneba<br />

ganixileba, rogorc reabilitaciis <strong>da</strong> <strong>unarCvevebis</strong> ganviTarebis<br />

winapiroba <strong>da</strong> saSualeba, rogorc amas iTvaliswinebs bavSvis<br />

uflebebis konvenciia (31-e muxli).<br />

bavSvebis fizikuri <strong>da</strong> gonebrivi ganviTarebis mizniT ewyoba<br />

sportuli <strong>da</strong> saswavlo turneebi. aseTi programebis saSualebiT<br />

bavSvebi <strong>da</strong>hyavT erovnul muzeumSi, zooparkSi. aswreben kulturul<br />

<strong>da</strong> sportul RonisZiebebs. axlomdebare saTamaSo stadionze<br />

periodulobiT ewyoba sportuli Sexvedrebi. reabilitaciis<br />

konteqstSi, bavSvebi mudmivad gadian art-Terapias, ris safuZvelzec<br />

monawileoben <strong>da</strong> dgamen speqtaklebs <strong>da</strong> koncertebs centrSi, skolebSi<br />

<strong>da</strong> TeatrebSic ki farTo mayureblisaTvis.<br />

gansakuTrebuli aqcenti keTdeba bavSvebis fizikur,<br />

fsiqologiur <strong>da</strong> kulturul ganviTarebaze. Aam mimarTulebiT centrSi<br />

bavSvTa kuTxe anu oTaxebi <strong>da</strong> patara biblioTeka funqcionirebs,<br />

sa<strong>da</strong>c moTavsebulia SerCeuli saganmanaTleblo masalebi <strong>da</strong> imarTeba<br />

seqciuri muSaoba. gar<strong>da</strong> amisa, dro<strong>da</strong>dro ewyoba <strong>da</strong>gegmili<br />

diskusiebi, xatvis konkursebi, mxatvruli kiTxvis, poeziis sajaro<br />

kiTxvis saRamoebi, musikaluri konkursebi <strong>da</strong> a.S.<br />

kvlevis <strong>da</strong>kvirvebiT, bavSvTa kuTxem bavSvebze mniSvnelovani<br />

gavlena moaxdina. bevrma bavSvma SesaniSnavi kreatiulobis unari <strong>da</strong><br />

talanti gamoavlina. saganmanaTleblo, kulturul <strong>da</strong> rekreaciul<br />

aqtivobebSi bavSvTa intesiurma <strong>da</strong> gegmiurma monawileobam <strong>da</strong>gvanaxa,<br />

Tu ramdenad SeecvalaT bavSvebs <strong>da</strong>mokidebuleba faseulobebTan <strong>da</strong><br />

RirebulebebTan, ramdenad gaixsnen TanatolebTan <strong>da</strong> ufrosebTan,<br />

ramdenad Tavis TavSi <strong>da</strong>rwmunebulebi gaxdnen <strong>da</strong> irwmunes ufrosebis<br />

<strong>da</strong>xmareba; SeecvalaT <strong>da</strong>mokidebuleba <strong>da</strong> qceva janmrTelobis,<br />

sanitaruli higienis, gundurobis principis mimarT.


centri bavSvTa kuTxis Semdgom ganviTarebas gegmavs, sa<strong>da</strong>c<br />

adgilobriv bavSvebs eqnebaT saSualeba <strong>da</strong>kavdnen kiTxviT, erTmaneTs<br />

ideebi gauziaron, ganixilon problemebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>isvenon. kuTxes aseve<br />

eqneba ufro didi raodenobiT wignebi, kompiuterebi, TamaSebi <strong>da</strong><br />

aqsesuarebi imisTvis, rom skolis gakveTilebis Semdeg bavSvebma<br />

SesZlon drois kargad gatareba.<br />

gansakuTrebul <strong>da</strong>tvirTvas iZens sportuli RonisZiebebi, miT<br />

umetes, roca ewyoba ssc-s beneficiarebisa <strong>da</strong> sajaro skolis<br />

moswavleebis erToblivi (<strong>da</strong> ara maT Soris) Sejibrebebi. bavSvebs<br />

saSualeba eZlevaT TanatolebTan erTad Tanabar viTarebaSi<br />

gamoavlinon sakuTari sportuli <strong>da</strong> fizikuri SesaZleblobebi. es<br />

RonisZiebebi <strong>da</strong>debiTad moqmedebs quCis bavSvTa fsiqologiaze<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, maTi monawileoba warmatebuli iyo Tu _<br />

warumatebeli. warmateba bavSvebs sakuTari Tavis rwmenas matebs.<br />

bavSvebi marcxs ganicdian, Tumca ar ukavSireben amas TavianT<br />

socialur mdgomareobas, radgan maTTan erTad marcxdebodnen xolme<br />

sajaro skolis moswavleebic.<br />

erTobliv sportul RonisZiebebTan erTad, sasurvelia periodulad<br />

ewyobodes cnobili sportsmenebis Sexvedrebi ssc-s bavSvebTan<br />

rogorc centrSi, aseve sportsmenTa savarjiSo adgilebze<br />

(sawvrTneli bazebze, sportuli <strong>da</strong>rbazebSi <strong>da</strong> a.S.). ssc-s<br />

xelmZRvanelobam un<strong>da</strong> imuSaos, rom sazogadoebis sxva<strong>da</strong>sxva fena, am<br />

SemTxvevaSi ki sportsmenebi, CarTos quCis bavSvTa problemebis<br />

mogvarebis saqmeSi. saWiroa, informaciis momzadeba, misaRebi<br />

wina<strong>da</strong>debebis SeTavazeba, romlebic sportsmenebs ar eqceva tvirTad<br />

(magaliTad, finansur tvirTad). am Sexvedrebis mTavari ekonomikuri<br />

mogebaa bavSvebis gancdebi, maTi siamaye cnobili sportsmenebis<br />

pira<strong>da</strong>d gacnobis gamo. amave dros, bavSvebi TvalnaTliv rwmundebian<br />

jansaRi cxovrebis wesis upiratesobaSi.<br />

v) informaciis miwodebis xerxebi


avSvis uflebaTa konvenciis me-17 muxlis realizaciis mizniT<br />

intensiurad ewyoba bavSvebis uzrunvelyofa yvelanairi informaciiTa<br />

<strong>da</strong> masaliT, romelic maTi ganviTarebisaTvis saWiroa. centrSi TveSi<br />

orjer mainc ewyoba SemecnebiT-gasarTobi filmebis Cveneba, romelTa<br />

upirvelesi <strong>da</strong>niSnulebaa bavSvebSi informirebulobis amaRleba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva socialuri <strong>da</strong> ganviTarebis sakiTxebis mimarT. Ees, agreTve,<br />

bavSvebis garTobis saSualebacaa.<br />

2008 wels 9 filmi iqna naCvenebi, maT Soris iyo zRaprebi <strong>da</strong><br />

dokumenturi filmebi gogona-bavSvis uflebebze, prevenciuli<br />

janmrTelobis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> socialur informirebulobaze.<br />

videofilmebs centris SenobaSi aCvenebdnen. 2008 wels ori filmis<br />

Cveneba moewyo mSoblebisTvis.<br />

bavSvebs amxnevebT is faqti, rom mSoblebs acnoben im<br />

informacias, romlebic bavSvTa <strong>da</strong> maswavleblis Sexvedrebze<br />

ganixileba pirveladi jan<strong>da</strong>cvis, srulfasovani kvebis <strong>da</strong> adreuli<br />

qorwinebis sakiTxebze.<br />

bavSvebis informaciiT uzrunvelyofis sxva<strong>da</strong>sxva saSualebi<strong>da</strong>n<br />

kvlevam yvelaze mizanSewonilad miiCnia feradi, ilustrirebuli<br />

wignebisa <strong>da</strong> filmebis gamoyeneba, romlebic bavSvebisTvis advilad<br />

aRsaqmelia <strong>da</strong> ar moiTxovs maTgan gonebriv <strong>da</strong>Zabulobasa.<br />

problemebi<br />

z) kvlevis Sedegad gamovlenili bavSvTa winaSe arsebuli<br />

saubrebSi <strong>da</strong> diskusiebSi kvlevis bavSvebma <strong>da</strong>ayenes rigi<br />

sakiTxebisa, romlebic saswavlo garemos ukavSirdeba:<br />

a) igi un<strong>da</strong> iyos fizikurad mimzidveli <strong>da</strong> komfortuli;<br />

b) un<strong>da</strong> iyos adgili <strong>da</strong>svenebis, TamaSis, garTobis <strong>da</strong><br />

gamoxatvisaTvis;<br />

g) garemo Tavisufali un<strong>da</strong> iyos Zaladobisagan (fizikuri<br />

<strong>da</strong>sja), safrTxis <strong>da</strong> emociuri Seuracxyofisagan;


d) moswavleebi <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyvnen seqsualuri Seviwroebisa <strong>da</strong><br />

eqspluatirebisagan;<br />

e) moswavleebi <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iyvnen garemos safrTxeebisgan <strong>da</strong><br />

xeli miuwvdebodeT sasmel wyalze. nagavi droulad gaitanon;<br />

v) bavSvebis socialuri, emociuri <strong>da</strong> fsiqologiuri<br />

moTxovnilebebis <strong>da</strong>sakmayofileblad rCevebi xelmisawvdomi un<strong>da</strong><br />

iyos.<br />

kvlevam gamoavlina erTi-erTi gamowveva, romlic centris winaSe<br />

idga: bavSvebis mier kvlevis aqtivobebis <strong>da</strong> maT Soris mecadineobebis<br />

gacdena quCebSi Sromis gamo.<br />

erT-erTi problema bavSvebis mimarT gamovlenili Zaladobaa.<br />

quCaSi Zaladoba, safrTxe <strong>da</strong> emociuri Seuracxyofa is problemebia,<br />

romlebic bavSvebs Zalian did ganc<strong>da</strong>s uqmnis <strong>da</strong> rac maT<br />

reabilitacisa <strong>da</strong> swavlebaze uaryofiTad moqmedebs. centrebSi<br />

<strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong> patara bavSvebis cema ufro mozrdili <strong>da</strong> didi bavSvebis<br />

mier. Zaladobis sxva forma, rasac bavSvebi awydebodnen, iyo fizikuri<br />

<strong>da</strong>sja ufrosebis mier, xan<strong>da</strong>xan xmamaRali saubari <strong>da</strong> <strong>da</strong>yvireba<br />

maswavleblebis <strong>da</strong> centris sxva personalis mxri<strong>da</strong>n.<br />

aseve fiqsirdeba bavSvebis Seuracxyofebi (fsiqologiuri<br />

Zaladoba) sxva bavSvebis mxri<strong>da</strong>n, romelic mtkivneulad aRiqmeba<br />

bavSvis mier <strong>da</strong> iwvevs mis negatiur ganwyobilebas, romelic<br />

realurad xels uSlis ganviTarebasa <strong>da</strong> urTierTobebSi. skolebSi<br />

erT-erTi vizitisas moswavle (centris bavSvi) direqtoris kabinetSi<br />

SeiWra <strong>da</strong> ganacxa<strong>da</strong>: `maswavlebelo, giorgim (es namdvili saxeli ar<br />

aris) Seuracxyofa momayena. man miTxra, rom de<strong>da</strong>Cemi mruSia <strong>da</strong><br />

mamaCemi usaqmuri loTia...~.<br />

am faqtis gamovlenis Semdeg kvlevis farglebSi mox<strong>da</strong> skolis<br />

pe<strong>da</strong>gogebTan <strong>da</strong> administraciasTan saubara, sa<strong>da</strong>c maT kidev erTxel<br />

miewo<strong>da</strong>T informacia im meTodebis Sesaxeb, romlebic prevencias<br />

gaukeTebs msgavs konfliqtur situaciebs <strong>da</strong> saswavlo garemos ufro<br />

bavSvze orientirebuls gaxdis. magaliTad, maswavlebelma un<strong>da</strong>


icodes, Tu rogor miawodos moswavleebs informacia centris axali<br />

bavSvis Sesaxeb ise, rom gamoiricxos am bavSvis <strong>da</strong>cinva <strong>da</strong> masxrad<br />

agdeba Tanaklaselebis mier.<br />

bavSvebis mier gamoTqmuli Seuracxyofebi umetesad bilwia. es<br />

qceva, rogorc pe<strong>da</strong>gogebi acxadeben, xSiria. aq aris riski, rom<br />

bavSvebma SesaZloa Zaladobrivi <strong>da</strong> Seuferebeli socialuri qceva<br />

gaiTavison <strong>da</strong> cxovrebis wesad gaixadon.<br />

T) kvlevis Sedegad gamovlenili pe<strong>da</strong>gogTa problemebi<br />

pe<strong>da</strong>gogTa gamarTulma diskusiebma <strong>da</strong> interviuebma gamoavlina is<br />

problemebi, romlebsac isini awydebodnen muSaobis procesSi:<br />

� gaormagebuli Sroma, rac gamowveulia Sesabamisi wignebisa <strong>da</strong><br />

saswavlo masalebis naklebobis gamo _ pe<strong>da</strong>gogebi iZulebulebi<br />

arian didi raodenobiT wignebs ga<strong>da</strong>xedon <strong>da</strong> moiZion saswavlo<br />

masala.<br />

� profesiuli <strong>da</strong>ukmayofileblobis ganc<strong>da</strong>, romelsac iwvevs<br />

gaweuli Sromis araadekvaturad <strong>da</strong>bali Sedegi. problemas qmnis<br />

bavSvebis udisciplinoba <strong>da</strong> swavlis <strong>da</strong>bali motivacia, romelsac<br />

Cveulebriv sizarmacesTan erTad ganapirobebs aRqmis <strong>da</strong>bali<br />

donec. maswavleblebi ukmayofiloebi iyvnen, rom quCis bavSvebTan<br />

<strong>da</strong>xarjuli Sromis Sedegi bevrad naklebi iyo, vidre Cveulebrivi<br />

skolis bavSvebTan hqon<strong>da</strong>T.<br />

� pe<strong>da</strong>gog/maswavleblebis moumzadebloba quCis bavSvebTan<br />

urTierTobis dros maTi gansxvavebuli asakis, unarebisa <strong>da</strong> zne-<br />

Cvevebis gamo. specialuri momzadebis gareSe maswavleblebs<br />

uWirT. saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebis bavSvebis<br />

swavleba zemoTmoyvanili problemebis mizeziT, ris gamoc<br />

zogierTi axlad <strong>da</strong>qiravebuli maswavlebeli centrs male<br />

tovebs.<br />

� <strong>da</strong>bali anazRaureba, romelic, pe<strong>da</strong>gog/maswavlebelTa azriT,<br />

gaweuli mZime Sromis araadekvaturia.


pe<strong>da</strong>gog/maswavlebelTa winaSe gamovlenili problemebi<br />

metyvelebs, Tu ramdenad mniSvnelovania maswavleblis maRali mzaoba,<br />

unarebi <strong>da</strong> gamocdileba rTul bavSvebTan muSaobis procesSi.<br />

kvlevam gvaCvena, rom arsebobs deficiti profesionali socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogebisa, romlTac eqnebo<strong>da</strong>T Teoriuli momzadeba <strong>da</strong> safuZvlebi<br />

socialurad <strong>da</strong>ucvel jgufebTan (maT Soris quCis bavSvebTan)<br />

muSaobisa.<br />

am xarvezis aRmofxvras emsaxurebo<strong>da</strong> is trening-kursebi <strong>da</strong><br />

seminarebi, romlebic centris maswavleblebisTvis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

organizaciebis (maT Soris UNICEF- is) mier aris organizebuli 2006 -<br />

2008 wleSi:<br />

� reproduqcia <strong>da</strong> bavSvTa jan<strong>da</strong>cva, organizebuli karitas<br />

georgias mier;<br />

� saganmanaTleblo masalebis ganviTareba, organizebuli UNICEF-<br />

is mier;<br />

� bavSvTa uflebebi <strong>da</strong> ganaTleba, organizebuli UNICEF- is<br />

bavSvis uflebebis forumis mier;<br />

� mozardi gogonebis problemebi, organizebuli Claritas 21-es mier;<br />

� janmrTeloba <strong>da</strong> sanitaruli higiena, organizebuli jan<strong>da</strong>cvis<br />

<strong>da</strong>xelovnebis institutis mier;<br />

� a<strong>da</strong>mianTa uflebebis <strong>da</strong>cvis mdgomareoba - organizebuli<br />

ombudsmenis bavSvTa uflebebis centris mier;<br />

� sakiTxavi bavSvebisaTvis, organizebuli ga<strong>da</strong>varCinoT bavSvebi,<br />

amerika-s mier.<br />

kvlevaSi monawile yvela pe<strong>da</strong>gog/maswavlebelma, gar<strong>da</strong> erTisa<br />

(moxalise), gaiara ga<strong>da</strong>mzadebis programa <strong>da</strong> treningi maswavlebelTa<br />

<strong>da</strong>xelovnebis institutis <strong>da</strong>xmarebiT. adgilze ga<strong>da</strong>mzadeba ufro<br />

Sesaferisi aRmoCn<strong>da</strong>, radgan maswavlebelebi quCis bavSvebTan muSaobis<br />

uSualo gamocdilebas ukve flobdnen. kvlevis <strong>da</strong>kvirvebiT,


maswavleblebi <strong>da</strong> centris sxva personali did upiratesobas aniWebnen<br />

adgilze ga<strong>da</strong>mzadebas (rodesac gamocdili specialisti akvirdeba <strong>da</strong><br />

amaragebs rCevebiT sxva<strong>da</strong>sxva araordinaluri xasiaTis viTarebis<br />

Sesaxeb.<br />

maswavleblebis azriT, ga<strong>da</strong>mzadeba, rac maT gaiares, ar aris<br />

sakmarisi quCis bavSvebTan urTierTobisaTvis; sxva<strong>da</strong>sxva kursi<br />

(interaqtiuli swavleba, samoqalaqo ganaTlebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

sxva treiningebi) Seqmnilia regularul skolebSi swavlebisaTvis.<br />

zogierTi sfero, sa<strong>da</strong>c maswavleblebma gamoxates ufro meti<br />

ga<strong>da</strong>mzadebis saWiroeba, moicav<strong>da</strong> bavSvTa pe<strong>da</strong>gogikas gansakuTrebiT<br />

rTul viTarebaSi, mravalmxriv saswavlo meTodebs <strong>da</strong> bavSvis<br />

fsiqologias (im bavSvebTan mimarTebaSi, romlebic quCaSi cxovroben).<br />

kvleva gvaZlevs safuZvels vTqvaT, rom, rasac skolebi<br />

gvTavazobs, araa mza masala imisaTvis, rom quCis bavSvTa problemebi<br />

pir<strong>da</strong>pir mogvardes. is, rac sWirdebaT maswavleblebs, aris a<strong>da</strong>ptacia<br />

<strong>da</strong> inovacia <strong>da</strong> maTi <strong>da</strong>matebiTi ga<strong>da</strong>mzadeba am mizans un<strong>da</strong><br />

emsaxurebodes.<br />

mniSvnelovnad migvaCnia, rom moxdes am<strong>da</strong>gvari saganmanaTleblo-<br />

sareabilitacio centrebis mWidro TanamSromloba umaRlesi<br />

saswavleblelebis ganaTlebis, sociologiisa <strong>da</strong> fsiqologiis<br />

fakultetebTan, raTa moxdes <strong>da</strong>mamTavrebeli kursis studentebis<br />

CarTva centrebis muSaobaSi profesiuli gamocdilebis miRebis mizniT.<br />

asakobrivi gansxvavebis simcire studentebsa <strong>da</strong> beneficiarebs<br />

