N POST-APARTHEIDSERA IN SUID-AFRIKA MET SPESIFIEKE ...

8
(mondeling, visueel, elektronies, ens.) aan die ontvanger gestuur binne 'n bepaalde konteks
wat deur die sender en die ontvanger gedeel word en waarna die boodskap verwys. Die
boodskap moet ook ingeklee wees deur 'n kode (spraak, getalIe, skrif, klankformasies, ens.)
wat deur beide die sender en die ontvanger gedeel word. Vir die oordrag van die boodskap
is fisieke en/of psigologiese kontak nodig om kommunikasie moontlik te maak. (Sien
bylaag 1)
Aan elke aspek van hierdie model van J akobson is daar funksies verbonde. Wanneer die rol
van die sender in 'n gegewe situasie beklemtoon word, kom daar 'n emotiewe funksie na
vore; word die ontvanger se omstandighede belig, is 'n konatiewe funksie ter sprake en
wanneer die boodskap self die fokuspunt is, kan daarna as die referensiele funksie verwys
word. Die beklemtoning van die kode bring 'n metalinguale funksie na vore terwyl die
beklemtoning van die kontak self voorrang verleen aan die fatiese funksie om vas te stel of
die kommunikasie nog "werk". (Brink, 1987 : 19)
Streng gesproke bestaan daar in verbale kontaknie so iets as 'n gemeenskaplike kode tussen sender
en ontvanger nie, aangesien elke mens sy eie idiolek praat of selfs anderstalig is. 'n Verdere
kompliserende faktor van die linguistiese kommunikasiemodel is dat selfs in die ideale sender­
ontvanger-verhouding die ontvangs van die boodskap nog nie beteken dat die ontvanger dit
verstaan nie. Ten einde die probleem van die gemeenskaplike kode te ondervang het die psigo- en
die sosiolinguistiek die kodevoorstelling gewysig. (Sien bylaag 2)
In hierdie voorstelling is die gemeenskaplike kode baie sterk gereduseer met 'n opvallende
kompetensieverskil tussen die sender en die ontvanger. Die kompetensieverskil hang daarmee
saam dat die sender oor die norm beskik wat as "SolI" -toestand (wat behoort te wees) beskryfkan
word, terwyl die ontvanger hom nog in die "1st" -toestand (wat is) bevind. Die verbande tussen die
"SolI" - en die "1st" -waardes word veral deur die Kibemetiese modelIe, wat die terrein van die
proses en tegniek oftewel reeling ondersoek, as volgverduidelik: 'n termostaatvirverhittingstoestelIe
reguleer die "1st" -waardes so dat dit met die "SolI" -waardes ooreenstem. Hierdie ooreenkoms van
die "1st" en die "SolI" is by die vreemdetaalspreker afwesig, omdat hy/sy nog nie oor die norme
vir die linguistiese en die kommunikatiewe "SolI"-waardes in die vreemdetaal beskik nie. (Sien
bylaag 3) (Roets-Hentschel, 1989 : 23 )