Als dieren konden praten…….

vliegkunsten noemen, die we allemaal meesterlijk beheersen: de neutrale vlucht, de
jachtvlucht, de patrouillevlucht, de dreigvlucht, de baltsvlucht, de pendelvlucht, de golfvlucht,
de standvlucht – en niet te vergeten – de verschillende manieren van het achteruitvliegen.
Onder de 800.000 insectensoorten zijn wij de echte stuntvliegers. Urenlang kunnen wij op
warme zomerdagen boven een vijver zweven, terwijl wij de vleugels daarbij nauwelijks
bewegen. Zodra wij echter een prooi in zicht krijgen, grijpen wij deze bliksemsnel bewegend
en trefzeker vast. Als er een hinderlijke rivaal in ons gebied komt, dan cirkelen wij er omheen
en verdrijven hem onmiddellijk. Zelfs boven moerassen kunnen wij elegant en stijlvol door
de dichte vegetatie vliegen, zonder ook maar ergens met onze gevoelige vleugels tegenaan te
komen. Je merkt het al: aan het water zijn wij de meesters van de lucht. We bewegen ons als
geluidloze helikopters. Met een slagfrequentie van 30 vleugelslagen per seconde maken wij
geen geruis, dat jij kunt horen. Onze vleugels dienen echter niet alleen om te vliegen: ze
spelen tevens een belangrijke rol bij het verwerven van een partner. Wij gebruiken ze om op
slingerende halmen te balanceren. Wij gebruiken ze zelfs om zonnewarmte te absorberen. En
de tongen van agressieve kikkers worden er mee geconfronteerd als scherpe
verdedigingswapens. Maar de hoofdtoepassing is en blijft het vliegen.
Van de in totaal 4500 soorten zijn wij met 80 soorten ruim vertegenwoordigd in het Midden-
Europees gebied. Wij worden ingedeeld in Waterjuffers (Zygoptera), en Echte libellen
(Anisoptera). Uit de veelheid van namen noem ik er een paar:
Waterjuffers: Lantaarntjes, Blauwruggen, Zwartruggen, Metaalruggen - soms blauw berijpt
als lampion, Bos en Weidebeekjuffers, Roodruggen, en Breedscheenjuffers.
Echte libellen: Glazenmakers, Glassnijders, Keizerlibellen, Vuurlibellen, en Heidelibellen.
Tot de waterjuffers (gelijkvleugeligen) horen voornamelijk de middelgrote soorten, bij de
echte libellen (ongelijkvleugeligen) horen voornamelijk de grote soorten. Om ons uit elkaar te
houden is niet de afmeting het beslissende criterium, want de kleinste echte libellen – een paar
heidelibellen – zijn drie centimeter lang, en de grootste waterjuffers wel vijf. Je kunt ons
beter indelen aan de hand van de vleugels. In rust vouwen de waterjuffers hun bijna even
grote voor en achtervleugels samen, terwijl de echte libellen hun ongelijke vleugels van het
lichaam afspreiden. Ook in het vliegen zijn er essentiële verschillen: de waterjuffers bewegen
de voor en achtervleugels met verschillende snelheden, terwijl de echte libellen met behulp
van hun zenuwgestel de bewegingen van de voor en achtervleugels synchroniseren. In het
volgende beperk ik mijn vertelling tot de echte libellen.
Uw heidedichter en zoöloog Hermann Löns (1866-1914) heeft het goed verwoord in de
Koningslibel die hij zo beschreef:
“Geen van de weidelibellen kan u evenaren; u bent nog mooier en sneller dan de grote
Woudlibel. Uw vleugels zijn van gouddraad, smaragdgroene versiering is op uw voorhoofd en
uw lijf draagt een gewaad van lazuurblauwe met zwart afgezette zijde.”
Aerodynamisch lichaam: zoals bij alle insecten, bestaat ons lichaam uit drie gedeelten, kop
thorax en abdomen (afbeelding). Maar onze constructie toont talrijke bijzonderheden, die
aangepast zijn aan onze leefwijze, en in het bijzonder aan onze vliegtechniek. Opvallend is
onze luciferlange, slanke achterlijf, dat op een balanceerstok lijkt.
27