Opportuun maart 2006 - Openbaar Ministerie

10 OPPORTUUN Nummer 3 – 2006 Helpdesk 11
Illustratie: Linda van Bruggen
onderzoek te doen. Als er vier aangiftes liggen,
blijven de normale onderzoeken logischerwijs
vaker liggen.”
Juist in de duistere wereld van de kinderporno
moet de politie het hebben van grondig
onderzoek. Veelal begint de zoektocht
met een aangifte of een tip. Ook worden de
rechercheurs soms benaderd door collega’s
die met een ander onderzoek bezig zijn en
het vermoeden hebben dat de verdachte
ook bezighoudt met kinderporno. Als er
genoeg concrete aanwijzingen zijn volgt een
huiszoeking waarbij alles draait om de inbeslagname
van zoveel mogelijk materiaal. Bij
de doorzoeking geldt namelijk het motto:
‘Niets hoeft te zijn wat het lijkt.’
Zanderink en Vleerbos zijn kinderporno
tegengekomen op originele banden van
Disney, op cd’s van Michael Jackson, op dia’s
en zelfs op memorysticks waarvan in eerste
instantie werd gedacht dat het een ‘gewone’
pen was. Soms moeten de rechercheurs
knokken om het materiaal mee te kunnen
krijgen. Dan ziet de rechter-commissaris
niet in waarom ook de op het eerste oog
‘origineel’ lijkende band van Jungle Book
zeer zeker mee moet. En dat niet alleen de
gewone pc en laptop van de verdachte mee
moeten, maar ook de spelcomputer. Want
die kan omgebouwd zijn.
Juist die onwetendheid van sommige rechters-commissarissen
en rechters is de beide
mannen een doorn in het oog. “Er hoeft
maar één onwetend iemand in de keten
te zitten”, verzucht Gerrit. Deskundigheid
moet voorop staan, zeker als het gaat om
zulke ingrijpende misdrijven als kindermisbruik
en kinderporno.
Doordat het tweetal al tien jaar bezig is,
hebben beide rechercheurs deskundigheid
opgebouwd. Juist die gespecialiseerde
blik missen ze af en toe bij de rechterlijke
macht. “Een rechter heeft de ene dag een
zaak waarin een vader zijn dochter heeft
misbruikt en de andere dag heeft hij de hele
dag drankzittingen,” verduidelijkt Gerrit
Vleerbos. “Maar we weten niet eens of het
wel mogelijk is om zo een gespecialiseerde
kinderpornorechter aan te stellen.” Die
wens blijft er echter wel, maar wordt onmiddellijk
gerelativeerd door Felix Zanderink:
“Wij zien de dingen net iets anders en dan
word je direct gebombardeerd tot ‘specialist’.
Wie zegt dat wij gelijk hebben?”
Toch is het even slikken als de rechter ter
zitting plaatjes, waarvan beide rechercheurs
hebben geoordeeld dat het om kinderporno
gaat, wil teruggeven aan de verdachte.
Omdat juist deze rechter het betwiste
plaatje geen kinderporno vindt. “Je hebt
geen idee wat het is om het dan terug te
moeten geven,” verheft Zanderink zijn stem
enigszins.
Ondanks dat de frustratie soms opspeelt,
blijven beiden doorgaan met het werk.
Beiden weten dondersgoed waar ze het voor
doen: voor de slachtoffers, die ze ‘eruit willen
trekken’. “Er is één ding dat je op de been
houdt. Gedrevenheid.”
Tekst: Olga Hoekstra
‘Commerciële kinderporno is keiharde
georganiseerde misdaad’
Officier van justitie Inge Schepers van arrondissementsparket Arnhem onderscheidt globaal
drie groepen van mensen die kinderporno vervaardigen, bezitten en verspreiden. “Als
opspoorder en vervolger van kinderporno heb je allereerst te maken met de ‘zielige’ man
die via zijn pc in aanraking komt met kinderporno en dit vervolgens downloadt.” Volgens
Schepers zijn dit de eenvoudige en makkelijk op te lossen zaken. Onder invloed van bijvoorbeeld
stress of een echtscheiding zoekt de dader als seksuele uitlaatklep kinderpornoplaatjes
op het net. Dit soort daders bekent in veel gevallen en wil ook echt gebruik maken van de
hulp die hen wordt aangeboden op psychologisch en psychiatrisch gebied.
Een tweede groep betreft de netwerken van pedofielen die kinderporno als een kostbaar
bezit zien. “Deze groep is niet commercieel maar wel heel slim bezig,” aldus Schepers.
Zij benut alle (digitale) mogelijkheden om de groep en daarbij behorende cultuur verborgen
te houden voor de buitenwereld.
De derde groep is wél commercieel met kinderporno bezig is. In deze wereld draait het vooral
om het grote geld. Om een idee te krijgen hoeveel geld er omgaat in de schimmige wereld
van de kinderporno: tien minuten opname van een bepaalde tape levert in het circuit een
bedrag op van circa 3000 euro. Banden met opnames van seksuele handelingen met kinderen
van veertien jaar gaan over de toonbank voor bedragen van ruim 175 tot 200 euro per band.
Schepers betreurt het dat niet meer capaciteit wordt vrijgemaakt om de pedofielennetwerken
en commerciële kinderpornonetwerken aan te pakken. “Dit is zware internationaal georganiseerde
misdaad.” Zij beveelt aan om op landelijk niveau een afdeling te formeren die zich
bezig houdt met de opsporing van commerciële kinderpornonetwerken.
