JG Burgers se vlootherinneringe

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
SKOUT-ADMIRAAL (JG) ANDRÉ BURGERS SE
VLOOTHERINNERINGE AAN DIE JARE VAN DIE
"GRENSOORLOG", 1966 TOT 1989
Summary
André Wessels 1
Althought the so-called "Border War" ("Bush War"; i.e. Namibian War of Independence) primarily
involved the South African Army and Air Force, the South African Navy (SAN) was, from time to time,
also directly or indirectly involved in the conflict; and directly or indirectly, the war did effect the
development of the SAN in the years 1966-89. When André Burgers joined the SAN for the first time in
1954, the SAN had strong ties with the Royal Navy, and was part of the West's defence network against
the Soviet Union. But by the time the then South African Defence Force launched Operation Savannah
in 1975, South Africa suffered from growing international isolation, which became worse in the years to
follow. In this article, extracts from Burgers' reminiscences are published in edited and annotated form,
shedding light on the career of a SAN officer who experienced at first hand the development of the SAN
from a partner of the West, through the years of growing and later almost total isolation, to the
beginning of a new era.
1. INLEIDING
_______________
Oor die algemeen word die Suid-Afrikaanse Vloot (SAV) nie juis met die Namibiese
Vryheidsoorlog ("Grensoorlog", "Bosoorlog") geassosieer nie. Nogtans is die
Vloot, soos in 'n ander artikel in hierdie publikasie uitgewys is, 2 sowel direk as
indirek by die stryd betrek, en beslis deur die oorlog beïnvloed. Skepe van die SAV
het talle operasionele patrollievaarte langs die kus van Suidwes-Afrika (SWA; vandag
Namibië) en Angola onderneem en soms ook steun aan ander eenhede van die
destydse Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) verleen. 'n Groot aantal vlootlede het
dus inderdaad ook herinneringe aan die stryd in die noorde van SWA en in Angola.
Hierdie persone se ervaringe was in die meeste gevalle nie so dramaties van aard
soos dié van soldate van die Suid-Afrikaanse Leër (SA Leër) of vlieëniers en ander
1 Departement Geskiedenis, Universiteit van die Vrystaat, Bloemfontein. E-pos: wesselsa.hum@
mail.uovs.ac.za. Skout-adm. (JG) AP Burgers word van harte bedank vir die feit dat hy gedeeltes
van sy manuskrip, "Die Burgers kronieke", beskikbaar gestel het sodat uittreksels daaruit in hierdie
artikel gepubliseer kan word, asook vir sy hulp ten opsigte van die skryf van die biografiese
gedeeltes en ten opsigte van die afronding van die geredigeerde en geannoteerde teks.
2 Kyk A Wessels, "The South African Navy during the years of conflict in Southern Africa, 1966-
1989", in hierdie uitgawe van die Joernaal vir Eietydse Geskiedenis op pp. 283-303 gepubliseer.
304

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
personeel aan boord van vliegtuie en helikopters van die Suid-Afrikaanse Lugmag
(SALM) wat patrollies gestap of gevlieg, en baie keer in gevegte betrokke geraak
het nie. Hul ervaringe - beide ter see op patrollie en aan die tuisfront - vorm egter
deel van die SAV en dus ook van die SAW se geskiedenis; trouens, dit maak
vandag deel uit van die geskiedenis van die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag
(SANW), die Republiek van Suid-Afrika (RSA) se nuwe weermag wat op 27 April
1994 tot stand gekom het. Indien die geskiedenis van die SAV, SAW en/of SANW
dus eendag volledig te boek gestel word, sal ook die "oorlogsherinneringe" van
diegene wat in die jare 1966-89 in die Vloot gedien het, verreken moet word.
Een van die meer as 25 000 persone wat in die periode 1966-89 in uniform in die
SAV gedien het, 3 was André Burgers. Toe die "Grensoorlog" op 26 Augustus 1966
'n aanvang geneem het, was hy 'n luitenant en te Simonstad werksaam as die
destydse Hoof van die SAV, vise-adm. HH Biermann, se vlagluitenant. Toe die
SAW in Junie 1989 aan SWA onttrek het, was hy 'n kommodoor (vandag bekend as
skout-admiraal (JG)) en werksaam as Hoof van Vlootstaf Inligting by die
Vloothoofkwartier in Pretoria. Hy het aan twee operasionele patrollievaarte langs
die kus van SWA en Angola deelgeneem en was die meeste van die tyd tussen
1966 en 1989 werksaam in poste aan wal. Nogtans is sy loopbaan direk of indirek
deur die stryd in SWA/Angola beïnvloed en het hy weer op sy beurt direk of
indirek dié oorlog help voer - selfs al was hy merendeels meer as 1 000 km ver
verwyder van die operasionele gebied. In dié opsig is sy loopbaan en ervaringe
tipies van baie van sy tydgenote.
Dit is dus die doel van hierdie artikel om 'n gedeelte van die herinneringe van een
enkele lid van die SAV aan die "Grensoorlog" van 1966-89 te publiseer ten einde
dit vir die nageslag te bewaar en aan 'n wyer gehoor bekend te stel, in die hoop dat
dit vir toekomstige navorsers oor die geskiedenis van die SAV, SAW, SANW en
die Namibiese Vryheidsoorlog van nut sal wees; en dalk ander voormalige SAVlede
sal aanspoor om ook hul herinneringe op skrif te stel, of op band, CD, video of
DVD vas te lê. Herinneringskrifte soos hierdie plaas die geskiedenis van die SAV
in 'n tydperk van geweldige veranderinge (lees: probleme; uitdagings) vir die Vloot
in perspektief.
Skout-adm. (JG) Burgers het op 3 September 2003 'n uitgebreide manuskrip van
295 enkelgespasieerde getikte bladsye voltooi, waarin hy sy familiegeskiedenis, insluitende
sy lewensverhaal, uiteengesit het. Hy het die manuskrip, getiteld "Die
Burgers kronieke", vir sy kinders se onthalwe geskryf en 15 afskrifte is aan naaste
3 Skatting na aanleiding van die statistiek wat in die 1966-89 uitgawes van Jane's fighting ships
verskaf word.
305

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
familie en 'n enkele biblioteek versprei. 4 Hy het 'n gedeelte van die manuskrip vir
die doeleindes van hierdie artikel aan die outeur beskikbaar gestel, sodat uittreksels
daaruit in geredigeerde en geannoteerde vorm gepubliseer kan word. Die biografiese
besonderhede wat vervolgens verskaf word, kom uiteraard ook hoofsaaklik uit
dié manuskrip, hoewel sekere bykomende gegewens later goedgunstiglik aan die
outeur verskaf is.
Vir die doeleindes van hierdie artikel word slegs 'n klein deel van "Die Burgers
kronieke" gepubliseer, en dan uiteraard ook hoofsaaklik dié dele wat lig werp op
die Namibiese Vryheidsoorlog en op aspekte van Burgers se loopbaan in die tydperk
1966-89. Die toepaslike dele word grootliks verbatim gepubliseer, met so min
redigering as moontlik. Ten einde die inhoud van die aangehaalde dele meer toeganklik
vir die leser te maak (waar sommige lesers dalk nie vertroud is met die
geskiedenis van die SAV of met die SAV se skepe nie), die teks nader toe te lig en
histories in perspektief te plaas, is dit so volledig as moontlik geannoteer (kyk die
verklarende aantekeninge in die relevante voetnote 14-9, 21, 43-4, 49-61, 63-4, 66-
72 en 74-80), of is invoegings in vierkantige hakies, [ ], in die teks gemaak.
Nadat die artikel voltooi is, is die volledige artikel - en dus ook die aangehaalde
dele en die annotasies - aan skout-adm. (JG) Burgers voorgelê en, met dien verstande
dat aan sy aanbevelings ten opsigte van wysigings gehoor gegee word, het
hy die publikasie goedgekeur. 5 Vervolgens word eers kortliks biografiese besonderhede
oor Burgers en sy loopbaan tot en met 1966 verskaf. Daarna word sy loopbaan
tot 1977 bespreek, met enkele aanhalings wat verwys na die "Grensoorlog", asook
na kleurkwessies in die SAV; en vervolgens sy loopbaan tot en met sy aftrede in
1990, plus sy rol in die Burgermag - weer eens met uittreksels uit sy "oorlogsherinneringe".
2. BIOGRAFIESE BESONDERHEDE (TOT 1966)
Andries (André) Petrus Burgers is op 10 November 1937 te Zeerust, in die destydse
Wes-Transvaal (vandag die Noordwes Provinsie) gebore, die oudste seun van
Jakob Philippus Burgers (1896-1976) en sy vrou Anna Magdalena (née Erasmus,
1916-96). André het ook 'n jonger broer en twee jonger susters. Toe André sowat
ses maande oud was, het die gesin na 'n plaas in die magistraatsdistrik van Utrecht
in Natal (vandag KwaZulu-Natal) getrek, waar sy pa met vrugte en groente begin
boer het. 6 Die kinders het hul skoolloopbane te Volksrust in die destydse Transvaal
(vandag Mpumalanga) begin, waar hulle in die dorp privaat moes loseer, maar in
4 AP Burgers – A Wessels, 22 Oktober 2005 (e-pos).
5 AP Burgers – A Wessels, 22 Augustus 2006 (e-pos).
6 AP Burgers, "Die Burgers kronieke", p. 91; AP Burgers – A Wessels, 30 Julie 2006 (e-pos).
306

