AFRIKAANS HUISTAAL - RUconnected

Mev Angie Motshekga,
Minister van Basiese
Onderwys
Mnr Enver Surty,
Adjunkminister van Basiese
Onderwys
AFRIKAANS HOME LANGUAGE
GRADE 6 - TERMS 3&4
ISBN 978-1-4315-0115-1
THIS BOOK MAY
NOT BE SOLD.
Hierdie werkboeke is vir Suid-Afrika se kinders ontwikkel onder
leiding van die Minister van Basiese Onderwys, mev Angie
Motshekga, en die Adjunkminister van Basiese Onderwys, mnr Enver
Surty.
Die Reënboog-werkboeke maak deel uit van ‘n reeks intervensies
deur die Departement van Basiese Onderwys met die doel om die
prestasie van Suid-Afrikaanse leerders in die eerste ses grade te
verbeter. Hierdie projek is ‘n prioriteit van die Regering se
Plan-van-Aksie en moontlik gemaak deur die ruim befondsing van
die Nasionale Tesourie. Die Departement is hierdeur in staat gestel
om hierdie werkboeke gratis in al die amptelike tale te voorsien.
Ons hoop dat u as onderwyser hierdie werkboeke in u daaglikse
onderrig nuttig sal vind en ook te verseker dat u leerders die
kurrikulum sal dek.
Al die aktiwiteite in die werkboeke het ikone om aan te dui wat die
leerders moet doen.
Ons hoop van harte dat die leerders dit gaan geniet om deur die
boeke te werk terwyl hulle leer en groei en dat u as onderwyser
dit saam met hulle sal geniet.
Ons wens u en u leerders alle sukses in die gebruik van hierdie
werkboeke toe.
b
AFRIKAANS HUISTAAL - Graad 6 Boek 2
ISBN 978-1-4315-0115-1
Naam:
Klas:
Graad6
AFRIKAANS HUISTAAL
Kwartaal 3&4

Noord-Kaap
Kaapstad
Wes-Kaap
Suid-Afrika
Noordwes
Upington
Kimberley
Knysna
Published by the Department of Basic Education
222 Struben Street
Pretoria
South Africa
© Department of Basic Education
First published in 2011
Gauteng
Mmabatho
Bloemfontein
Oos London
Port Elizabeth
Oos-Kaap
Pretoria
Johannesburg
ISBN 978-1-4315-0115-1
Limpopo
Polokwane
Vrystaat
Mphumalanga
Mbombela
Durban
KwaZulu-Natal
The Department of Basic Education has made every effort to trace copyright holders but if any have been
opportunity.
This book may not be sold.
VERANTWOORDELIKHEDE VAN DIE JEUG VAN
Behandel elke
persoon met
gelykheid en
billikheid.
Moenie
diskrimineer nie.
Gelykheid
Gesin en familie
Eer en respekteer jou
ouers. Wees vriendelik
en lojaal teenoor
jou gesin
en familie.
Menswaardigheid
Respekteer
almal. Wees
vriendelik en gee
om vir ander.
Woon die
skool by, leer
en werk hard.
Gehoorsaam
die skool se
reëls.
Onderwys
Respekteer die
eiendom van ander.
Moenie eiendom
beskadig nie, en
moenie steel nie.
Alle lewe is
kosbaar.
Behandel alle
lewe met
respek.
Vryheid en sekuriteit Eiendom
Religie, oortuiging en
menings
Moenie ander mense
seermaak, boelie of
intimideer nie, en
moenie toelaat dat ander
dit doen nie. Besleg
geskille op `n vreedsame
manier.
Respekteer die
oortuigings en
menings van
ander.
Lewe
Werk
Help jou gesin
met werk in die
huis. Kinders mag
nie gedwing word
om buite die huis
te werk nie.
Veiligheid Burgerskap Vryheid van uitdrukking
Sorg vir die aarde. Moenie
water of elektrisiteit vermors
nie. Sorg vir diere en plante.
Hou jou huis en
gemeenskap
skoon en veilig.
Wees `n goeie,
getroue burger
van Suid-Afrika.
Gehoorsaam
die wette, en
maak seker dat
ander dit ook
doen.
Moenie leuens en haat
versprei nie.
Moenie ander beledig of
krenk nie.