Soris Seqmnis uSualobisa <strong>da</strong> ndobis atmosferos. aseTi<br />

TanamSromloba urTierTsasargebloa orive mxarisaTvis. bavSvebi <strong>da</strong><br />

mozardebi ufro gaxsnilebi arian TavianT problemebze saubris dros,<br />

radgan miaCniaT, rom axalgzr<strong>da</strong> praqtikosebi ufro gaugeben, vidre<br />

ufrosi asakis pe<strong>da</strong>gogebi.<br />

Tavis mxriv, studentebs eZlevaT Teoriul codnis praqtikuli<br />

gamoyenebis saSualeba. studentebi aRmoCndebian iseT viTarebaSi,<br />

romelic moiTxovs maTi Teoriuli codnis safuZvelze praqtikuli <strong>da</strong>


zogjer araordinaluri ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebas. Tumca<br />

TanamSromlobis aseT formas ar un<strong>da</strong> qhondes spontanuri <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>ugegmavi xasiaTi.<br />

mizanSewoniliaUumaRlesi saswavleblebi, romlebic amzadeben<br />

pe<strong>da</strong>gogebs, socialur muSakebs, fsiqologebs <strong>da</strong> ganaTlebis <strong>da</strong>rgTan<br />

miaxlovebul specialistebs, <strong>da</strong>ukavSirdnen saganmanaTleblo-<br />

sareabilitacio centrebs <strong>da</strong> maTTan TanamSromlobiT Seadginon<br />

studentTa praqtikuli saqmoanobis (staJirebis) detalurad gaTvlili<br />

sakiTxebi <strong>da</strong> programebi (vadebi, studentTa raodenoba <strong>da</strong> ganawilebis<br />

gegmebi, angarSgebis forma). am procesSi yuradReba, sasurvelia,<br />

<strong>da</strong>eTmos praqtikos studentTa waxalisebis sistemis Seqmnas, rac<br />

SeiZleba gamoixatebodes warCinebulTaTvis sigelebis ga<strong>da</strong>cemaSi <strong>da</strong><br />

rekomen<strong>da</strong>ciis micemaSi Semdgomi <strong>da</strong>saqmebis <strong>da</strong>saxmareblad.<br />

§6 profesiuli swavlebis programa<br />

bavSvis ganviTarebis rac ufro adreul asakSi xdeba intervencia,<br />

miT ufrom advilad misaRwevi xdeba mTavari mizani: <strong>cxovrebiseuli</strong><br />

unar-Cvevebis ganviTareba <strong>da</strong> skolisaTvis mzaoba. bevrad rTuldeba<br />

miznis miRweva, roca bavSvis ganaTleba di<strong>da</strong>d CamorCeba mis asaks.<br />

praqtikulad SeuZlebelia aseTi mozardis momzadeba skolaSi<br />

srulyofili integraciisaTvis. aseT SemTxvevaSi wina planze<br />

gadmodis maTi profesiuli mozadebi sakiTxi.<br />

mocemulma kvlevam gamokveTa Seusabamoba bavSvisaTvis<br />

ganaTlebis xelmisawvdomobis uflebasa <strong>da</strong> zogadi ganaTlebis Sesaxeb<br />

saqarTvelos kanons Soris. sareabilitacio centrebSi Cven mier<br />

gamokiTxul bavSvTa 50% 14-i<strong>da</strong>n 18 wlamdea. maT Soris mxolod 15%-s<br />

aqvs savaldebuli zogadi ganaTlebis atestati. Sesabamisad bavSvTa<br />

35%-s ara aqvs atestati <strong>da</strong> moklebulia SesaZleblobas miiRos<br />

profesiul-teqnikuri ganaTleba. SemTxveva gvaqvs bavSvis uflebebis<br />

(muxlebi * 28, 29, 30, 31, 32) <strong>da</strong>rRvevasTan, rodesac kanoni <strong>da</strong> sistema


ver uzrunvelyofs verc zogadi (savaldebulo) <strong>da</strong> verc profesiuli<br />

ganaTlebis <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebis xelmisawvdomobas <strong>da</strong>ucveli<br />

jgufebisaTvis, am SemTxvevaSi bavSvebisaTvis, romlebic cxovroben <strong>da</strong><br />

muSaoben quCebSi (6).<br />

ufro meti TvalsaCinoebisaTvis vityviT, rom kvlevis farglebSi<br />

SevecadeT profesiuli ganaTlebis skolebSi Cagvericxa ramdenime<br />

mozardi, romlebmac kvlevis mimdinareobis dros gamoavlines<br />

gansakuTrebuli unarebi xatvasa <strong>da</strong> sadurglo programebSi.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad mkvlevaris mravalgzis mcdelobisa, saqarTvelos<br />

ganaTlebis <strong>da</strong> mecnierebis saministrom ver <strong>da</strong>uSva precedenti am<br />

mozardebis Caricxvisa profesiul saswavleblebSi, radgan kanoni<br />

zogadi ganaTlebis Sesaxeb aseT SemTxvevebs ar iTvaliswinebs <strong>da</strong><br />

Sesabamisad, gamonaklisebs ar uSvebs.<br />

kvleviT miCneulia, rom profesiuli unar-Cvevebis <strong>formireba</strong><br />

iwyeba skolisaTvis mzaobis etapze <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>mwyvet fazaSi Sedis<br />

sabaziso ganaTlebis periodSi. erTi wlis manZilze ramdenime unar-<br />

Cvevis ganviTareba xerxdeba. es periodi, amave dros, mozardebisTvis<br />

samuSao samyaros gacnobasac emsaxureba. maT uviTardebaT Sromisadmi<br />

<strong>da</strong>fasebis grZnoba <strong>da</strong> iqmneba pirobebi imisaTvis, rom gaigon<br />

niSandoblivi kavSiri Sromasa <strong>da</strong> karg cxovrebas Soris.<br />

kvlevis elementaruli unar-Cvevebis programis ganxilvisas l.<br />

aptekeris (161) mier <strong>da</strong>smuli fun<strong>da</strong>menturi SekiTxva un<strong>da</strong> iqnas<br />

gaTvaliswinebuli: `ramdenad Seesabameba es unar-Cvevebi im pirobebs,<br />

rac realur samuSao adgilebzea <strong>da</strong> ramdenad SeuZliaT individebs<br />

aqtiurad gamoiyenon is unarebi, romlebic aiTvises ekonomiurad<br />

produqtiuli gzebiT?~.<br />

l. aptekeri amatebs, rom araformaluri ganaTlebis profesiuli<br />

ga<strong>da</strong>mzadebis kursebis warmateba niSnavs, rom didi masStabiT<br />

Sesaferisi programebi sabazro moTxovnebis Tanmxvedri iyos.<br />

warmatebul programebad SeiZleba Tanmimdevrulad miCneuli iqnas<br />

iseTebi, romlebic Sinaganad efeqturia, e.i. aTvisebuli unarebis<br />

gamoiyenebiT SesaZlebeli gaxdes Tavis Senaxva.


araformaluri unar-Cvevebis ga<strong>da</strong>mzadebis programa exmareba<br />

axalgazrdebs rogorc quCebi<strong>da</strong>n, ise Raribi, <strong>da</strong>ucveli ojaxebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

gareubnebi<strong>da</strong>n. am kvlevis ganmavlobaSi programam 227 moswavle<br />

ga<strong>da</strong>amza<strong>da</strong>. es gansakuTrebuli programa SeiZleba miCneuli iqnas,<br />

rogorc gar<strong>da</strong>mavali etapi <strong>da</strong>saqmebisa <strong>da</strong> mozardTa ekonomikuri<br />

aqtivobas Soris.<br />

unar-Cvevebis <strong>da</strong>uflebisa <strong>da</strong> xelobis ganviTarebis Semdeg<br />

axalgazrdebs amxneveben <strong>da</strong> exmarebian, airCion araformaluri<br />

seqtori<strong>da</strong>n ostati, visTanac imuSaveben erTi wlis ganmavlobaSi, raTa<br />

meti gamocdileba <strong>da</strong> praqtika SeiZinon. Kkvlevam SeimuSava ara marto<br />

kriteriumebi `maspinZeli~ ostatebis SesarCevad, ise procedurebi am<br />

adgilebSi samuSao pirobebis periodulad ga<strong>da</strong>mowmebisaTvis.<br />

centrebis muSaobis proeqtiT mozardebis mcire jgufebi<br />

euflebodnen xelobas TavianTi interesebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis<br />

mixedviT. zogi unar-Cvevis (kerva, qargva, kompiuteri, xeze muSaoba)<br />

ganviTarebis xelSewyoba xdebo<strong>da</strong> mozardTa sareabilitacio<br />

centrebSi. rac Seexeba samSeneblo, avtoSemkeTeblis,<br />

<strong>da</strong>laqi/stilistis unarebs ganviTareba xdebo<strong>da</strong> saswavlo-<strong>da</strong>saqmebic<br />

centrebSi 5 . maTi praqtikis Semdeg bevri axalgazr<strong>da</strong> abarebs xelobis<br />

testebs, ris Semdegac isini mzad arian <strong>da</strong>saqmebisTvis.<br />

aRsaniSnavia, rom problemuri sakiTxi iyo xelobis<br />

maswavlebelTa <strong>da</strong>Tanxmeba TanamSromlobisaTvis. isini sifrTxiliT<br />

ekidebodnen im wina<strong>da</strong>debas, rom ekisraT yofili quCis bavSvebis<br />

swavleba. am SemTxvevaSi Tavi iCina quCis bavSvebis mimarT<br />

sazogadoebaSi <strong>da</strong>mkvidrebulma uaryofiTma stereotipma. meore mxriv,<br />

arc SeTavazebuli xelfasi miaCn<strong>da</strong>T sakmarisad. miuxe<strong>da</strong>vad aseTi<br />

sirTuleebisa, mainc Seikriba profesiis (xelobis) maswavlebelTa<br />

jgufi, romlebic ara marto swavlebis procesSi CaerTvnen, aramed am<br />

bavSvze <strong>da</strong>debiTi fsiqologiuri zemoqmedebac iqonies.<br />

5 kvlevis farglebSi saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis centri (sdc) aris is obieqti ( mSenebloba,<br />

avtoSemkeTebeli saxelosno, silamazis saloni <strong>da</strong> a.S.), sa<strong>da</strong>c mimdinareob<strong>da</strong><br />

mozardTa profesiuli swavleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmeba.


kiTxvarebis analizma aCvena, rom absoluturad yvela<br />

maswavlebeli aRniSnav<strong>da</strong> TavianTi moswavleebis fsiqo-socialuri<br />

iersaxis aSkara cvlilebas swavlebis procesis Tanmimdevrulad.<br />

mozardebi xelobasTan erTad iTvisebdnen cxovrebiseul unar-Cvevebs,<br />

e.i. swavlobdnen TviT cxovrebas Tavisi yoveldRiuri marcxiTa <strong>da</strong><br />

warmatebebiT.<br />

am procesSi mniSvnelovani iyi mozardebSi iseTi socialuri<br />

unar-Cvevebis ganviTareba, rogoricaa pasuxismgebloba swavlis <strong>da</strong><br />

Sromis reJimisadmi, sruli <strong>da</strong>tvirTviT muSaoba samecadino/samuSoa<br />

saaTebSi, yuradRebis mobilizacia <strong>da</strong> mosmena, mowodebuli<br />

informaciis gaanalizeba, maswavleblis miTiTebebisa <strong>da</strong> rCevebis<br />

zusti Sesruleba an mcdeloba zusti Sesrulebisa, Sedegis analizi,<br />

rogor pe<strong>da</strong>gogTan, aseve TanatolebTan erTan, Segueba im faqtTan, rom<br />

<strong>da</strong>xarjulma Sromam SeiZleba yovelTvis ar moitanos sasurveli<br />

Sedegi, amis Semdeg procesis ganmeorebiTi mcdeloba <strong>da</strong> amiT<br />

nebisyofis gamomuSaveba, gansxvavebuli azris mosmenis unaris<br />

ganviTareba, sakuTari poziciisa <strong>da</strong> azris <strong>da</strong>cva mSvidobiani gziT<br />

sxvebTan diskusiis reJimSi.<br />

xelobis maswavleblebTan SeTanxmebis mixedviT, biWebis erTi<br />

jgufi <strong>da</strong>dio<strong>da</strong> avtosaxelosnoSi <strong>da</strong> swavlob<strong>da</strong> avtomobilebis<br />

SekeTebas, meore jgufi mSeneblobaze muSaob<strong>da</strong>. gogonebmi <strong>da</strong>diodnen<br />

silamazis salonSi <strong>da</strong> swavlobdnen <strong>da</strong>laqis (stilistis) profesias.<br />

nayofieri aRmoCn<strong>da</strong> saiuveliro ostatebTan <strong>da</strong> kervis<br />

maswavleblebTan TanamSromloba. bavSvebis erTi jgufi interesiT<br />

swavlob<strong>da</strong> binebis saremonto saqmeebs (Rebva, lesva, kafelis gakvra<br />

<strong>da</strong> a.S.).<br />

mosamzadebeli samuSaoebis Catareba xdebo<strong>da</strong> socialur muSakTa<br />

mier SerCeul saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis centrebSi. aq personals<br />

utardebo<strong>da</strong> araformaluri kursi, romelic exeba mozardTa<br />

miznobrivi jgufis specifikur maxasiaTeblebs, rogoricaa maTi<br />

SezRuduli unar-Cvevebi <strong>da</strong> amis gamomwvevi faqtorebi. aseTi saubrebi<br />

savaldebuloa, rameTu aseTi midgoma umravles SemTxvevaSi ayalibebs


<strong>da</strong>ucvelTa mimarT soli<strong>da</strong>robis grZnobis ganc<strong>da</strong>s <strong>da</strong><br />

TanamSromlobisaTvis mzaobas.<br />

Tumca iyo calkeuli SemTxvevebi, roca ver moxerx<strong>da</strong> ostatisa<br />

<strong>da</strong> bavSvis urTierToba. aseT dros Tavi iCina, erTi mxriv, bavSvebis<br />

mxri<strong>da</strong>n gamovlenilma udisciplinobam, rac aRzrdis deficits<br />

ukavSirdeba, meore mxriv ki, ostatis moumzadeblobam. xelobis<br />

maswavleblebi ar iyvnen profesionali pe<strong>da</strong>gogebi <strong>da</strong> uWir<strong>da</strong>T rig<br />

SemTxvevebSi aseTi rTuli qcevis mozardebTan swori midgomis<br />

gamonaxva.<br />

imisaTvis, rom mozardebis CarTva samSeneblo Tu sxva profesiis<br />

swavlebaSi ar yofiliyo maTi janmrTelobisa <strong>da</strong> ganviTarebisaTvis<br />

saziano <strong>da</strong> yofiliyo harmoniaSi saqarTvelos Sromisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis<br />

kaninmdeblobasTan, eqimebTan, pe<strong>da</strong>gogebTan <strong>da</strong> fsiqologebTan<br />

konsultaciiT SeirCa profesiuli aqtivobebis Sesabamisad ioli<br />

formebi (magaliTad mSeneblobis kuTxiT, <strong>da</strong>kvirveba, azomvebi,<br />

kalatozobis elementebis <strong>da</strong>ufleba) <strong>da</strong> praqtikuli mecadineobis<br />

Semoklebuli samuSao dRe.<br />

_ avtoSemkeTebeli<br />

sareabilitacio centris ramdenime biWma avtomobilebis<br />

SemkeTeblebTan <strong>da</strong>iwyes muSaoba Segir<strong>da</strong>d. es profesia maT TviTonve<br />

airCies, radgan, jer erTi, moswon<strong>da</strong>T avtomanqanebTan urTierToba,<br />

Tanac perspeqtiulad miaCn<strong>da</strong>T. swavlebis procesSi mozardebi<br />

metnaklebi aqtiurobiT gamoirCeodnen. miuxe<strong>da</strong>vad Sromisadmi<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis sxva<strong>da</strong>sxva xarisxisa, pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong>kvirvebiT,<br />

mozardebma aiTvises avtomobilebis SemkeTeblis xeloba, ramac maT<br />

<strong>da</strong>moukideblad arsebobis realuri safuZveli Seuqmna.<br />

pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong>kvirvebiT, swavlebis procesSi icvlebo<strong>da</strong> bavSvTa<br />

fsiqo-socialuri iersaxe. isini swavlobdnen ara marto teqnikur<br />

saqmes, aramed _ a<strong>da</strong>mianebTan saqmian urTierTobebsac. bavSvebs<br />

muSaobis paralelurad ganumtkic<strong>da</strong>T sakuTari Sromis pativiscema,<br />

rac TavisTavad iwvevs sxvisi Sromis pativiscemasac, es ki kritikul


situaciaSi quCis bavSvis asocialuri qcevis erTgvari muxruWi<br />

SeiZleba gaxdes.<br />

_ saremonto samuSaoebi<br />

saremonto samuSaoebis profesiebis <strong>da</strong>uflebis survili biWebis<br />

erTma jgufma gamoTqva. es interesi, rogorc Cans, ukavSirdeba<br />

Tbilissa <strong>da</strong> saqarTvelos sxva qalaqebSi <strong>da</strong>wyebul mSeneblobis bums.<br />

biWebi saubarSi aRniSnavdnen, rom Senebis dros mravalnairi xelobis<br />

codna aris saWiro <strong>da</strong>, rom aseTi profesiebi yovelTvis iqneba<br />

moTxovnadi. biWebi, amave dros, miuTiTebdnen, rom, roca amis dro<br />

movido<strong>da</strong>, isini TviTonve SeZlebdnen sakuTari saxlis garemontebas.<br />

aseT midgomaSi Cans mozardebis optimizmi, radgan am profesiis<br />

arCeviT ara marto Tavis sarCen saSualebas iZendnen, aramed ukeTes<br />

cxovrebas gegmavdnen.<br />

_ kompiuteri moxmareba<br />

kompiuteris swavlebis kursebi bavSvebma gaiares centrebSi.<br />

isini ar euflebodnen informatikis sawyisebs. swavleba moicav<strong>da</strong><br />

mxolod samomxmareblo dones (Windows, Internet, Word, Excel). bavSvebis<br />

aqtiuroba swavlebis procesSi SesamCnevi iyo. sxva sagnebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT, romelTa Seswavlisadmi aSkarad <strong>da</strong>bali motivacia<br />

aRiniSnebo<strong>da</strong>, kompiuteriT <strong>da</strong>interesebam molodins ga<strong>da</strong>aWarba.<br />

bavSvebisadmi es iyo axali samyaro, romlis aRmoCenam maT interesi<br />

gauRviva zoga<strong>da</strong>d ganaTlebisadmi. maT Tavi igrZnes Tanamedrove<br />

samyaros nawilad, im samyarosi, romelic, maTive warmodgeniT, maTTvis<br />

miuwvdomeli iyo.<br />

kompiuterTan muSaobis procesSi bavSvebis leqsika Seivso<br />

Sesabamisi terminebiT. internetis Seswavlam maTTvis mravalgvari<br />

informacia xelmisawvdomi gaxa<strong>da</strong>. amave dros warmoqmna ucxo enebis<br />

Seswavlis aucileblobis azric.<br />

aRsaniSnavia, rom bavSvebis erTi nawili mxolod kompiuteruli<br />

TamaSebis aTvisebiT <strong>da</strong>kmayofil<strong>da</strong>, umravlesobam ki advilad auRo


alRo siaxles <strong>da</strong> swavlebis procesSi TviTonve <strong>da</strong>moukideblad<br />

gaiRrmava codna.<br />

kompiuteriT sargeblobis unar-Cvevebis <strong>da</strong>uflebam mozardebSi<br />

gazar<strong>da</strong> sakuTari Tavisadmi rwmena. pe<strong>da</strong>gogTa <strong>da</strong>kvirvebiT, isini<br />

gaxdnen ufro metad Tav<strong>da</strong>jerebulebi. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom<br />

kompiuteris samomxmareblo doneze swavla maT am etapze Tavis rCenis<br />

saSualebas ar aZlev<strong>da</strong> (rogorc, magaliTad, durgloba an<br />

avtomanqanebis SemkeTeblis profesia), magram quCis bavSvebisaTvis,<br />

romlebsac cxovrebiseulma gamocdilebam kargad aswavla Tavis rCenis<br />

gzebi, TviT es faqti iyo mimzidveli.<br />

_ <strong>da</strong>laqoba (stilistoba)<br />

<strong>da</strong>laqis (stilistis) profesia ufro gogonebisTvis aRmoCn<strong>da</strong><br />

misaRebi. ramdenime gogona, romlebic silamazis salonSi euflebo<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>laqis (stilistis) xelobas, ambob<strong>da</strong>, rom es profesia maT Tavis<br />

rCenis saSualebas miscem<strong>da</strong>. raki a<strong>da</strong>mianebs mudmivad esaWiroebaT<br />