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
die loop van André se Standerd 1-jaar (1945), is die kinders na die skool op
Newcastle in Natal verskuif - waar hulle aanvanklik ook privaat loseer het, maar
toe koshuis toe is. Vanaf Standerd 2 tot Standerd 5 was André egter weer te
Volksrust op skool. 7 In sy Standerd 5-jaar was hy reeds vasbeslote om 'n militêre
loopbaan te volg, toe hy op 'n IK-toetsvorm "Soldaat" geskryf het op die plek waar
die kind moes aandui watter beroep hy of sy eendag sou wou volg. In daardie
stadium was die vlootwêreld nog buite sy verwysingsraamwerk, 8 maar kort daarna
het die Amerikaanse strokiesprentheld, Captain Midnight (wat, aldus die "comics",
die stryd teen Japan tydens die Tweede Wêreldoorlog so te sê man-alleen gewen
het!) die klein André se verbeelding aangegryp en hom oor 'n loopbaan ter see laat
droom. 9
André se ouers was vurige ondersteuners van die Nasionale Party (NP), 10 en in
Desember 1949 het hy saam met sy pa die inwyding van die Voortrekkermonument
buite Pretoria bygewoon. 11 In September 1952 het die Burgers-gesin hul op die
Noord-Natalse dorp, Vryheid, gaan vestig, waar die pa op 'n groot erf in die dorp
met groente en vrugte geboer het. 12 Die kinders het op dié dorp skoolgegaan, maar
nadat André sy Standerd 8-sertifikaat verwerf het, het hy besluit om uit die skool te
gaan en 'n matroos te word. In sy herinneringskrif 13 stel hy dit soos volg:
"Dat ek in die Vloot beland het was eintlik 'n groot misverstand. Van die see het ek
eintlik bitter min geweet. Ek het 'n vae ideaal gehad om as matroos op die see rond
te vaar na verre vreemde lande, maar hoe om dit reg te kry was ietwat onduidelik
om die minste daarvan te sê. Ma-hulle het egter uitgevind dat daar 'n werwingskantoor
op Voortrekkerhoogte [vandag Thaba Tshwane] was wat mense vir die
Vloot gewerf het en dat dit iets met die see te doene gehad het. Sy het toe soontoe
geskryf en hulle het vir my 'n reisbewys gestuur en ek is per trein Pretoria toe.
In die werwingskantoor vind ek toe 'n groot sersant in leëruniform wat my vertel
dat die Vlootgimnasium 14 dringend na meer mense soek. Hulle lei glo mense vir die
see op. Nou goed, na baie mediese ondersoeke en dosyne vorms invul ensovoorts,
moet ek toe uiteindelik ingesweer word. Dis toe dat ek vir die eerste keer uitvind ek
7 Burgers, pp. 111-2.
8 Ibid., p. 115.
9 Ibid., p. 104.
10 Ibid., p. 114.
11 Ibid., p. 118.
12 Ibid., pp. 120-1; AP Burgers – A Wessels, 20 Julie 2006 (e-pos).
13 Burgers, p. 123.
14 Dit wil sê die Vlooteenheid te Saldanhabaai waar vlootlede hul basiese opleiding ondergaan het en
waar daar vandag (2006) steeds basiese en ander opleiding gedoen word.
307

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
is besig om by die Unieverdedigingsmag 15 aan te sluit waarvan die Vloot maar net
een afdeling was. Erger nog, om lid te word moes ek trou sweer aan koningin
Elizabeth. 16 Ek, 'n Boerseun wie se ouma deur die Engelse vermoor is, 17 trou sweer
aan die Engelse se koningin! So nooit as te nimmer nie! Die sersant het egter nie
twak van kabouters gevat nie. Ek het al lank genoeg sy tyd gemors en hy het nie tyd
vir sulke nonsens nie. Kyk hier, sy is die koningin van Suid-Afrika. En so wragtig,
daar staan dit in die aanhef tot die Verdedigingswet wat hy my wys. Die Parlement
het toe 'n jaar of twee vantevore blykbaar 'n wet aanvaar wat hierdie Engelse
koningin tot die koningin van Suid-Afrika verklaar het. 18 Ek was nog steeds maar
baie twyfelagtig, maar het toe maar op die ou end onder die sersant se aansporing
(ek het lank gewonder of hy dalk 'n bonus gekry het vir die aantal rekrute wat hy
werf) die eed geneem. So het my loopbaan van 43 jaar 19 in die Vloot op 'n ietwat
huiwerige noot begin. Dit was op 11 Februarie 1954."
Die opleiding by die Vlootgimnasium was omvangryk, baie fisies van aard, en het
ook 'n groot verskeidenheid aktiwiteite ingesluit. 20 "Die hoogtepunt van ons jaar
was 'n maand se vaart op see. Dit was aan boord van SAS TRANSVAAL, 'n Lochklas
fregat." 21 Burgers se vaart in November 1954 het dié skip na Marion-eiland ('n
Suid-Afrikaanse besitting) geneem, waar voorrade vir die Suid-Afrikaanse
15 Die Unie-Verdedigingsmagte (UVM) het op 1 Julie 1912 formeel tot stand gekom. Aanvanklik het
dit bestaan uit 'n Staandemag (leër), Kusgarnisoenmag, Burgermag (leër), Royal Naval Volunteer
Reserve, en 'n Spesiale Reserwemag (leër). Later is die SALM (1920) en die Suid-Afrikaanse Seediens
(1922 – die voorloper van die SAV) by die UVM gevoeg. In 1957 is die UVM se naam na die
SAW verander. CJ Nöthling, Geskiedenis van die Suid-Afrikaanse Weermag (1) (Silverton,
1995), pp. 17, 43-4 en (2) (Silverton, 1996), p. 8.
16 Elizabeth II (geb. 1926), is sedert 1952 koningin van die Verenigde Koninkryk, en ook hoof van die
Statebond.
17 Elizabeth Maria Lötter (geb. 14 April 1866) het op 21 November 1887 met Andries Petrus Burgers
in die huwelik getree. Tydens die Anglo-Boereoorlog (1899-1902) het haar man op kommando gegaan
en sy en haar kinders het aanvanklik op hul plaas gebly, maar toe die Britte se verskroeide
aarde-beleid 'n aanvang geneem het, het sy en haar kinders die plaas verlaat en te velde rondgetrek
ten einde uit Britse hande (en die konsentrasiekampe) te bly. Sy het siek geword en is blykbaar op
21 April 1901 oorlede. Haar graf kon nie opgespoor word nie. AP Burgers – A Wessels, 4 Augustus
2006 (e-pos).
18 Hoewel Suid-Afrika vanaf 1910 (Uniewording) 'n groot mate van onafhanklikheid geniet het, was
die Britse vors (as hoof van die Britse Statebond) tot en met Republiekwording in 1961 ook Suid-
Afrika se staatshoof. (Geen wetgewing in dié verband is in die 1950's in Suid-Afrika aanvaar nie.)
19 Byna 35 jaar in die Staandemag en sowat agt jaar in die Burgermag.
20 Burgers, pp. 124-9.
21 Ibid., p. 129. SAS Transvaal was die laaste van drie "Loch"-klas fregatte wat in 1944-5 deur die
Suid-Afrikaanse Vlootmagte (SAVM, soos die SAV nog destyds bekend gestaan het) in diens gestel
is. Hierdie skepe was 93,57 m lank, het 'n standaardverplasing van 1 575 ton gehad, 'n maksimum
snelheid van 19,5 knope, en was aanvanklik bewapen met een 4-duim (102-mm) kanon, een
vier-loop 2-ponder pom-pom, twee dubbelloop 20-mm Oerlikons, twee enkelloop 20-mm Oerlikons,
twee drieloop Squid-teenduikbootmortiere, een dieptebomspoor en twee dieptebomwerpers.
Daar was ongeveer 140 bemanningslede. Die Transvaal is op 14 Augustus 1964 aan diens onttrek
en op 3 Augustus 1978 in Smitswinkelbaai gekelder. A du Toit, South Africa's fighting ships past
and present (Rivonia, 1992), pp. 158,165-7.
308

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
weerstasie afgelaai is. 22 Nadat Burgers in Desember 1954 uitpasseer het, 23 het hy by
die Vloot Staandemag aangesluit. Sy eerste aanstelling was dié van kwartiermeester
op Salisbury-eiland in Durban (destyds die Vloot se hoofbasis), waarna hy ná ongeveer
drie maande in dieselfde hoedanigheid na die torpedojaer SAS Simon van der
Stel ("Simon") verplaas is. 24 Nadat aan gesamentlike maneuvers met Britse skepe
deelgeneem is, is "Simon" na Simonstad waar die skip in reserwe geplaas is. In
Oktober 1955 is Burgers gevolglik na die fregat SAS Good Hope verplaas. 25 Nadat
hy in Januarie 1956 tot bevare seeman bevorder is, is Burgers in April 1956 na die
mynveër SAS Pretoria verplaas. 26
Op 7 Januarie 1957 het Burgers uit die Vloot bedank en is hy terug na Vryheid.
Aangesien hy besef het dat hy sonder matriek sou sukkel om loopbaangewys te
vorder, het hy op 19-jarige leeftyd na Vryheid se hoërskool teruggekeer en twee
jaar later sy matriek behaal (nadat hy intussen ook hoofseun geword het). Hy het
toe as klerk by die Departement van Bantoe-Administrasie en -Ontwikkeling werk
gekry, maar na verloop van ses weke besluit om weer permanent by die Vloot aan
te sluit. Hy is gekeur om offisiersopleiding te ondergaan, en wel vanaf 14 Februarie
1959 by die Militêre Akademie, Saldanhabaai (hoewel die vakke vir die eerstejaar
van die B.Mil.(B.Sc.)-graad in daardie stadium op die kampus van die Universiteit
van Stellenbosch geneem sou word). 27
Tydens universiteitsvakansies is die adelborste aan boord van skepe vir see-opleiding
ontplooi; gevolglik het Burgers byvoorbeeld die Paasvakansie van 1959 op die
hidrografiese opmetingskip, SAS Natal, deurgebring, soos ook die Julievakansie
22 Burgers, p. 130.
23 Ibid., p. 131.
24 Ibid., p. 132. "Simon" was 110,6 m lank, het 'n standaardverplasing van 1 710 ton gehad, 'n maksimum
snelheid van 36,75 knope, en was aanvanklik bewapen met vier enkelloop 4,7-duim (119,4mm)
kanonne, vier dubbelloop 20-mm Oerlikons, een dubbelloop 40-mm Bofors, twee stelle van
vier 21-duim (533-mm) torpedobuise, twee dieptebomspore en vier dieptebomwerpers. Daar was
ongeveer 180 bemanningslede. "Simon" is op 27 Maart 1972 aan diens onttrek en in 1976 as skroot
afgetakel. Du Toit, pp. 194, 197, 199.
25 Burgers, p. 136. SAS Good Hope was die eerste van die Vloot se drie "Loch"-klas fregatte en is op
9 November 1944 in diens gestel. (Vir tegniese besonderhede, kyk voetnoot 21, supra.) Good
Hope is in 1954-5 in 'n vlagskip omgebou, in September 1965 aan diens onttrek en op 12 Junie
1978 in Smitswinkelbaai gekelder. Du Toit, pp. 158, 161, 163, 166-7.
26 Burgers, pp. 137-8. SAS Pretoria was een van tien Britse "Ton"-klas kusmynveërs wat in 1954-9
deur die SAV bekom is. Die Pretoria is op 22 Augustus 1955 in diens gestel, was 46,23 m lank, het
'n standaardverplasing van 360 ton gehad, 'n maksimum snelheid van 16 knope, en was aanvanklik
bewapen met een 40-mm Bofors- en een dubbelloop 20-mm Oerlikon-kanon. Nadat die skip in
Desember 1985 aan diens onttrek is, het dit 'n museumskip in Houtbaai geword, en is dit vandag
(2006) 'n meerdoelige skip bekend as MV Madiba, wat vanuit Kaapstad opereer. Du Toit, p. 218.
27 Burgers, pp. 141-7.
309

