Opportuun maart 2006 - Openbaar Ministerie

14 OPPORTUUN Nummer 3 – 2006 Recensie 15
met de sociaal-ethische norm. De Hoge
Raad bepaalde dat het ontuchtige karakter
kan ontbreken, als die handelingen vrijwillig
plaatsvinden tussen personen die slechts
in geringe mate in leeftijd verschillen (HR 24
juni 1997, NJ 1997, 676).
Voor het optreden tegen webcamseks met
minderjarigen kan art. 248a uitkomst bieden,
legde Wiarda verder uit. Dit artikel
maakt het mogelijk om iemand te bestraffen
die zich op internet als een ander voordoet
en daardoor een minderjarige opzettelijk
beweegt ontuchtige handelingen te plegen
met bijvoorbeeld zichzelf. Probleem met
art. 248a is dat er een leemte is ten aanzien
van de strafbaarheid van degene die de
16- of 17-jarige minderjarige misleidt om
ontucht door een derde te dulden. Deze
persoon is niet strafbaar op grond van art.
248a, noch op grond van art. 247 (de minderjarige
dient dan tussen de 12 en de 16
jaar oud te zijn).
De Zutphense officier van justitie Erna
Vrijhoeven behandelde de artikelen waarin
het gaat om misbruik van verstandelijk
gehandicapte, bewusteloze of anderszins
‘onmachtige’ slachtoffers (artt. 243 en 247).
Evenals Schepers wees Vrijhoeven erop
hoe bepalend de heersende maatschappelijke
cultuur is als het gaat om zedenza-
ken. “Victoriaanse tijden zijn Talpa-tijden
geworden,” zei Vrijhoeven. Daarmee doelde
ze op de vanzelfsprekendheid waarmee seks
tegenwoordig een plek lijkt te krijgen in de
publieke ruimte. Met alle verwarring van
dien, bij daders én slachtoffers.
‘Victoriaanse tijden zijn Talpa-
tijden geworden’
De officier benadrukte in dit kader dat het
niet haar ambitie is om elke zaak die ruikt
naar seks koste wat het kost voor de rechter
te brengen. “Het OM moet zich niet bemoeien
met een dochter van veertien die uit vrije
wil een vriendje van achttien mee naar huis
neemt, ook niet als de ouders er tegen zijn,”
legde Vrijhoeven uit. “Het strafrecht is er
niet om meningsverschillen tussen ouders
en kinderen op te lossen.” Het strafrecht is
er echter wel om een taxichauffeur te vervolgen
die een verstandelijk gehandicapt
meisje van twintig jaar zoent en vingert en
zich vervolgens verdedigt met het argument
dat hij ‘geen idee’ had dat het meisje gehandicapt
was. “Zorg er in zo’n geval voor dat je
alle informatie verzameld waaruit blijkt dat
hij beter had moeten weten,” motiveerde
Vrijhoeven haar gehoor. “Deze man reed
dagelijks gehandicapte mensen rond. Het
meisje had de uiterlijke kenmerken van
een verstandelijk gehandicapte vrouw. Er
was een rapport over het slachtoffer waarin
stond dat zij functioneerde op het niveau
van een zevenjarige. En de verdachte had
zich tijdens een verhoor laten ontvallen dat
hij wilde kijken hoe ver hij met haar kon
gaan. Op basis van die informatie kan ik een
eis motiveren.”
Tekst: Miek Smilde
Aanwijzing opsporing en vervolging
“Een opsporingsambtenaar die niet speciaal is belast met de behandeling van zedenzaken
laat zich niet verder in met de zaak dan strikt noodzakelijk is.” Dat staat in de Aanwijzing
opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik die sinds 15 februari 2005 van kracht is. De
zogenaamde ‘50 procent norm’ is een van de belangrijke punten uit de aanwijzing, zei officier
Marjoleine ten Velde tijdens de Zedendriedaagse. Deze norm bepaalt dat een deskundige
rechercheur die tenminste voor vijftig procent van een volledige werkweek is belast met
zedenzaken, de opsporing voor zijn of haar rekening moet nemen.
Nu het College van PG’s de norm zo expliciet heeft geformuleerd, moeten de politie en KMAR
er aan voldoen. Alleen in uitzonderingssituaties kan er gemotiveerd van worden afgeweken.
Een rechter
en zijn dispo’s
Zittingzaal 302 van de rechtbank van Cook
Country, Illinois is het domein van Dan
Locallo. Deze hardwerkende, ambitieuze
rechter is een jaar lang gevolgd door journalist
Steven Bogira. Niet alleen heeft Bogira
alle zittingen bijgewoond in zaal 302, maar
hij heeft ook uitgebreid gesproken met verdachten,
aanklagers, advocaten, getuigen,
juryleden en met rechter Locallo zelf.