Tmebisa <strong>da</strong> pirisaxis mowesrigeba, es saqmianoba mudmivad moTxovnadia.<br />

mozardebis mier gamotanili <strong>da</strong>skvnebi efuZneba cxovrebiseul<br />

gamocdilebas, romelmac aswavla praqtikuli TvalsazrisiT <strong>da</strong>egegmaT<br />

sakuTari momavali.<br />

aRsaniSnavia, rom gar<strong>da</strong> praqtikuli saWiroebisa, es profesia<br />

gogonebs sxva mosazrebiTac izi<strong>da</strong>v<strong>da</strong>. maTi TqmiT, varcxnilobis<br />

gakeTeba SemoqmedebiTi procesia. igi ostatobasTan erTad<br />

gemovnebasac moiTxovs, romlis gareSec profesionali ver gaxdebi.<br />

amave dros, gogonebs moswonT silamazis salonis garemo, romelic<br />

garkveulad ojaxur mikroklimats qmnis.<br />

xelobis maswavleblebi aRniSnavdnen, rom gogonebs stilistis<br />

xelobis elementaruli unar-Cvevebis Seswavla ar uWirT. maT esmiT<br />

swavlebis procesis aucilebloba <strong>da</strong> gulmodgined cdilobdnen<br />

calkeuli detalebis <strong>da</strong>uflebas. ra Tqma un<strong>da</strong>, swavlebisaTvis<br />

gamoyofili periodi sakmarisi ar iyo profesiuli srulyofis<br />

misaRwevad, magram man garkveuli zegavlena mainc moaxdina gogonebze.


maT gauCn<strong>da</strong>T momavlis imedi <strong>da</strong> interesi, rom kidev ufro <strong>da</strong>exvewaT<br />

axlad SeZenili unar-Cvevebi.<br />

18 wlis asakamde 12 gogonas <strong>da</strong>saqmeba moxerx<strong>da</strong> 12 stilistur<br />

salonSi, romlebic TanamSromlobaze <strong>da</strong>Tanxmdnen. uSualod<br />

profesiis aTvisebis paralelurad gogonebi asrulebdnen sxva<strong>da</strong>sxva<br />

msubuq samuSaos anazRaurebiT, rac maT swavlisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis<br />

motivacias amyareb<strong>da</strong>. es gamoCn<strong>da</strong> Tavi<strong>da</strong>nve, rogorc ki gogonebma<br />

didi sixaruliT Seityves socialuri muSakebisgan <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogebisagan<br />

maTi profesiuli swavleba/<strong>da</strong>saqmebis perspeqtivis Sesaxe. isini ar<br />

agvianebdnen <strong>da</strong> srulad eswrebodnen swavlebas salonebSi,<br />

brundebodnen sareabilitacio centrebSi gaxarebulebi <strong>da</strong> siamayiT<br />

uyvebodnen Tanatolebs <strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gogebs yoveldRiuri siaxleebis<br />

Sesaxeb. gogonebma siamovnebiT gaiares mecadieneobis sruli kursi.<br />

kvlevis periodSi xdebo<strong>da</strong> mWidro informaciuli gacvla<br />

mkvlevarsa <strong>da</strong> salonis TanamSromlebs Soris, romlebic, ra<br />

moulodnelic ar un<strong>da</strong> iyos, kmayofilebas gamoTqvamdnen gogonebis<br />

<strong>da</strong>swrebis, aqtiuri CarTulobisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebuli amocanebis xarisxiani<br />

Sesrulebis gamo. Tumca, rogorc biWebis SemTxvevaSi, gogonebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiTac iyo ramdenime konfliqturi situacia (mag. ostatis<br />

mier micemuli informaciis <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebis ver gageba, romelsac<br />

gogonas mier mohyva Sinagani <strong>da</strong>Zabuloba <strong>da</strong> agresia; aseT SemTxvevaSi<br />

micemul SeniSvnas gogona ar iRebs, radgan hgonia, rom Cagraven).<br />

mniSvnelovani <strong>da</strong> efeqturi iyo pe<strong>da</strong>gogebisa <strong>da</strong> socialuri<br />

muSakebis swrafi reagireba, rac gamoixatebo<strong>da</strong> ara marto gogonebTan,<br />

aramed, aseve salonis ostatebTan muSaobaSi, rodesac maT<br />

ganemartebo<strong>da</strong>T is fsiqo-socialuri dilemebi <strong>da</strong> faqtorebi, romelTa<br />

gaTvaliswineba aucilebeli iyo am kategoriis mozardebTan<br />

urTierTobis <strong>da</strong> muSaobis procesSi. aRsaniSnavia, rom gogonebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli konfliqturi SemTxvevebi biWebTan Se<strong>da</strong>rebiT<br />

sagrZnoblad cota, Tumca ara naklebi sirTulis iyo.<br />

maswavleblebTan diskusiebSi gamovlin<strong>da</strong>, rom yofili<br />

Segirdebi, romlebmac ukve Tavi <strong>da</strong>imkvidres Tavi xelobis samyaroSi,<br />

ostatebze ukeTesebi iyvnen. maswavleblebma gamoTqves azri, rom


yofili Segirdebi kargad ugeben TavianT kolegebs <strong>da</strong> exmarebian maT<br />

<strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong>mokidebulebisa <strong>da</strong> Rirebulebebis <strong>formireba</strong>Si, aseve<br />

samuSaos <strong>da</strong>fasebaSi.<br />

centri gegmiurad awyobs profesiul treiningebs ara marto<br />

moswavleebis, aramed maTi dedebisaTvisac. 2007-2008 wlebSi, 92<br />

moswavle <strong>da</strong> 10 stresis qveS myofi de<strong>da</strong> <strong>da</strong>eswro profesiul trenings.<br />

20 moswavle <strong>da</strong>eswro trenings eleqtroobaSi, 37 - WraSi, xolo<br />

<strong>da</strong>narCeni 35 - kervasa <strong>da</strong> qargvaSi. gar<strong>da</strong> amisa, 10-ma de<strong>da</strong>m gaiara<br />

treningi WraSi. trening-kursebi ufasoa. moswavleebs saWiro<br />

masalebiT amarageben. treningis periodSi <strong>da</strong>mzadebuli produqcia<br />

saqvelmoqmedo-sagamofeno aqciebze iyideba <strong>da</strong> gayidvis Semdeg<br />

miRebuli Tanxa Semdegi treningis gasamarTavad ixarjeba. K<br />

“bavSvi <strong>da</strong> garemo” donorebTan erTad weliwadSi erTxel<br />

organizebas ukeTebs gamofenas centralur ofisSi am produqciis<br />

marketingis xelSewyobis mizniT. mSoblebi Zalian <strong>da</strong>interesebulni<br />

arian profesiuli treningis programiT fulis Sovnis potencialis<br />

gamo.<br />

savaraudod, axalgazrdebi gavlenas moaxdenen TavianT<br />

Tanatolebze; pirvel rigSi, rogorc magaliTi, meorec, _ rogorc am<br />

programebSi mozidvis saSualeba <strong>da</strong> mesame - problemebis jgufuri<br />

analizis nimuSi.<br />

rekomen<strong>da</strong>cia:<br />

1) kargi iqnebo<strong>da</strong> erTi-erT maRaziasTan kontraqtis gaformeba,<br />

romelic imuSaveb<strong>da</strong> produqciis gamofenasa <strong>da</strong> marketingze.<br />

2) bevrad ufro efeqturi <strong>da</strong> sistemas morgebuli iqneba, Tu ki<br />

moxdeba bavSvebis gegmiuri CarTuloba ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

saministrosTan akreditirebuli profesiuli ganviTarebis centrebSi.<br />

3) mizanSewonili iqneba, Tuki sakredito saSualebebs<br />

SevTavazebT axalgazrdebs, romlebsac sakuTari biznesis <strong>da</strong>arseba<br />

surT. Ees saSualebas miscems maT erTad Seikribon, xelsawyoebi<br />

iyidon <strong>da</strong> samuSao adgilisaTvis qira ga<strong>da</strong>ixadon. axalgazrdebma


sesxis <strong>da</strong>farva un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyon, rogorc ki saqmes aawyoben. Tumca<br />

arsebobs riskis faqtorebi, rom axalgazrdebis umetesobam sabrunavi<br />

fondis <strong>da</strong>arsebis pirveladi mizani ver Sesrulos <strong>da</strong> sakredito<br />

programa amis Semdeg aRar gagrZeldes.<br />

praqtikis programa ormxriv mizans moemsaxureba: igi imuSavebs,<br />

rogorc teqnikuri codnis ga<strong>da</strong>cemis mogvarebis gza <strong>da</strong> rogorc<br />

Sromisadmi <strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong>mokidebulebis ganviTarebis saSualeba<br />

axalgazrdebSi, romlebic amis naklebobas ganicdian.<br />

kvlevis Sedegad SegviZlia <strong>da</strong>vaskvnaT, rom profesiuli unar-<br />

Cvevebis ganviTarebis intervenciuli programa Semosavlis<br />

SesaZleblobebs uqmnis quCis <strong>bavSvebsa</strong> <strong>da</strong> maT ojaxebs; igi<br />

xelmisawvdoms xdis sakredito <strong>da</strong> marketingis saSualebebs im<br />

produqciisaTvis, romelic iqmneba an iyideba quCis bavSvebis <strong>da</strong> maTi<br />

ojaxebis mier. es programa aseve awvdis mozardebs informacias<br />

samsaxurebisa <strong>da</strong> Semosavlis Seqmnis proeqtebze.<br />

kvlevaze <strong>da</strong>yrdnobiT SegviZlia Tamamad vTqvaT, rom quCis<br />

bavSvebs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vexmaroT maTi miznebis asrulebaSi, unarebis<br />

ganviTarebasa <strong>da</strong> realizaciaSi; yovelgvari Zalisxmeva mogvcems<br />

ukuCvenebas, Tuki quCebi<strong>da</strong>n moviyvanT bavSvebs centrSi, CavutarebT<br />

reabilitaciis programas, gavacnobT cxovrebis gansxvavebul stils,<br />

xolo Semdeg <strong>da</strong>xmarebis gareSe gavuSvebT centri<strong>da</strong>n. saWiroa<br />

grZelvadiani xedvisa <strong>da</strong> strategiebis gamomuSavebis saSualebiT<br />

Seiqmnas bavSvTa uwyveti ganaTlebis, ganviTarebis <strong>da</strong> socialuri<br />

<strong>da</strong>cvis kompleqsuri sistema.<br />

kvlevis safuZvelze SemuSavebuli saganmanaTleblo -<br />

sareabilitacio centrebis muSaobis meqanizmi zoga<strong>da</strong>d ase<br />

gamoiyureba:<br />

� zustdeba <strong>da</strong> ixveweba samuSao garemo <strong>da</strong> pirobebi (kadrebi,<br />

aveji, janmrTelobisa <strong>da</strong> sanitaruli higienis nivTebi, saswavlo<br />

<strong>da</strong> sakancelario nivTebi, wignebi, sareabilitacio masala <strong>da</strong>


sxv.). centri aRWurvilia yvela saWiro resursiT (a<strong>da</strong>mianuri,<br />

teqnikuri <strong>da</strong> finansuri), romlebic pasuxobs kvlevis miznebs.<br />

� konkretdeba samuSao valdebulebebi <strong>da</strong> funqciebi momuSaveTa<br />

Soris;<br />

� SeirCeva <strong>da</strong> kompleqtdeba mraval<strong>da</strong>rgobrivi specialistebis<br />

jgufi (pe<strong>da</strong>gogebi, fsiqologebi, socialuri muSakebi, eqimebi,<br />

centris menejerebi (direqcis/administracia).<br />

� centri axorcielebs winaswar <strong>da</strong>gegmil intervenciebs (quCaSi<br />

mobliluri muSaoba, bavSvebis identifikacia <strong>da</strong> mobilizacia,<br />

maTSi ndobis mopoveba <strong>da</strong> TanamSromlobisaTvis Tanxmobis<br />

mopoveba, individualuri Sefaseba <strong>da</strong> gegmebis Sedgena) bavSvTa<br />

fsiqo-socialuri reabilitaciisa <strong>da</strong> <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevis<br />

formirebisaTvis.<br />

� kvlevaSi monawileobisaTvis SerCevis kriteriumebi<strong>da</strong>n<br />

amosavalia bavSvebis nebayofilobiTi TanamSromloba. bavSvTa<br />

asaki un<strong>da</strong> Seefardebodes saskolo asaks.<br />

� dgindeba bavSvebis demografiuli monacemebi maTi warmoSobis,<br />

asakis <strong>da</strong> miRweuli ganaTlebis donis Sesaxeb. demografiuli<br />

monacemebis gaTvaliswineba aucilebelia, radgan gansxvavebuli<br />

demografiuli (erovneba, asaki, sxva qveyni<strong>da</strong>n Camosuli <strong>da</strong> a.S.)<br />

monacemebis mqone bavSvebs ganviTarebis gansxvavebuli done <strong>da</strong><br />

interesebi SeiZleba hqondeT, rac gasaTvaliswinebeli bavSvis<br />

individualuri gegmis SemuSavebis procesSi maTi ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

reabilitaciisaTvis.<br />

� specialistebi ikvleven gamovlenili bavSvebis janmrTelobas,<br />

gonebriv SesaZleblobas, mavne Cvevebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

xarisxs (Tu aseTi gamovlin<strong>da</strong>), ojaxur, socialur <strong>da</strong> ekonomiur<br />

mdgomareobas, amyareben kontaqtebs mSoblebTan <strong>da</strong> an sxva<br />

meurveebTan.


� skolisaTvis bavSvTa momzadebas eTmoba gansakuTrebuli<br />

yuradReba. SemuSavebuli inkluziuri ganaTlebis programa <strong>da</strong><br />

meTodi uzrunvelyofs beneficiarebis skolebSi CarTulobas,<br />

profesiuli unarebis ganviTarebsa <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva socialur<br />

aqtivobebSi maT inkluzias.<br />

� erTi eqimi (sasurvelia axlomdebare samedicino<br />

<strong>da</strong>wesebulebi<strong>da</strong>n, rogoricaa, magaliTad, poliklinika) ewveva<br />

centrs kviraSi erTxel <strong>da</strong> awarmoebs konsultaciebsa <strong>da</strong> bavSvis<br />

janmrTelobis mdgomareobi<strong>da</strong>n gamomdinare, mis referirebas<br />

Sesabamis samedicino <strong>da</strong>wesebulebaSi.<br />

� quCis bavSvebisTvis ganaTlebis miRebis dros warmoSobli<br />

sirTuleebi ganixileba specialistTa Sekrebebze, sa<strong>da</strong>c<br />

mimdinareobs profesiuli msjeloba problemebis mosagvareblad.<br />

� periodulad ewyoba saqmiani Sexvedrebi, rogorc <strong>bavSvebsa</strong> <strong>da</strong><br />

pe<strong>da</strong>gogebs, aseve pe<strong>da</strong>gogebsa <strong>da</strong> mSoblebs (an mzrunvelebs)<br />

Soris, sa<strong>da</strong>c gulaxdilobisa <strong>da</strong> ndobis pirobebSi mimdinareobs<br />

wamoWril sakiTxebis analizi. saWiroebis gaTvaliswinebiT,<br />

Sexvedrebi ewyoba rogorc centrebSi, aseve ojaxebSi.<br />

� centrs muSaobis procesSi aqvs intensiuri kavSiri<br />

zogadsaganmanaTleblo skolebTan, saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis<br />

centrebTan, samTavrobo <strong>da</strong> arasamTavrobo struqturebTan,<br />

samecniero-kvleviT institutebTan, umaRles saswavleblebTan <strong>da</strong><br />

sxva instituciebTan. amiT xdeba informaciuli gacvla,<br />

analogiuri centrebis muSaobis gamocdilebis gaziareba,<br />

Sedegebis prezentacia <strong>da</strong> diskusiebi, sxva mkvlevarebisagan Tu<br />

akademiuri wreebis warmomadgenlebisagan rCevebisa <strong>da</strong><br />

konsultaciebis miReba. am procesSi mniSvnelobas iZens<br />

sazogadoebis yuradRebis koncentrireba problemis garSemo,<br />

riTac kvlevis aqtualuroba <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebis masStabi ar<br />

Semoifargleba mxolod mkvlevarTa viwro jgufiT.