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
van 1960, plus nog een vakansie. 28 Verder het hy ten minste drie vakansies aan
boord van SAS Good Hope deurgebring en een aan boord van SAS Vrystaat. 29
Tydens een van die vakansies het hy ook aan boord van die mynveër SAS Mosselbaai
gedien. 30 Op 8 Desember 1962 is Burgers tot onderluitenant bevorder en in
Maart 1963 het hy sy B.Mil.(B.Sc.)-graad behaal. 31 Vervolgens is hy (ook in Maart
1963) as verbindingsoffisier en brugwaghouer aan boord van die fregat SAS Good
Hope aangestel en op 1 November 1963 as 'n junior brugwaghouer en (intern) as
baksdekoffisier na die nuwe fregat, SAS President Kruger ("PK"), oorgeplaas. Op
22 Februarie 1965 het hy die gesogte brugwaghousertifikaat ontvang. 32 Vanaf
1 April was Burgers by SAS Simonsberg vir die luitenants-kwalifiserende kursusse,
en op 8 Desember 1965 is hy tot vol luitenant bevorder, waarna hy as die Hoof
van die SAV, vise-adm. HH Biermann, se vlagluitenant aangestel is, 'n amp wat hy
tot Augustus 1967 beklee het. 33 Intussen is hy op 15 Januarie 1966 met Wendy
Elizabeth Glaysher getroud. Uit die huwelik is 'n seun en vier dogters gebore. 34
3. 'N OPWINDENDE DEKADE, 1967-77
In Augustus 1967 het André Burgers, sy vrou en hul klein babadogter na Engeland
vertrek waar hy 'n spesialiskursus by die Royal Navy (RN) se Seinskool te Portsmouth
deurloop het. 35 In daardie stadium was die stryd teen die South West African
People's Organisation (SWAPO) in die noorde van SWA reeds 'n jaar lank aan die
gang. Dit was egter op 'n lae vlak, en lede van die Suid-Afrikaanse Polisie was
28 Ibid., pp. 147-8, 151-2. SAS Natal is op 9 Maart 1945 as die tweede van die SAVM se "Loch"-klas
fregatte in diens gestel. (Vir tegniese besonderhede, kyk voetnoot 21, supra.) Die skip is 1956-7 tot
hidrografiese opmetingskip omgebou en het in dié hoedanigheid tot 1972 diens gedoen toe dit as
teiken gekelder is. Du Toit, pp. 158-9, 163, 166-7.
29 AP Burgers – A Wessels, 30 Julie 2006 (e-pos). SAS Vrystaat was 'n Tipe 15-fregat (en, voordat
dit vir duikbootjagoperasies omgebou is, 'n torpedojaer en susterskip van SAS Simon van der
Stel). Die skip was 110,6 m lank, het 'n standaardverplasing van 2 160 ton gehad, 'n maksimum
snelheid van 36,75 knope, en as fregat is dit bewapen met een dubbelloop 4-duim (102-mm) en een
dubbelloop 40-mm kanon, asook twee drieloop Squid-teenduikbootmortiere. Die bemanning het uit
195 persone bestaan. Du Toit, pp. 201-5.
30 Burgers, p. 152. Die Mosselbaai was 'n susterskip van die Pretoria - kyk voetnoot 26, supra vir
meer besonderhede. Die Mosselbaai is op 20 September 1959 in diens gestel, in die middel-1970's
in 'n mynjagter omskep, in November 1981 vir die laaste keer aan diens onttrek en in 1989 as skroot
opgebreek. Du Toit, p. 219.
31 Burgers, p. 155.
32 Ibid., pp. 156-62. AP Burgers – A Wessels, 22 Augustus 2006 (e-pos). "PK" was die eerste van die
SAV se drie nuwe Tipe 12-fregatte en is op 3 Oktober 1962 in diens gestel. Dié skepe was 112,8 m
lank, met 'n standaardverplasing van 2 170 ton, 'n maksimum snelheid van 30 knope, en was
aanvanklik bewapen met 'n dubbelloop 4,5-duim (114-mm) kanon, 'n dubbelloop 40-mm Bofors en
twee drieloop Limbo-teenduikbootmortiere. Die bemanning het uit 14 offisiere en 200 ander
matrose bestaan. Na jare van uitmuntende diens in belang van die Vloot, het die skip in die vroeë
oggendure van 18 Februarie 1982 gesink nadat dit in 'n botsing met die voorradeskip SAS Tafelberg
betrokke was. Du Toit, pp. 238-9, 242.
33 Burgers, pp. 167-74.
34 Ibid., pp. 158, 170, 294-5.
35 Ibid., pp. 175-6.
310

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
hoofsaaklik by die teen-guerrillaveldtog betrokke. Hoewel daar geleidelik meer
internasionale druk op die RSA toegepas is as gevolg van die NP-regering se beleid
van apartheid, is normale militêre betrekkinge met lande soos Brittanje gehandhaaf,
offisiere soos André Burgers kon kursusse daar bywoon, en daar was nog geen
sprake dat die SAV by die stryd in SWA en Angola betrokke sou raak nie.
Nadat Burgers die kursus in Engeland suksesvol voltooi het, is hy by sy terugkoms
in Suid-Afrika in Junie 1968 as bevelvoerder van die SAV se Seinskool by Klawer,
bokant Simonstad, aangestel. In Februarie 1969 is hy as seinverbindingsoffisier (en
ook as die Tiende Fregat-eskader 36 se eskader-seinoffisier) aan boord van die fregat
SAS President Steyn ("PS") aangestel. 37 Op 1 Mei 1969 is hy tot luitenantkommandeur
bevorder. 38 Intussen is die President Kruger ("PK") in 'n helikopterdraende
skip omgebou en weer op 6 Augustus 1969 in diens gestel. "PS" is intussen
uit diens geplaas sodat hy dieselfde ombouing kon ondergaan, en die meeste van sy
bemanningslede is na "PK" oorgeplaas, insluitende Burgers (as senior waghouer en
seinverbindingsoffisier, naas eskader-seinoffisier). 39 Aan boord van "PK" het
Burgers op 28 Januarie 1971 vanuit Simonstad vertrek en via Luanda, Las Palmas,
Lissabon, Augusta en Napels na Toulon gevaar om die SAV se eerste duikboot,
SAS Maria van Riebeeck, via Gibraltar, Porto Grande, Luanda en Walvisbaai na
Simonstad (aankoms: 13 Mei 1971) te vergesel. 40 Vanaf 11 November 1971 was
Burgers weer eens aan wal, dié keer as Stafoffisier Loopbaanbeplanning by die
Vloothoofkwartier (laasgenoemde toe nog in Simonstad). 41
Teen ongeveer 1974 het die "probleme" met SWAPO geleidelik tot 'n volskaalse
"Grensoorlog" geëskaleer, maar die SAV was steeds nie werklik direk by die stryd
betrokke nie. Aan die tuisfront (soos ook internasionaal) was daar geleidelik al hoe
meer stemme wat teen die apartheidsbeleid te velde getrek het en selfs pogings van
die NP-regering om die beleid te probeer hervorm. Interessant genoeg was sekere
lede van die SAV in hierdie verband hulle tyd ver vooruit gewees, soos duidelik
blyk uit André Burgers se herinneringe: 42
36 Die SAV het in daardie stadium oor die fregatte President Kruger, President Steyn en President
Pretorius beskik en hulle, saam met die torpedojaers Jan van Riebeeck en Simon van der Stel,
het die Tiende Fregat-eskader uitgemaak. Die eskaderbenaming is aan die RN ontleen, asof die
SAV nog deel van die RN uitgemaak het.
37 Burgers, p. 183. "PS" was die tweede van die SAV se drie Tipe 12-fregatte en is op 8 April 1963 in
diens gestel. (Kyk voetnoot 32, supra, vir meer besonderhede omtrent dié skepe.) "PS" is op
1 Augustus 1980 finaal uit diens gestel en op 29 April 1991 as teiken gekelder. Du Toit, pp. 237-9.
38 AP Burgers – A Wessels, 30 Julie 2006 (e-pos).
39 Burgers, p. 184.
40 Ibid., pp. 187-93. Kyk ook A Wessels, "South Africa's grey diplomats; visits by South African
warships to foreign countries, 1946-1996", Scientiae Militaria 27, 1997, p. 79.
41 Burgers, p. 194.
42 Ibid., pp. 196-7.
311