Ze ziet een tendens om vanuit verdedigingsperspectief al het in beslaggenomen kinderpornografisch
materiaal te betwisten. “Zelfs als het gaat om evidente kinderporno, zoals bijvoorbeeld
een baby die door een volwassen man seksueel wordt gepenetreerd.” Deze tendens
heeft tot gevolg dat alle gegevensdragers die als bewijs worden gebruikt, opnieuw moeten
worden bekeken. “Concreet betekent dit dat er een ‘kinderpornokamer’ wordt ingericht bij de
politie of het OM en dat er acht uur per dag, dagen, lang materiaal wordt bekeken.” Dit vraagt
veel extra capaciteit van politie en justitie.
Soms moeten de banden ook ter zitting worden getoond. De rechter moet immers de knoop
doorhakken of iets kinderporno is of niet. Dit heeft tot gevolg dat niet alleen de rechter, maar
ook de verdachte opnieuw het materiaal kan bekijken. Schepers bepleit in ieder geval om
het in beslag genomen materiaal achter gesloten deuren in de zittingszaal te vertonen. Dat
de banden ter zitting worden vertoond, heeft een voordeel. De zittende magistratuur wordt
zo direct geconfronteerd met de veelal schokkende beelden. Dit geeft de ernst van het delict
vaak beter weer dan een plastische omschrijving van het misbruik in het proces-verbaal.
WaarOM?
De helpdesk van het Landelijk Parket beantwoordt
vragen over (bijzondere) opsporingsbevoegdheden,
internet, telecom, DNA,
internationale zaken en de aandachtsgebieden
van de Nationale Recherche.
Vraag 1: Wanneer is observeren stelselmatig en wanneer
moet er een bevel stelselmatige observatie worden
afgegeven ?
Antwoord:
De bevoegdheid tot stelselmatige observatie (artt. 126g/o Sv) is
-na het opnemen van telecommunicatie- de meest gebruikte bijzondere
opsporingsbevoegdheid. Toch blijkt er in de praktijk veel
onduidelijkheid te bestaan over het begrip ‘stelselmatig’. Als gevolg
hiervan wordt er in de praktijk in veel gevallen een bevel tot stelselmatige
observatie afgegeven terwijl dat niet noodzakelijk is omdat
de observatieactiviteiten kunnen worden gelegitimeerd op grond
van art. 2 Politiewet en de artt. 141 en 142 Sv. Bij politie en justitie
bestaat echter toch de neiging om ook in deze gevallen met een
bevel te werken, teneinde “gedekt” te zijn.
Het begrip stelselmatige observatie laat zich niet vatten in een definitie.
Dit begrip zal dan ook ingevuld moeten worden aan de hand
van de feitelijke omstandigheden van het geval. Hierbij geldt als
uitgangspunt dat pas sprake is van stelselmatige observatie indien er
“een min of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands
leven” wordt verkregen. Om vast te stellen of er sprake is van het
verkrijgen van zo’n beeld, is een aantal elementen van belang: de
duur van de observatie, de plaats, de intensiteit, de frequentie of het
toepassen van een technisch hulpmiddel dat meer biedt dan alleen
versterking van de zintuigen. Elk voor zich, maar met name in combinatie,
zijn deze elementen bepalend voor de beantwoording van
de vraag of er sprake is (geweest) van stelselmatige observatie.
Op grond van jurisprudentie (zie Hoofdstuk 1.2 Observatie van
het Handboek voor de opsporingspraktijk) kan worden gesteld dat
observatieactiviteiten niet zo snel tot gevolg hebben dat er “een min
of meer volledig beeld van bepaalde aspecten van iemands leven”
wordt verkregen.
Of voorgenomen observatiewerkzaamheden als stelselmatig kunnen
worden aangemerkt (en er een bevel stelselmatige observatie
moet worden afgegeven) zal aan de hand van de voornoemde elementen
beoordeeld moeten worden. Indien op voorhand onduidelijk
of niet te voorzien is of voorgenomen observatiewerkzaamheden
uiteindelijk als stelselmatig kunnen worden aangemerkt,
kan ook worden volstaan met een mondelinge toestemming van
de officier van justitie in plaats van een schriftelijk bevel. Mocht
achteraf echter blijken dat er sprake is geweest van stelselmatige
observatie dan kan het niet op schrift stellen van een bevel stelselmatige
observatie toch worden gelegitimeerd. Er zal dan wel
sprake moeten zijn van een uitgebreide schriftelijke verslaglegging
door de politie. Daarnaast zal ook uit het proces-verbaal van
de politie moeten blijken dat de officier van justitie toestemming
heeft gegeven en dat de uitgevoerde observatiewerkzaamheden
in overleg met (en onder toezicht van) hem hebben plaatsgevonden
(zie hieromtrent rechtbank Den Haag van 31 maart 2004
(LJNnr. AO6670)).
Vraag 2: Op grond van welke bevoegdheid kan een foto uit
het vreemdelingenregister worden opgevraagd ?
Antwoord:
Foto’s die zijn opgenomen in het vreemdelingenregister zijn niet vrij
opvraagbaar voor opsporingsambtenaren van politie. Het vreemdelingenregister
valt namelijk niet onder de Wet politieregisters.
Een foto van een persoon die is opgeslagen in een bepaald register
kan worden aangemerkt als een persoonsgegeven in de zin van de
Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Vanaf 01 januari 2006
kunnen persoonsgegevens slechts op grond van de Wet bevoegdheden
vorderen gegevens (artt. 126nc/uc-126ng/ug Sv) van derden
worden opgevraagd. Aangezien een foto niet gezien kan worden
als een identificerend gegeven in de zin van de artt. 126nc/uc Sv zal
zo’n foto op grond van een vordering van de officier van justitie tot
verstrekking van andere dan identificerende gegevens (art. 126nd/
ud Sv) opgevraagd moeten worden.
Tekst: Michael Nieuwenhuis
De helpdesk is te bereiken op:
helpdesk-lexpo@rotarr.drp.minjus.nl