Als dieren konden praten…….

achteren en zorgen voor een maximale voortstuwing. Vervolgens worden de omstandigheden
in onderdelen van seconden omgekeerd. Nu nemen de voorste vleugels de voortstuwing over
en gaat het wijfje achteruitvliegen. Bij dit achteruitvliegen – één van onze vliegspecialiteiten
– verloopt alles omgekeerd. De steil ingestelde voorste vleugels zorgen voor de vereiste
kracht om de achterwaartse beweging mogelijk te maken. En de achterste vleugels worden
bijna horizontaal gezet en zorgen voor de noodzakelijke stijgkracht.
Het mannetje vliegt nu van
bovenaf naar het wijfje en pakt het
met zijn achterlijftangen bij de kop
(bij waterjuffers bij de kop en het
eerste borstsegment). Deze
halfcirkelvormige grijptangen
bevinden zich helemaal aan het
eind van het achterlijf en dienen
voor de stevige verankering tijdens
de paring. Midden tussen de tangen
zijn twee korte aanhangsels
geplaatst die van soort tot soort
verschillen. Deze vormen met de
daarbij passende uitsparingen bij het wijfje een ‘sleutel-slot-systeem’. Dit vernuftige code
systeem garandeert dat uitsluitend gelijksoortige
libellen met elkaar kunnen paren. Nadat de vaste greep door middel van het identificerende
codesysteem gelukt is, vormen de partners in tandemvlucht de ‘paringsketting’, waarbij het
mannetje voor en het wijfje achter vliegt.
Aan deze ongebruikelijke bruiloft is een nog ongebruikelijkere constructieve voorwaarde
verbonden. Alle libellen dragen hun primaire geslachtsorganen aan het eind van het achterlijf.
Maar hoe kan nu het mannelijke sperma overgebracht worden naar het wijfje? De oplossing
van het raadsel ligt in een geniaal idee: het mannelijke geslachtsorgaan heeft twee
onderdelen. Het sperma wordt aan het eind van het lichaam geproduceerd en daarvandaan in
een zaadzakje naar de daarvoor bestemde plaats getransporteerd. Afhankelijk van de soort
vult het mannetje voor of na de vereniging met het wijfje door kromming van het achterlijf
het zaadzakje van zijn secundaire geslachtsorgaan.
Nu kromt het wijfje het achterlijf zover naar onderen en voren, dat haar geslachtsopening aan
het lichaamseind het geslachtslid en het met zaadgevulde reservoir aan het tweede en derde
segment van het achterlijf van het mannetje bereikt. Op deze wijze wordt de paringsketting
veranderd om het ‘paringshart’ of paringswiel’ te vormen. Na de succesvolle overdracht van
het sperma wordt het paringswiel weer los gemaakt. In tandemvlucht vliegt het paar nu naar
de plaats waar de eieren worden gelegd. Daarbij wijst het leidende mannetje de weg naar een
geschikte legplaats. In het geval van de weidejuffer landen ze op elzen en wilgentwijgen, die
boven de waterspiegel van een vijver hangen. Nu begint het zwaarste werk voor het wijfje:
200 eieren moeten onder een harde schors worden gebracht. Heb je enig idee, hoe dat moet
gebeuren? Een heel klein zaagje aan de legboor van het wijfje dient als effectief gereedschap.
Enkele seconden wordt er met dit schrobzaagje gezaagd, waarbij kleine zaagseldeeltjes op het
water neerdalen. Vervolgens worden de langwerpige eieren in het vochtige schorsweefsel
gelegd. Gedurende dit proces dat wel vier uur kan duren kijkt het mannetje schijnbaar
werkloos toe. Hij blokkeert met zijn achterlijftangen de halsstreek van het wijfje en beschermt
haar zo tegen andere mannetjes die willen paren, en die het moesten afleggen in het
paringsgevecht.
Wellicht vraag je waarom dit eigenaardige paringsgedrag nodig is? Welnu, bij ons is alles
gericht op absolute bekwaamheid om te vliegen. Daarom kiezen wij de verhevenheid van het
31