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
" 'n Aangeleentheid wat my drie keer op baie dun ys laat skaats het, onthou dit was
1972/3, was rasgebonde. Die Vloot was 'n klompie jare al verplig om kleurlingbemanning
te werf omdat die aanbod van blanke rekrute net eenvoudig nie
genoegsaam was nie. Dit het veral op tegniese gebied gegeld. Dit was nie soseer dat
ons op hierdie terrein nie genoeg blanke vakleerlinge kon werf nie, maar eerder dat
sodra hulle gekwalifiseer het, het die groot firmas by die hek gestaan, hulle baie
aantreklike salarisse, veel meer as hul Vlootsoldy, aangebied en hulle dan ook
sommer uitgekoop uit die Diens uit. Daar is gemeen dat kleurlingvakleerlinge dalk
nie so maklik vir hierdie soort werwing vatbaar sou wees nie omdat werkafbakening
en ander apartheidsmaatreëls ook in die private nywerheid se
werksplekke gegeld het. Ons eerste inname van kleurlingvakleerlinge het toe amper
tot 'n politieke krisis aanleiding gegee. Die fasiliteite by die tegniese opleidingskollege
by Wingfield kon nie gedupliseer word nie en die kleurling en blanke
studente moes toe noodgedwonge van dieselfde geriewe gebruik maak, selfs in die
eetsaal. Met die eerste uitpasseringsparade in my tyd in die pos is daar toe 'n groot
gewold omdat 'n ouer daar doer uit boslaanserland uitgevind het dat sy ou seuntjie
so werklikwaar in dieselfde eetsaal as kleurlinge moes eet, en sy LV [Lid van die
Volksraad] gaan daarvan hoor! Ons het toe maar by daaropvolgende uitpasseringsparades,
verskuifbare skerms in die eetsaal aangebring wat dan daarna weer
stilletjies verdwyn het.
'n Ander ding wat ons werwing en behoud van kleurlingseemanne geweldig moeilik
gemaak het, was hulle soldysituasie. Hulle het baie minder salaris vir dieselfde
werk as die blanke seemanne gekry en dit het, behalwe die basiese onregverdigheid
daarvan, natuurlik ook 'n baie nadelige uitwerking op moreel gehad. Ek was bv.
geskok die dag toe ek agterkom dat 'n kleurling AO [Adjudant-Offisier] minder
soldy as 'n blanke bevare seeman ontvang het. Dit was net die tyd dat die Theron
Kommissie van Ondersoek na die sosiale omstandighede van die kleurlingbevolking
aangestel is deur die Regering. 43 'n Lid van daardie Kommissie was dr.
Richard van der Ross, die eerste kleurling Rektor van die Universiteit van die
Weskaap. Daar vind toe 'n groot personeelberaad in Seepunt plaas, waarheen almal
wat enigiets met personeel te doen gehad het in Kaapstad, genooi was en ek en
Dickin Silberbauer is ook daar om die Vloot te verteenwoordig. 44 Die aand na die
43 Die Erika Theron-kommissie is in 1973 deur die regering aangestel en in die kommissie se verslag
(op 18 Junie 1976 in die Parlement ter tafel gelê) is 178 aanbevelings gemaak wat daarop gemik
was om die lot van bruin (en ander "nie-blanke") Suid-Afrikaners te verlig. Die regering het die
meerderheid aanbevelings aanvaar, maar sleutelaanbevelings, soos dat die Wet op die Verbod op
Gemengde Huwelike en Artikel 16 van die Ontugwet herroep moes word, is in daardie stadium verwerp.
CFJ Muller (red.), Vyfhonderd jaar Suid-Afrikaanse geskiedenis (3de uitgawe, Pretoria,
1985), p. 555.
44 Kapt. (later skout-adm. (JG)) DF Silberbauer was in daardie stadium Senior Stafoffisier Personeel,
terwyl Burgers toe Stafoffisier Loopbaanbeplanning was. AP Burgers – A Wessels, 4 Augustus
2006 (e-pos).
312

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
beraad is daar toe 'n afsluitingsdinee en soos die noodlot dit wou hê land ek langs
dr. Van der Ross aan tafel. Ek het toe maar my asem ingetrek en hom ingelig oor
wat in die Vloot aan die gang is oor kleurlingsalarisse. As hierdie optrede van my
ooit onder die aandag van Weermaghoofkwartier sou gekom het, kon dit dalk
ernstige gevolge vir my toekoms gehad het. Hoe dit ook al sy, sowat vyf jaar later
was die salarisse van alle bevolkingsgroepe in die Vloot, in die hele Weermag om
die waarheid te sê, op pariteit en ek dink graag dat ek dalk 'n indirekte aandeel
daarin kon gehad het.
Die laaste probleem wat ons gehad het was die aanstelling en opleiding van
kleurling offisiere (dit was toe nog nie toegelaat om swart rekrute vir die Weermag
en die Vloot te werf nie). Ek kon sien dat dit op die nie so lange duur nie,
onvermydelik sou wees en het toe 'n stafgeskrif opgestel waarin ek al die insette en
vereistes sorgvuldig ontleed het en op die einde tot die gevolgtrekking gekom het
dat ons geen keuse sou hê as om hul opleiding, aanwending en akkommodasie
volledig te moes integreer nie. Dit was nie fisies moontlik om enige apartheidsmaatreëls
aan boord skepe toe te pas nie. My siening was egter 'n ietwat sy tyd
vooruit. [...] het sy lippe tuitgetrek toe hy dit lees en die dokument terstond in sy
brandkas toegesluit. Weer eens ongeveer vvf jaar later, het toe presies gebeur wat
ek in daardie dokument voorspel en aanbeveel het!
Al my pogings in hierdie pos het daartoe aanleiding gegee dat Dickin Silberbauer
my vir HSAW [Hoof van die SAW] se aanprysingsmedalje aanbeveel het. Dit is
later in die Medalje vir Militêre Meriete, oftewel MMM, verander, wat my die reg
gegee het om hierdie letters agter my naam te skryf."
Op 1 Oktober 1973 is André Burgers tot kommandeur bevorder en op 3 Februarie
1974 het hy sy eerste bevelspos ter see bekom, toe hy as bevelvoerder van die
kusmynveër SAS Johannesburg (en as senior offisier van 147 Mynveeg-eskader)
aangestel is. In daardie stadium was die ander operasionele kusmynveërs in die
Mynveeg-eskader SAS Durban en SAS Walvisbaai, terwyl die kleiner SAS Fleur
('n torpedoherwinnings- en duikerondersteuningsvaartuig) ook by dié eskader ingedeel
is. 45 In Julie 1974 is Johannesburg uit diens gestel en Burgers het op
6 Augustus 1974 bevelvoerder van sy susterskip, SAS Kimberley, geword - tot
15 Mei 1975. Die Mynveeg-eskader het gereeld oefeninge ter see gedoen, welwillendheidsbesoeke
aan Suid-Afrikaanse hawens, asook aan Knysna, gebring en die
RSA se gebiedswater gepatrolleer. 46
45 Burgers, p. 199. Die Johannesburg was 'n susterskip van die ander kusmynveërs waarin Burgers
reeds vantevore diens gedoen het, en ook van die Durban, Walvisbaai en Kimberley. (Kyk voetnoot
26, supra, vir meer besonderhede.) Die Johannesburg is op 5 Junie 1959 in diens gestel, in
Desember 1985 finaal aan diens onttrek en in 1988 as skroot opgebreek. Du Toit, pp. 216, 218.
46 Burgers, pp. 201-5, 207-18.
313

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
In Mei 1975, is Burgers as Stafoffisier Verbindings by Vloothoofkwartier in
Simonstad aangestel. 47 Intussen het die Portugese kolonies Guinea (10 September
1974), Mosambiek (25 Junie 1975) en Angola (11 November 1975) onafhanklik
geword - met pro-kommunistiese regerings nou aan bewind van sake. Die geopolitieke
situasie in suider-Afrika het dus dramaties verander, met verreikende
gevolge vir die RSA en dié land se weermag. Hoewel hy ver weg vanaf die
operasionele gebied van SWA en Angola gestasioneer was, was Burgers nogtans
betrokke by die uitvoering van die SAV se operasies: 48
"Die Portugese diktatuur van Antonio Salazar het in April 1974 ineengestort voor
die sogenaamde Rewolusie van die Angeliere - so genoem omdat die bevolking in
die strate van Lissabon rooi angeliere in die soldate wat die staatsgreep uitgevoer
het, se geweerlope in gedruk het. 49 Dit het die hele situasie vir die RSA in Afrika
verander. Die bosoorlog teen SWAPO was teen daardie tyd reeds aan die gang,
maar die oorname van die MPLA in November 1974, het die vooruitsig ingehou dat
hulle nou direkte steun van die kommuniste sou ontvang. 50 Toe die Sowjets en die
Kubane dus hulp aan die MPLA begin verleen om hul gesag te vestig, kom die
omliggende staatshoofde soos Houphuet-Boigne van Côte d'Ivoire, 51 Mobutu van
Zaïre 52 en Kaunda van Zambië 53 by John Vorster 54 pleit om iets aan die saak te
doen. Die Kabinet was uiters traag om betrokke te raak, maar die Leër is toe van
mening dat dit 'n goeie geleentheid was om van SWAPO-basisse in Angola, wat die
Portugese nie kon bykom nie, ontslae te raak. Daar word toe besluit om twee
veggroepe oor die grens te stuur, maar dit moes in grootste geheimhouding geskied.
Hierdie optrede is as Operasie SAVANNAH gedoop. 55 Die Vloot is ook betrek en
daar was die hele tyd tydens die operasie, 'n fregat op die Angolese kus. Om die
operasiesentrum by Silwermyn te beman vanwaar die Vlootbetrokkenheid bedryf
word, is ek en drie ander ouens toe voorgelig, weer eens in die grootste
47
48
49
Ibid., p. 218.
Ibid., pp. 221-2.
António de Oliveira Salazar (1889-1970) het in 1932-68 as eerste minister, maar in praktyk as
diktator, oor Portugal geheers. Hy is deur Marcello Caetano opgevolg, wat op sy beurt op 25 April
1975 in 'n militêre staatsgreep omvergewerp is.
50
Die Movimento Popular de Libertação de Angola (MPLA) is in Desember 1956 gestig en het op
11 November 1975 (nie 1974 nie) die nuwe regering in Angola geword nadat Portugal uit die kolonie
onttrek het.
51
Félix Houphouët-Boigny (1905-93) was die eerste president van die Côte d'Ivoire (Ivoorkus, 1960-
93).
52
53
54
55
Mobuto Sese Seko (1930-97) was president van Zaïre (vandag die Demokratiese Republiek van die
Kongo, 1965-97).
Kenneth David Kaunda (geb. 1924) was die eerste president van Zambië (1964-91).
Balthazar John Vorster (1915-83) was eerste minister (1966-78) en toe staatspresident (1978-9) van
die RSA.
Vir meer besonderhede in verband met Operasie Savannah, kyk bv. FJ du T Spies, Operasie
Savannah: Angola 1975-1976 (Pretoria, 1989), passim.
314

