Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese - UZ Gent

info voor de patiënt
bewegingsstelsel
Revalidatie na plaatsing van
een totale heupprothese
Nuttige en praktische tips
UZ Gent, Fysische Geneeskunde en Revalidatie -
Orthopedische Heelkunde en Traumatologie

Welkom!
Welkom op de dienst Orthopedische Heelkunde en Traumatologie.
Deze folder wil een aantal vragen over de totale heupprothese
beantwoorden.
Reeds lang worden pijnlijke en stramme heupgewrichten door prothesen
vervangen. Dankzij de vooruitgang van de geneeskunde
is het plaatsen van een heupprothese een zeer frequente ingreep
geworden.
Uw huisarts, uw specialist of uw orthopedisch chirurg zullen u
een totale heupprothese voorstellen wanneer uw heupgewricht
onherstelbaar beschadigd is. Deze schade kan het gevolg zijn van
arthrose, reuma, een aangeboren afwijking of een ongeval.
Als uw klachten niet verbeteren met geneesmiddelen of kinesitherapie,
kan een totale heupprothese de oplossing zijn. De artsen
geven raad, u beslist.
Afgaand op uw ziektebeeld bepaalt de orthopedisch chirurg individueel
het model van de heupprothese.
Eens u beslist hebt dat u een totale heupprothese wenst, wordt in
overleg met uw orthopedisch chirurg een operatiedatum afgesproken.
Het UZ Gent wil u graag helpen om uw revalidatie zo goed mogelijk
te doorlopen. In deze brochure vindt u heel wat tips om uw heup te
sparen na de operatie. Het is belangrijk deze voorzorgen in acht te
nemen tot zeker zes weken na de operatie. Verder vindt u hier heel
wat tips voor aanpassingen en hulpmiddelen die u kunt gebruiken
om uw zelfstandigheid te bewaren.
1 Algemene instructies
Deze instructies zijn vooral van belang tijdens de eerste 6 weken
van het genezingsproces!
•
•
•
•
Breng het geopereerde been NIET over de middellijn van uw
lichaam. Vermijd van het geopereerde been extreem naar binnen
te draaien!
Probeer tijdens staande activiteiten uw beide benen evenveel te
belasten.
Zorg voor voldoende afwisseling tussen zitten, staan en lopen.
Richt uw omgeving zo in dat de kans op vallen en op ontwrichting
van uw heup beperkt wordt.
Slapen
Slaap de eerste weken bij voorkeur in ruglig.
Als u voor uw operatie gewoon was om
in zijlig te slapen, kunt u eventueel kussens
tussen de benen leggen. Dit voorkomt dat
de heup een binnenwaartse draaiing maakt.
Over het algemeen is het aangewezen om
op de geopereerde zijde te slapen. Ga hiervoor
zeker te rade bij uw dokter.
2 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 3

Als u toch op de niet-geopereerde zijde slaapt, is het van groot
belang een kussen tussen uw benen te leggen!
•
•
•
•
Zitten
Houd in uw heup in een hoek van 90 graden
of meer, m.a.w.: plaats uw knieën niet
hoger dan uw heupen. Kies bij voorkeur
een stoel met een stevige zitting en een
goede rugleuning. De ideale houding bij
het zitten is gewoon rechtop zitten, met
de benen recht voor het lichaam.
Ga niet met gekruiste benen zitten. Kruis
uw benen niet ter hoogte van de knieën
om bijvoorbeeld uw schoenen aan te
trekken en kruis uw benen niet ter hoogte
van de enkels.
Buig niet voorover om bijvoorbeeld iets van de grond op te
rapen of om uw schoenveters dicht te doen. Breng ook uw knie
niet omhoog om bijvoorbeeld uw kousen aan te trekken. In het
hoofdstuk ‘dagelijkse activiteiten’ leest u hoe u dit allemaal wel
kan doen.
Plaats in zit uw voet langs de geopereerde zijde in neutrale stand
(recht vooruit) of naar buiten MAAR NOOIT uw wonde al zittend
laten zien aan anderen door uw geopereerde been naar binnen
te draaien!!!
2 Dagelijkse activiteiten
Zelfverzorging
Wassen aan de wastafel
•
•
•
•
Vermijd langdurig staan. Ga eventueel op een stoel zitten.
Zet alle spullen binnen handbereik.
Als bukken moeizaam gaat, kunt u eventueel volgende hulpmiddelen
gebruiken:
- een lange badborstel
- haakjes voor kleding en handdoeken, zodat u niet te ver hoeft
te reiken
Trek u niet op aan het fonteintje, de wastafel of deurkruk. Als
u extra steun nodig hebt, kunt u handgrepen (laten) plaatsen.
Deze zijn verkrijgbaar bij een doe-het-zelfzaak.
Douche
•
•
Leg voor de veiligheid een antislipmat in de douche.
U kunt een handgreep plaatsen voor de steun.
4 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 5