§7 kvlevis programebSi partnioroba<br />

kvleviT <strong>da</strong>gegmili interdisciplinaruli aqtivobebis mTavari<br />

maxasiaTebeli aris partnioroba ganaTlebis, jan<strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> socialur<br />

samsaxurebTan, axalgazrdobis <strong>da</strong> sportis, kulturisa <strong>da</strong> iusticiis<br />

saministroebTan, amasTan profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis institutebTan <strong>da</strong><br />

arasamTavrobo organizaciebTan.<br />

kvlevis saganmanaTleblo programebSi partniorTa monawileebi <strong>da</strong><br />

partniori roli<br />

Tbilisi meria /<br />

qalaqis sabWo<br />

ilia WavWavaZis<br />

saxelmwifo universi-<br />

teti<br />

maswavlebelTa<br />

<strong>da</strong>xelovnebis<br />

instituti (amJamad<br />

Sps)<br />

maTi roli<br />

swavlebis adgilis/farTiT uzrunvelyofa<br />

saswavlo programebiT, saswavlo strategiebiT,<br />

<strong>da</strong>mxmare saxelmZRvaneloebiTa <strong>da</strong> specialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogebiT uzrunvelyofa<br />

saswavlo gegmis SemuSaveba, saswavlo<br />

masalebiT <strong>da</strong>xmareba <strong>da</strong> maswavlebelTa<br />

ga<strong>da</strong>mzadeba<br />

donorebi finansuri <strong>da</strong> teqnikuri <strong>da</strong>xmarebis aRmoCena<br />

ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

mecnierebis<br />

saministro <strong>da</strong><br />

samodelo skolebi<br />

<strong>da</strong>wyebiT, saSualo <strong>da</strong> profesiul skolebSi<br />

bavSvTa CarTuloba<br />

sportis erovnuli sportuli <strong>da</strong> fizikuri ganviTarebis


federacia RonisZiebebis Catareba<br />

bavSvTa federacia araformaluri ganaTlebis <strong>da</strong>gegmva <strong>da</strong><br />

saswavlo-<strong>da</strong>saqmebis<br />

centrebi<br />

ga<strong>da</strong>mzadeba<br />

bavSvebis profesiuli swavleba<br />

Temi sazogadoebis saxeebis programebSi<br />

monawileoba bavSvebTan Sexvedris, saubrebis,<br />

maTze mzurnvelobis <strong>da</strong> uzrunvelyofis<br />

formiT<br />

analizisaTvis, partniorebi SeiZleba sam jgufad <strong>da</strong>iyos: a) mTavroba;<br />

b) Temi <strong>da</strong> g) arasamTavrobo organizaciebi.<br />

_ mTavroba<br />

mTvaroba acnobierebs, rom ganaTleba a<strong>da</strong>mianis uflebaa <strong>da</strong> is<br />

pasuxismgebelia am uflebis realizaciaze. MmTavrobis valdebulebaa,<br />

rom yvela bavSvi, maTi ojaxebis gansxvavebuli socialuri Tu<br />

ekonomiuri mdgomareobis miuxe<strong>da</strong>vad, Caayenos Tanabar pirobebSi,<br />

riTic uzrunvelyofs maTi socialur <strong>da</strong>cvas, skolisaTvis mzaobas <strong>da</strong><br />

asakisaTvis Sesafersi <strong>da</strong> saWiroebebze gaTvlili, rogorc<br />

savaldebulo aseve araformaluri ganaTlebis micemas.<br />

_ Tbilisi meria<br />

kvlevis centri mdebareob<strong>da</strong> TbilisSi griSaSvilis quCaze.<br />

Senoba centrs droebiT sargeblobaSi ga<strong>da</strong>eca Tbilisi meriis mier.<br />

meria uzrunvelyof<strong>da</strong> komunikaciebis Tanxebs. Senobas hqon<strong>da</strong> patara<br />

saTamaSo <strong>da</strong> sportuli moe<strong>da</strong>ni. cntri mdebareob<strong>da</strong> 44-e sajaro<br />

skolasTan axlos, rac aioleb<strong>da</strong> bavSvebis wayvanas skolaSi. centri<br />

uzrunvelyofili iyo mini avtobusiT, rac aseve saSualebas iZleo<strong>da</strong><br />

bavSvebis ga<strong>da</strong>adgilebas <strong>da</strong> maT monawileobas sxva<strong>da</strong>sxva aqtivobebSi.


aRsaniSnavia, rom kvlevis mimdinareobis <strong>da</strong> Sedegebis analizi<br />

periodulad xdebo<strong>da</strong> meriis mesveurebTan, Tumca maTi ufro<br />

intensiuri minawileoba <strong>da</strong> CarTuloba kvlevaSi xelsSeuwyob<strong>da</strong> maT<br />

ufro met informirebulobas, siRrmiseuli xedvis Camoyalibebas<br />

problebis ga<strong>da</strong>wyvetis meTodebze <strong>da</strong> gagebas imis Sesaxeb, Tu rogor<br />

iqnebo<strong>da</strong> SesaZlebeli kvlevis Sedegeebis grZelvadiani <strong>da</strong> farTo<br />

masStabiani <strong>da</strong>nergva.<br />

maswavleblebma aseve aRiares, rom Zalian cota ram gakeT<strong>da</strong><br />

imisTvis, rom proeqtSi politikuri liderebi CaerToT. adgilobrivi<br />

politikosebis mier kvlevis saganmanaTleblo programebis gagebisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>fasebis ararsebobis gamo mox<strong>da</strong> ise, rom meriam kvlevis<br />

centrisTvis gamoyofili farTi sxva miznisTvis (sabavSvo baRi)<br />

gamoiyena, romelic aranaklebi mniSvnelobis aris, magram am <strong>da</strong>ucveli<br />

bavSvebis bedis, ganaTlebis <strong>da</strong> socialuri inkluziis sakiTxi kvlav<br />

Riad <strong>da</strong>tova.<br />

� ilias saxelmwifo universiteti<br />

specialuri ganaTlebis pe<strong>da</strong>gogebis momzadeba saqarTveloSi<br />

<strong>da</strong>iwyo 1992 wels maSindel puSkinis saxelobis pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

institutis bazaze. imxanad mas erqva defeqtologiis specialoba,<br />

radgan mTel ssrk –Si <strong>da</strong> maT Soris saqarTveloSic am mecnierebas<br />

defeqtologia erqva. 2000 wlamde aRniSnuli instituti (SemdgomSi<br />

ukve sulxan-saba orbelianis saxelobis universiteti), amzadeb<strong>da</strong><br />

specialuri skolebisa <strong>da</strong> skola-internatebis pe<strong>da</strong>gogebs :<br />

oligofrenope<strong>da</strong>gogebs –gonebrivad CamorCenil bavSvebTan samuSaod<br />

<strong>da</strong> surdope<strong>da</strong>gogebs- smena<strong>da</strong>zianebul bavSvebTan samuSaod. weliwadSi<br />

mzaddebo<strong>da</strong> 15_20 specialisti, romlebic ZiriTa<strong>da</strong>d <strong>da</strong>usaqmebeli<br />

rCebodnen; radgan maTi adgili specialur <strong>da</strong>wesebulebebSi ar iyo.<br />

2000 wli<strong>da</strong>n saqarTveloSi gaCn<strong>da</strong> inkluziuri ganaTlebis<br />

idea, romlis principebi sruliad axali iyo Cveni sinamdvilisaTvis.<br />

Aam ideis Semomtani saqarTveloSi iyo saerTaSoriso organizaciebi <strong>da</strong><br />

maT Soris gaeros bavSvTa fondi “iunisefi”2002 wli<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo<br />

inkluziuri ganaTlebis filosofiisa <strong>da</strong> principebis Sesaxeb


Treningebis Catareba, romelic xorcieldebo<strong>da</strong> saerTaSoriso<br />

organizaciebis finansuri <strong>da</strong> organizaciuli xelmZRvanelobiT. 2005<br />

wli<strong>da</strong>n Seicvala specialuri pe<strong>da</strong>gogebis momzadebis programebic.<br />

nacvlad calkeuli specialobebisa (oligofrenope<strong>da</strong>gogebi <strong>da</strong><br />

surdope<strong>da</strong>gogebibisa) <strong>da</strong>iwyo iseTi specialistebis momzadeba,<br />

romlebic imuSavebdnen yvela saxis unarSezRudul bavSvebTan. 2006<br />

wli<strong>da</strong>n universiteti gax<strong>da</strong> ilia WavWavaZis saxelobis saxelmwifo<br />

universiteti _ sa<strong>da</strong>c specialuri pe<strong>da</strong>gogebis momzadeba erT-erT<br />

prioritetul mimarTulebad ga<strong>da</strong>iqca. cvlilebebi ganica<strong>da</strong><br />

specialistTa momzadebis programebma, silabusebma <strong>da</strong> saerTod<br />

meTodologiam. am specialobis studentebi swavloben ara marto<br />

SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvTa saganmanaTleblo<br />

saWiroebebs, aramed yvela bavSvis saganmanaTleblo saWiroebebs,<br />

romlebsac ganaTlebasTan <strong>da</strong>kavsirebuli problemebi gaaCniaT (maT<br />

Soris socialurad <strong>da</strong>ucveli bavSvebisac). amJamad universiteti<br />

amzadebs specialur pe<strong>da</strong>gogebs rogorc bakalavriatis, aseve<br />

samagistro <strong>da</strong> sadoqtoro doneebze. Ggaizar<strong>da</strong> am <strong>da</strong>rgisadmi<br />

studentTa interesi mas Semdeg, rac inkluziuri ganaTlebis<br />

specialistebis momzadeba <strong>da</strong>iwyo, radgan maT <strong>da</strong>saqmebis meti Sansi<br />

gauCn<strong>da</strong>T.<br />

disertanti praqtikulad monawileobs momavali specialistebis<br />

momzadebis procesSi. ilias universitetSi xdeba ara marto momavali<br />

specialistebis momzadeba, aramed im pe<strong>da</strong>gogebis ga<strong>da</strong>mzadebac,<br />

romlebsac survili aqvT imuSaon specialuri saganmanaTleblo<br />

saWiroebebis mqone bavSvebTan.<br />

_ maswavlebelTa <strong>da</strong>xelovnebis instituti (amJamad Sps “di<strong>da</strong>qtika”)<br />

maswavlebelTa <strong>da</strong>xelovnebis institutTan TanamSromlobiT,<br />

kvlevam miznad Semdegi amocanebi <strong>da</strong>isaxa:<br />

a) Sesaferisi saswavlo gegmis dizaini, ganviTareba <strong>da</strong> ganxorcieleba<br />

bavSvebisaTvis, maTi momzadeba imisaTvis, rom aiTvison unar-Cvevebi,


ac Semdgom M<strong>da</strong>exmareba maT, Caabaron profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis<br />

centrebSi <strong>da</strong> sxva aseT organizaciebSi, sa<strong>da</strong>c teqnikuri <strong>da</strong><br />

praqtikuli unar-Cvevebi iswavleba;<br />

b) bavSvebSi im Rirebulebebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebis Canergva, rac<br />

saWiroa sasurveli cxovrebis misaRwevad sazogadoebaSi;<br />

g)treningebis Catareba <strong>da</strong> programis Seqmna skolis<br />

maswavleblebisaTvis<br />

_ Temi<br />

Temebis monawileoba kvlevis erT-erTi warmatebis mTavar<br />

gasaRebs warmoadgens. es gamorCeuli aspeqti karga<strong>da</strong>a gacnobierebuli<br />

kvlevis mier, rogorc menejmentis erTma warmomadgenelma aRniSna:<br />

`proeqtis arseboba erTi ramaa, xolo Temis mier misi aRiareba - meore.<br />

Temis mier proeqtis miReba warmatebis sawin<strong>da</strong>ria~.<br />

Temis monawileobis ganxilvisas aSkaraa, rom maTi CarTuloba<br />

spontanuria, xSirad <strong>da</strong>ugegmavi <strong>da</strong> arasrulia. magaliTad, moxalise<br />

maswavleblebi an studentebi SesaZlebelia monawileobdnen, magram ra<br />

formiT <strong>da</strong> rogori meTodebiT, ar aris kargad gaazrebuli;<br />

mniSvnelovania is, rom Temi aqtiurad un<strong>da</strong> iyos CarTuli iseTi<br />

kvlevebis <strong>da</strong> centris muSaobis saqmeebSi. Cven migvaCnia, rom Tuki<br />

isini, visTvisacaa kvlevebi <strong>da</strong> programebi Seqmnili, ar iqnebian<br />

srulad CarTuli <strong>da</strong>gegmvasa <strong>da</strong> aRsrulebaSi, Sedegebi<br />

imedgamacruebeli iqneba.<br />

sxva SesaZlo partniorebi <strong>da</strong> maTi SesaZlo rolebi<br />

jgufi roli<br />

meria farTis, saswavlo masalebis, kvebis<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>saxadebis uzrunvelyofa,<br />

kurs<strong>da</strong>mTavrebulebis praqtikaze<br />

gaSveba <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmeba


umaRlesi saswavleblebi kvleva, personalis ga<strong>da</strong>mzadeba <strong>da</strong><br />

saswavlo masalebis momzadeba<br />

religiuri organizaciebi bavSvebis <strong>da</strong>moZRvra, rCevebi <strong>da</strong><br />

adgilobrivi biznes<br />

organizaciebi<br />

sakvebiT momarageba<br />

problebis gaazreba <strong>da</strong> gaTaviseba,<br />

qvelmoqmedeba, ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebaSi monawileobis miReba<br />

beneficiarebis <strong>da</strong><br />

kurs<strong>da</strong>mTavrebulebis samsaxuriT <strong>da</strong><br />

finansebiT <strong>da</strong>xmareba<br />

saavadmyofoebi beneficiarebis samedicino <strong>da</strong>xmarebiT<br />

uzrunvelyofa<br />

saTemo organizaciebi moxaliseebi <strong>da</strong> gaWirvebuli<br />

donorebi <strong>da</strong> saerTaSoriso<br />

organizaciebi, magaliTad<br />

msoflios sasursaTi programa<br />

SemTxvevebis identificireba<br />

finansuri <strong>da</strong> teqnikuri <strong>da</strong>xmarebiT,<br />

sakvebiTa <strong>da</strong> moxaliseebiT<br />

uzrunvelyofa<br />

<strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

1. politikuri <strong>da</strong> ekonomikuri kataklizmebis Tanmxvedri<br />

procesia mosaxleobis farTo masebis socialuri <strong>da</strong>ucveloba, romlis<br />

ucilobel elements warmoadgens e.w. “quCis bavSvebis” fenomeni. quCis<br />

bavSvebi socialurad <strong>da</strong>ucveli mosaxleobis yvelaze <strong>da</strong>Cagruli<br />

fenaa, radgan ukiduresi siRatakis paralelurad maT akldebaT<br />

TavianTi asakis Sesatyvisi aRzr<strong>da</strong>-ganaTleba, samedicino <strong>da</strong><br />

fsiqologiuri <strong>da</strong>xmareba. amave dros, isini xdebian mravali stresisa


<strong>da</strong> fsiqologiuri travmis obieqti, rac garkveul negatiur kvals<br />

tovebs bavSvis fsiqikaze.<br />

2. a<strong>da</strong>mianze sxva<strong>da</strong>sxva saxis travmis zegavleniT miRebuli<br />

negatiuri Sedegebis diagnostirebasa <strong>da</strong> koreqcias swavlobs<br />

mecnierebis <strong>da</strong>rgi socialur-pe<strong>da</strong>gogikuri viqtimologia. <strong>viqtimur</strong>oba<br />

aris a<strong>da</strong>mianis midrekileba, gaxdes sxva<strong>da</strong>sxva garemoebis, maT Soris,<br />

socialurad araxelsayreli garemoebis msxverpli. socialurad<br />

<strong>da</strong>ucveli bavSvebi, romlebic sxva<strong>da</strong>sxva mizezis gamo aRmoCndnen<br />

quCaSi, TavianTi socialuri statusiT miekuTvnebian e.w. <strong>viqtimur</strong>i<br />

bavSvebis kategorias.<br />

specialuri pe<strong>da</strong>gogi muSaobs SezRuduli SesaZleblobebis<br />

mqone bavSvebis ganaTlebaze <strong>da</strong> maT CarTulobze saswavlo procesSi.<br />

socialuri muSaki swavlobs <strong>da</strong> ikvlvs <strong>viqtimur</strong>i <strong>da</strong> socialurad<br />

<strong>da</strong>ucveli bavSvis <strong>da</strong> ojaxis pirobebs <strong>da</strong> mdgomareobebs, adgens im<br />

ekonomikur Tu socialur faqtorebs, romlebic ojaxebs xSirad<br />

disfunqciurs xdis. socialuri muSakis funqcia aris <strong>da</strong>exmaros ojaxs<br />

socialur reabilitaciaSi. specialuri pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> sociauri<br />

muSakisagan gansxvavebiT socialuri pe<strong>da</strong>gogis mTavar mizans<br />

warmoadgens bavSvze zrunva garkveul konkretul garemoSi, maTi<br />

socialuri saWiroebebis gansazRvra <strong>da</strong> individualuri moTxovnebis<br />

gaTvaliswinebiT iseTi kompleqsuri midgomebis SemuSaveba, romelic<br />

miznad isaxavs bavSvze zrunvas, mis aRzr<strong>da</strong>s, ganaTlebas, socialuri<br />

faqtorebis Seswavlas <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebas. socialuri<br />

pe<strong>da</strong>gogika harmoniuli sinTezia, romelSic garkvuli doziT Sesulia<br />

specialuri pe<strong>da</strong>gogisa <strong>da</strong> socialuri muSakis miznebi <strong>da</strong> funqciebi.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogi pasuxobs bavSvis saWiroebebis farTo<br />

speqtrs, romelSic socialuri <strong>da</strong> fizikuri saWiroebebic Sedis. es ar<br />

aris mxolod swavleba. es aris socialuri faqtorebisa <strong>da</strong><br />

saWiroebebis gaTvaliswineba bavSvis aRzrdis procesSi, romelSic<br />

swavleba TavisTavad Sedis, rogorc erT-erTi Semadgeneli komponenti.<br />

socialuri pe<strong>da</strong>gogika miznad isaxavs bavSvis bednierebaze<br />

zrunvas <strong>da</strong> masTan pozitiuri urTierTobis <strong>da</strong>myarebas. socialur<br />

pe<strong>da</strong>gogs Semoaqvs Tavisi personaluri midgomebi, codna <strong>da</strong>


gamocdileba bavSvebTan muSaobis procesSi. es procesi ki aris<br />

ormxrivi <strong>da</strong> TanamSromlobiTi. bavSvi Tavisi mravalmxrivi<br />

problemebiT mianiSnebs pe<strong>da</strong>gogs am problemaTa ga<strong>da</strong>Wris sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saSualebebze, romelic exmareba pe<strong>da</strong>gogs profesiul srulyofaSi.<br />

3. quCis bavSvebi, romlebic sxva<strong>da</strong>sxva mizezis gamo toveben<br />

skolas <strong>da</strong>, xSir SemTxvevaSi ojaxsac, rCebian maTi ganviTarebisaTvis<br />

mniSvnelovani komponentis _ <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis aTvisebis<br />

gareSe.<br />

quCis bavSvebis umravlesobam, asakis miuxe<strong>da</strong>vad, ar icias<br />

elementaruli wera-kiTxva <strong>da</strong> angariSi. isini, miT umetes, ar floben<br />

zogadsaganmanaTleblo skolis saswavlo programis minimumsac ki.<br />

mkacri realoba bavSvebs aiZulebs, aiTvison asakisTvis Seuferebeli<br />

zne-Cveulebebi, rac maT bavSvur fsiqologiaze mniSvnelovan zewolas<br />

niSnavs.<br />

saWiroa, kompleqsuri, mizanmimarTuli muSaoba am bavSvebis,<br />

rogorc socialuri, aseve fsiqologiuri reabilitaciisaTvis.<br />

cneba “<strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebi” ganixileba, rogorc<br />

faseulobiTi orientaciis safuZvelze SemuSavebuli pirovnuli<br />

maxasiaTeblebis sistema. misi struqtura Seicavs:<br />

_ cxovrebiseul mxneobas;<br />

_ sakuTar Zalebze <strong>da</strong>yrdnobas;<br />

_ zneobriv simtkices;<br />

_ sakuTari cxovrebis aqtiurad mowyobisaTvis mzadyofnas <strong>da</strong><br />

unars;<br />

_ saqmianobis moTxovnilebas;<br />

_ pasuxismgeblobas rogorc sakuTar Tavze, aseve sxvazec;<br />

_ sixalises <strong>da</strong> sakuTari Zalebisadmi rwmenas;<br />

_ gulgaxsnilobas <strong>da</strong> adekvatur TviTSefasebas;<br />

4. socialurad <strong>da</strong>ucvel bavSvTa reabilitaciis<br />

saxelmwifoebrivi midgoma aTeuli wlebis ganmavlobaSi<br />

Semoifarglebo<strong>da</strong> mxolod maTi internatis tipis <strong>da</strong>wesebulebebSi<br />

ganTavsebiT, romlebSic skolisaTvis mzaobis programa saTanadod ver<br />

uzrunvelyof<strong>da</strong> bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis Camoyalibebas.


quCis bavSvebi TavianTi cxovrebis wesis gamo verc internatiseul<br />

aRzr<strong>da</strong>s iRebdnen, ris gamoc maT ganviTarebaSi mniSvnelovani<br />

Seferxebebi aReniSnebaT.<br />

5. <strong>viqtimur</strong> bavSvebs individualuri <strong>da</strong>xmareba esaWiroebaT<br />

cxovrebiseli unar-Cvevebis gamosamuSaveblad. es ki, Tavis mxriv,<br />

moiTxovs kompleqsur midgomas, romelTa Soris upirvelesi adgili<br />

uWiravs ganaTlebas. ukanasknel xans quCis bavSvTa <strong>da</strong>xmarebis mizniT<br />

internatis tipis <strong>da</strong>wesebulebaTa paralelurad amoqmed<strong>da</strong><br />

reabilitaciis alternatiuli modelebi _ quCis bavSvTa<br />

sareabilitacio centrebi. aseTi centrebis principuli gansxvaveba<br />

internatis tipis <strong>da</strong>wesebulebisagan mdgomareobs imaSi, rom aq<br />

bavSvebis mosvla <strong>da</strong> wasvla nebayofilobiTia, rac iwvevs maT ndobas<br />

centris mimarT, es ki mniSvnelovani faqtoria centris miznebis<br />

SesrulebisaTvis.<br />

6. sareabilitacio-saganmanaTleblo centris beneficiarebs eZeben<br />

<strong>da</strong> arCeven socialuri pe<strong>da</strong>gogebi quCebsa <strong>da</strong> disfunqciur ojaxebSi,<br />