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
geheimhouding. Ons moes toe tussen die vier van ons vir ses uur op 'n keer dag en
nag gaan waghou as operasie-offisiere by Silwermyn Maritieme Hoofkwartier. Ons
het dus 'n goeie oog gehad oor hoe die operasie ontwikkel waarvan die land totaal
onbewus was, maar die res van die wêreld alles af geweet het!
Die twee veggroepe, Zulu langs die kus op en Alfa in die middel op, het vinnig
gevorder hoewel hulle maar raap-en-skraap-eenhede was. Kommandant Proppies
van Heerden was in bevel van veggroep Zulu en dit het bestaan uit drie pantserkarre,
56 'n peleton dienspligtiges en 'n hele klomp vragmotors (Portugese groentelorries
wat hy sommer opgekommandeer het) vol FNLA 57 troepe. Hiermee het hy
die MPLA en die Kubane vir meer as vyfhonderd myl [800 km] teen die kus op
teruggejaag tot teen die Cuenzarivier, net 'n paar dae vanaf Luanda. Teen daardie
tyd egter het die Kubane daarin geslaag om langafstand artillerie in te voer sowel as
die Stalin-orrel, 'n tipe vuurpyl wat in sarsies afgeskiet word. 58 Dit is deur die
troepe die Rooi Oog genoem omdat die vuurpyl die hele pad gesien kon word.
Hier by die Cuenzarivier word Proppies en sy groep toe deur die Kubaanse artillerie
vasgepen, want hul pantserkarkanonne kon nie die vyandelike artillerie bykom
nie. Ook het sy FNLA troepe 'n bygelowige vrees vir die Rooi Oë gehad en elke
keer as hulle afgevuur is, het hulle soos hase in die bosse verdwyn. Net ongeveer
twintig myl [32 km] seewaarts stoom PRESIDENT STEYN 59 op en af en net te
gretig om ook iets tot die veldtog by te dra. Ons in Silwermyn maak sein op sein na
VHK [Verdedigingshoofkwartier] om hulle daarop te wys dat PS die Kubane binne
twee uur nadat sy die oproep gekry het uitmekaar sou kon bombardeer met haar
twee 4.5" kanonne. Maar die klomp platvoetsoldate wil niks daarvan weet nie.
Hulle besluit om liewer artillerie in te vlieg. Dit het hulle drie weke geneem om dit
reg te kry, want dit was nie net die kanonne nie, hulle moes ook die kanonniers en
al hulle logistiek en die groot hoeveelhede ammunisie wat hulle sou benodig oor
amper 'n duisend myl [1600 km] van Grootfontein in Suidwes oor land vervoer. Die
skip het al hierdie goed met haar saam rondgedra. Teen die tyd dat hulle dit alles
kon doen, het die toestand sodanig verander deur verdere versterkings aan die
56 Kol. J.S. (Koos, "Proppies") van Heerden was die bevelvoerder van Taakmag Zulu. (Genoemde
taakmag het op sy beurt uit twee taakgroepe, naamlik Alpha en Bravo, bestaan.) Daar was 'n hele
aantal pantserkarre in Taakmag Zulu - sowel Eland 60- en Eland 90-pantserkarre. Aangesien Taakmag
Zulu so vinnig gevorder het, het Van Heerden voortaan onder sommige soldate as "Rommel"
bekend gestaan. Kyk ibid., pp. 83-101, 111-28.
57 Die Frente Nacional de Libertação de Angola (FNLA), waarvan die oorsprong na 1957 terugdateer,
het saam met die MPLA en UNITA teen die Portugese geveg, maar na onafhanklikheid saam met
UNITA en die SAW téén die MPLA en hul Kubaanse en Oosblok-bondgenote.
58 Die Sowjet-vervaardigde Katyusha meervoudige-vuurpyllanseerders is die eerste keer tydens die
Tweede Wêreldoorlog (1939-45) gebruik en deur die Duitsers Stalin-orrels genoem. Sedert dié oorlog
is die wapenstelsel in talle bevrydings- en ander oorloë wêreldwyd aangewend.
59 Kyk voetnoot 37, supra, vir meer besonderhede.
315

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
Kubane sowel as die politieke klimaat, dat dit te laat was en die uiteinde was dat
ons uit Angola moes onttrek. 60
Ek is tot vandag toe daarvan oortuig dat dit een van die grootste verspeelde
geleenthede in hierdie land se politieke geskiedenis was. As Proppies Luanda kon
gevat het, en daar was amper niks om hom te keer nie, terwyl die MPLA op daardie
vroeë stadium feitlik geen steunbasis onder die Angolese bevolking gehad het nie,
was daar daarna heel moontlik nie dertig jaar se burgeroorlog 61 in daardie land nie.
Maar nou ja, as is verbrande hout soos die ou gesegde lui."
In Augustus 1976 is André Burgers en sy gesin na Frankryk waar hy 'n internasionale
vlootstafkursus aan die École de Guerre geloop het - en waarvoor hy
Frans moes aanleer. Hierdie kursus het vanaf September 1976 tot einde Junie 1977
geduur. Vervolgens was daar 'n onderbreking (reses) van twee maande, waarna die
studente in die parallellopende vloot-, leër- en lugmagkursusse, asook persone in
die Franse se stafkursusse, bymekaargekom het vir 'n gesamentlike kursus bekend
as die Cours Supèrieur Interarmeés (senior interweermagkursus). Laasgenoemde
kursus het van September 1977 tot vroeg-Desember 1977 geduur. 62
"Tydens hierdie kursus [die senior interweermagkursus] het al drie groepe 63
saamgekom om gesamentlike oorlogvoering te bestudeer. Om ons aan mekaar
bekend te stel en ook om ons die vertroue te gee om in die taal te praat, moes ons
lesings lewer oor ons lande van herkoms of enige ander onderwerp. My word daar
toe gevra om 'n lesing te gee oor die veldtog in Angola net twee jaar tevore. Dit is
toe 'n groot dilemma. Ek was nog steeds onder die geheimhoudingperk wat ons
destyds opgelê is en ek het buitendien maar bitter min geweet van die hele affêre
buite my eie beperkte aandeel as die operasie-offisier by Silwermyn. Ek moes toe
by die Ambassade gaan konsulteer en toestemming kry om te praat. Kokkie 64 gee
my toe 'n afskrif van 'n Britse koerant, ek meen dit was die Independent, waarin
die hele veldtog in die fynste besonderhede beskryf word en wat ek toe net kon
opsom en in Frans vertaal. Dit was weer eens 'n bewys dat jy nie in die geheim kan
oorlog maak nie." 65
60 In die praktyk het die laaste Operasie Savannah-soldate Angola teen die einde van Maart 1976 verlaat,
maar daarna was die SAW tot ongeveer die einde van 1988 steeds direk en/of indirek in die
suide van Angola betrokke.
61 Die burgeroorlog in Angola het vanaf 1975 tot 2002 geduur, met ander woorde totdat dr. Jonas
Savimbi (UNITA-leier) in 'n skermutseling met MPLA-soldate (22 Februarie 2002) doodgeskiet is.
62 Burgers, pp. 222, 225-6; AP Burgers – A Wessels, 22 Augustus 2006 (e-pos).
63 Dit wil sê die leër-, lugmag- en vlootgroepe wat hoofsaaklik parallellopende kursusse aan die École
de Guerre bygewoon het; plus Franse offisiere op hul eie stafkursusse.
64 Kapt. (later kdoor) Johan ("Kokkie") de Kock, die RSA se Vlootattaché in Frankryk. AP Burgers –
A Wessels, 30 Julie 2006 (e-pos).
65 Burgers, p. 227.
316