Bad
•
Als u een bad wilt nemen, ga dan beter niet op de bodem van
de badkuip zitten maar gebruik een badplank. Ga zijdelings op
de badplank zitten en hef één voor één de benen in het bad. Om
uit het bad te komen volgt u de omgekeerde werkwijze.
Aan-en uitkleden
•
•
•
Begin bij het aankleden met het geopereerde been.
Begin bij het uitkleden met het niet-geopereerde been.
Als bukken moeizaam gaat, kunt u bij het aan- en uitkleden
eventueel volgende hulpmiddelen gebruiken:
- een kousenaantrekker
- een grijptang op lange steel
- een lange schoenlepel
- elastische veters
Deze hulpmiddelen kunt u kopen bij winkels voor revalidatiehulpmiddelen
of de thuiszorgwinkel.
Toilet
Het is handig dat u een toiletverhoger koopt (die is ook aanwezig in
het ziekenhuis). Deze kan u vinden bij de thuiszorgwinkel.
Telefoneren
Zorg ervoor dat u de telefoon gemakkelijk en zonder ‘hindernissen’
(snoeren, meubels,…) kunt opnemen. En dat u kunt zitten tijdens
het bellen.
Vervoeren van spullen
Als u nog met één of twee krukken loopt, is het moeilijk om spullen
te vervoeren. Tijdens verplaatsingen kan dit problemen opleveren.
Enkele tips: hang een tas rond uw nek, gebruik een schort met
grote zakken,… dit is veiliger bij het verplaatsen van voorwerpen.
Spullen oprapen
Steun met de hand van de geopereerde zijde op een tafel of op een
stoel en breng uw lichaamsgewicht over op het niet-geopereerde
been. Buig nu uw lichaam naar voor en hef gelijktijdig het geopereerde
been naar achter. Met uw vrije hand kunt u gemakkelijk de
grond raken. Als u dit door evenwichtsproblemen niet kan, kunt u
eventueel volgende hulpmiddelen gebruiken:
•
•
•
•
een stokje met een haakje
een lange schoenlepel
een BBQ-tang
een speciale grijptang (helping hand)
Tapijt
Verwijder losse tapijten zodat u
niet kan struikelen.
6 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 7

Schoeisel
Uw voeten moeten voldoende steun hebben. Loop of sta bij voorkeur
niet op sokken of gladde pantoffels. Als u ’s nachts uit bed
moet, kunt u beter op blote voeten lopen.
Huishouden
Zittend werken
Langdurig staan is gedurende de eerste weken na de operatie te
belastend voor de heup. Gebruik daarom beter een hoge kruk of
stoel.
Vervoer
Fietsen
Overleg eerst met uw arts of kinesist voordat u weer gaat fietsen. U
zal gedurende uw opname gebruik maken van een hometrainer.
Zet het zadel van de fiets op een zodanige hoogte dat u met uw
voeten goed bij de grond kunt komen en dat de knie niet voorbij de
heup komt. Begin met kleine afstanden zodat uw spieren kunnen
wennen aan belasting.
Het is interessant om een hometrainer te voorzien voor thuis (is
te huur bij de mutualiteit). Hierbij is het van belang om de eerste
weken zonder weerstand te oefenen en het zadel hoog genoeg
te plaatsen. Na verloop van tijd kan men het zadel laten zakken
tot bekkenkamhoogte (hoek van 90° tussen uw bovenlichaam en
benen).
Autorijden
Overleg eerst met uw arts voordat u weer gaat autorijden (zie hiervoor
pag. 13).
Hoe u in en uit uw wagen dient te stappen kan u lezen op pag. 11.
•
•
•
3 Transfers
In/uit bed stappen
Om uit het bed te stappen, schuift u uw benen samen uit bed
zodat u op de rand komt te zitten (been niet naar u toe trekken).
U schuift dan met uw billen naar de rand van het bed en komt
een beetje naar voor. Eens uw voeten stevig op de grond staan
kan u zich opduwen op de rand van het bed. Let erop dat u niet
te veel naar voor buigt want dan wordt de hoek in uw heupen
kleiner dan 90 graden.
In bed stappen gaat beter als uw bed een beetje verhoogd is.
Leer in het ziekenhuis in en uit het bed te komen zoals u het
thuis ook doet. Als u op het bed gaat zitten, schuif dan zo ver
mogelijk achteruit tot uw knieholtes het bed raken. Draai dan
uw beide benen in het bed (als dit niet lukt kan je hiervoor een
hulpmiddel gebruiken).
Gaan zitten op een stoel
Gebruik aanvankelijk een stoel of zetel
met armleuningen. Eventueel kan u op
een stevig kussen zitten om de zithoogte
aan te passen. Stap bij het gaan zitten
achteruit tot u met uw knieholte de stoel
voelt. Strek uw geopereerde been uit en
reik ondertussen met beide armen naar
8 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 9