Semdeg ki aanalizeben monacemebs <strong>da</strong> Sesabamis kandi<strong>da</strong>turebs iReben.<br />

intervenciis programebis miznebis srulad ganxorcielebisaTvis<br />

saWoroa, miRebis procesi ise un<strong>da</strong> mimdinareobdes, rom mxolod<br />

yuradsaRebi SemTxvevebi miiRon.<br />

miRebis dros un<strong>da</strong> Sedges beneficiarebis detaluri <strong>da</strong> kargad<br />

dokumentirebuli cxovrebis istoria. es ga<strong>da</strong>mwyvetia intervenciebis<br />

warmatebisTvis, radgan programebi zustad un<strong>da</strong> moergos specifikur<br />

maxasiaTeblebs, quCisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebul bavSvebs, aseve sxva<strong>da</strong>sxva<br />

situaciebs, sa<strong>da</strong>c bavSvebi cxovroben <strong>da</strong> muSaoben.<br />

7. sareabilitacio centrebis Tav<strong>da</strong>pirveli <strong>da</strong>niSnuleba quCis<br />

bavSvTa socialuri <strong>da</strong> fsiqologiuri reabilitaciiT uzrunvelyofa<br />

iyo. centrebis ramdenimewliani muSaobis analizi<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

<strong>cxovrebiseuli</strong> realobi<strong>da</strong>n gamomdinare, saWiro gax<strong>da</strong>, <strong>da</strong>matebuliyo<br />

ganaTlebis komponenti, rogorc quCis bavSvebSi <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-<br />

Cvevebis Camoyalibebis mZlavri instrumenti. funqciebis gazrdis gamo<br />

sareabilitacio centrs ewo<strong>da</strong> sareabilitacio-saganmanaTleblo<br />

centri (ssc).


sajaro skolebSi ssc-<strong>da</strong>n moxvedrili bavSvebi nawildebian<br />

klasebSi maTi ganviTarebis donis mixedviT, rac bevr problemas qmnis.<br />

kvlevis mier SemuSavebuli axleburi midgoma gulisxmobs skolaSi<br />

bavSvebis ganawilebas asakobrivi niSniT, xolo ssc-Si beneficiarebi<br />

swavlebis procesSi nawildebian TavianTi ganviTarebis mixedviT,<br />

asakis gauTvaliswineblad.<br />

eqsperimentis Sedegebis analizma aCvena, rom, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

zogierTi problemuri sakiTxisa, SesaZlebelia kvlevis mTavari miznis<br />

miRweva, rac gulisxmobs Semdegs: ssc-m un<strong>da</strong> gamoavlinos <strong>da</strong> amoavsos<br />

xarvezebi bavSvebis ganviTarebaSi, SeZlebis<strong>da</strong>gvarad SesZinos maT<br />

TavianTi asakis Sesaferisi ganaTleba, raTa SesaZlebeli gaxdes am<br />

bavSvebis sajaro skolebSi integrireba ukve asakis mixedviT.<br />

8. sareabilitacio-saganmanaTleblo centris beneficiarebs eZeben<br />

<strong>da</strong> arCeven socialuri pe<strong>da</strong>gogebi quCebsa <strong>da</strong> disfunqciur ojaxebSi,<br />

Semdeg ki aanalizeben monacemebs <strong>da</strong> Sesabamis kandi<strong>da</strong>turebs iReben.<br />

intervenciis programebis miznebis srulad ganxorcielebisaTvis<br />

saWoroa, miRebis procesi ise un<strong>da</strong> mimdinareobdes, rom mxolod<br />

yuradsaRebi SemTxvevebi miiRon.<br />

miRebis dros un<strong>da</strong> Sedges beneficiarebis detaluri <strong>da</strong> kargad<br />

dokumentirebuli cxovrebis istoria. es ga<strong>da</strong>mwyvetia intervenciebis<br />

warmatebisTvis, radgan programebi zustad un<strong>da</strong> moergos specifikur<br />

maxasiaTeblebs, quCisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebul bavSvebs, aseve sxva<strong>da</strong>sxva<br />

situaciebs, sa<strong>da</strong>c bavSvebi cxovroben <strong>da</strong> muSaoben.<br />

9. bavSvebi swavlis procesi inkluziuria <strong>da</strong> gansxvavdeba sajaro<br />

skolebis maxasiaTeblebisagan. sawavlo gegma, romelic SemuSav<strong>da</strong><br />

maswavlebelTa <strong>da</strong>xelovnebis institutis <strong>da</strong>xmarebiT, iTvaliswinebs<br />

oTx dones. am doneebSi bavSvebi nawildebian ara asakis, aramed<br />

ganviTarebisa <strong>da</strong> codnis mixedviT.<br />

praqtikam aCvena, rom zogierT SemTxvevaSi bavSvebi pir<strong>da</strong>pir ver<br />

Tavsdebian vercerT doneSi. amitom, aucilebelia erTi, winare-donis<br />

<strong>da</strong>arseba, romelic gamoiyenebuli iqneba raime gamorCeuli<br />

naklovanebebis/sirTulis aRmosafxvrelad.


10. bavSvebi swavloben sajaro skolebisTvis gankuTvnili<br />

saxelmZRvaneloebiT, rac qmnis problemas, radgan ganviTarebis<br />

araTanabari donis gamo Zneldeba bavSvebisTvis erTgvarovani<br />

saswavlo masalis miwodeba. maswavleblebi iZulebuli xdebian, TviTon<br />

moiZion moswavleTa SesaZleblobebis Sesaferisi masala, rac<br />

aormagebs <strong>da</strong> araefeqturs xdis maT Sromas. saWiroa, SemuSavdes<br />

inkluziuri ganaTlebis saxelmZRvaneloebi quCis bavSvebis ganaTlebis<br />

miznobrivi mimrTulebiT. a<strong>da</strong>ptirebuli saxelmZRvaneloebis Seqmna<br />

saWiroa yvela saswavlo saganSi. erTi wignis Seqmna TiToeuli<br />

sagnisTvis TiToeul fazaSi ara mxolod efeqturi iqneba xarjis<br />

TvalsazrisiT, aramed aseve gaaumjobesebs am programebis rogorc<br />

Sinagan, ise garegnul efeqtianobas.<br />

ssc-Si swavlebis dros eqsperimentis saxiT gamoyenebuli iyo<br />

enciklopediuri xasiaTis a<strong>da</strong>ptirebuli saxelmZRvanelo («samyaro _<br />

Cveni saxli» / Tamar abulaZe, iaTamze kotetiSvili, nino<br />

lorTqifaniZe, marina Sostaki. _ Tb., 2003), romelSic martivi eniT<br />

aris warmodgenili masala a<strong>da</strong>mianis cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva sfero<strong>da</strong>n.<br />

yovel monakveTs mosdevs Sesabamisi testebi, romelTa saSualebiT<br />

SesaZlebeli xdeba Seswavlili masalis Semowmeba <strong>da</strong> koreqcia.<br />

mocemul wigni warmatebiT iqna gamoyenebuli, magram igi mainc<br />

SeiZleba gamoiyenebodes mxolod, rogorc <strong>da</strong>mxmare <strong>da</strong> ara ZiriTadi<br />

saxelmZRvanelo.<br />

11. ssc-<strong>da</strong>n sajaro skolaSi ga<strong>da</strong>suli bavSvebi xSirad ganicdian<br />

agresias Tanatolebis, maTi mSoblebisa <strong>da</strong> maswavlebelTa mxri<strong>da</strong>n,<br />

rac kidev erTi stresis mizezi xdeba. aucilebelia, sajaro skolis<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri koleqtivis, moswavleebisa <strong>da</strong> maTi mSoblebis momzadeba<br />

ssc-<strong>da</strong>n gadmosul bavSvebTan normaluri urTierTobisaTvis.<br />

specialuri saWiroeba erovnuli kurikulumis nawilad un<strong>da</strong><br />

aRviqvaT sajaro skolebSi. sxva sityvebiT rom vTqvaT, maSin, roca<br />

swavlaSi CamorCena mTeli rigi faqtorebiT aris gamowveuli, skolas<br />

un<strong>da</strong> SeeZlos iseTi pirobebis Seqmna, sa<strong>da</strong>c iarliyis» miwebeba<br />

bavSvisaTvis gamoricxuli iqneba <strong>da</strong> ganurCevlad yvela bavSvi SeZlebs<br />

swavlas. aRmzrdelobiT Tu saswavlo procesSi ar un<strong>da</strong> xdebodes ara


calkeuli « gansakuTrebuli » bavSvebis gamoyofa, aramed yvela bavSvi<br />

erTad <strong>da</strong> TiToeuli cal-calke gansakuTrebul bavSvad un<strong>da</strong> iyos<br />

aRqmuli. Cveni mizania gvesmodes, rom TiToeuli bavSvi individia <strong>da</strong><br />

individualobas pativi un<strong>da</strong> vceT. Aaqe<strong>da</strong>n gamomdinare, skolebSi<br />

gansakuTrebuli bavSvebisaTvis calke kurikulumi ki ar un<strong>da</strong> Seiqmnas,<br />

aramed pe<strong>da</strong>gog-maswavlebelma un<strong>da</strong> gamonaxos is optimaluri gza,<br />

romelic erTiani kurikulumis farglebSi gaiTvaliswinebs calkeuli<br />

bavSvis Taviseburebas<br />

12. quCis bavSvebis problemis mogvarebaSi didi mniSvneloba<br />

eniWeba profesional socialuri pe<strong>da</strong>gogebis kadrebis momzadebas.<br />

saWirod migvaCnia, saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebis mWidro<br />

TanamSromloba umaRlesi saswavleblelebis ganaTlebis,<br />

sociologiisa <strong>da</strong> fsiqologiis fakultetebTan, raTa moxdes<br />

<strong>da</strong>mamTavrebeli kursis studentebis CarTva centrebis muSaobaSi<br />

profesiuli gamocdilebis miRebis mizniT.<br />

mizanSewonili iqneba, am instituciebma urTierTTanamSromlobiT<br />

Seadginon studentTa praqtikuli saqmianobis (staJirebis) detalurad<br />

gaTvlili sakiTxebi <strong>da</strong> programebi (vadebi, studentTa raodenoba <strong>da</strong><br />

ganawilebis gegmebi, angarSgebis forma). am procesSi yuradReba,<br />

sasurvelia, <strong>da</strong>eTmos praqtikos studentTa waxalisebis sistemis<br />

Seqmnas, rac SeiZleba gamoixatebodes warCinebulTaTvis sigelebis<br />

ga<strong>da</strong>cemaSi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciis micemaSi Semdgomi <strong>da</strong>saqmebis<br />

<strong>da</strong>saxmareblad.<br />

13. sarebilitacio centrebSi ganaTlebis elementis gaZliereba<br />

ganapirobebs quCis bavSvTa ganviTarebis saerTo donis amaRlebas.<br />

sareabilitacio-saganmanaTleblo centrebSi bavSvis ganviTarebis <strong>da</strong><br />

asakis gaTvaliswinebiT <strong>cxovrebiseuli</strong> unar-Cvevebis formirebis<br />

procesi moicavs etapebs elementaruli wera-kiTxvisa <strong>da</strong> angariSis<br />

swavlebi<strong>da</strong>n profesiuli ganaTlebisaken.<br />

profesiuli ganaTleba, xelobis swavla quCis bavSvebs aZlevs<br />

patiosani SromiT <strong>da</strong>moikideblad Tavis rCenis saSualebas centris<br />

<strong>da</strong>tovebis Semdeg. ssc-s programebiT bavSvebma aiTvises sxva<strong>da</strong>sxva


profesiuli unar-Cvevebi, ramac Secvala maTi fsiqo-socialuri<br />

iersaxe. bavSvebs ganumtkic<strong>da</strong>T sakuTari Tavis rwmena. gauCn<strong>da</strong>T<br />

pativiscemis grZnoba ara marto sakuTari, aramed sxvisi Sromis<br />

mimarT, rac, Tavis mxriv am bavSvebis mxri<strong>da</strong>n momavalSi arakanonieri<br />

qmedebebis Semakavebeli faqtoria.<br />

14. xelobis aTvisebasTan erTad, axalgazrdebis <strong>da</strong>saqmebis<br />

xelisSewyobis mizniT, saWiroa sxva<strong>da</strong>sxva RonisZiebis gatareba.<br />

magaliTad, iseTi saqmianobis SemTxvevaSi, roca iqmneba gasayidi<br />

produqcia (magaliTad, saiuveliro, sadurglo <strong>da</strong> a.S.), kargi iqnebo<strong>da</strong><br />

erTi-erT maRaziasTan kontraqtis gaformeba, romelic imuSaveb<strong>da</strong><br />

produqciis gamofenasa <strong>da</strong> marketingze.<br />

aseve, mizanSewonili iqneba, Tuki sakredito saSualebebs<br />

SevTavazebT axalgazrdebs, romlebsac sakuTari biznesis <strong>da</strong>arseba<br />

surT. Ees saSualebas miscems maT erTad Seikribon, xelsawyoebi<br />

iyidon <strong>da</strong> samuSao adgilisaTvis qira ga<strong>da</strong>ixadon. axalgazrdebma<br />

sesxis <strong>da</strong>farva un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyon, rogorc ki saqmes aawyoben. Tumca<br />

arsebobs riskis faqtorebi, rom axalgazrdebis umetesobam sabrunavi<br />

fondis <strong>da</strong>arsebis pirveladi mizani ver Sesrulos <strong>da</strong> sakredito<br />

programa amis Semdeg aRar gagrZeldes.<br />

15. saswavlo process araefeqturs xdis bavSvebis erTi nawilis<br />

swavlisadmi <strong>da</strong>bali motivacia. bavSvebs ar aqvT ganaTleba <strong>da</strong> arc<br />

esmiT misi mniSvneloba, zog SemTxvevvaSi ki uWirT miwodebuli<br />

masalis aTviseba.<br />

<strong>da</strong>balma akademiurma moswrebam, aCvena centris bavSvebis sajaro<br />

skolaSi Caricxvis meqanizmis mTavari nakli, romelic gamoixateba<br />

bavSvebis ga<strong>da</strong>nawilebiT asakobrivi niSnisa <strong>da</strong> ara SesaZleblobebisa<br />

<strong>da</strong> ganviTarebis donis mixedviT. ga<strong>da</strong>nawilebisas Secdomebis Tavi<strong>da</strong>n<br />

acilebisaTvis rekomendebulia moswavleebis wina-misaRebi Sefasebis<br />

Zireuli diagnostika.<br />

16. quCis bavSvebis im nawils, romlebic ver iReben skolis<br />

atestats, xeli eSlebaT, profesiul ganaTlebas <strong>da</strong>euflon


saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministros mier<br />

akreditirebul profesiul-teqnikuri profilis saswavleblebSi.<br />

Cveni azriT, im SemTxvevaSi, rodesac saqarTvelos ganaTlebis<br />

sistema ver uzrunvelyofs ufaso zogadi ganaTlebis<br />

xelmisawvdomobas yvelasaTvis, kanoni un<strong>da</strong> uSvebdes gamonaklisebs,<br />

raTa savaldebulo ganaTlebis miRma <strong>da</strong>rCenil mozardebs xeli<br />

miuwvdebodeT profesiuli <strong>da</strong> teqnikuri ganaTlebisken mainc.<br />

17. kvleviT <strong>da</strong>gegmili interdisciplinaruli aqtivobebis mTavari<br />

maxasiaTebeli aris partnioroba ganaTlebis, jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> socialur<br />

samsaxurebTan, axalgazrdobis <strong>da</strong> sportis, kulturisa <strong>da</strong> iusticiis<br />

saministroebTan <strong>da</strong> profesiuli ga<strong>da</strong>mzadebis institutebTan. amave<br />

dros, problemebis mogvarebis procesis <strong>da</strong>CqarebisaTvis aucilebelia<br />

mizanmimarTuli muSaoba sazogadoebis informirebisa <strong>da</strong> maTi<br />

mxar<strong>da</strong>Weris mopovebis mizniT.<br />

18. Catarebuli kvlevis safuZvelze SemoTavazebuli<br />

araformaluri ganaTlebis sareabilitacio centris modeli, romelic<br />

bavSvis uflebebzea orientirebuli, iTvaliswinebs mravalmxrivi<br />

momsaxurebis kompleqsur ga<strong>da</strong>wyvetilebebs arsebul sakiTxTan<br />

mimarTebaSi. igi warmoadgens gar<strong>da</strong>maval models bavSvisTvis<br />

saxifaTo garemo<strong>da</strong>n maTi ganaTlebisa <strong>da</strong> socialuri CarTulobisaken.<br />

saganmanaTleblo-sareabilitacio centrebSi gaTvaliswinebulia<br />

swavlebis iseTi meqanizmis SemuSaveba, romelic SesaZlebels gaxdis<br />

quCis bavSvTa Se<strong>da</strong>rebiT umtkivneulo integracias sajaro skolebSi.<br />

quCis bavSvebs <strong>da</strong>xmareba maTi miznebis asrulebaSi, unarebis<br />

ganviTarebasa <strong>da</strong> realizaciaSi sasargebloa ara marto bavSvebisaTvis,<br />

aramed saxelmwifoebrivi aRmSeneblobis TvalsazrisiTac.<br />

araproduqtiuli, ekonomikurad pasiuri <strong>da</strong>, aqe<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

sazogadoebisaTvis potenciurad saSiSi moqalaqeebis nacvlad, qveyana<br />

iZens ekonomikurad aqtiur, socialurad <strong>da</strong>cul a<strong>da</strong>mianebs.<br />

yovelgvari Zalisxmeva mogvcems ukuCvenebas, Tuki quCebi<strong>da</strong>n<br />

moviyvanT bavSvebs centrSi, CavutarebT reabilitaciis programas,


gavacnobT cxovrebis gansxvavebul stils, xolo Semdeg <strong>da</strong>xmarebis<br />

gareSe gavuSvebT centri<strong>da</strong>n. amitom, saWiroa, grZelvadiani xedvisa <strong>da</strong><br />

strategiebis gamomuSavebis saSualebiT Seiqmnas bavSvTa uwyveti<br />

ganaTlebis, ganviTarebis <strong>da</strong> socialuri <strong>da</strong>cvis kompleqsuri sistema.<br />

kvlevis mier SemoTavazebuli saganmanaTleblo-sareabilitacio<br />

centris modeli quCis bavSvebisaTvis efuZneba am sferoSi <strong>da</strong>grovil<br />

gamocdilebas <strong>da</strong> iTvaliswinebs TiTqmis yvela rekomen<strong>da</strong>cias,<br />

romelic kvlevis azriT, misaReebia mocemul viTarebaSi.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

1. abesaZe nino. saqarTvelos mosaxleobis materialuri<br />

keTildReobis problemebi globaluri ekonomikuri krizisis<br />

dros // globaluri krizisi <strong>da</strong> saqarTvelos ekonomika. _ Tb.,<br />

2009. _ gv.8-10.<br />

2. abulaZe m. bavSvi <strong>da</strong> ojaxuri konfliqtebi `saqarTvelos qali~.<br />

– 1990, #1, gv.<br />

3. aglaZe e. mSobelTa pe<strong>da</strong>gogiuri kulturis amaRlebisaTvis. –<br />

Tb., 1979. – 31gv.<br />

4. angariSi. bavSvTa 29 saze<strong>da</strong>mxedvelo <strong>da</strong>wesebulebaSi Catarebuli<br />

kvlevis Sedegebi / saq. ganaTlebis saministro. – Tb., 2000.<br />

5. bavSvTa <strong>da</strong>xmarebis erTiani erovnuli samoqmedo programa, 2003.<br />

6. bavSvis uflebaTa konvencia _ UNICEF, 1999. – 89gv.<br />

7. basilaZe n. ojaxi <strong>da</strong> bavSvis aRzr<strong>da</strong>. – baTumi, 1987. – 88gv.<br />

8. basilaZe n. pirovnebis ganviTareba <strong>da</strong> TviTaRzr<strong>da</strong>. – baTumi,<br />

2009. – 169gv.<br />

9. gabiZaSvili b. siRaribis portreti saqarTveloSi. _ Tb., 2006. _<br />

68gv.<br />

10. gagoSiZe Tamar. <strong>da</strong>rRvevebi bavSvis fsiqikur ganviTarebaSi. _ Tb.,<br />

2007. _ 323gv.<br />

11. gagoSiZe Tamar, WinWarauli TinaTin, filauri qeTevan,<br />

bagrationi maia. inkluziuri ganaTlebis principebi. _ Tb., 2008. _<br />

118gv.


