G˙awdex - Leone Philharmonic Society

Anton F. Attard, B.A.festaSANTA MARIJA2012L-Istorja Infeliçi tal-Fundaturtal-Banda La Stella VincitriceNhar it-Tlieta, 26 ta’ Lulju, ©ie varat ktieb bl-Ingli u bit-Taljan bit-titlu VICTORIA – A Portrait of a City miktub minnFr Joseph Bezzina u ma˙ru© mis-Salejani ta’ Don Bosco.Fid-diskorsi li saru g˙all-okkajoni, fost affarijiet o˙ra,intqal li xi nies mill-Partiti tal-Baned riedu jinda˙lu dwarx’jinkiteb rigward dawn il-baned. Óa©a ta’ l-iskantament!Jien fhimt li dawn, huma min huma, riedu li l-istorjatinkiteb mhux skond kif ig˙idu d-dokumenti, imma skondkif jifhmuha huma. Storja b˙al din, skond kif jifhmuhahuma, m’hi storja xejn, imma psewdostorja, storja falza.G˙alhekk, meta akkwistajt il-kopja tieg˙i fta˙t danil-ktieb ˙alli nara nistax naqbad xi ˙a©a fuqxiex setg˙etkienet il-kwistjoni.U mort f’pa©na 71 u qrajt din il-biçça: “Ìor©Tabone (1841-1916) nicknamed il-Binu andAdriano Lanzon (1820-1894) Dirjanu, foundedand conducted two distinct bands first recordedin 1863. Lanzon also conducted an orchestraand took part in all important occasions heldin Gozo. In the 1880’s two bands were formallyfounded by public deed Il Leone and La Stella(Vincitrice). Lanzon and Tabone were behind theformer; while behind the latter there were AntonBuhagiar (1861-1832) its first conductor andPerit Pietru Attard (1836-1916), the Society’sfirst cashier.”Mela, fil-waqt li l-awtur irrikonoxxa lil Ìor© Tabone(il-Bini) u lil Dirjanu Lanzon b˙ala l-fundaturi tal-bandaIl Leone, fuq il-fundatur jew fundaturi tal-banda La Stella˙ar©ilna b’minn kien l-ewwel direttur (conductor) u l-ewwelkaxxier, u xejn fuq il-fundatur. Tafu g˙aliex? G˙ax tal-Banda “La Stella” jirrikonoxxu b˙ala fundatur tag˙homlill-Perit Pietru Attard, meta dan m’huwiex il-fundatur!Tg˙id Fr Joseph Bezzina kien kostrett li jikteb kifkiteb biex ma jkollux xi jg˙id ma’ ta’ l-Istilla? Biex majurtahomx g˙ax kien hemm ˙afna minn ta’ l-Istillamda˙˙lin fil-pubblikazzjoni ta’ dan il-ktieb? Kellu direttivaminn tal-Kunsill biex ma jurta lil ˙add u ma jiksirha ma’˙add?Miskina l-verita’ kemm kellha tara fuq wiççha f’danG˙awdex tag˙na! Kapriçç ta’ erba’ çarlatani!Imma veru li dan il-Perit Pietru Attard huwa l-fundaturtal-banda La Stella? Óalli naraw x’ig˙idu d-dokumenti.Mill-kuntratt li bih twaqqfet il-banda La Stella Vincitricejidher çar u tond li l-fundatur huwa s-Surmast AntonBuhagiar. Kien hu li deher fuq l-Att min-na˙a l-wa˙dau l-bandisti min-na˙a l-o˙ra. Il-Perit Pietru Attard majidher imkien u ma jid˙ol f’xejn. Lanqas biss b˙ala xhud.Hemmx ˙a©a iktar sempliçi minn xhud?Sfortunatament, l-awtur tal-ktieb imsemmi majag˙mel ebda riferenza g˙al xog˙lijiet u studji dwar ilbanedf’G˙awdex li ©ew ippubblikati s’issa u g˙alhekkjista’ jag˙ti l-ka li ma kienx konxju ta’ xi tag˙rifimportanti u rrenda l-bibljografija tieg˙u b˙ala wa˙dadefiçjenti.Fis-sena 2000 jien kont ˙ri©t ktieb bit-titolu It-Twaqqifta’ l-Ewwel Baned f’G˙awdex. F’dan il-ktieb, minbarrat-traskrizjoni u t-traduzzjoni tat-tliet kuntratti dwar ilbanedli saru fl-1880 u l-1881, g˙amilt ukoll il-kummentitieg˙i fuq dak li sibt miktub sa dak i-mien, fost affarijieto˙ra, fil-Guida Generale, u g˙idt li s-Surmast Akilli Lanzon,meta mar ma’ ta’ l-Istilla, mar wara li telaq is-SurmastBuhagiar.Mela çertu Michael Said fil-Programm tal-Festa ta’ SanÌor© tas-sena 2009 ˙are© imerini fuq xi affarijiet u fostl-o˙rajn qalli hekk:“Fl-1881 sar l-ewwel kuntratt ta’ soçjetà muikalif’G˙awdex, imbag˙ad flok Anton Buhagiar da˙al issurmastSalvu Grima, li dam mill-1881 sa l-1884. AkilliLanzon ˙a post Salvu Grima u mhux Anton Buhagiar.”Dan Michael Said g˙ajnejh m’humiex f’wiççu metaji©i jg˙idli li l-ewwel kuntratt ta’ soçjeta’ muikalif’G˙awdex sar fl-1881, meta nafu li l-ewwel kuntratt ta’soçjeta’ muikali f’G˙awdex sar fis-27 ta’ Mejju, 1880(Nutar Aloisio Calleja Pace). Dan qieg˙ed ng˙idu biexwie˙ed jifhem kemm il-kitba ta’ dan il-bniedem ma tistaxtorbot fuqha g˙ax lest imieri s-sewwa mag˙ruf.Imma l-importanti f’din is-sentenza hija dinl-asserzjoni: “flok Anton Buhagiar da˙al is-surmast SalvuGrima, li dam mill-1881 sa l-1884. Akilli Lanzon ˙a postSalvu Grima u mhux Anton Buhagiar.”Din qalha bla provi. Imma se nqisuha b˙ala vera, g˙axnifhmu li ra xi dokumenti milli hemm fil-kain “La Stella”,biex minnha nikkonkludu x’kien ©ara sewwa.Mela l-qarrejja g˙andhom ikunu jafu li skond ilkuntrattli bih twaqqfet il-banda La Stella Vincitrie, tal-11 ta’ Jannar, 1881 (Nutar Onorato Giovanni Refalo),klawsola Nru 16, is-soçjeta’ La Stella Vincitrice li kienetqieg˙da titwaqqaf, kellha ta˙tar kaxxier li jkun jaf jiktebu jkun intelligenti:“Deçimo sesto, che la detta societa’ deve eregere uncassiere che sapra’ scrivere e che sia inteligente.”Illum nafu li l-g˙ala waqg˙et fuq il-Perit PietruAttard.Min kien dan il-Perit Pietru Attard?Nie˙du l-informazzjoni minn dak li qalilna l-istessMichael Said, avolja nafu li din hija informazzjonikkupjaha bla acknowledgement:“Fl-1871 il-Perit Pietru Attard waqqaf it-TeatruCalypso. Dan tg˙idulna La Lince fil-21 ta’ Jannar, 1871.F’dan it-teatru kienet iddoqq l-orkestra ta’ Salvu Grima, likienet mag˙mula minn tnax-il element li, g˙alkemm “lapiu parte di dilettante”, kienet tag˙mel ˙ilitha sewwa. (LaLince, 9 u 17 ta’ Frar, 1872.90