Rapport Deelstudie 1 Afwegingskader water ... - Leven met Water

Feitelijk blijven de meer universele kwaliteitseisen van ruimtelijke investeringen, te we-
ten ‘ruimtelijke samenhang’ en ‘ruimtelijke kwaliteit’, volledig overeind. Wat er verandert
is dat de invulling ervan wordt opgerekt en verruimd, zoals dat feitelijk al decennia aan
de hand is. Cruciale succesvoorwaarde is, naar ons inzicht, dat adaptatiemaatregelen
verbonden kunnen worden met andere maatschappelijke doelen en belangen en zo de
multifunctionaliteit van de investeringen wordt vergroot.
Om dit beeld tot realiteit te maken dient ‘het beleid van klimaatadaptatie’ te balanceren
op het snijvlak van orde en chaos en tussen strategieën van ordening en scheiding en
strategieën van creativiteit en verbinding.
Noodzakelijke ordening
Ordening is nodig. Ordening rond klimaatbestendigheid houdt in dat een aantal belangrij-
ke normen, principes, spelregels en verantwoordelijkheden worden gedefinieerd en ver-
ankerd. Waar vitale belangen in het geding zijn, de kans op ontwrichting aanwezig is en
adaptatie noodzaakt tot pijnlijke keuzes, dienen overheden duidelijk te maken waar zij
voor willen staan en hoe zij de noodzakelijke uitdagingen te lijf willen gaan. Dat heeft
bijvoorbeeld te maken met de zoetwatervoorziening, de veiligheid tegen overstromingen
en het verminderen van het risico op slachtoffers als gevolg van hittestress (denk aan de
dramatische gebeurtenissen in Noordwest Europa in de zomer van 2003).
Enkele beginselen die nog niet verankerd zijn, maar die door de verwachte klimaatveran-
dering wellicht relevant worden, zijn het voorzorgsbeginsel, het beginsel van niet-
afwentelen en het beginsel dat de gebruiker betaalt (bijvoorbeeld voor zoet water). Eu-
ropese en nationale wetgeving bevat al een aantal algemene, kwalitatief geformuleerde
doelen en normen voor waterbeheer.
Het principe dat negatieve gevolgen van ingrepen ter voorkoming van wateroverlast niet
worden afgewenteld op andere gebieden is in het Nationaal Bestuursakkoord Water ver-
woord. Maar duurzaam investeren in klimaatbestendigheid vergt ook dat andere effecten
niet worden afgewenteld of, dat wanneer er geen andere opties zijn, er sprake is van
verevening of compensatie. Buiten de sfeer van watervraagstukken valt te denken aan
een toename van hittestress door binnenstedelijke verdichting. Afwenteling heeft niet
alleen betrekking op andere ruimtelijke schalen maar ook op toekomstige generaties.
Deze worden geconfronteerd met de consequenties van wat huidige generaties bedenken
en doen. Investeringen die nu veilig en haalbaar zijn, kunnen over enkele decennia voor
hoge kosten zorgen. Vooral buitendijks bouwen, bouwen in laaggelegen delen van ons
land en ontwikkelingen langs de kustlijn dragen het gevaar in zich van korte termijn
winsten en vervolgens langjarige kosten. Het is daarom meer dan wenselijk om bij
7