12. gagua v. mSobelTa pe<strong>da</strong>gogiuri ganaTlebis sanimuSo programa. –<br />

Tb., 1980.<br />

13. ganaTleba- gansxvavebuli saWiroebebis mqone pirTa ganaTleba<br />

berit ionsenisa <strong>da</strong> meriam Sertenis re<strong>da</strong>qciiT (norvegiuli<br />

gamocemis Targmani). _ Tb., 2007. – 310gv.<br />

14. <strong>da</strong>rCia d. ojaxis roli bavSvTa uze<strong>da</strong>mxedvelobasTan brZolaSi<br />

<strong>da</strong> pe<strong>da</strong>gog-organizatorebi // skola <strong>da</strong> cxovreba. - 1970. - #1. -<br />

gv. 53-61.<br />

15. <strong>da</strong>rCia d. mSobelTa pe<strong>da</strong>gogizacia // skola <strong>da</strong> cxovreba. - 1982.<br />

- #5. – gv. 38-44.<br />

16. viswavloT erTad - inkluziuri ganaTleba / saq. ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

mecnierebis saministrosa <strong>da</strong> norvegiis ganaTlebis saministro. _<br />

Tb., – 2008,. - 512gv.<br />

17. TavziSvili g. saojaxo aRzr<strong>da</strong> <strong>da</strong> TviTganaTleba // rCeuli<br />

pe<strong>da</strong>gogiuri Txzulebebi 3 tomad. t. 2 – Tb.: ganaTleba, 1977.<br />

18. Telia rusu<strong>da</strong>n. bavSvTa institucionaluri <strong>da</strong>wesebulebebis<br />

kvleva: angariSi / a/o “bavSvi <strong>da</strong> garemo”. _ Tb., 2005. – 134gv.<br />

19. ime<strong>da</strong>Ze n. emociuri aRzrdis zogierTi sakiTxi // skola <strong>da</strong><br />

cxovreba. – 1980. - # 6. – gv. 6-12.<br />

20. inkluziuri ganaTleba: saresurso wigni pe<strong>da</strong>gogebisTvis /<br />

UNICEF. – Tb., 2004 _ 198gv.<br />

21. kaxiani <strong>da</strong>rejan – yuradRebis deficitisa <strong>da</strong> hiperaqtivobis<br />

sindromis kvleva qarTul populaciaSi. _ 2002.<br />

22. labate gabriel. bavSvTa Sroma saqarTveloSi. _ Tb., 2004. – 64gv.<br />

23. maisuraZe g. sai<strong>da</strong>n iRebs konfliqti saTaves // skola <strong>da</strong><br />

cxovreba. – #10, 1988. – gv.12-17.<br />

24. narkoviTareba saqarTveloSi. 2005: wliuri angariSi / samxreT<br />

kavkasiis antinarkotikuli programa. _ Tb., 2006. _ 60gv.<br />

25. natroSvili n. obol <strong>da</strong> mSobelTa mzrunvelobas moklebul<br />

bavSvTa yofa-cxovrebis organizaciis formebis Sesaxeb// skola<br />

<strong>da</strong> cxovreba. - #1. - 1990.


26. nacvliSvili S. samarTlebrivi aRzrdisadmi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

ojaxSi //skola <strong>da</strong> cxovreba. - #2. - 1990.<br />

27. “nu miwodeb quCis bavSvs”: saqarTveloSi urbanuli quCis<br />

bavSvebis raodenoba <strong>da</strong> maxasiaTeblebi / USAID UNICEF. _ Tb.,<br />

2008. _ 137gv.<br />

28. poiSeli zigfrid. <strong>da</strong>unis sindromi-naTeli momavlisaken|:<br />

(saxelmZRvanelo mSoblebisaTvis) – Tb., 2006. _ 344gv.<br />

29. samyaro Cveni saxli / Tamar abulaZe, iaTamze kotetiSvili, nino<br />

lorTqifaniZe, marina Sostaki. _ Tb., 2003. _ 103gv.<br />

30. sarjvelaZe n., beberaSvili g., javaxiSvili d., <strong>da</strong> sxv. travma <strong>da</strong><br />

fsiqologiuri <strong>da</strong>xmareba / a<strong>da</strong>mianis resursebis ganviTarebis<br />

fondi, – Tb., 2008. – 208gv.<br />

31. saqarTvelo. bavSvebisa <strong>da</strong> qalebis mdgomareobis monitoringi:<br />

mravalindikatoruli klasteruli kvleva. 2005 / saq. statistikis<br />

saxelmw. departamenti, <strong>da</strong>avadebaTa kontrolis erovnuli centri.<br />

_ Tb., 2005. _ 195gv.<br />

32. saqarTvelos axalgazrdoba 1995-2003 wlebSi / statistikis<br />

saxelmw. departamenti. _ Tb., 2004. _ 64gv.<br />

33. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi _ Tb., 2007. – 340gv.<br />

34. saqarTvelos humanuri ganviTarebis angariSi 2008. reformebi <strong>da</strong><br />

reformebs miRma. – Tb., 2008 – 96gv.<br />

35. saqarTveloSi bavSvebis mimarT Zaladobis erovnuli kvleva /<br />

saq. ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro. _ Tb., 2008. _ 180gv.<br />

36. sixaruliZe z. saxelmwifo <strong>da</strong> sazogadoebrivi organizaciebis<br />

roli unarSezRuduli bavSvebis <strong>da</strong>xmarebis saqmeSi.<br />

37. specialuri saganmanaTleblo saWiroebebis mqone bavSvTa<br />

ganaTlebis strategia <strong>da</strong> samoqmedo gegma 2009-2011 wlebisTvis. –<br />

Tb., 2008<br />

38. unarSezRuduli bavSvebis socialuri integraciis pe<strong>da</strong>gogiuri,<br />

fsiqologiuri <strong>da</strong> samedicino aspeqtebi / saqarTvelos<br />

janmrTelobis marTvis centrisa <strong>da</strong> aSS –s skrentonis<br />

universitetis TanamSromlebis erToblivi naSromi. – Tb., -2002<br />

39. futkaraZe mzia, vaSakiZe qeTevan. logopedia. _ Tb., 2006. – 203gv.


40. fsiqosocialuri situaciis marTvis procesi / gaeros bavSvTa<br />

fondi. – Tb., 2003. – 68gv.<br />

41. qalebi <strong>da</strong> bavSvebi saqarTveloSi: situaciuri analizi / gaeros<br />

bavSvTa fondi – saqarTvelo. – Tb., 2000. – 124gv.<br />

42. yolbaia mamia. defeqtologiis safuZvlebi. _ Tb., 1989. – 255gv.<br />

43. yolbaia m. sijiute <strong>da</strong> mis winaaRmdeg brZola //skola <strong>da</strong><br />

cxovreba. – # 4. - 1981.<br />

44. yolbaia m. Zneli bavSvebi. – Tb., 1985. – 271gv.<br />

45. yufaraZe m. bavSvTa socialuri mdgomareoba gar<strong>da</strong>mavali<br />

periodis saqarTveloSi. // promeTe. – 2004 - # 3 (15) – gv. 17-21.<br />

46. yufaraZe m. quCis bavSvebTan muSaobis gamocdileba q. TbilisSi<br />

arasamTavrobo organizaciis ,,bavSvi <strong>da</strong> garemo” magaliTze //<br />

promeTe. – 2004 #4 (16). - gv. 189-191.<br />

47. yufaraZe m. internatis tipis <strong>da</strong>wesebulebebis tradiciuli<br />

koncefcia <strong>da</strong> maTi alternativebi //promeTe – 2004. _ #4 (16). –<br />

gv. 178-189.<br />

48. Seni arCevani – Seni winsvlaa: cnobari /a<strong>da</strong>mianis resursebis<br />

ganviTarebis fondi. – Tb., 2008. – 94gv.<br />

49. Cveni uflebebi: bavSvis uflebaTa konvencia <strong>da</strong> misi swavlebis<br />

meTodebi: saxelmZR. zogadsaganmanaTl. <strong>da</strong>weseb. IV klasis<br />

maswavleblebisaTvis /giorgi axvlediani, nana <strong>da</strong>laqiSvili,<br />

Tamar meifariani, zaal kikvaZe . _ Tb., 2001. _ 68gv.<br />

50. carciZe <strong>da</strong>viT. fsiqikur ganviTarebaSi Seferxebis mqone bavSvTa<br />

momzadeba inkluziuri ganaTlebisaTvis: avtoreferati. _ Tb., -<br />

2005. – 36gv.<br />

51. carciZe nana. yuradReba bavSvi – fsiqo-pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

diagnostikuri meTodika <strong>da</strong> sakoreqcio muSaobis gzebi. – Tb.,<br />

2000.<br />

52. carciZe nana. skolamdeli <strong>da</strong> umcrosi saskolo asakis bavSvTa<br />

saswavlo unar-CvevaTa diagnostikuri meTodika <strong>da</strong> sakoreqcio<br />

muSaobis gzebi. – Tb., 2002.<br />

53. ZamukaSvili Sorena. socialuri pe<strong>da</strong>gogis muSaobis formebi <strong>da</strong><br />

meTodebi umweo ojaxebTan. _ Tb., 2008. _ 133gv.


54. Антонян Ю.М., Соловьев Е.Г. Неблагополучные условия формирования<br />

личности в детстве. Психологические механизмы насильственно-преступного<br />

поведения. - М.: ВНИИ МВД СССР, 1983.<br />

55. Анцупов А.Я., Шипилов А.И. Конфликтология. - М.,: «ЮНИТИ», 1999.<br />

56. Арнольдов А.И.. Информация: социальный портрет. – М., «МАИ», ОАО,<br />

1955г.<br />

57. Арнольдов А.И. Живой мир социальной педагогики. – М., 1999г.<br />

58. Арзуманян С.Д. Микросфера и отклонения социального поведения. - Ереван,<br />

1980.<br />

59. Арнольдов А.И. Информация: социальный портрет. - М., МАИ, ОАО, 1955.<br />

60. Александросон Л. Проблемы подростковой преступности в Швеции. Теория и<br />

практика социальной работы. Отечественный опыт, т. II. - М.: Тула, 1993, стр.<br />

248-259.<br />

61. Алмазов Б.Н. Психическая средовая адаптация несовершеннолетних. –<br />

Свердловск: УРГУ, 1986.<br />

62. Альтернативы помещения детей в учреждения интернантного типа //<br />

Отчеты семинаров по Центральной и Восточной Европе учрежденного<br />

ЮНИСЕФ и Международным Союзом защиты детей. Подготовил Рональд<br />

Виман.<br />

63. Арзуманян С.Д. Психолого-криминологическая теория становления личности<br />

правонарушителя. – Ереван: Зангак-97, 2000.<br />

64. Башкатов И.П. Психология групп несовершенных правонарушителей.- М.,<br />

1993, РАО.<br />

65. Башкатов И.П. Социально-психологические особенности развития<br />

криминогенных групп подростков // Психология и профилактика поведения<br />

несовершеннолетних. / Под. ред. С.А. Белигов -. Тюмень: ТГУ, 1985.<br />

66. Белинская А., Борисов Н. Формирование практической готовности<br />

социального педагога к разрешению конфликтов среди подростков в учебном<br />

коллективе. Автор. канд. диссерт.- М.: 1997.<br />

67. Беличева С.А. Основы превентивной психологии «Социальное здоровье<br />

России», 1993.<br />

68. Беличева С.А. Сложный мир подростков. – Свердловск: Среднеуральское<br />

книжное изд., 1984.


69. Бородовская Н.В., Реан А.А. Педагогика:Учебник для ВУЗов - СПб: Питер.<br />

2000.<br />

70. Бочарова В.Г. Профессиональная социальная работа: личностно-<br />

ориентированный подход. – М.: РАО, 1999.<br />

71. Бочкарева Р.Г. Психологичсекая характеристика мотивационной среды<br />

подростков-правонарушителей: Изучение мотивации детей и подростков. – М.:<br />

Педагогика, 1972.<br />

72. Буянов М.И. Ребенок из неблагополучной семьи. – М.: Просвещение, 1988.<br />

73. Винокурова Н. Лучшие тесты на развитие творческих способностей. 100<br />

изданий. – М.: Аст-пресс. 1999..<br />

74. Владинска Н., Петрова И. Социально-педагогическая модель коррекционной<br />

деятельности // Теория и практика социальной работы. Отечественный и<br />

зарубежный опыт: том первый. - М.: Тула, 1993.<br />

75. Воспитание трудного подростка. Дети с девиантивным поведением: Уч.-<br />

мет. пособие / М.И. Рожков, М.А. Ковальчук, И.В. Кузнецова и др.; Под. ред.<br />

М.И. Рожкова. – М.: Владос, 2001.<br />

76. Гадасина А.Д. Плоды запретов. Подростки и секс. – М.: «Просвещение», 1991.<br />

77. Гурьянова М.П. Воспитание жизнеспособной личности в условиях<br />

дисгармоничного социума // Педагогика, 2004, №1.<br />

78. Данилин Е.М. Проблемы воспитательной работы с педагогически<br />

запущенными подростками по месту жительства: Автореф. канд. дисс. – М.,<br />

1978.<br />

79. Дармодехин С.В. Безнадзорность детей в России // Педагогика. - 2001.- №5<br />

80. «Дети, лишившиеся попечения родителей: права и реальность»: Доклад<br />

региональной конференции. – Будапешт, Венгрия: ЮНИСЕФ, 2000.<br />

81. Декларация принципов терпимости/ Принятая Генеральной конференцией на<br />

ее двадцать восьмой сессии. – Париж, ЮНЕСКО: 1995.<br />

82. Десять лет переходного периода: Региональный мониторинговый доклад №8.<br />

Проект MONEE, СНГ/Балтия: ЮНИСЕФ, 2001.<br />

83. Диагностика школьной дезадаптации: Для школьных психологов и учителей<br />

начальных классов. – М.: «Социальное здоровье России», 1995.<br />

84. Долгова А.И. Социально-психологические аспекты преступности несовершен-<br />

нолетних. - М.: Юрид. лит., 1981.


85. Допрофессиональная подготовка и начальное образование социальных<br />

работников: Научно-методическое пособие. – М.: РАО. Центр социальной<br />

педагогики, 1997.<br />

86. Жданова М.А. Первичная социально-педагогическая реабилитация детей,<br />

оставшихся без попечения рлдителей. – М., 1997<br />

87. Забрамная С.Д. Психолого-педагогическая диагностика. Умственное развитие<br />

детей. – М.: «Просвещение», «Владос», 1995.<br />

88. Заика Е.В., Крейдун Н.П., Ячина А.С. Психологические характеристики<br />

личности подростка с отклоняющимся поведением// Вопросы психологии. -<br />

1990. – №4<br />

89. Завязкин О.В. Самоконтроль и саморегуляция. – Д.: «Сталкер», 1998.<br />

90. Захаров А.И. Как предупредить отклонения в поведении ребенка.- М.:<br />

«Просвещение», 1983.<br />

91. Зденек Матейчик. Родители и дети. – М.: «Просвещение», 1992.<br />

92. Змановский Ю.Ф. Здоровый образ жизни и задачи соц. педагогов //Теория и<br />

практика соц. работы: отечественный и зарубежный опыт. – М.: Тула, 1998.<br />

93. Каган В.Е. Психогенные формы школьной дезадаптации // Вопросы<br />

психологии. - 1984.- №4<br />

94. Катаева Л.И., Ермоленко Г.В. Проблема и перспективы допрофессиональной<br />

подготовки соц. педагогов и соц. работников. // Теория и практика соц. работы,<br />

Т второй – М.: Тула, 1993.<br />

95. Катаева Н. /Росаева/. Работа с подростком и семьей в социуме. // Теория и<br />

практика социальной работы соц. работника, том второй. – М.: Тула, 1993.<br />

96. Кашенко В.П. Педагогическая коррекция. – М.: Просвещение, 1994.<br />

97. Квятковская-Токович Э. Агрессивность и конфликтность<br />

несовершеннолетних правонарушителей как объект педагогического изучения и<br />

воздействия. Автореф. дисс. - М., 1980.<br />

98. Клайн В. Как подготовить ребенка к жизни: Как воспитать победителя. - М.,<br />

1991.<br />

99. Кондратенко В.Ф. Проблема изучения социальных связей и поведения безнад-<br />

зорных детей: Автореф. канд. диссерт.- М., 1974.<br />

100. Каменская В.Г. Психологическая защита и мотивация в структуре<br />

конфликта. Учебное пособие для студентов педагогических и психологических<br />

специальностей. – Санкт-Петербург: Детство-пресс, 1999.


101. Коротков В.И. Самоуправление школьников.- М.: Просвещение, 1976.<br />

102. Коулридж Питер. Инвалидность, освобождение и развитие. –<br />

Великобритания. Оксфам, 2001.<br />

103. Кочетов А.И., Верцинская Н.Н. Работа с трудными детьми. – М.:<br />

Просвещение, 1986.<br />

104. Крилок К. Методология изучения несовершеннолетних нарушителей //<br />

Теория и практика социальной работы: отечественный и зарубежный опыт. - М.:<br />

Тула, 1998.<br />

105. Курбатова Т.Н. Эмоционально-поведенческие особенности<br />

несовершеннолетних правонарушителей: Автореф. дисс. – Л., 1981.<br />

106. Ллойд Демоз. Психоистория. - Ростов-на-Дону, 2000.<br />

107. Лох В. Педагогика мужества.// В кн.: Т.Ф. Яркина "Человек как объект<br />

социальной педагогики", 1996<br />

108. Лаустер П. Методы коррекции социального поведения подростков //<br />

Теория и практика соц. работы, том второй – М.: Тула, 1993.<br />

109. Люблинский П.И. Борьба с преступностью в детском и юношеском<br />

возрасте. – М.: Наркомюст, 1929.<br />

110. Лютова Е.К., Монина Г.Б. Треннинг эффективного взаимодействия с<br />

детьми. Комплексная программа. – СПб: "Речь", - 2000.<br />

111. Маградзе Н.Г. Природа установки антиобщественного поведения<br />

подростков: Автореф. кан. дисс. – Тбилиси, 1979.<br />

112. Маслоу А. Самоактуализация // Психология личности. Тексты. – М., изд-<br />

во Моск. ун-та, 1982.<br />

113. Материалы республиканской научно-практической конференции<br />

тифлопедагогов и незрячих учителей Рос. Федерации: - М., "Общество<br />

слепых", 1995.<br />

114. Международная федерация соц. работы 348-380: Междунард. орган.<br />

и Всемирная Ассамблея 92. - 1992<br />

115. Мир детей: краткие сведения УБО ООН, ж. "Беженцы", том первый,<br />

№122, 2001.<br />

116. Молодежь в меняющемся обществе. Региональный мониторинговый<br />

доклад, №7. Краткое изложение. Флоренция: ЮНИСЕФ, 2000.<br />

117. Мудрик А.В. Введение в социальную педагогику: Учебное пособие, часть<br />

первая – Пенза, "Полиграфист": 1994.