•
•
•
•
de leuningen van uw stoel. Laat u langzaam zakken terwijl u uw
geopereerde been uitgestrekt houdt.
Rechtkomen uit een stoel
Wanneer u rechtstaat gaat u eerst vooraan op de stoel zitten.
Duw nu uzelf met beide handen op en zet uw voet van het
geopereerde been een beetje onder de stoel. Als de stoel geen
armleuningen heeft, gebruikt u de elleboogkrukken en volgt u
dezelfde principes.
Als de stoel geen leuning heeft, dan is het aangewezen dwars te
gaan zitten zodat u zich kunt afduwen op de rugleuning.
Toilettransfer
Om op het toilet te gaan zitten of terug op te staan, gebruikt
u dezelfde handelingen als hierboven beschreven. Zolang u in
het ziekenhuis verblijft kunt u gebruik maken van steunbaren
aan het toilet. Wanneer er geen steunbaren zijn, maakt u best
gebruik van de elleboogkrukken om te gaan zitten.
Gelieve voor thuis een toiletverhoger te voorzien (via de mutualiteit)
vóór uw operatie.
In/uit de wagen stappen
• Een eerste probleem waarmee u zult geconfronteerd worden
bij uw ontslag uit het ziekenhuis is het instappen in de wagen.
Vraag aan uw chauffeur om de passagierszetel zo ver mogelijk
achteruit te plaatsen. Stap achteruit tot u met de knieholtes de
wagen voelt en ga dan zijdelings in de wagen zitten. Steun met
1 hand op de rugleuning van uw zetel en met de andere hand
op het dashboard en draai dan in één beweging uw benen en
uw romp tegelijkertijd in de wagen. Leg een telefoonboek of een
stevig kussen op de zetel (+ een plastic zak) om hoger te zitten
zodat de hoek tussen uw bovenlichaam en uw benen niet te
klein wordt.
•
Om uit te stappen volgt u de omgekeerde werkwijze. Wacht
om zelf met de wagen te rijden tot wanneer uw arts u daartoe
toestemming geeft.
10 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 11

4 Veel gestelde vragen
1. Wat is het verschil tussen de taak van de ergotherapeut
en de kinesitherapeut?
Zowel de ergotherapeut als de kinesist maken deel uit van het team.
Dit team bestaat verder uit een orthopedisch chirurg, assistentdokter,
verpleegkundigen en een sociaal assistent. In het UZ Gent
bestaat de taak van de kinesitherapeut eruit spierversoepelende
en spierversterkende oefeningen aan te bieden. Ook staan zij in
voor de gangrevalidatie (het opnieuw leren stappen). De ergotherapeuten
leggen de nadruk op het opnieuw zo zelfstandig mogelijk
functioneren. Ze leren u de transfers zelfstandig uit te voeren en ze
verhogen uw zelfredzaamheid in allerlei ADL-situaties (Activiteiten
van het Dagelijkse Leven). Ook geven ze advies omtrent hulpmiddelen,
methodeveranderingen en aanpassingen.
2. Hoelang moet ik die T.E.D.-kousen
(witte antitrombosekousen) dragen?
Na de ingreep zal u ter preventie van trombose nog een tijd (vier
weken) bloedverdunning nodig hebben door middel van onderhuidse
spuitjes. Deze worden bij ontslag voorgeschreven en kunnen
door uw huisarts, uzelf of de thuis-verpleging toegediend
worden. We raden alle patiënten aan tot de volgende medische
controle de T.E.D.-kousen aan te houden, zeker overdag, volgens
de instructies bij ontslag.
3. Hoe kan ik het huishouden doen?
•
•
•
Strijken: u kan best op een hoge, stabiele kruk gaan zitten,
waarbij u met de voeten op de grond steunt. Zo vermijdt u een
overbelasting en een te grote buiging in de heup.
Stofzuigen: plaats het niet-geopereerde been voorwaarts als
steunbeen.
Dweilen: houd de emmer zo dicht mogelijk tegen het bovenlichaam.
Plaats de emmer op een stoeltje zodat u niet voort-
durend voorover moet buigen. Een lange steel aan de trekker of
een zwabber met uitknijpsysteem zijn aan te raden.
• Boodschappen doen: verdeel de inhoud van uw winkelkar over
2 zakken met hetzelfde gewicht, draag in elke hand 1 zak. Beter
nog neemt u een rugzak of een ‘buddy’ (winkeltas op wieltjes)
mee om uw inkopen in te steken.
• Zware gewichten heffen is pas toegestaan vanaf 6 weken na de
operatie.
4. Kan ik nog sporten?
Algemene regel: lichte sporten zijn toegestaan vanaf 6 weken na de
operatie, intensieve sporten (zoals tennissen en skiën) pas vanaf 3
maanden na de operatie. Uw arts zal u hier verder over inlichten.
Zwemmen en fietsen zijn zeker toegelaten. Stappen in het water is
zelfs een heel goede oefening! Bij het zwemmen mag u wel geen
schoolslag doen wegens het gevaar op ontwrichting. Fietsen begint
u het best eerst op een hometrainer. Later gebruikt u als man beter
een damesfiets om de heup niet te forceren.
5. Wanneer mag ik met de auto rijden?
• Bij een resurfacing mag u meestal vanaf 3 weken na de operatie
autorijden.
• Bij een totale heupprothese mag u meestal vanaf zes weken na
de operatie weer autorijden.
Voorwaarden zijn wél dat u opnieuw volledige controle hebt over het
geopereerde been én over voldoende kracht in uw been beschikt.
6. Mag ik nog tuinieren?
Tuinieren is niet verboden, maar u moet wel enkele regels in acht
houden. Vermijd werken laag bij de grond door lange stelen aan
klein tuingerief te (laten) bevestigen.
U kan zich ook een ‘kniebak’ aanschaffen. Hierop kan u knielen en
kan u heel wat makkelijker rechtstaan dankzij de 2 handgrepen.
12 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 13

