13.07.2015 Views

G˙awdex - Leone Philharmonic Society

G˙awdex - Leone Philharmonic Society

G˙awdex - Leone Philharmonic Society

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

festaSANTA MARIJA2012acquired only the most possible fortified fraction of theRoman town.” 31There in the latter medieval period the suburbs spreadout again within, and at Mdina beyond the ancientRoman limits.” 32Hawnhekk Luttrell il-belt Medjuevali G˙awdxijajsej˙ilha Gozo Castello. U dan kien ball fatali tieg˙ug˙ax fis-seklu 15, u anki qabel, din kienet tissejja˙Terra. Kien fi mien il-Kavalieri li bdiet tissejja˙Castello, Gran Castello u Castrum. L-iball g˙amlug˙ax kien pre©udikat mill-uu kontinwu ta’ dan l-isemtopografiku ta’ mien il-Kavalieri, li tant indera u tantkien jintua frekwenti, li kul˙add beda ja˙seb li kienhemm minn dejjem. U hekk ukoll ˙aseb Luttrell u bedajinterpreta l-istorja b’lura.Imma l-Professur Godfrey Wettinger kien jaf li din il-˙a©a ma kenitx minnha. Araw x’qal fl-artiklu fl-istesspubblikazzjoni:“...while terra was normally reserved in the fifteenthcentury for the town of Gozo and in the seventeethcentury for the largest villages of Malta as well.” 33U araw x’©ara min˙abba dan l-iball.Meta kien qieg˙ed jitkellem mil-lat ta’ l-istorja militarita’ <strong>G˙awdex</strong> u d-difia tal-gira, Luttrell ˙allat il-Castello modern, ta’ mien il-Kavalieri, li jfisser il-beltkollha, belt iffortifikata, mal-castrum ta’ mien ilmedjuevali,li kif rajna, kien palazz jew torri ffortifikatf’nofs din il-belt il-belt.“The coastal towers, primarily look-out and signalposts, were probably difficult to defend. One was to bebuilt on Comino in 1418 while the tower in the port ofBenwarrad, where shipping was accustomed to shelter,needed repair in 1494. Even in Gozo the Castellowas in ruins in 1442. The defence of Malta dependedesssentially on the castrum maris at Birgu which existedby 1241.” 34M’g˙andna ebda dubju x’kien qieg˙ed jifhem Luttrellbil-kelma Castello g˙ax qal li hawnhekk kien wie˙edmill-postijiet fejn kien hemm ˙ajja urbana fis-sekluXV. Mela allura ti©i we˙idha li Luttrell fehem li fl-1442il-belt bis-swar tag˙ha kienet fi stat ta’ ˙erba. Jista’wie˙ed xi darba ja˙seb li dan seta’ ji©ri meta nafu lifil-medjuevu l-ir©iel G˙awdxin kienu obbligati g˙asservizzta’ l-angara, ji©ifieri kienu obbligati li kulmetati©ri xi ˙sara lis-swar tal-belt dawn kellhom jag˙mludan ix-xog˙ol b’obbligu, kul˙add min imissu? Jista’wie˙ed jist˙ajjel u jie˙u bis-serjeta’ d-dehra ta’ belt˙erba bil-knisja Matriçi ©o nofsha u fejn suppostkien l-uniku post tal-kenn g˙all-poplu ta’ din il-gira?G˙alhekk kont nistenna li Dr Luttrell kellu jieqaf ja˙sebdaqsxejn fuqha sew din l-affari g˙ax mad-daqqa ta’g˙ajn ma tidhirx li tag˙mel sens, anzi kull min g˙andudaqsxejn sens komun g˙andu jifhem li hemm xi ˙a©ali ma ddoqqx sewwa.G˙ax wara kollox Dr Luttrell kien qieg˙ed jikkwotaminn Henri Bresc. Imma jidher li f’dan il-ka g˙amelb˙all-psewdostoriçi, g˙ax billi Henri Bresc huwaawtorita’, allura ikkwotah bl-amment qisu qieg˙edjikkwota mill-Evan©elju.Issa ˙alli naraw x’qalilna eatt Bresc.“Finally the Maltese Secrezia enjoyed certain otherrevenues in addition to those derived from the landsand gabelles from the curia; the rent from otherbuildings such as the castle of Gozo which had falleninto ruins in 1442; ....Nicholaus Poeta, vicesecreto, and Manfredi Caxarocredencerius of Malta and Gozo, leased a tenementumdomorum existentium intus salam magnam castri terreGaudisii nunc decopertam nec non aerem dicte sale acetiam aerem existentem super magaczenum Regie Curieconiunctum sale predicto to Johannes de Ovedo, whowas himself lieutenant of the secreto of Malta andGozo (lettere viciregie 14 f. 118); this was clearly afictitious arrangement.” 35Infissru bil-Malti l-a˙˙ar paragrafu ta’ din ilkwotazzjoni:“Nikola Poeta, viçisegreto, u Manfredi Caxaro,kredenzjarju ta’ Malta u <strong>G˙awdex</strong>, krew appartamentabitabbli li jeisti fis-sala l-kbira tal-palazz iffortifikattal-belt ta’ <strong>G˙awdex</strong> illum ming˙ajr saqaf u l-arja ta’l-imsemmija sala kif ukoll l-arja li hemm fuq il-ma˙ental-Kurja Rjali maqg˙ud mas-sala lill-imsemmi....Ìwannde Ovedo, li hu nnifsu kien logutenent tas-segretof’Malta u <strong>G˙awdex</strong> (ittri vicire©ji 14 f. 118); dan kien,kif jidher b’mod çar, arran©ament fittizju.”Mela hawnhekk Bresc qal li dan kien arran©amentfittizju. U Dr Luttrell ma meriehx. Mela qabel mieg˙u,g˙ax fil-fatt ikkwotah. Issa l-˙sieb ta’ arran©amentfittizju jidher li ˙are© mill-fatt li ˙asbu li l-belt kienetsaret ˙erba. Mentri l-belt ma kenitx ˙erba. Kien ˙erbal-castrum terre Gaudisii, il-kastell (palazz iffortifikat) talbeltta’ <strong>G˙awdex</strong>. Il-Belt u l-Qasr (Palace or fortress),kienu ew© entitajiet differenti, wie˙ed ©o l-o˙ra,il-palazz fil-belt, sewwa sew kif qal il-Kronista RamonMuntaner.Knisja tal-Curia Romana?Óarsu ftit lejn dawn i-ew© kwotazzjonijiet:“Din il-pika....... Bdiet bil-qima li l-fidili kellhom lejnil-qaddisin protetturi tag˙hom..... Ewlenin fost dawnkienu Omm Sidna u San Ìor©, il-wa˙da titulari tal-73

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!