23.09.2013 Views

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

marina gariSvili, mariam xoferia romis samarTlis safuZvlebi ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

legis vicem optinent scriptae… pro non scriptis habentur. . . (D.28.7.14). aseTi damokidebuleba imperatoris konstitucias<br />

ganaxsvavebda pozitiuri <strong>samarTlis</strong> im sxva formebisgan, romelTac SeiZleba kanonis (lex)<br />

masStabebi mivusadagoT da vivaraudoT, rom konstitucia sakuTari Tavis kriteriumi iyo. am logikis<br />

gamoxatulebaa cnobili maqsima _ princefsi kanonisgan Tavisufalia _ princeps legibus solutus est (D.1.3.31).<br />

formis mixedviT, imperatoris konstituciebi iyofa: 1. Edicta _ zogadi moqmedebis norma; 2. Decreta _<br />

sasamarTlo gadawyvetileba, Cveulebriv, qveda instanciis sasamarTlo gadawyvetilebaze apelaciis<br />

pasuxad; 3. Rescripta _ calkeuli kazusis gadawyveta, romelic, Tavis mxriv, subscriptiones-ad da epistulaed<br />

iyofoda imis mixedviT, kerZo Tu Tanamdebobis piris SekiTxvis sapasuxod iyo gacemuli.<br />

III saukunis bolomde saimperatoro samarTalSemoqmedebis sxva formebs Soris rescripta dominirebda.<br />

<strong>romis</strong> pozitiuri <strong>samarTlis</strong> struqturaSi rescripta xSirad responsa prudentium-Tan erTad ixsenieboda.<br />

kerZo <strong>samarTlis</strong> calkeul problemaTa gadaWriT ius controversum-Si Tavisi wvlili Sehqonda. postklasikur<br />

epoqaSi (konstantines gamefebasTan erTad) rescripta-m adrindeli mniSvneloba dakarga.<br />

samagierod, konstantines periodidan kerZo samarTlebrivi urTierTobis regulirebis sferoSi<br />

mniSvnelovani roli SeiZina edicta-m da is leges generales-i gaxda. am periodSi sasamarTlo gadawyvetilebis<br />

miRebis safuZveli swored imperatoris konstituciebi (leges) iyo. klasikuri periodis iuristebis<br />

mosazrebas _ iura-s maSin mimarTavdnen, roca sakanonmdeblo moTxovna ar gaaCndaT.<br />

imperatoris konstituciebis kerZo krebulebis Sesaqmnelad mzardma interesma iseTi mniSvnelovani<br />

aqtebis Seqmna ganapiroba, rogoricaa diokletianes dros Sedgenili Codex Gregorianus da Codex<br />

Hermogenianus. 428 w. aRmosavleT <strong>romis</strong> imperiis mmarTvelma Teodosius II-m <strong>samarTlis</strong> wyaroebis zogadi<br />

sistematizacia ganizraxa. 438 w. ZalaSi Sevida Codex Theodosianus-i, romelSic konstantines Semdeg<br />

gamocemuli konstituciebi gaaerTianes. 528 w. aprilSi aRmosavleT <strong>romis</strong> imperatorma iustinianem<br />

brZana SeeqmnaT axali kodeqsi Novus Codex, romelic 529 wlis aprilSi ZalaSi Sevida.<br />

iustinianem Tavi mouyara Zvel kodeqsebs; 439 wlis Semdgom miRebuli axali konstituciebic daurTo<br />

da maT novellae constitutiones uwoda. aRniSnulma kodeqsma Cvenamde ver moaRwia.<br />

II. winaklasikuri periodi (qr. Sobamde 367-17 ww.)<br />

Praetor urbanus (qalaqis pretori); praetor peregrinus (peregrinebis pretori); per formulas agere<br />

(formularuli procesi); edictum praetorium (pretoruli ediqti); edictum tralaticium (ediqtis monacvleoba<br />

_ memkvidreobiToba); ius praetorium (pretoruli samarTali); ius honorarium (magistratebis samarTali);<br />

iuris prudentes (iurisprudencia); responsa (iuristebis pasuxebi); ius gentium (xalxis samarTali); divisiodefinitio<br />

(sarCelis sistematizacia); pars iuris (<strong>samarTlis</strong> mecniereba); aequitas (samarTlianoba).<br />

qr. Sobamde 367 wels tribun licinius stolonusisa da misi kolega seqstius lateranusis<br />

iniciativiT miRebuli kanoniT (lex Liciniae Sextiae) dadginda: erT-erT konsulad aucileblad plebsis<br />

warmomadgeneli unda arCeuliyo. am monopoliuri uflebis dakargvas patriciebi ver Seeguen da imave<br />

kanoniT, kompensaciis saxiT, q. <strong>romis</strong> mmarTvelobis sistemaSi umaRlesi magistratis axali Tanamdebobis<br />

_ qalaqis pretoris (preator urbanus) SemoReba moiTxoves. qalaqis pretori konsulis umcrosi<br />

TanaSemwe da Sesabamisi impirium-iT aRWurvili piri unda yofiliyo. pretori marTlmsajulebas (iuris<br />

dictio) ganaxorcielebda. aRniSnuli magistraturis SemoReba, faqtiurad, mmarTvelobis sistemidan<br />

sasamarTlo xelisuflebis instituciur gamoyofas niSnavda. aseTma cvlilebam sasamarTlo procesis<br />

axali formis Camoyalibeba da mTeli romauli <strong>samarTlis</strong> sistemis TandaTanobiTi gardaqmna<br />

gamoiwvia. amrigad, es cvlilebebi SeiZleba Sevafasod ara konstituciuri <strong>samarTlis</strong>, aramed samoqalaqo<br />

<strong>samarTlis</strong> istoriis umniSvnelovanes movlenad. swored aRniSnuli movlenaa miCneuli <strong>romis</strong><br />

<strong>samarTlis</strong> arqauli periodis dasasrulad da e.w. winaklasikuri periodis dasawyisad.<br />

tradiciis Tanaxmad, romSi mcxovrebi mosaxleobis wodebrivi gaTanabreba qr. Sobamde 287 wels miRebul<br />

hortenziusis kanons (lex Hortensia) ukavSirdeba. am kanoniT plebsis saxalxo krebebis gadawyvetilebebs<br />

(plebiscita) kanonis (lex) Zala mieniWaT da yvela moqalaqisTvis savaldebulo gaxda. formalur-konstituciuri<br />

TvalsazrisiT, aseTi cvlileba plebsisaTvis privilegiis miniWeba iyo,<br />

vinaidan, iZulebis wesiT, mTeli xalxisaTvis savaldebulod mxolod erTi wodebis neba iqca; maSin,<br />

roca patriciebs aseTi ufleba ar gaaCndaT. msgavsi disproporcia magistraturebis mimarTac<br />

28

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!