23.09.2013 Views

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

amitom ius civile-s SeqmnaSi uSualo monawileobas ver iRebda.<br />

senats hqonda ori SesaZlebloba: normatiul viTarebaze SualobiTi gavlenis mosaxdenad, sasurveli<br />

kanonis miReba daevalebina magistratisTvis, an pretorisagan _ ediqtSi cvlilebebis Setana. zogjer<br />

senati magistratisagan sisxlis <strong>samarTlis</strong> gansakuTrebuli sasamarTlos - quaestiones extra ordinariae _<br />

Seqmnas iTxovda. amgvari dawesebuleba ver iqneboda mudmivmoqmedi, misi Seqmna kanonis (lex) miRebas<br />

saWiroebda, xolo senatuskonsults kanonis Zala ar gaaCnda. amdenad, moqalaqes yovelTvis hqonda<br />

ufleba apelaciiT miemarTa xalxisaTvis. qr. Sobamde II saukuneSi Zvel romSi seriozuli politikuri<br />

da samarTlebrivi krizisi warmoiSva, rac imiT iyo ganpirobebuli, rom senatma msgavsi sagangebo<br />

sasamarTlo gadawyvetilebebis SezRudvis Tavidan acileba moisurva.<br />

principatis periodSi, komiciebis rolis dacemis Sedegad, senatis normaSemoqmedebiTi saqmianoba<br />

mniSvnelovnad gaizarda, xolo imperatoris xelSi senatuskonsulti pretoris ediqtze zemoqmedebis<br />

mZlavri iaraRi Seiqna. marTalia, qr. Sobis I saukuneSi senatuskonsults, ius civile-Tan mimarTebiT,<br />

kanonis Zala jer kidev ar gaaCnda da mxolod pretorul <strong>samarTlis</strong> (ius honorarium) Camoyalibebaze<br />

axdenda gavlenas, qr. Sobis II saukunidan misi roli imdenad gaizrda, rom civiluri <strong>samarTlis</strong><br />

tolfasi Sedegi miiRo, rac kanonTan mis gaTanabrebaze metyvelebda.<br />

g) Edicta magistratuum (magistratebis ediqtebi)<br />

Ius edicendi (normis dadgenisa da gamoqveynebis ufleba); edictum (magistratis ediqti), iurisdictio<br />

(sasamarTlo uflebamosileba); officium (Tanamdebobrivi movaleobani); interdictum (interdiqti); edictum<br />

perpetuum (mudmivi ediqti); edicta repentina (erTjeradi ediqti); decretum (dekreti); denegatio actionis<br />

(sasarCelo dacvaze uaris Tqma); edictum provinciale (provinciuli ediqti); aediles curules (kurulis<br />

edilebi); praefecti (prefeqti); praesides provinciale (provinciis gubernatorebi).<br />

umaRlesi samxedro da sajaro xelisuflebis (imperium) mqone romael magistratebs ius edicendi<br />

ganxorcieleba (Tanamdebobrivi uflebamosilebebis ganxorcielebis mizniT, zogadsavaldebulo<br />

qcevis wesebis dadgena da gamocema), ediqtis (edictum) saxiT, SeeZloT. marTlmsajulebis (iurisdictio)<br />

ganxorcielebis ufleba qr. Sobamde 242 w. q. <strong>romis</strong> mmarTvelobaze pasuxismgebel pretorsa (praetor<br />

urbanus) da peregrinebis pretors (praetor peregrinus) mieniWaT. `Ius dicere” iyo samoqalaqo sasamarTlo<br />

ganxilvis (in iure) pirveli stadia, romlis drosac saqmis arsi dgindeboda da Sesabamisi procesualuri<br />

saSualebebi ganisazRvreboda. sakuTari uflebis (ius, iuris dicendi) safuZvelze, pretori mosamarTles<br />

uTiTebda im safuZvels, romlis Tanaxmadac am ukanasknels gadawyvetileba unda gamoetana.<br />

pretoris gadawyvetileba ganisazRvreboda ius civile-s im normebiT, romlebic ama Tu im urTierTobis<br />

dasadgenad gamoiyeneboda. sakuTari imperium-is safuZvelze, pretors dacvis specifikuri saSualebebis<br />

gaTvaliswineba da saqmis damoukidebeli ganxilvac SeeZlo. aseTi eqstraordinaluri procesebi<br />

xels uwyobda <strong>samarTlis</strong> sistemis ganviTarebas da ius civile-Ti gauTvaliswinebeli urTierTobebis<br />

oficialur doneze dacvisa da aRiarebis SesaZleblobas iZleoda. garda pretorebisa,<br />

romlebic zogadi iurisdictio-Ti sargeblobdnen, specialuri iurisdiqcia mieniWaT kurulis edilebsac<br />

_ magistratebs, romlebic q. romSi wesrigis dacvaze iyvnen pasuxismgebelni, gansakuTrebiT bazrebSi<br />

(cura urbis). sakuTari officium-is farglebSi ius edicendi hqonda edilsac; igi gamoscemda ediqtebs (edicta),<br />

romlebic ara marto marTlmsajulebis, aramed kerZo <strong>samarTlis</strong>, da gansakuTrebiT _ edicta<br />

iurisdictionis exeboda.<br />

magistratebis ediqtebma gansakuTrebuli mniSvneloba qr. Sobamde II saukuneSi, lex Aebutia-s gamocemiT<br />

SeiZina. damkvidrda axali saxis procesi _ per formulas, romelic legis actiones procesTan Tanadroulad<br />

moqmedebda. aRniSnulis Sedegad, ius civile-Ti gauTvaliswinebeli urTierTobebis dacva pretorsac<br />

SeeZlo. amisTvisac igi ara eqstraordinalur, aramed Cveulebriv samoqalaqo-samarTlebriv saSualebebs<br />

iyenebda.<br />

qr. Sobamde 17 w. legis actiones procesis gauqmebiT, samoqalaqo procesualuri saSualebebis Seqmnis<br />

TvalsazrisiT, magistratebis ediqtma TiTqmis monopoluri mdgomareoba moipova. Camoyalibda axali,<br />

gansakuTrebuli normatiuli sistema _ ius honorarium anu praetorium (magistratebis anu pretoruli<br />

samarTali), romelsac ius civile-Tvis praqtikuli mniSvneloba hqonda: pretoruli dacvis gansakuTrebul<br />

saSualebebs moqalaqe Tu ar gamoiyenebda, igi civiluri <strong>samarTlis</strong> normis anabara<br />

26

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!