7. Wat met mijn seksuele leven?
Het inwendig littekenweefsel heeft ongeveer zes weken nodig om
voldoende sterk te zijn. Daarna kan u uw seksuele betrekkingen
hervatten.
De vermelde regels voor de patiënt met een totale heupprothese
gelden voor alle activiteiten in het dagelijkse leven. In het algemeen
is het aangewezen dat u een meer passieve rol speelt en in ruglig
ligt. Als de heup beter genezen is, kan u een actievere rol spelen.
Na enkele maanden kan u uw seksuele activiteiten hervatten in
eender welke comfortabele positie.
5 Richtlijnen na een Resurfacing Heupprothese
Preventie van luxaties (ontwrichtingen)
In tegenstelling tot een klassieke totale heupprothese krijgt u geen
speciaal kussen (ook wel “jef” genoemd) tussen de benen om verkeerde
bewegingen met de benen te vermijden. Ook de in acht te
nemen regels zijn minder streng bij een resurfacing omwille van
de grote diameter. De kans op ontwrichting na een resurfacing is
uiterst miniem. Ook een ophoging voor het toilet is niet noodzakelijk.
Stappen met krukken
Patiënten kunnen na een resurfacing vroeger stappen zonder krukken.
Volg de instructies van uw toezichthoudende arts of kinesitherapeut,
zelfs al voelt u dat u zonder krukken kunt. Hou er rekening
mee dat er nog een genezingsproces aan de gang is. Stap zo veel
als u kunt, maar vermijd overbelasting.
De revalidatie verloopt over het algemeen sneller dan bij een totale
heupprothese.
Gelieve volgende zaken mee te brengen op de dag van uw
opname in het UZ Gent:
•
•
•
•
deze brochure;
2 krukken;
de röntgenfoto’s;
de uitslagen van de voorbereidende onderzoeken (een bloedonderzoek,
een foto van de longen en een hartonderzoek), als die
bij de huisarts gebeurd zijn.
Gedurende uw verblijf in het ziekenhuis zal u gevolgd worden
door:
uw heupchirurg:
uw kinesitherapeut:
uw ergotherapeut:
het team van verpleegkundigen op uw dienst en de sociaal assistent.
Wij wensen u alvast een goed herstel!
14 Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese Revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese 15

ewegingsstelsel
Sector Bewegingsstelsel
Orthopedische Heelkunde en Traumatologie
Fysische Geneeskunde en Revalidatie
Tel. 09 332 60 44
www.orthofysiouz.be
Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand
of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming
van het UZ Gent.
Verantwoordelijken voor de inhoud:
Dr. C. Pattyn, Chantal Rammeloo (kinesitherapeut), Anneleen Leyman (ergotherapeut), Lien Van Peteghem
(ergotherapeut)
Universitair Ziekenhuis Gent
De Pintelaan 185 - 9000 Gent
Tel. +32 (0)9 332 21 11 - Fax +32 (0)9 332 38 00
info@uzgent.be - www.uzgent.be
v.u.: F. Colardyn, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent
MODULO.be 118350 - Augustus 2009