Rapport Deelstudie 1 Afwegingskader water ... - Leven met Water

uitermate functioneel gebleken bij de bepaling van het gemeentelijk beleid in
erfpachtkwesties (in het bijzonder in Den Haag en Amsterdam) en voedt dit vraagstuk de
discussies rond het principe van ‘ tax increment finance’ (Lefcoe, 1978; Spit, 1993). In
de Angelsaksische literatuur wordt het vraagstuk wel eens aangeduid met de term
"betterment theories".
Theoretisch gezien kan er een onderscheid gemaakt worden tussen:
a. waardevermeerdering als gevolg van acties door de eigenaar zelf ondernomen, door
intensivering c.q. modernisering van de gebruikswaarde van het onroerend goed;
b. waardevermeerdering die ontstaat door acties van derden.
Met name de laatste categorie “ betterments” voedt de politiek-economische discussie
over afroming. Binnen deze categorie worden drie soorten betterments onderscheiden:
- waardevermeerdering veroorzaakt door algemeen werkzame economische factoren
- waardevermeerdering als gevolg van veranderingen op nabijgelegen percelen.
Hierbinnen vallen twee varianten te onderscheiden:
a. publieke werken op nabijgelegen percelen
b. door particulieren aangebrachte veranderingen op nabijgelegen percelen.
- waardevermeerdering als gevolg van het toelaten van gebruiks- of
bestemmingsveranderingen op het perceel zelf.
Het zal duidelijk zijn dat veranderingen in de waarde van onroerend goed niet altijd
positief hoeven te zijn. Het tegenovergestelde van betterment wordt in de Engelstalige
literatuur aangeduid als "worsenment"; een vermindering van de waarde van onroerend
goed als gevolg van veranderende omstandigheden die buiten de eigenaar om zijn
veroorzaakt.
Vergelijkbaar met de indeling in typen betterment zijn er ook soorten worsenment, die
op hun beurt aanleiding geven tot theoretische en politieke antwoorden. Net als bij de
betterments geven de (nu) negatieve gevolgen van worsenment volgens type1
(waardevermindering als gevolg van economische achteruitgang) de minste aanleiding
tot discussie op. Diegenen die hieronder lijden hebben eenvoudigweg pech gehad.
Dat ligt anders bij de andere vormen van worsenments. Indien de waarde van onroerend
goed in negatieve zin beïnvloed wordt door het handelen van de overheid behoort een tal
van acties tot de mogelijkheden. De WRO/Bro biedt in procedurele zin tal van
aanknopingspunten, maar ook in materiële zin voorziet de WRO/Bro (althans theoretisch)
in mogelijkheden. Het planschadeartikel (art 49) is daar het belangrijkste voorbeeld van.
Dit artikel worstelt echter met een vergelijkbare problematiek als het instrument van de
baatbelasting: het aantonen van de omvang van de planschade (zie ook Overwater,
55