6 Graad
in AFRIKAANS
5 Waar en nie-so-waar stories .........2
6 Lees alles daaroor! ......................34
7 Ons kulture ....................................66
8 Die lewe rondom ons ...................98
Hierdie boek behoort aan:
AFRIKAANS
Boek
2

Kwartaal 3 – Week 1
65
2
Nelson Mandela gaan skool toe
Ons lees
My naam is Nelson Mandela. Ek is op 18 Julie 1918 in die
klein dorpie Mvezo in die Oos-Kaap gebore. My pa was ’n
stamhoof. Hy het my die naam Rolihlahla gegee, wat in Xhosa
“moeilikheidmaker” beteken.
Ek was nog baie jonk, ongeveer een of twee, toe ons gesin na
Qunu getrek het. Ek het baie gelukkige dae in Qunu belewe.
Gedurende my grootwordjare het ek die gesin se bokke en
skape opgepas.
Ek het met my maats in die veld gespeel. Ons het in die riviere geswem en
die soetste heuning geëet wat ons self uit die byekorwe gehaal het. Ek was
altyd baie versigtig om bysteke te vermy. Ons het op plat klippe gesit en
teen groot rotse afgegly totdat ons agterstewes so seer was dat ons
nie kon sit nie. Eenmaal het ek probeer donkie ry. Als het goed
gegaan totdat die donkie my in ’n doringbos afgegooi het.
Ons het uitgeblink in stokgevegte en het heerlik in die veld
gespeel terwyl ons die natuur ten volle geniet.
Toe ek sewe jaar oud geword het, het my pa my na ’n
sendingskool gestuur. Ek was die heel eerste lid van ons
familie wat skoolgegaan het. My pa was nooit op skool
nie. Tot op daardie tydstip het ek, soos al die seuns van
Qunu, altyd net ’n kombers gedra wat oor my een skouer
gedrapeer was en by my middel vasgesteek was.
Ons moes netjiese klere dra vir skool, maar my gesin was te arm
om skoolklere te kon koop. My pa het een van sy
broeke by die knieë afgesny en gesê dat ek
dit moet aantrek. Dit was min of meer
die regte lengte vir my, maar veels te
wyd in die middel. Toe neem hy ’n stukkie
tou en bind die broek om my middel vas. Ek
moes baie snaaks gelyk het, maar ek het nog nooit ’n pak
klere besit waarop ek trotser was as my pa se afgesnyde broek nie.
Datum:
Hierdie verhaal
is op Nelson
Mandela se
outobiografie
gebaseer. ’n
Outobiografie
is ’n storie wat iemand oor sy
eie lewe skryf. Hier het ons die
outobiografie verkort om dit
makliker te maak om te lees.
Op skool het my onderwysers, wat nie Xhosa kon praat nie, besluit om
my Nelson te noem. Kan jy jou voorstel hoe dit voel om op sewejarige
ouderdom ’n nuwe naam te kry?
Ek was gelukkig op skool asook by die huis. My ma het my altyd
baie stories vertel van lank, lank gelede. Ek het soveel uit haar
stories geleer. Sy het my geleer om altyd goed te wees vir ander
mense. My pa het my weer geleer om dapper te wees. Ek wou

graag so dapper soos hy wees. Ek wou net soos hy wees. Ek het altyd as op my hare gesit sodat
ek so grys soos hy kon wees. Ek was baie lief vir my pa.
Een nag, toe ek nege jaar oud was, hoor ek ’n rumoer in die huis. Toe ek gaan kyk wat aangaan,
kry ek my pa op sy rug, op die vloer van my ma se hut, in die middel van wat vir my gelyk het
soos ’n eindelose hoesbui. Hy was siek van die een of ander soort longkwaal. Kort daarna is
my pa dood en het my lewe heeltemal verander. Ek moes by my oom gaan woon. Hy kon vir my
sorg en my laat skoolgaan. Ek het my paar besittings ingepak en saam met my ma na my nuwe
huis toe gestap.
Dit was pynlik vir my om Qunu te verlaat. Ek het omgedraai om te kyk na die huis en gedink aan
die geluk wat ek moes agterlaat. Ek het gekyk na die hutte en die mense wat met hulle dagtake
voortgegaan het. Ek het na die stroompie gekyk waar ek en die ander seuns geplas en gespeel
het. My oë het tot rus gekom op die drie hutte waaruit ons
tuiste bestaan het – ek kon my die toekoms glad nie
voorstel nie.
Ek het by my oom Jongi in Mqhekezweni,
’n dorpie daar naby, gaan woon. Hy
was my pa se beste vriend. Ek het
Qunu en my familie gemis, maar
my lewe by oom Jongi was goed.
Ek het met sy seun, Justice,
gespeel en ons het baie pret
saam gehad. My oom het my
soos sy eie kind behandel. Ek het
’n nabygeleë eenvertrekskooltjie
bygewoon en het Engels, Xhosa,
geskiedenis en aardrykskunde geleer.
Ek het goed gevaar op skool, omdat ek
baie hard gewerk het en my oom saans my
huiswerk nagegaan het.
Ons praat
Wat beteken die uitdrukkings in vet gedrukte letters? Bespreek dit met ’n maat.
Maak jou eie sinne met elkeen om te wys dat jy die betekenis verstaan.
Skryf jou sinne hier neer.
3