Natuurlijk komt in Courtroom 302 het soort
strafproces aan bod dat we van de televisieseries
kennen. Een van doodslag verdacht
19-jarige meisje verschijnt in een Winnie
the Pooh-trui en met vlechtjes in het haar op
de zitting om haar kinderlijke onschuld te
benadrukken. Als tegenzet wil de aanklager
de jury een foto tonen van de pornografische
tatoeage op de kuit van het meisje.
Maar in zittingzaal 302 speelt zich niet
alleen zulk juridisch theater af. Locallo
behandelt strafzaken in alle soorten en
maten: een enkele grote, maar vooral heel
veel kleintjes. Daardoor biedt het boek een
dwarsdoorsnede van de Amerikaanse strafrechtspleging.
‘Cook County, Illinois’ klinkt misschien landelijk,
maar het is het district van de metropool
Chicago. De rechtbank heeft daarom
volop te maken heeft met de criminaliteit
en de drugsproblematiek van de grote stad.
Voor Locallo en zijn collega-rechters is het
stevig aanpoten om het dagelijkse zaaksaanbod
te verwerken. Hun hoofddoel is
om zo veel mogelijk dispo’s (afgehandelde
zaken) te scoren. Iedere week verspreidt
de rechtbank lijsten met daarop het aantal
dispo’s per rechter. Hoe meer dispo’s, hoe
groter de kans van een rechter op promotie.
Het klassieke juryproces is tijdrovend – en
dus slecht voor de ‘dispo-score’.
Rechters doen er daarom alles aan om
verdachten daarvan af te houden. Locallo
handelde in een jaar ruim duizend zaken af.
Daar zaten slechts achttien processen voor
een jury bij. Bogira beschrijft een onderhandeling
over een plea bargain. Locallo zegt
nog net niet hardop dat de verdachte een
hogere straf krijgt wanneer hij zo stom is om
een juryproces te kiezen, maar hij doet er
verder alles aan om die suggestie te wekken.
Ook de andere juridische professionals, de
aanklagers en de verdediging, zijn vooral
bezig te met het zo snel mogelijk afhandelen
van zaken. De aanklagers proberen zoveel
mogelijk tot een plea bargain te komen ,
maar ook de advocaten zijn er veelal niet bij
gebaat om het onderste uit de kan te halen.
Een public defender moet al snel een paar
dozijn cliënten per dag verdedigen. Dan is
het zelfs al een luxe als er tijd is om het dossier
te lezen.
Ook de executie van straffen heeft te lijden
onder capaciteitsgebreken. Wij kennen
de Verenigde Staten dan wel als het land
van lock ‘em up and throw away the key,
maar in de dagelijkse praktijk blijken de
Amerikanen zeker zo soepel te zijn bij
de tenuitvoerlegging van straffen als in
Nederland. Zo geldt in Illinois het day-forday-stelsel.
Voor iedere dag die een ver-
oordeelde in detentie heeft doorgebracht,
wordt een extra dag van de nog uit te zitten
straf afgetrokken. Ook taakstraffen worden
niet erg voortvarend ten uitvoer gelegd.
Bogira beschrijft hoe een taakgestrafte
steeds weer uitstel krijgt om zijn uren alsnog
vol te maken.
Locallo moet bij zijn werk zijn herverkiezing
als rechter steeds in het achterhoofd houden.
Wanneer in een zaak de jury niet langer
nodig is, omdat er een deal is gesloten, belt
hij persoonlijk alle juryleden op om ze te
bedanken voor hun medewerking.
Locallo legt uit: ‘That’s fourteen people that,
assuming you don’t act like an asshole, are
going to be your supporters.’ Daarbij moet
hij ook nog eens de advocatuur te vriend
houden. Niet alleen omdat de balie een
stem heeft bij de voordracht van rechters,
maar ook omdat het juist advocaten zijn die
een financiële bijdrage leveren aan de verkiezingskas
van strafrechters.
De conclusie dringt zich op dat de
Amerikaanse juryrechtspraak zo gek nog
niet is. Niet zozeer omdat daardoor uitspraken
rechtvaardiger zouden worden,
maar eenvoudigweg omdat de juryleden
in dit boek eigenlijk de enigen zijn die met
aandacht en zonder eigenbelang naar een
strafzaak kijken. De rechters, aanklagers
en advocaten hebben het daar veel te druk
voor: zij moeten het systeem draaiende zien
te houden.
Tekst:Juriaan Simonis
Steve Bogira, Courtroom 302: a year behind
the scenes in an American criminal courthouse,
Vintage Paperback, 2006, ISBN
0679752064.