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
"Ons het ook 'n hele paar kursusbesoeke binne Frankryk afgelê by ander militêre
eenhede, vlootbasisse, wapenfabrieke en dies meer. Onder andere het ons by die
Franse Vlootbasis L'Orient [Lorient] in Bretagne gaan kuier waar die twee Suid-
Afrikaanse korvette besig was met hul finale proewe. Hulle was die SAS Transvaal,
wat alreeds in diens gestel was, en SAS Good Hope. 66 Transvaal was onder
bevel van Flip Viljoen 67 en dit was laat in November dat hy die Vrydag uit is op see
om hoofmasjien-aanvaardingsproewe te doen. 68 L'Orient is 'n ent op aan 'n rivier
geleë en alle skepe moes 'n loods aanboord neem om in die rivier op te vaar. Die
namiddag toe Flip gereed is om terug te keer hawe toe, is daar egter geen teken van
die loods nie. Hy gaan toe maar op sy eie terug en meer op sy gewone plek vas en
gaan huis toe.
Omtrent middernag bel die offisier van die dag hom in paniek en hy moes dadelik
terugkom skip toe. Daar aangekom sien hy dat sy skip geskuif is deur sleepbote en
nou agter 'n drywende brug vasgemeer is sodat hy nie uit die hawe sou kon kom
nie. Dit is toe eers dat hy meegedeel is dat Frankryk daardie dag in die Algemene
Vergadering van die VN aangekondig het dat hy die wapenverbod teen Suid-
Afrika 69 sal nakom en alle oordragte van skepe en ander wapentuig onmiddellik sal
staak. Ons was op daardie stadium ook besig om twee Agosta-klas duikbote daar te
laat bou en hulle is ook deur die verbod geraak. 70 Die Franse was destyds uiters
sensitief vir die moontlikheid dat Flip dit miskien in sy kop kon kry om 'n breek te
maak en uit te vaar na Suid-Afrika. Dit was nie prakties moontlik nie, want hy sou
nie genoeg brandstaf aanboord gehad het nie. 'n Paar jaar tevore egter, het vier
Israeliese aanvalsvaartuie presies dit gedoen. Hulle het uit Cherbourg, 'n hawe aan
die punt van die Cotentinskiereiland, ontsnap toe die Franse ook 'n wapenverbod
66 Die Tipe-A69 korvette is in 1975 van Frankryk bestel. Die Good Hope is op 17 September 1977 te
Lorient deur die SAV in diens gestel, maar sy susterskip eers in Oktober 1978. Die skepe is 80 m
lank, het 'n standaardverplasing van 950 ton, 'n maksimum snelheid van 23 knope en het 'n bewapening
van een enkel 100-mm en een dubbelloop 40-mm kanonne, vier Exocet MM38
oppervlak-tot-oppervlak missiele en twee driebuis-teenduikboottorpedolanseerders. Die bemanning
bestaan uit tien offisiere en 83 ander matrose. Beide skepe is in 1978 deur Argentinië aangekoop.
Du Toit, pp. 281-7; S Saunders (red.), Jane's fighting ships 2003-2004 (Coulsdon, 2003), p. 14.
67 Kdr. (later skout-adm.) PR Viljoen was die eerste (en enigste SAV-) bevelvoerder van Good Hope.
68 Die Good Hope (nie die Transvaal nie) het op Vrydag 4 November met die Scorffrivier afgevaar
ten einde seeproewe te onderneem. Du Toit, p. 284.
69 Die Verenigde Nasies (VN) het op 4 November 1977 'n verpligte wapenverbod teen die RSA
ingestel.
70 Op 27 Mei 1975 het die RSA twee "Agosta"-klas duikbote van Frankryk bestel. Dié bote is 67,9 m
lank, het 'n oppervlakverplasing van 1 480 ton, 'n onderwaterverplasing van 1 725 ton, 'n maksimum
onderwatersnelheid van 20,5 knope, 'n bemanning van sewe offisiere en 45 ander matrose, en
het 'n bewapening van vier 553-mm torpedobuise en 'n totaal van 20 torpedo's. In SAV-diens sou
hulle as SAS Astrant en SAS Adventurous bekend gestaan het, maar hulle is eers voltooi nadat die
VN-wapenverbod van krag geword het en is onderskeidelik in 1979 en 1980 deur die Pakistanivloot
in diens gestel. Du Toit, pp. 288-9; Saunders (red.), p. 515.
317

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
teen Israel ingestel het nadat hulle die skepe reeds klaar gebou het en hulle op die
punt was om te vertrek. 71
Die volgende Maandagoggend laat die skout-admiraal in bevel van die École de
Guerre Navale (Franse vlootstafkollege) my na sy kantoor toe kom en hy teken by
my, 'n baie junior kommandeur, innig verskoning aan vir sy regering se optrede! Ek
weet nie wie die meeste geëmbarraseerd was nie - hy of ek. Die twee korvette is
later deur Argentinië en die duikbote deur Pakistan aangekoop. Die Franse het
darem al ons geld teruggegee." 72
4. TER SEE, MAAR MEESTAL AAN WAL, 1977-90
Nadat hy die kursus suksesvol voltooi het, het die Burgers-gesin op 17 Desember
1977 terug na Suid-Afrika vertrek, waar André vanaf Januarie 1978 as Vloot
Kontrolestaf by die Suid-Afrikaanse Verdedigingskollege te Voortrekkerhoogte
(vandag Thaba Tshwane) gewerk het. Hy moes kursusse organiseer en ook as
lektor en tutor optree. Hy beskryf self hoe van sy werk by die Kollege met die
"Grensoorlog" verband gehou het en byna ook die einde van sy loopbaan beteken
het: 73
"Die kollege was harde werk maar tog bevredigend. Die Gesamentlike Stafkursus,
of kortweg die GSK, was die laaste en mees senior kursus wat deur Weermagsoffisiere
bygewoon kon word. Offisiere kon aansoek doen vir die kursus maar sou
nie noodwendig op die kursus toegelaat word nie. Die rangvlak was kommodoor/
kaptein(vloot) of brigadier/kolonel (lugmag en leër). Daar was 'n sterk element van
selektering vir verdere bevordering en senior aanstellings vir offisiere wat die
kursus bygewoon het, aanwesig, maar dit was nie noodwendig die geval nie. Dit
was nie 'n slaag of druip kursus nie. Aan die einde daarvan het die Bevelvoerder en
die KSe [Kontrolestawwe] 'n vertroulike verslag oor elke student opgestel, wat na
sy eie hoër gesag deurgestuur is. Behalwe die Leër-, Lugmag-, Vloot- en Mediese
Dienste-studente, was daar ook offisiere van die SAP [Suid-Afrikaanse Polisie] en
die Spoorwegpolisie asook burgerlikes van Krygkor en ander staatsdepartemente
wat die kursus bygewoon het. Dit was nie soseer 'n oorlogvoeringskursus nie, maar
het oor gesamentlike operasies, strategiese studies en die verwantskap tussen die
Weermag en die ander staatsdepartemente in belang van staatsveiligheid, gehandel.
71 In die nag van 24-5 Desember 1969 het vyf (nie vier) Frans-geboude Israeli aanvalsvaartuie (Soufa,
Gaash, Herev, Hanit en Hetz) uit Cherbourg ontsnap en op 31 Desember veilig te Haifa aangekom.
A Rabinovich, The boats of Cherbourg (Annapolis, 1997), pp. 77-173.
72 Burgers, pp. 227-8.
73 Ibid., pp. 232-6.
318

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
'n Groot deel van die GSK het gehandel oor die metodiek vir die opstelling van
operasionele waarderings en dan die daaruitspruitende operasionele en logistieke
beplanning vir groot gesamentlike operasies. Om dit moontlik te maak word daar 'n
fiktiewe operasionele situasie geskep waarop die kursusgangers hul talente en
vaardighede moes uittoets. Kort na my aankoms daar moes ek toe so 'n fiktiewe
scenario skep en al die orders daarvoor opstel. Dit is genoem Oefening
ENSEMBLE. Ek moes so 'n ietwat van toekomsvisie gehad het toe ek dit geskryf
het, want dit het veronderstel dat die Kubane beplan om Suidwes in te val, en die
waardering het dan gespesifiseer watter magte hulle het en hoe dit saamgestel sou
wees. Eie magte moes dan hul beste planne van aksie opstel om hierdie inval teen
te staan en terug te dryf. So het ek 'n groot omsingelingsbeweging sien ontwikkel
met 'n sterk Leërmag uit die ooste oor die grens, terwyl die Vloot nog 'n mag agter
die vyand by Mossamedes (deesdae bekend as Namibe) sou land om hul logistiek
en terugtog af te sny. Hierdie scenario het vir 'n hele paar jaar as die vernaamste
papier-oefening gedien wat by die kollege bestudeer is. Sowat tien jaar later, in
1988, het hierdie scenario baie amper 'n werklikheid geword. 74
Weens die aansienlike verskille tussen die Franse en ons eie kursus moes ek bo en
behalwe my status as Kontrolestaf, ook nog die kursus as 'n student bywoon. Dit
was Kursus nr. 4/78, want die kollege het eers in 1974 geopen. In die twee jaar wat
ek daar was, was ek by vier kursusse betrokke - die ander drie natuurlik slegs as
KS. Een van my take was om die kursusbesoeke te organiseer. Dìt was besoeke aan
die onderskeie Weermageenhede, want dit was verbasend hoe min die drie, later
vier, Weermagsdele van mekaar geweet het. Dit was dan ook een van die
belangrikste doelwitte van die kursus, naamlik om onderlinge kennis en samewerking
tussen die Weermagsdele te bevorder en uit te bou. Die SA Mediese
Dienste, wat tot nog toe by die drie operasionele weermagsdele geïntegreer was,
met die Geneesheer-generaal slegs die professionele hoof, is nou omskep in 'n
vierde volwaardige Weermagsdeel met sy eie uniform. 75 Ons het ook by ander
belangrike dele van die land se infrastuktuur wat van strategiese waarde was, soos
byvoorbeeld die hawens ens., besoek afgelê. [...]
Die belangrikste kursusbesoeke was egter aan die operasionele gebied in Noord-
Suidwes. Ons het eers na Windhoek gevlieg waar ons oor die operasionele toestand
voorgelig is en dan besoeke by die militêre basisse by plekke soos Grootfontein,
74 In 1988 het Kubaanse eenhede tot naby die noordelike grens van SWA/Namibië beweeg, maar hulle
was bedag op die moontlikheid dat die SAV soldate agter hul rug langs die Angolese kus aan land
kon plaas; iets wat in die praktyk nie gebeur het nie. AP Burgers – A Wessels, 22 Augustus 2006
(e-pos).
75 Die Suid-Afrikaanse Geneeskundige Diens (SAGD) is oorspronklik op 3 Desember 1913 tot stand
gebring, maar het eers op 1 Julie 1979 'n outonome weermagsdeel geword. Militêre geneeskunde
in Suid-Afrika 1913-1983 (Pretoria, 1983), passim.
319

