28.05.2013 Views

Fonti, temi e produzioni vitivinicole dal Medioevo al ... - UBI Banca

Fonti, temi e produzioni vitivinicole dal Medioevo al ... - UBI Banca

Fonti, temi e produzioni vitivinicole dal Medioevo al ... - UBI Banca

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Un’ulteriore specificazione sulla confezione dell’acqua esorcizzata si ha invece<br />

nell’Ordo XL:<br />

«7. Inde benedicit s<strong>al</strong>em et aquam cum cinere mixto et dicit hanc orationem Deus qui (...).<br />

9. Et misceitur s<strong>al</strong>is et cinis faciens ter inde crucem super ipsam aquam.<br />

10. Deinde ponis vinum mixtum cum ipsa aqua benedicta et dicis hanc orationem:<br />

Creator et conservator» 84 .<br />

L’Ordo (<strong>al</strong>quanto prolisso) del pontific<strong>al</strong>e romano-germanico del secolo X85 ,<br />

completa la benedizione degli elementi che compongono l’“acqua gregoriana”<br />

sottolineando il gesto di versare il vino nell’acqua con appropriate formule:<br />

«37. Tunc misceatur s<strong>al</strong> et cinis et faciat episcopus ter inde crucem super aquam et<br />

dicat: Haec commixtio s<strong>al</strong>is et cineris cum aqua benedicta sit sanctificata ad consecrationem huius<br />

aecclesiae et <strong>al</strong>taris, in nomine patris, etc.».<br />

«39. Deinde ponat vinum in ipsa aqua et dicat: Fiat commixtio aquae et vini ad consecrationem<br />

huius aecclesiae et <strong>al</strong>taris, in nomine patris, etc.» 86 .<br />

Il vino come elemento “sacrament<strong>al</strong>e”<br />

Tra le varie definizioni di sacrament<strong>al</strong>i che vengono proposte 87 , la più completa è<br />

quella formulata <strong>d<strong>al</strong></strong> Franz: «I sacrament<strong>al</strong>i sono segni visibili religiosi, istituiti<br />

<strong>d<strong>al</strong></strong>la Chiesa a scopo di culto, a tutela contro gli influssi del demonio, e a incremento<br />

del bene spiritu<strong>al</strong>e e materi<strong>al</strong>e dei fedeli» 88 . A seconda del loro soggetto, i<br />

84<br />

ANDRIEU, Les OR, IV, pp. 341-342. Vedi sopra nota 81. Questa struttura ritu<strong>al</strong>e di benedizione viene<br />

poi ripresa <strong>d<strong>al</strong></strong>l’Ordo romanus ad dedicandam ecclesiam del Pontific<strong>al</strong>e romano-germanico del secolo<br />

X; ediz. Vogel-Elze, I, pp. 82-89 (sez. XXXIII, 9-15).<br />

85 La “prolissità” di quest’Ordo (sez. XL, 1-150) si deve <strong>al</strong> fatto che è stata inserita una serie di benedizioni<br />

delle vesti liturgiche e delle suppellettili per il culto. Cfr. Le Pontific<strong>al</strong> romano-germanique, pp.<br />

124-173 (in particolare, p. 124).<br />

86 Ibid., pp. 139-140. Il pontific<strong>al</strong>e contiene un <strong>al</strong>tro Ordo più breve, <strong>d<strong>al</strong></strong> titolo Ordo romanus ad dedicandam<br />

ecclesiam, (sez. XXXIII, 1-49). Questo ritu<strong>al</strong>e, in effetti, «est une combination entre l’Ordo XLI et<br />

l’Ordo XLII» della raccolta di Andrieu. In quest’Ordo sono assenti le due formule di commistione<br />

sopra riportate: Ibid., pp. 82-89.<br />

87 Cfr. A. GABOARDI,s.v.,Sacrament<strong>al</strong>i, in Enciclopedia Cattolica, X, Roma 1953, coll. 1555-1558; J. BAU-<br />

DOT, s.v.,Bénédiction, in Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie, II/2, Paris 1910, coll. 670-684;<br />

RIGHETTI, Manu<strong>al</strong>e, IV, pp. 473-477.<br />

88 FRANZ, Die kirchlichen Benediktionen,I,p.17.<br />

437

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!