118. Мудрик А.В. Социальная педагогическая виктимология. Программа курса,<br />

раздел III,1999..<br />

119. Мудрик А.В. Социальная психология – М.: "Академа", 1999.<br />

120. Мустаева Ф.А. Основы социальной педагогики. Учебное пособие для<br />

студентов пед. институтов. – М.: "Академический проект", 2001.<br />

121. Наргизашвили А. Всеобщая декларация прав человека: Книга для учителей<br />

XI. –Тбилиси: "Интелекти", 1001.<br />

122. Нанда На Чампасак. Помогая пострадавшим детям: Канадская программа,<br />

которая успешно помогает пострадавшим детям-беженцам. // Беженцы, том<br />

первый. - 2001. - №122,<br />

123. Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Ликург: Хрестоматия по истории<br />

зарубежной педагогики - М.: Просвещение, 1981, том первый.<br />

124. Никандров Н.Д. Воспитание ценностей: русский вариант. - М.: 1996.<br />

125. Обучение социальной работе в России. Программы и технологии, часть<br />

первая, "Педагогика социальной работы", под ред. Бочкарева В.Г., Филонова Н.<br />

– М.: АПН, 1997.<br />

126. Опалихин В.М. Развитие самоуправления в школе:Актуальные проблемы. -<br />

М.: "Знание", 1987.<br />

127. Особенности психологии личности педагогически запущенных учащихся.<br />

– Воронеж: ВгГ, П.И., 1982.<br />

128. Положение детей в мире, 2002. Лидерство. – Женева: ЮНИСЕФ. - 2002<br />

129. Практическая психология образования. Учебник для студентов ВУЗов/ Под<br />

ред. И.В. Дубровиной, изд. 2 – Москва: "Творческий центр", 1998г.<br />

130. Психологическая служба школы: Учебное пособие для студентов. - М.:<br />

МПА, 1995.<br />

131. Раттѐр М. Помощь трудным детям - М., "Прогресс", 1987.<br />

132. Райс Филип. Психолония подросткового и юношеского возраста. - Санкт-<br />

Петербург: Питер, 2000 .<br />

133. Реан А.А. Коломинский Я.Д. Социальная педагогическая психология – Санкт-<br />

Петербург, Питер, 1999.<br />

134. Рожков М.И., Ковальчук М.А., Кузнецова И.В. Воспитание трудного<br />

ребенка – дети с девиативным поведением. – М: Владос, 2001, 240л.


135. Руководство пооказанию комплексной помощи беспризорным<br />

несовершенолетним. – СПБ, 2008. – 146с.<br />

136. Рысь Ю.И., Степанов В.Е., Ступницкий В.П. Психология и педагогика.<br />

Учебное пособие для высшей школы. – Екатеринбург: "Деловая книга", 1999.<br />

137. Сизикова В.В. Педагогические условия развития позитивного "образа я<br />

"подростка". Диссер. канд. пед. наук. – Оренбург, 1999.<br />

138. Скрипкин А.П. Мораль, сознание и поведение. – М.: 1986,.<br />

139. Слоневский Ю.А. Проблема подготовки практиков для служб<br />

психологической помощи и поддержки подростков и юношества.:Теория и<br />

практика соц. работы, второй том, - М., Тула, 1993.<br />

140. Солдатова Г.У., Шайгерова Л.А., Шарова О.Д. Жить в мире с собой и<br />

другими. Тренинг толерантности для подростков. – Москва: "Генезис", 2000.<br />

141. Смид Р. Групповая работа с детьми и подростками. – М.: Генезис 1999<br />

142. Снайдер Д. Для подростков или как найти свое место в жизни // Практическая<br />

психология. – М.: 1997.<br />

143. Солдатова Г.У., Шайгерова Л.А., Шарова О.Д. Жить в мире с собой и<br />

другими. Тренинг толерантности для подростков. – Москва: "Генезис", 2000.<br />

144. Социальная профилактика отклоняющегося поведения<br />

несовершеннолетних как комплекс сохранно-защитных мер. – М., 2002.<br />

145. Социальный мониторинг, 2002 год.- Италия-Флоренция, 2002.<br />

146. Селиванов В.И. Психология волевой активности. – Рязань, 1974.<br />

147. Татаринкова Л.Г. Гуманная школа – путь формирования здорового образа<br />

жизни ребенка, учителя. – М., 1994.<br />

148. Теория социальной работы на пути к самоопределению,<br />

образованию и практике: книга для социального работника и социального<br />

педагога - М.: РАО, 1994.<br />

149. Теория и практика социальной работы: том первый. Отечественный и<br />

зарубежный опыт. – Москва-Тула, 1993.<br />

150. Трудный подросток: причины и следствия/ Под ред. В.А. Матенко. -<br />

Киев, 1985.<br />

151. Факты в защиту жизни. - Нью-Йорк, ЮНИСЕФ, 1994.<br />

152. Ферихем А., Хейвен П. Личность и социальное поведение. – Санкт-<br />

Петербург: "Питер", 2001г.


153. Фельдштейн Д.И. Психологические основы общественно-полезной<br />

деятельности подростков. – М.: Педагогика, 1982г.<br />

154. Фопель К. Как научить детей сотрудничать?: Сборник психологических игр и<br />

упражнений в 4-х частях. – М.: Генезис, 1999.<br />

155. Франко А.Г. История педагогики и образования/ Под ред. А.И. Пискунова –<br />

Москва: Творческий центр, 2001.<br />

156. Хеландер и Нельсон. Обучение инвалидов в общине. – Женева: ВОЗ, 1979г.<br />

157. Ходаков А.И. Социальная педагогогика: Программа курса//в сб. "Обучение<br />

соц. работы в России. Программы и технологии", часть вторая. "Педагогика соц.<br />

работы". - М.: АПН, 1997.<br />

158. Яркина Т.Ф. Гуманизм как теоретико-методологическая основа социальной<br />

педагогики. – М., РАО, 1997.<br />

159. Яркина Т.Ф., Звонарева Л.В. Биогенетические основы жизнедеятельности<br />

человека//Социально-педагогический колледж. Учебное пособие по подготовке<br />

соц. педагогов села, книга первая. - М.: "Социнновация", 1995.<br />

160. Яркина Т.Ф. Человек как объект социальной педагогики и социальной<br />

работы: теоретико-методологический аспект. - М.: 1996.<br />

161. Apteker, L. "Are Colombian Street Children Neglected? The Contributions of<br />

Ethnographic and Ethnohistorical Approaches to the Study of Children,"<br />

Anthropology and Education Quarterly, - 1991. -V22 (4) pp. 326-349.<br />

162. Apteker, L. "Characteristics of the Street Children of Columbia," Child<br />

Abuse and Neglect, -1989a. -V13 (3) pp. 427-437.<br />

163. Apteker, L. "How Ethnic Differences within a Culture Influence Child<br />

Rearing: The Case of the Colombian Street Children," Journal of Comparative Family<br />

Studies, - 1990. -V21 (41) pp. 67-79.<br />

164. Apteker, L. "The Psychology of Colombian Street Children," International<br />

Journal of Health Services, - 1989b. - V19 (2) pp. 295-310.<br />

165. Apteker, L. "The Street Children of Columbia: How Families Define the<br />

Nature of Childhood," International Journal of Sociology of the Family, - 1988. - V18<br />

(2) pp. 283-295.<br />

166. Barrish, H.H. Saundesr M. Wolf M.M. Good behavior game: Effects of<br />

individual contigencies for group conseguences on disruptive behavior in a classrom<br />

// Journal of Applied behavior analisis, 1969.


167. Bear G.G. ,,School Discipline in United States: Prevention, Correction and<br />

long-term Social development // journal school Psychology Review - 1948<br />

168. Bronfenbrenner V. Who cares America’s children? // N.Y. Times Educational<br />

Supplement 1977. - December 16<br />

169. Connolly, M. "Adrift in the City: A Comparative Study of Street Children in<br />

Bogota, Colombia, and Guatemala City," Child and Youth Services, - 1990. -V14 (1)<br />

pp. 129-149.<br />

170. Cortes, L. M. Colombian Themes: The Metamorphosis of the Street<br />

Children," Editextos, Bogota. - 1969<br />

171. Felsman, K. "Street Urchins of Cali: On Risk, Resiliency, and A<strong>da</strong>ptation in<br />

Childhood," unpublished doctoral dissertation, Harvard University, Cambridge.-<br />

1981a.<br />

172. Felsman, K. "Street Urchins of Columbia," Natural History, -1981b. - V90<br />

(April) pp. 41-48<br />

173. Gresham F. M. Elliott S.N. Assessment and classification of childrens social<br />

skills: A review of methods and issued. Shcool Psychology Review. 1984.<br />

174. Gunther, H. "Interviewing Street Children in a Brazilian City," Journal of<br />

Social Psychology, - 1992. -V132 (3) pp. 359-367.<br />

175. Harlow N. Harlow M. learning to love - (Amer. scientist 1966.)<br />

176. Harris D. Children’s drawing as measures of intellectual maturity N.Y. -<br />

1962<br />

177. Lusk, M. et al. "Street Children of Juarez: a field study," International Social<br />

Work, - 1989. -V32 (3) pp. 289-302.<br />

178. Lusk, M. "Street Children of Rio de Janeiro," International Social Work, -<br />

1992. -V35 (3) pp. 293-305.<br />

179. Lusk, M. "Street Children Programs in Latin America," Journal of Sociology<br />

and Social Welfare, - 1989. -V16 (1) pp. 55-77.<br />

180. Peer relationships and Social skills in childhood. Rubin K.H. Ross H.S. N.Y.<br />

Berlin 1987<br />

181. Peralta, F. "Children of the Streets of Mexico," Children and Youth Services<br />

Review, - 1992. -V14, (3) pp. 347-362.<br />

182. Raffaelli, M. "The Family Situation of Street Youth in Latin America: A<br />

Cross-national Review," International Social Work, - 1997. -V40 (1), pp. 89.


183. Raffaelli, M. et. al. "HIV-Related Knowledge and Risk Behaviors of Street<br />

Youth in Belo Horizonte, Brazil," AIDS Education and Prevention, - 1995. -V7 (4)<br />

pp. 287-297.<br />

184. Raffaelli, M. et. al. "Sexual Practices and Attitudes of Street Youth in Belo<br />

Horizonte, Brazil," Social Science Medicine, - 1993. -V37 (5) pp. 661-670.<br />

185. Rizzini, I. and Lusk, M. W. "Children in the Streets: Latin America's Lost<br />

Generation," Children and Youth Services Review, - 1995. -V.17 (3) pp. 391-400.<br />

დ ა ნ ა რ თ ი<br />

კ ი თ ხ ვ ა რ ე ბ ი ს ნ ი მ უ შ ე ბ ი<br />

კითხვები ბავშვებთან:<br />

1. უვლიათ თუ არა მანამდე ჩვეულებრივ სკოლაში? –––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

2. თუ უვლიათ სკოლაში, რა მიზეზით მიატოვეს? –––––––––––––––––––––––––<br />

––––––


3. რა უშლით ხელს სკოლაში სიარულში? (ეკონომიკური გაჭირვება, ოჯახური<br />

პრობლემები თუ სწავლისადმი უარყოფითი დამოკიდებულება?).–––––––––<br />

––––––<br />

4. რა საგნები მოსწონთ? რატომ? –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

5. ესმით თუ არა განათლების მიღების აუცილებლობა?–––––––––––––––––––––<br />

–––––<br />

6. რა პროფესია მიაჩნიათ პერსპექტიულად? –––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

7. ესმით თუ არა პროფესიის მიღების აუცილებლობა? ––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

8. რამდენად თავისუფალნი არიან თავიანთ არჩევანში? (პროფესიის არჩევის<br />

თვალსაზრისით) ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

9. სწავლების როგორი ფორმები მოსწონთ – სტაციონარული (ინტერნატებში<br />

ცხოვრებით) თუ – გაკვეთილებზე პერიოდული დასწრებით? –––––––––––––<br />

–––––<br />

10. როგორი განათლება ურჩევნიათ – საბაზისო (საშუალო სკოლა) თუ<br />

პროფესიული (ხელობის დაუფლება)? –––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––––––––––<br />

11. სმენიათ თუ არა იმ სოციალური სამსახურების შესახებ (როგორც<br />

სამთავრობო, ასევე არასამთავრობო), რომლებიც ქ.ბ– განათლების<br />

საკითხებზე მუშაობენ?–––––<br />

12. რა იციან იმ ქვეყნის შესახებ, რომელშიც ცხოვრობენ? ––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

13. ადვილად ითვისებენ თუ არა საგნებს? ––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––<br />

14. რა არის მათთვის ინფორმაციის მიღების ძირითადი წყარო? (ოჯახი,<br />

ამხანაგები,<br />

მას–მედია –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

15. რა იციან ტექნიკის თანამედროვე მიღწევების შესახებ (მაგალითად,<br />

კომპიუტერზე)? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––<br />

16. რას შეცვლიდნენ ქუჩის ბავშვების განათლების უკვე არსებულ სისტემაში? –<br />

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––––––<br />

კითხვები (სოციალურ) პედაგოგებთან:<br />

1. რა პრობლემები ჩნდება ქუჩის ბავშვებთან ურთიერთობის დროს მათი<br />

სწავლების პროცესში?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––


2. რა არის ამ პრობლემების წარმოშობის მიზეზი:<br />

� ბავშვთა ფსიქოლოგიური არამდგრადობა;–––––––––––––––––––<br />

� უნდობლობა პედაგოგთა მიმართ;–––––––––––––––––––––––––––<br />

� უნდობლობა განათლების მიმართ;––––––––––––––––––––––––––<br />

� ბავშვთა განვითარების სხვადასხვა დონე;––––––––––––––––––––<br />

� არასაკმარისად დამუშავებული მეთოდიკა და სპეციალური<br />

ლიტერატურის (მაგალითად, სახელმძღვანელოების) ნაკლებობა.––––<br />

–––––<br />

3. რა პრობლემები ჩნდება მშობლებთან ურთიერთობის დროს? –––––––––––––<br />

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––<br />

4. ქ.ბ–ს მშობლები ეხმარებიან თუ ხელს უშლიან პედაგოგებს ბავშვთა<br />

განათლების საქმეში? –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––––––––<br />

5. რა კატეგორიის მშობლებთან ძნელდება საერთო ენის გამონახვა? –––––––––<br />

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––<br />

6. რა საკითხებთან დაკავშირებით თანამშრომლობს (ან არ თანამშრომლობს)<br />

მშობელი პედაგოგებთან? –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

7. რა კატეგორიის მშობლებთან არის შედარებით ადვილი საერთო ენის<br />

გამონახვა?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––––––––––––<br />

8. არის თუ არა საჭირო, მათი აზრით, სპეციალური სახელმძღვანელოების<br />

შექმნა ქუჩის ბავშვების განათლებისათვის?–––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––––––––<br />

9. რა ძირითადი ნიშნით უნდა განსხვავდებოდეს ასეთი სპეციალური<br />

სახელმძღვანელოები? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

10. ასაკობრივ ნიშნის გარდა საჭიროდ მიაჩნიათ თუ არა სხვადასხვანაირი<br />

დიფერენცირების მიხედვით სწავლება (სახელმძღვანელოები და სწავლის<br />

მეთოდიკა)? –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

11. რამდენად ზემოქმედებს ბავშვთა ფსიქოლოგიაზე სწავლის პროცესი და<br />

შედეგი? იცვლება თუ არა მათი ფსიქო–სოციალური იერსახე; იკვეთება თუ<br />

არა განათლების საშუალებით ცხოვრებისეული უნარჩვევების<br />

გამომუშავების ტენდენცია?––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––––––––––<br />

12. საჭიროდ მიაჩნიათ თუ არა, ტრენინგების ჩატარება ქუჩის ბავშვების<br />

სწავლებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე?––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––


13. რა საკითხები მიაჩნიათ ყველაზე დაუმუშავებლად ქუჩის ბავშვების<br />

სწავლებასთან მიმართებაში?––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––<br />

კითხვები რეპეტიტორებთან (ხელოსნებთან):<br />

1. რამდენად გულმოდგინედ სწავლობენ ბავშვები ხელობას?–––––––––––––<br />

–––––<br />

2. ესმით თუ არა პროფესიის მიღების აუცილებლობა? რამდენად<br />

თავისუფალნი არიან თავიანთ არჩევანში?––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––––––––––<br />

3. ეხმარება (ან ხელს უშლის) თუ არა აქ.ბ–ს ხელობის დაუფლებაში ქუჩის<br />

ცხოვრების გამოცდილება?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––<br />

4. რამდენად ზემოქმედებს ბავშვთა ფსიქოლოგიაზე ხელობის სწავლის<br />

პროცესი და შედეგი? იცვლება თუ არა მათი ფსიქო–სოციალური<br />

იერსახე; იკვეთება თუ არა პროფესიის დაუფლების საშუალებით<br />

ცხოვრებისეული უნარჩვევების გამომუშავების ტენდენცია?–––––––––––<br />

–––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

კითხვები მშობლებთან:<br />

1. აქვთ თუ არა განათლება და თუ აქვთ, – როგორი? ––––––––––––––––––––<br />

–––––<br />

2. ესმით თუ არა განათლების მნიშვნელობა თავიანთი ბავშვებისათვის? ––<br />

––––––<br />

3. როგორ ხედავენ თავიანთი შვილების მომავალს? –––––––––––––––––––––<br />

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––<br />

4. რამდენად პერსპექტიულად აღიქვამენ განათლების მიღებას?––––––––––<br />

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––<br />

5. რაში ხედავენ პრობლემებს მათი ბავშვების განათლების<br />

თვალსაზრისით?––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

–––––––––––––––––––––––––<br />

6. სმენიათ თუ არა იმ სოციალური სამსახურების შესახებ (როგორც<br />

სამთავრობო, ასევე არასამთავრობო), რომლებიც ქ.ბ– განათლების<br />

საკითხებზე მუშაობენ?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––<br />

