pasaia eusk . - Pasaiako udala

Pasaiako euskararen historia soziala
izan erromatarrekin, eta horri esker iraun zuten bizirik Euskal Herriko biztanleen oihuturak
eta iraun zuen euskarak aldaketa handirik gabe.
“Las escasas trasformaciones en los modos de vida tradicionales hizo que la
lengua de los Romanos (el Latín) no lograse sustituir a la originaria”. 3
Baina ezin esan daiteke ez zuela eragin nabarmenik izan, garai harez gero bizi izan
baita Euskal Herria elebitasun egoeran. Egoera horretan, euskara zen hizkuntza bat,
herri xeheak erabili ohi zuena segur aski, eta erromantzea bestea, agintariek erabili ohi
zutena segur aski.
Baina elebitasun egoera horrek ez zuen euskara galarazi, eta nahiz eta batzuetan euskararen
itzala murriztu, euskara gaur arte bizirik iraun duen hizkuntza zaharrenetakoa
da, arestian aipatu eta ondorengo aipamen honetan berresten den bezala:
“Gauza harrigarri bat euskeran da hizkuntza preromatarra eta prearioa izanik
XX. mende arte bizirik heldu zaigula nahiz eta alderdi guztietatik erromatar
tankerako hizkuntzez edo behintzat indoeuropear hizkuntzez inguraturik
egon. Europako mendebaldean ez da beste kasurik ezagutzen. Kasu bakarra
dugu”. 4
Garai hari dagokionez, bi datu esanguratsu dira kontuan izan beharrekoak euskararen
erabilpenaren ildotik. Lehenengoa honako haua da: 1120. urteko lekukotasun batek
dioen moduan, Oportoko gotzainak kostaldeko bidea erabili zuen Aragoiko erregearen
esetsaldiari ihes egiteko, eta bidaia honetan zera aurkitu zuen:
“hombres feroces de idioma desconocido”. .5
Euskararen erabilerari buruzko beste datu adierazgarri bat Mª Soledad Tenak azaltzen
digu. 1200-1500 bitarteko Donostia, Errenteria eta Hondarribiako gizarte urbanoak
aztertu ditu doktorego tesian, hara zer dioen, besteak beste, lan horretan:
“Estos cargadores son denominados en la documentación cay o puerto, sinónimo
del muelle o embarcadero”. 6
Gastelaniaz idatzitako dokumentu batean portua hitza euskaraz erabili izana oso
esanguratsua da, hitza euskaraz idazteak eguneroko bizitzan horrela esaten zela pentsatzera
baikaramatza.
3 ESTEBAN, M: El País Vasco Atlántico en época romana, San Sebastián, 1991.
4 Euskararen liburu zuria. Ed. Euskaltzaindia, Bilbo 1978. 228. orr.
5 MONREAL HUEGUN, Beatriz: Guipúzcoa en escritores y viajeros. Edit. Caja de ahorros provincial de
Guipúzcoa, 1983. 200. orr.
6 TENA GARCIA, Mª Soledad: La sociedad urbana en la Guipúzcoa costera medieval: San Sebastián, Rentería
y Fuenterrabía (1200-1500). Ed.KUTXA Gizarte eta Kultur Fundazioa, Donostia, 1997. 539. orr.
- 18 -