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
Ondangwa, Rundu, Ruacana, Katima Mulilo en Omega-basis afgelê. Met die
tweede kursus in 1978, dit wil sê Kursus nr. 5/78, het ons onder andere in Katima
Mulilo aangekom. Daar was kolonel A.K. de Jager in bevel. In Augustus daardie
jaar was daar 'n vuurpylaanval van oorkant die Zambesierivier uit Zambië op
Katima wat tot die dood van tien jong dienspligtige troepies gelei het toe een
daarvan hulle barakslaapsaal getref het. Tot op daardie stadium was die Regering se
beleid om, hoewel hul wel deeglik bewus was van SWAPO-basisse in Zambië, niks
daaraan te doen nie om nie die Zambiërs onnodig by die oorlog te betrek nie. Na
hierdie aanval kom die bevel egter om te gaan skoonmaak. A.K. [de Jager] vertel
toe hoe een veggroep van pantserkarre en troepedraers deur die bosse jaag op so 'n
nou twee-spoorpad onderweg na een van die kampe waarvan hulle bewus was.
Hulle jaag so vinnig as hul kan om te probeer om voor die bostelegraaf daar uit te
kan kom.
Skielik egter spring daar 'n ent voor hulle 'n man in kakiedrag in die pad en swaai
met sy arms dat hulle moet stop. Dit is duidelik 'n lokval en die kolonne skreeu tot
'n halt en die troepe ontplooi vinnig weerskante die bosse in om die lokvallers te
omflank. Maar niks gebeur nie. 'n Patrollie word vorentoe gestuur om die man te
gaan haal. Die bevelvoerder wil by hom weet wat dink hy doen hy. Die kêrel trek
hom op en sê vol waardigheid: 'I am the tsetse fly control officer for this region. No
vehicles may pass without being disinfected!' Die vertraging veroorsaak toe dat die
kolonne te laat by die SWAPO-kamp aangekom het, want daar is duidelike tekens
van haastige ontruiming. Op hul terugtog na Katima konfiskeer hulle toe die arme
beampte se rekordboeke waarin hy oor die jare sorgvuldige aantekening gehou het
van hoeveel tsetsevlieë hy met sy bespuiting doodgemaak het.
Omega-basis was die Weermag se basis vir die Boesmantroepe. Hulle was die
Weermag se beste spoorsnyers en verkenners. Daar was ongeveer drie duisend van
hulle by Omega saamgetrek, insluitend hulle families. Hier het die Weermag alles
voorsien: skole, klinieke en opleiding. Daar was 'n aantal dienspligonderwysers wat
vir die Boesmankinders skoolgehou het. Een outjie het my vertel hulle volg breedweg
die Transvaalse skoolleerplan. In wiskunde egter was hulle besig om matriekwiskunde
vir die standard sesse te leer. Hulle eet dit op. Die Boesmans was nog
altyd deur al die eeue deur die swart stamme in daardie omgewing onderdruk en as
slawe aangehou. Toe die Weermag hulle dus die geleentheid gee om teen hulle
voormalige meesters op te tree, was hulle maar te gretig. Wanneer daar van die
SWAPO-basisse ingeneem was, met gevangenes, moes die Weermagtroepe gou
spring om die gevangenes te beveilig, want die Boesmans het nie lewende
gevangenes geneem nie. Die Weermag wou hulle lewendig hê vir ondervraging.
320

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
Gedurende die Kursus nr. 6/79 in Desember 1979 se grensbesoek, kom ek toe vir
die enigste keer tydens die hele bosoorlog onder vuur. Ons was besig om van
Ondangwa, die hooflugmagbasis in Ovambo, na Ruacana, waar die kaplyn die
Kunenerivier ontmoet, te vlieg in 'n DC4-vliegtuig. 76 Daar was omtrent dertig
senior offisiere, kolonelle/kapteins en brigadiers/kommodoors aanboord saam met
ons begeleier, kol.Vossie Nel, wat in bevel was van Sektor 70, en die vliegtuigbemanning
van twee vlieëniers en een boordtegnikus. Al die kursusgangers is met
9-mm pistole uitgereik terwyl ons in die operasionele gebied rondgereis het ingeval
iets sou voorval. Vossie Nel egter het vir ons pistole gelag. Hyself het altyd sy R1
[-geweer] byderhand gehad, want dit is die enigste wapen waarmee 'n terroris agter
'n boom uitgehaal kon word volgens hom! Daardie jare moes vliegtuie ook op
boomtophoogte vlieg om die gevaar van grond-tot-lug missiele te vermy. Hierdie
SAMs, 77 soos hulle bekend was, was skouer gelanseer en die operateur het nie tyd
gehad om te mik en te laat los nie as die teikenvliegtuig te laag gevlieg het. Dit was
bekend dat SWAPO met hierdie missiele toegerus was aangesien hulle verskeie
kere tevore probeer het om vliegtuie af te skiet, maar gelukkig sonder sukses.
Ons twee vlieëniers het nie eens nodig gehad om veel te sukkel met navigasie nie,
want die pad na Ruacana was 'n lang spierwit streep deur die bosse en pylreguit tot
amper by Ruacana. Hulle moes net die pad volg. Naby die grens met Angola moes
hulle egter na links wegdraai om by die landingstrook by Ruacana uit te kom.
Omtrent so tien myl [16 km] oorkant die grens was daar die dam in die Kunenerivier
wat die meeste van Ovambo se elektrisiteit verskaf het en die dorpie
Calueque was digby die damwal. Dit was 'n MPLA-dorp met sy eie landingstrook.
Ek was besig om 'n 'grandslam' in klawers te maak (ons het 'n baie aktiewe brugskool
gehad en my vennoot by hierdie geleentheid was brigadier Boytjie Viviers
wat saam met my in Standerd 7 was op Volksrust en ook saam op Stellenbosch in
Crozierhuis), toe die vliegtuig skielik op sy kant gepluk word sodat ek deur die
venster langs my die grond kon sien. Ek sien sulke vuurvliegies na ons toe opkom
en daar is skielik 'n harde slag in die kajuit 'n paar sitplekke vorentoe en daar slaan
rook uit. Ek dag by myself: wie is nou so laf om klappers in die vliegtuig af te skiet
- dis mos gevaarlik met al die brandstof!
Maar toe dring dit tot my deur. Die vuurvliegies is ligspoorkoeëls. Iemand is besig
om op ons te skiet! Wat toe gebeur het is dat Vossie Nel merk dat die vliegtuig
76 Douglas DC-4 Skymaster-passasiersvliegtuig, waarvan die SALM vyf gehad het en die laaste vier
in Februarie 1993 aan diens onttrek is. H Potgieter en W Steenkamp, Aircraft of the South African
Airforce (Kaapstad, 1980), pp. 86-7, 171; H Potgieter en L Birns, More than game: a salute
to the South African Air Force (Morningside, 1995), p. 148.
77 Surface-to-air missiles (SAMs). Die soort wat deur 'n gewone soldaat vanuit 'n buis (wat hy op sy
skouer kan hou) gelanseer word, staan in die Weste bekend as die SA-7 ("Grail"), maar die Sowjetbenaming
is 9K32 "Strela-2".
321

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
besig was om reg te maak om te land, die wiele is laat sak en die flappe ook om
spoed te verminder. Hy kyk so deur sy venster maar merk skielik dat die huise
teëldakke het en daar is nie sulkes by Ruacana nie, en daardie is mos die Angolese
vlag wat daar waai! Hy vlieg daar op en storm na die stuurkajuit om te vra wat
aangaan. Dit is eers toe hy vra dat die twee manne agterkom hulle is besig om by
Calueque te land. Hulle kon nie eintlik verduidelik hoe hulle so 'n fout kon gemaak
het nie. Daar was daardie tyd juis 'n groot operasie omtrent twee honderd myl
[320 km] verder oos oor die grens aan die gang en die MPLA was uiters senuweeagtig.
Hulle het egter hul vuur ingehou en eers losgebrand toe hulle sien dat die
vliegtuig omgepluk word met sy wiele uit en flappe af en al. Tien minute later land
ons toe veilig by Ruacana met sommige van ons pasassiers maar taamlik bewerig
en bleek van aangesig. Ons het sewe gate in die vliegtuig se romp getel, gelukkig
niks in ernstige plekke nie. Een het egter tussen die twee brandstoftenks in die vlerk
deurgekom en in die kajuit sowat 'n voet bokant brigadier Pheil se kop deur sy
handbagasie getrek en aan die ander kant van die kajuit vasgeslaan. Die ligspoor
gedeelte het egter tussen sy klere vasgesit en die aand toe hy sy tas oopmaak is dit
net een verkoolde massa.
Die twee vlieëniers was die volgende oggend agtuur nog voor [luitenant-] generaal
Bob Rogers, Hoof van die Lugmag, 78 in Pretoria op die mat en ek meen hulle
lugmagloopbane het summier tot 'n einde gekom. As ons by Calueque geland het en
deur die MPLA gevang was, sou daar skielik 'n groot aantal bevorderingsgeleenthede
in die Weermag gewees het. Dit sou ook een van die grootste skandale
in die Weermag se geskiedenis gewees het. Morty Mortimer, 79 op daardie stadium
die Kollege se bevelvoerder, het later vertel dat hy vir ses maande daarna elke nag
van 'n nagmerrie wakkergeskrik het. In sy droom sien hy hoe die deur van die
vliegtuig oopgaan en daar staan Sam Nujoma 80 met sy breë spierwit glimlag op die
landingsbaan en hy wink met sy hande terwyl hy sê: 'Kom julle Boere! Kom!' "
Op 1 Januarie 1979 is Burgers tot kaptein bevorder en op 3 Maart 1980 is hy as
bevelvoerder van die fregat SAS President Pretorius ("PP") aangestel. 81 Die skip
het aan talle maneuvers deelgeneem, insluitende met drie besoekende Taiwanese
oorlogskepe in 1981 (wat saamgeval het met die twintigste herdenking van die tot-
78 Lt.-genl. Robert Harry Doherty Rogers (1921-2000) was 1975-9 Hoof van die SALM. Inligting verskaf
deur die SALM-museum, Pretoria.
79 Brig. DJ Mortimer. AP Burgers – A Wessels, 30 Julie 2006 (e-pos).
80 Samuel (Sam) Daniel Shafiishuna Nujoma (geb. 1929) was vanaf 1960 leier van SWAPO en 1990-
2005 Namibië se eerste president.
81 Burgers, p. 236. "PP" was die derde en laaste van die drie Tipe 12-fregatte wat in diens gestel is,
naamlik op 18 Maart 1964. (Vir tegniese besonderhede, kyk voetnoot 32, supra.) Die fregat is
1973-7 in 'n helikopterdraende skip omskep - sy ombouing was omvangryker as dié van sy susterskepe.
Hy is 26 Julie 1985 aan diens onttrek en in die vroeë 1990's in Indië as skroot afgetakel. Du
Toit, pp. 220-3, 226-7, 237-9.
322