––––––––––––––––––––––––––––<br />

7. საჭიროდ მიაჩნიათ თუ არა, ახსნა განმარტებითი საუბრების ჩატარება<br />

ბავშვებთან დაკავშირებულ საკითხებზე?–––––––––––––––––––––––––––––––


პასუხები კითხვარებზე<br />

კითხვები ბავშვებთან ყველაზე გავრცელებული პასუხები<br />

უვლიათ თუ არა მანამდე ჩვეულებრივ დადიოდნენ საჯარო სკოლაში<br />

სკოლაში?<br />

თუ უვლიათ სკოლაში, რა მიზეზით არ ჰქონდათ სახელმძღვანელოები და<br />

მიატოვეს?<br />

ტანსაცმელი<br />

რა უშლით ხელს სკოლაში სიარულში? პერიოდულად უხდებათ შრომა ოჯახის<br />

დასახმარებლად<br />

რა საგნები მოსწონთ? რატომ? მათემატიკა, უცხო ენა, ისტორია,<br />

ქართული ლიტერატურა<br />

ესმით თუ არა განათლების მიღების ესმით განათლების მნიშვნელობა<br />

აუცილებლობა<br />

რა პროფესია მიაჩნიათ<br />

იურისტი, ეკონომისტი<br />

პერსპექტიულად?<br />

ესმით თუ არა პროფესიის მიღების აუცილებლად მიიჩნევენ პროფესიის<br />

აუცილებლობა?<br />

დაუფლებას<br />

რამდენად თავისუფალნი არიან სრულიად თავისუფალნი არიან<br />

არჩევანში? (პროფესიის არჩევის მხოლოდ იმ პროფესიათა არჩევანში,<br />

თვალსაზრისით)?<br />

რომლის ათვისების საშუალებასაც<br />

ცენტრი აძლევთ. ეკონომიკური<br />

გაჭირვების გამო არ შეუძლიათ<br />

თავიანთი არჩევანი სხვა, სასურველ<br />

პროფესიაზე შეაჩერონ<br />

სწავლების როგორი ფორმები მოსწონთ<br />

– სტაციონარული (ინტერნატებში<br />

ცხოვრებით) თუ – გაკვეთილებზე<br />

პერიოდული დასწრებით?<br />

როგორი განათლება ურჩევნიათ –<br />

საბაზისო (საშუალო სკოლა) თუ<br />

პროფესიული (ხელობის დაუფლება)?<br />

სმენიათ თუ არა იმ სოციალური<br />

სამსახურების შესახებ, რომლებიც<br />

ქუჩის ბავშვების განათლების<br />

საკითხებზე მუშაობენ?<br />

რა იციან იმ ქვეყნის შესახებ, რომელშიც<br />

ცხოვრობენ?<br />

გაკვეთილებზე პერიოდული<br />

დასწრებით<br />

პროფესიული (ხელობის დაუფლება)<br />

სმენიათ მხოლოდ იმ სოციალური<br />

სამსახურების შესახებ, რომლებთანაც<br />

უწევთ ურთიერთობა<br />

ცენტრებში სწავლის შემდეგ ბევრი რამ<br />

გაიგეს საქართველოს შესახებ<br />

ადვილად ითვისებენ თუ არა საგნებს? საშუალოდ<br />

რა არის მათთვის ინფორმაციის ინფორმაციის მიღების ძირითადი<br />

მიღების ძირითადი წყარო?<br />

წყაროა სსც და ამხანაგები<br />

რა იციან ტექნიკის თანამედროვე აქვთ მწირი ცოდნა ტექნიკის


მიღწევების შესახებ (მაგალითად,<br />

კომპიუტერზე)?<br />

რას შეცვლიდნენ ქუჩის ბავშვების<br />

განათლების უკვე არსებულ სისტემაში?<br />

თანამედროვე მიღწევების შესახებ.<br />

კომპიუტერზე მუშაობა ისწავლეს<br />

მხოლოდ სსც–ში<br />

ბავშვების სწავლება მიმდინარეობდეს<br />

განვითარების დონისა და არა ასაკის<br />

მიხედვით<br />

კითხვები (სოციალურ) პედაგოგებთან ყველაზე გავრცელებული პასუხები<br />

რა პრობლემები ჩნდება ქუჩის<br />

ბავშვებთან ურთიერთობის დროს<br />

მათი სწავლების პროცესში?<br />

რა არის ამ პრობლემების წარმოშობის<br />

მიზეზი<br />

რა პრობლემები ჩნდება მშობლებთან<br />

ურთიერთობის დროს?<br />

მშობლები ეხმარებიან თუ ხელს<br />

უშლიან პედაგოგებს ბავშვთა<br />

განათლების საქმეში?<br />

რა კატეგორიის მშობლებთან<br />

ძნელდება საერთო ენის გამონახვა?<br />

რა საკითხებთან დაკავშირებით<br />

თანამშრომლობს (ან არ<br />

თანამშრომლობს) მშობელი<br />

პედაგოგებთან?<br />

რა კატეგორიის მშობლებთან არის<br />

შედარებით ადვილი საერთო ენის<br />

გამონახვა?<br />

არის თუ არა საჭირო სპეციალური<br />

სახელმძღვანელოების შექმნა ქუჩის<br />

ბავშვების განათლებისათვის?<br />

რა ძირითადი ნიშნით უნდა<br />

განსხვავდებოდეს ასეთი სპეციალური<br />

სახელმძღვანელოები?<br />

სწავლის დაბალი მოტივაცია;<br />

გონებაგაფანტულობა<br />

არასაკმარისად დამუშავებული<br />

მეთოდიკა და სპეციალური<br />

ლიტერატურის (მაგალითად,<br />

სახელმძღვანელოების) ნაკლებობა;<br />

ბავშვთა განვითარების სხვადასხვა დონე<br />

მშობელთა ერთი ნაწილი მხოლოდ მაშინ<br />

თანამშრომლობს პედაგოგებთან როცა<br />

რაიმე მატერიალურ გამორჩენას ელის<br />

არ (ან ვერ) ეხმარებიან, მაგრამ არც ხელს<br />

უშლიან<br />

ალკოჰოლისტებთან და<br />

გონებაშეზღუდულ მშობლებთან<br />

ძირითადად თანამშრომლობს მაშინ,<br />

როცა საკითხი ბავშვის დისციპლინას<br />

ეხება. უშუალოდ სწავლების პროცესში<br />

არ ერევა.<br />

დასაქმებულ და მეტ–ნაკლებად<br />

განათლებულ მშობლებთან<br />

საჭიროა ინკლუზიური განათლების<br />

შესატყვისი სახელმძღვანელოები<br />

სპეციალურად ქუჩის ბავშვებისათვის<br />

სახელმძღვანელოებში მიწოდებული<br />

მასალა უნდა იყოს მარტივი ენით<br />

დაწერილი და უხვად<br />

ილუსტრირებული, რათა განათლებაში<br />

წარმოქმნილი ხარვეზები ვიზუალური<br />

ინფორმაციითაც შეივსოს.<br />

ასაკობრივ ნიშნის გარდა საჭიროდ საჭიროა სწავლების პროცესში


მიაჩნიათ თუ არა სხვადასხვანაირი<br />

დიფერენცირების მიხედვით სწავლება<br />

(სახელმძღვანელოები და სწავლის<br />

მეთოდიკა)?<br />

რამდენად ზემოქმედებს ბავშვთა<br />

ფსიქოლოგიაზე სწავლის პროცესი და<br />

შედეგი? იცვლება თუ არა მათი ფსიქო–<br />

სოციალური იერსახე; იკვეთება თუ<br />

არა განათლების საშუალებით<br />

ცხოვრებისეული უნარ–ჩვევების<br />

გამომუშავების ტენდენცია?<br />

საჭიროდ მიაჩნიათ თუ არა,<br />

ტრენინგების ჩატარება ქუჩის<br />

ბავშვების სწავლებასთან<br />

დაკავშირებულ საკითხებზე?<br />

რა საკითხები მიაჩნიათ ყველაზე<br />

დაუმუშავებლად ქუჩის ბავშვების<br />

სწავლებასთან მიმართებაში?<br />

კითხვები ხელობის მასწავლებლებთან<br />

(რეპეტიტორებთან)<br />

რამდენად გულმოდგინედ სწავლობენ<br />

ბავშვები ხელობაs?<br />

ესმით თუ არა პროფესიის მიღების<br />

აუცილებლობა?<br />

რამდენად თავისუფალნი არიან<br />

თავიანთ არჩევანში (ხელობის)?<br />

ეხმარება (ან ხელს უშლის) თუ არა მათ<br />

ხელობის დაუფლებაში ქუჩის<br />

ცხოვრების გამოცდილება?<br />

რამდენად ზემოქმედებს ბავშვთა<br />

ფსიქოლოგიაზე ხელობის სწავლის<br />

პროცესი და შედეგი? იცვლება თუ არა<br />

მათი ფსიქო–სოციალური იერსახე;<br />

იკვეთება თუ არა პროფესიის<br />

დაუფლების საშუალებით<br />

ცხოვრებისეული უნარ–ჩვევების<br />

გათვალისწინებული იყოს ქუჩის<br />

ბავშვების განვითარების სხვადასხვა<br />

დონეს<br />

სწავლის პროცესი ბავშვებს დიდად არ<br />

მოსწონთ, რადგან ეს მათგან გარკვეულ<br />

ძალისხმევას მოითხოვს, თუმცა<br />

მიღწეული შედეგები დადებით<br />

ფსიქოლოგიურ ზემოქმედებას ახდენს<br />

მათზე. ცოდნის შეძენა, განათლება<br />

ეხმარება ბავშვებს ცხოვრებისეული<br />

უნარ–ჩვევების გამომუშავებაში<br />

აუცილებელია ტრენინგების ჩატარება<br />

ქუჩის ბავშვების სწავლებასთან<br />

დაკავშირებულ საკითხებზე<br />

შესამუშავებელია სწავლების მეთოდიკა<br />

და სპეციალური სახელმძღვანელოები<br />

ყველაზე გავრცელებული პასუხები<br />

ცდილობენ დაეუფლონ ხელობას<br />

თავიანთი შესაძლებლობების<br />

ფარგლებში<br />

ხელობას ეუფლებიან უფროსი ასაკის<br />

ბავშვები და, შესაბამისად, მათ ესმით<br />

ხელობის დაუფლების აუცილებლობა<br />

სსც–ს მიერ შეთავაზებული ხელობების<br />

არჩევანში თავისუფლები არიან<br />

ის ბავშვები, რომლების შრომით<br />

ირჩენდნენ თავს, უფრო<br />

მობილიზებული არიან, რადგან<br />

გამოცდილი მძიმე შრომა მათთვის<br />

სტიმულია ახალი ცხოვრების<br />

დასაწყებად.<br />

ხელობის სწავლის პროცესი ბავშვებზე<br />

დადებით ფსიქოლოგიურ<br />

ზემოქმედებას ახდენს. მათ უჩნდებათ<br />

პასუხისმგებლობის გრძნობა, მომავლის<br />

იმედი.


გამომუშავების ტენდენცია?<br />

კითხვები მშობლებთან ყველაზე გავრცელებული პასუხები<br />

არასრული საშუალო<br />

აქვთ თუ არა განათლება და თუ აქვთ,<br />

– როგორი<br />

ესმით თუ არა განათლების<br />

ესმით<br />

მნიშვნელობა თავიანთი<br />

ბავშვებისათვის?<br />

როგორ ხედავენ თავიანთი შვილების დიდი იმედი არ აქვთ<br />

მომავალს?<br />

რამდენად პერსპექტიულად აღიქვამენ მათი აზრით, განათლების მიუხედავად,<br />

განათლების მიღებას<br />

პრობლემა სამსახურის შოვნაა<br />

რაში ხედავენ პრობლემებს მათი მთავარი პრობლემა ეკონომიკური<br />

ბავშვების განათლების<br />

ხელმოკლეობაა, რის გამოც უჭირთ<br />

თვალსაზრისით?<br />

სახელმძღვანელოებისა და სხვა<br />

სასწავლო ნივთების შეძენა<br />

სმენიათ თუ არა იმ სოციალური სმენიათ მხოლოდ იმ სოციალური<br />

სამსახურების შესახებ (როგორც სამსახურების შესახებ, რომლებთანაც<br />

სამთავრობო, ასევე არასამთავრობო), უწევთ ურთიერთობა<br />

რომლებიც ქუჩის ბავშვების<br />

განათლების საკითხებზე მუშაობენ<br />

საჭიროდ მიაჩნიათ თუ არა, ახსნა საჭიროდ მიაჩნიათ<br />

განმარტებითი საუბრების ჩატარება<br />

ბავშვებთან დაკავშირებულ<br />

საკითხებზე?<br />

ტ ე ს ტ ე ბ ი ს ნ ი მ უ შ ე ბ ი ს ა წ ყ ი ს ი ე ტ ა პ ი ს ა თ ვ ი ს<br />

testi #1 (6-11 წწ asakobrivi jgufisTvis)<br />

1. vin <strong>da</strong>wera poema “vefxistyaosani”?<br />

a) ilia WavWavaZem;<br />

b) akaki wereTelma;<br />

g) SoTa rusTavelma.<br />

2. vin Seqmna saxelmZRvanelo “de<strong>da</strong>ena”?<br />

a) rafiel erisTavma;<br />

b) iakob gogebaSvilma;<br />

g) niko nikolaZem.


3. vin <strong>da</strong>wera moTxroba “Svlis nukris naambobi”?<br />

a) akaki wereTelma;<br />

b) vaJa-fSavelam;<br />

g) ilia WavWavaZem.<br />

4. ramdeni weliwadia saukuneSi?<br />

a) 50 weli;<br />

b) 80 weli;<br />

g) 100 weli.<br />

5. romeli mefis mefobis periods ewo<strong>da</strong> “saqarTvelos istoriis oqros<br />

xana”?<br />

a) farnavazis;<br />

b) vaxtang gorgaslis;<br />

g) Tamaris.<br />

6. rogori forma aqvs de<strong>da</strong>miwas?<br />

a) kvadratis;<br />

b) burTis;<br />

g) samkuTxedis.<br />

7. Tbilisi mdebareobs mdinare:<br />

a) rionze;<br />

b) mtkvarze;<br />

g) alazanze.<br />

8. ra ewodeba de<strong>da</strong>miwis im kuTxes, sa<strong>da</strong>c saqarTvelo mdebareobs?<br />

a) cimbiri;<br />

b) kavkasia;<br />

g) Sua azia.<br />

9. Sinauri cxovelia:<br />

a) ZaRli;<br />

b) spilo;<br />

g) lomi.<br />

10. smenis organoa:


a) Zvali;<br />

b) yuri;<br />

g) kani.<br />

testi # 2 (12-17 asakobrivi jgufisTvis)<br />

1. romeli nawarmoebis gmirebi arian avTandili, tarieli, TinaTini <strong>da</strong><br />

nestan-<strong>da</strong>rejani?<br />

a) moTxroba “baSi-aCukisa”;<br />

b) moTxroba ”oTaraanT qvrivis”;<br />

g) poema “vefxistyaosnis”.<br />

2. ras gvaswavlis poema “vefxistyaosani”?<br />

a) saqarTvelos geografias;<br />

b) megobrobas, siyvaruls, Tav<strong>da</strong>debas;<br />

g) dedis pativiscemas.<br />

3. vin <strong>da</strong>wera leqsi “merani”?<br />

a) ilia WavWavaZem;<br />

b) nikoloz baraTaSvilma;<br />

g) <strong>da</strong>viT guramiSvilma.<br />

4. ras gvaswavlis leqsi “merani”?<br />

a) samSoblos siyvaruls;<br />

b) megobrobas;<br />

g) bedisadmi <strong>da</strong>umorCileblobas.<br />

5. ra metsaxeliT aris cnobili saqarTvelos istoriaSi mefe <strong>da</strong>viT IV?<br />

a) Tav<strong>da</strong>debuli;


) aRmaSenebeli;<br />

g) brwyinvale.<br />

6. romeli qveynis mmarTveli iyo ioseb stalini?<br />

a) ruseTis;<br />

b) ukrainis;<br />

g) sabWoTa kavSiris.<br />

7. ra ewodeba im organizacias, romelSic msoflios erebi arian<br />

gaerTianebuli TanamSromlobis mizniT?<br />

a) evropis sabWo;<br />

b) britaneTis samefo;<br />

g) gaerTianebuli erebis organizacia (gaero).<br />

8. romeli qveynis mxe<strong>da</strong>rTmTavari iyo napoleon bonaparte?<br />

a) italiis;<br />

b) safrangeTis;<br />

g) ruseTis.<br />

9. saqarTvelos mosazRvre qveynebia:<br />

a) azerbaijani, TurqeTi, ruseTi, somxeTi;<br />

b) saberZneTi, israeli, ukraina, mol<strong>da</strong>veTi;<br />

g) litva, latvia estoneTi, germania.<br />

10. cxovels, romelic erTdroulad binadrobs wyalSic <strong>da</strong> xmeleTzec,<br />

ewodeba<br />

a) Tevzi;<br />

b) amfibia;<br />

g) frinveli.<br />

c x r i l e b i d a d i a g r a m e b i<br />

cxrilebi


#1<br />

skolis mitovebis mizezi<br />

raodeno<br />

ba<br />

procenti<br />

ekonomikuri gaWirveba 306 68%<br />

ojaxuri problemebi 99 22%<br />

janmrTelobis mdgomareoba (fizikuri<br />

nakli an <strong>da</strong>bali gonebrivi SesaZlebloba)<br />

36 8%<br />

swavlisadmi motivaciis uqonloba 9 2%<br />

#2<br />

bavSvebis <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

ganaTlebisadmi, profesiisadmi<br />

raodenoba procenti<br />

saWirod miiCneven ganaTlebis miRebas 153 34%<br />

ar miiCneven saWirod ganaTlebis<br />

miRebas<br />

27 6%<br />

sakmarisad miiCneven mxolod<br />

elementarul ganaTlebas<br />

36 8%<br />

saWirod miaCneven mxolod profesiul<br />

ganaTlebas<br />

225 50%<br />

ar aqvs pasuxi 2 2%<br />

#3<br />

romeli profesia miaCniaT<br />

perspeqtiulad<br />

raodenoba %<br />

mSenebeli 72 18<br />

manqanebis SemkeTebeli 63 15,75<br />

durgali 54 13,5<br />

<strong>da</strong>laqi-stilisti 45 11,25<br />

sportsmeni 45 11,25<br />

kompiuteris specialisti 36 9<br />

eqimi 27 6,75<br />

zeinkali 18 4,5<br />

ekonomisti 18 4,5<br />

maswavlebeli 18 4,5<br />

iuristi 18 4,5<br />

msaxiobi 9 2,25<br />

sxva 9 2,25<br />

pasuxi ver gasces<br />

#4<br />

18 4,5


omeli sagnebi moswonT raodenoba %<br />

maTematika 72 18<br />

ucxo ena 63 15,75<br />

qarTuli ena <strong>da</strong> literatura 62 15,75<br />

istoria 46 11,5<br />

musika 36 9<br />

geografia 26 6,5<br />

biologia 18 4,5<br />

fizkultura 54 13,5<br />

sxva 18 4,5<br />

pasuxi ver gasces 54 13,5<br />

#5 testis Sedegebi (I asakobrivi jgufi)<br />

6-11 wlis asakobrivi jgufi sawyisi etapi bolo etapi<br />

qulebi % %<br />

0-1 54 0<br />

2-3 31 3<br />

4-5 9 6<br />

6-7 4 15<br />

8-9 2 27<br />

10 0 49<br />

#6 testis Sedegebi (II asakobrivi jgufi)<br />

6-17 wlis asakobrivi jgufi sawyisi etapi bolo etapi<br />

qulebi % %<br />

0-1 57 2<br />

2-3 29 4<br />

4-5 7 23<br />

6-7 4 41<br />

8-9 3 26<br />

10 0 4<br />

#7<br />

ganaTlebis done<br />

zoga<strong>da</strong>d<br />

sawyisi<br />

bolo<br />

etapi<br />

etapi<br />

raodenoba % raodenoba %<br />

ar icis wera-kiTxva 354 88,5 14 7<br />

icis wera-kiTxva <strong>da</strong><br />

angariSi<br />

46 11,5 386 93


araferi icis<br />

saqarTvelos Sesaxeb<br />

icis mcire ram<br />

saqarTvelos istorii<strong>da</strong>n<br />

icis saqarTvelos<br />

saxelmwifo simbolika<br />

(himni, droSa, Rerbi)<br />

bevri ram icis zoga<strong>da</strong>d<br />

saqarTvelos Sesaxeb<br />

araferi smenia teqnikis<br />

Tanamedrove miRwevebze<br />

SeuZlia mobiluris<br />

gamoyeneba<br />

icis kontinentebis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

smenia kompiuteris<br />

Sesaxeb<br />

SeuZlia rukaze<br />

geografiuli punqtebis<br />

moZebna.<br />

SeuZlia kompiuterTan<br />

muSaoba<br />

erkveva ucxouri<br />

manqanebis saxeobebSi<br />

#8<br />

mSoblis<br />

pozicia<br />

Svilis<br />

ganaTlebis<br />

mimarT<br />

sawyisi<br />

etapi<br />

ar miiCnevs<br />

ganaTlebis<br />

miRebas<br />

saWirod<br />

aRiarebs<br />

ganaTlebis<br />

mniSvnelobas<br />

62 15,5 11 2,75<br />

174 43,5 288 72<br />

108 27 366 91,5<br />

72 18 198 49,5<br />

349 87,25 104 26<br />

14 3,5 136 34<br />

22 5,5 228 57<br />

46 11,5 310 77,5<br />

12 3 292 73<br />

0 0 162 40,5<br />

41 10,25 229 57,25<br />

upiratesoba<br />

aniWebs<br />

xelobis flobas<br />

ar ainteresebs<br />

sakuTari<br />

Svilis<br />

keTildReoba<br />

15% 49% 27% 9%<br />

bolo etapi 2% 69% 23% 6%

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!