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
standkoming van die RSA). 82 Teen die begin van die 1980's het ongeveer die helfte
van "PP" (soos baie ander SAV-skepe) se junior manskappe uit bruin en Asiër
matrose bestaan (dit was verbode om swart persone aan boord van oorlogskepe te
plaas) en "die baksdekke was volkome geïntegreer". 83 "Die Vloot het sonder enige
moeilikheid die oorgang gemaak, terwyl die res van die land nog in apartheid
vasgevang was." 84 Afgesien van roetine-opleidings- en patrollievaarte, is "PP" ook
operasioneel langs die kus van SWA en Angola ontplooi:
"Behalwe oefeninge en opleidingsvaarte, het ons natuurlik ook gereeld operasionele
take gehad om uit te voer. Twee keer moes ons aan die Angolese kus gaan elektroniese
verkenning doen. Dit het behels dat ons sowat twintig myl [32 km] van die
kus af vaar en onderskeppings doen op alle radarseine aan wal. Die doel was om
die lugverdedigingsradarstasies van die Kubane en MPLA op te spoor en te karteer
vir die voordeel van die SA Lugmag wanneer hulle operasies oor Angola moes
uitvoer. By een so 'n geleentheid, President Kruger het toe al by ons aangesluit,
was ons teenoor Luanda toe my langafstand lugverdedigingsradar 'n vliegtuigkontak
opspoor wat net by Luanda-lughawe opgestyg het. Die kontak draai in ons
rigting en dit is gou duidelik dat hulle ons opgespoor het en die vliegtuig gestuur
het om te kyk wie ons was. Toe hy oor die see kom, onderskep ons sy radar en die
EO[elektroniese oorlogvoering]-operateur rapporteer dat dit die soekradar van 'n
Russiese lug-tot-see-missiel is. Dit werp toe 'n hele ander lig op hierdie situasie en
ek aanvaar gevegsposte. Die vliegtuig kom al nader en peil reg op ons af. Ek neem
my voor dat as sy radar sou oorskakel na sy rigmode,wat sou aandui dat hy op sy
teiken gesluit het en op die punt is om sy missiel te lanseer, of as hy nader as ons
lugafweer se reikafstand sou kom, dit was 6 000 meter, skiet ek hom af, want ek
kon nie kanse waag met my skip of haar bemanning nie. Gelukkig draai hy net voor
hy ons reikafstand bereik weg, parallel met ons koers. Hy moes gesien het hoe my
kanonne hom volg. Toe kon ons hom eien as 'n Fokker maritieme patrollievliegtuig
wat die Angolese kort tevore uit Nederland aangekoop het. Dit het toe by ons
terugkoms geblyk dat sy normale soekradar toevallig dieselfde frekwensie het as
die Russiese missielradar." 85
Op 15 Desember 1981 het Burgers sy bevel oor die President Pretorius neergelê
ten einde vanaf 8 Januarie 1982 die bevelvoerder van die opleidingsbasis SAS
Saldanha te word 86 - daar waar hy sy loopbaan in die Vloot bykans 28 jaar vantevore
begin het. Met ingang 1 September 1984 is hy tot kommodoor bevorder en
aangestel as Direkteur Telekommunikasies van die SAW in Pretoria - die eerste
82 Burgers, pp. 239-44, 246-53.
83 Ibid., p. 253.
84 Ibid., p. 254.
85 Ibid., p. 244.
86 Ibid., pp. 256, 258.
323

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
keer dat 'n Vlootoffisier dié sleutelpos beklee het. 87 Vanaf 8 Januarie 1989 was
Burgers terug by die Vloothoofkwartier (wat sedert 1977 ook in Pretoria gesetel
was) as Hoof van Vlootstaf Inligting. 88 In hierdie hoedanigheid het hy op 31 Oktober
1990 met vervroegde pensioen uit die Vloot getree. 89 Intussen het SWA op
21 Maart 1990 as Namibië onafhanklik geword, nadat die Namibiese Vryheidsoorlog
sowat 'n jaar tevore geëindig het.
Die Burgers-gesin is terug Kaap toe. André het by die Burgermag aangesluit en
betrokke geraak by die Staf van die Direkteur Vlootreserwes, byvoorbeeld vanaf
die begin van 1994 as Direkteur Mobilisasie, totdat hy op 31 Oktober 1998 ook uit
die Burgermag getree het. 90 Intussen het hy betrokke geraak by die Vereniging van
Meestervaarders, die Vlooterfenisgenootskap, en die Suider-Afrikaanse Veksillogiese
Assosiasie (met ander woorde 'n vlagvereniging). Sy belangstelling in vlae
het neerslag gevind in 'n boek getiteld Die Suid-Afrikaanse vlagboek (Pretoria:
Protea Boekhuis, 2006). 91
5. TEN SLOTTE
Toe André Burgers op 11 Februarie 1954 die eerste keer by die SAV aangesluit het,
het die Vloot oor ongeveer 1 500 uniformpersoneel, twee torpedojaers, drie fregatte,
twee diepsee-mynveërs, 'n mynlêer, 'n hidrografiese opmetingskip, twee sperboomvaartuie
en nege klein patrolliebote beskik, met Salisbury-eiland in Durban as
hul basis. 92 Toe hy op 31 Oktober 1990 met pensioen gegaan het, het die SAV oor
ongeveer 6 500 uniformpersoneel, drie "Daphné"-klas duikbote, nege "Minister"klas
aanvalsvaartuie, vier "Rivier"-klas mynjagters, vier "Ton"-klas mynveërs, twee
gevegsteunskepe, 'n hidrografiese opmetingskip, 'n torpedoherwinnings-/duikerondersteuningskip,
drie lug-see-reddingsbote, 28 "Namacurra"-haweverdedigingsbote,
drie sleepbote en vier klein hawebarkasse beskik, 93 met Simonstad as die
Vloot se hoofbasis, Salisbury-eiland as sekondêre basis en kleiner Burgermagbasisse
in vier hawens en in twee binnelandse sentra.
In die loop van bykans 35 jaar in die SAV (1954-7, 1959-90) het Burgers aan boord
van 12 SAV-oorlogskepe gedien (die torpedojaer SAS Simon van der Stel; die
Tipe 12-fregatte SAS President Kruger, SAS President Steyn en SAS President
Pretorius; die Tipe 15-fregat SAS Vrystaat; die "Loch"-klas fregatte SAS Good
87 Ibid,. pp. 178-9.
88 Ibid., p. 288.
89 Ibid., p. 290.
90 Ibid., pp. 290-1.
91 Ibid., pp. 292-3.
92 RVB Blackman (red.), Jane's fighting ships 1954-55 (Londen, s.a.), pp. 117-9.
93 R Sharpe (red.), Jane's fighting ships 1990-91 (Coulsdon, 1990), pp. 490-3; Du Toit, p. 216 et seq.
324

JOERNAAL/JOURNAL WESSELS
Hope, SAS Natal en SAS Transvaal; en die kusmynveërs SAS Pretoria, SAS
Mosselbaai, SAS Johannesburg en SAS Kimberley, en oor drie van hulle (SAS
Johannesburg, SAS Kimberley en SAS President Pretorius) die bevel gevoer.
Hy het gesien hoe die SAV 'n groeiperiode vanaf 1954 tot 1972 beleef het (wat,
danksy die Simonstadse Ooreenkoms, die verkryging van 'n eie groot vlootbasis te
Simonstad, en verder ook die indiensneming van, onder meer, vyf klein patrolliebote,
tien kusmynveërs, drie nuwe fregatte, 'n aanvullingskip, 'n torpedoherwinnings-/duikerondersteuningskip,
die eerste drie duikbote en 'n nuwe hidrografiese
opmetingskip ingesluit het), die frustrasies wat met groeiende internasionale
isolasie gepaard gegaan het (byvoorbeeld die einde van oorsese vlagvertoonvaarte,
min geleenthede om met buitelandse oorlogskepe aan maneuvers deel te
neem en die kansellasie van nuwe korvet- en duikbootkontrakte), die inlui van die
SAV se missiel-era (met die indiensstelling van missieldraende aanvalsvaartuie
vanaf 1977), die afskaling van die SAV tot 'n Vloot wat op kuspatrollering en
hawebeskerming gekonsentreer het (met die dienooreenkomstige uitdiensstelling
van die Vloot se laaste fregat en talle ander kleiner vaartuie in 1985), asook die
Vloot se betrokkenheid by die sogenaamde "Grensoorlog" van 1966-89. As lid van
die Burgermag het hy ná sy aftrede uit die Staandemag, voortgegaan om 'n rol te
speel in die transformasie van die SAV, in die aanloop tot die daarstel van die nuwe
SANW. Voorwaar 'n interessante loopbaan.
325