Kwartaal 3 – Week 1
66
4
Nelson Mandela gaan hoërskool toe
Ons lees
Toe ek sestien was, het oom Jongi my na die
Clarkebury-skool toe gestuur. Net soos my pa
het my oom geglo dat opvoeding baie belangrik is.
Clarkebury was ’n baie groter en beter skool as
Mqhekezweni. Die skool self het bestaan uit ’n groep van
ongeveer twee dosyn geboue in die koloniale styl.
Op die eerste skooldag het ek my nuwe stewels aangetrek. Terwyl ek met ’n swaar voetval met
my nuwe stewels oor die blink houtvloer die klaskamer ingeknars kom, merk ek op dat twee
meisies in die voorste ry my flou vertoning geamuseerd dophou. Later het ek een van daardie
meisies goed leer ken, en het sy my beste vriendin by Clarkebury geword.
Ek het gou aangepas in my nuwe lewe by Clarkebury. Ek het aan sport deelgeneem so dikwels
as ek kon, maar my prestasies was maar gemiddeld. Die meeste van my klasmaats kon vinniger
as ek hardloop en het beter as ek in die klas gevaar. Ek het baie gehad om in te haal.
Na my wankelrige begin het ek agtergekom hoe dinge
werk en kon ek my vordering versnel. Ek het die
junior sertifikaat (graad agt tot tien) binne
twee jaar, in plaas van die gebruiklike drie
jaar, voltooi. Ek het die reputasie gekry
dat ek iemand met ’n uitstekende
geheue is, maar eintlik was ek net ’n
harde werker.
Op die ouderdom van 21
het ek by die Fort Hareuniversiteitskollege
gaan
studeer. Maar dit is stories vir ’n
ander keer.
Datum:

Ons praat
Ons skryf
Fase van sy lewe of
ouderdom
Watter belangrike gebeure word gemeld?
Stel nou ’n tabel op van die opeenvolgende gebeure in jou eie lewe so ver terug as wat jy kan onthou.
Fase van jou lewe of
ouderdom
Gebore in
Beskryf Nelson Mandela se kinderlewe voordat sy pa
oorlede is.
Hoe het sy lewe verander na sy pa se dood?
Wat weet jy omtrent die drie verskillende skole wat in
die storie gemeld word?
Voltooi die tabel hieronder deur die verskillende gebeure in die
verskillende fases van Nelson Mandela se lewe neer te skryf.
Wat het gedurende elke fase in jou lewe gebeur?
Kies een van die fases in jou lewe en skryf ’n dagboekinskrywing vir een van die dae gedurende daardie fase.
Liewe Dagboek Datum:
My woordeboek
Nuwe woorde
5

Kwartaal 3 – Week 1
67
6
Kom ons kyk na taal
Vul die regte vorm van die werkwoorde in die kolomme in.
Verlede Hede Toekoms
het geëet sal eet
het gery
het gewas
het gespit
het gekoop
het vertel
Onderstreep die voegwoorde in hierdie sinne.
en
Werk met
woorde
of
Ek hou van roomys en lekkers.
Wil jy roomys of lekkers hê?
Ek hou van roomys, maar nie van lekkers nie.
Datum:
sing sal sing
skryf
begin
maar
Ek eet nie lekkers nie, want ek wil nie slegte tande hê nie.
Alhoewel ek my nuwe skool geniet het, het ek na my ma verlang.
want
alhoewel

Maak nou een sin van twee deur dit aan mekaar te las met behulp van voegwoorde.
Kies uit die woorde in die blokkies.
maar
alhoewel
Die seuns kan sokker speel. Hulle kan krieket speel.
of
Ek hou van lekkers. Ek hou nie van koek nie.
Ek leer hard. Ek wil my eksamen deurkom.
Ek hou van reën. Ek hou nie van hael nie.
Ek was gelukkig by my oom se huis. Ek het na my ma verlang.
Ek het van my nuwe skool gehou. Ek moes hard werk om in te haal.
Onderstreep die selfstandige naamwoorde
(noemwoorde) en omkring elkeen van die werkwoorde
(doenwoorde) in elkeen van hierdie sinne.
Jan hou van honde.
Marie stap skool toe.
Sipho speel sokker.
Jabu ry op sy fiets.
Die hond eet ’n been.
en
omdat
want
7

Kwartaal 3 – Week 1
68
8
Ons doen
Kom ons kyk weer na taal
Vandag gaan jy meer uitvind omtrent voornaamwoorde, veral wederkerende
voornaamwoorde. Ons gebruik voornaamwoorde om ons skryfwerk te laat vloei. Kyk na
die sinne hieronder sodat jy kan sien hoe snaaks dit is wanneer voornaamwoorde nie
gebruik word nie. Onderstreep die woord “vrou” telkens wanneer jy dit sien.
Die vrou het inkopies gedoen.
Die vrou het per taxi huis toe
gegaan. Die vrou het die voordeur
oopgemaak en die vrou het
kombuis toe gegaan. Die vrou het
die vrou se pakkies neergesit.
Hierdie soort voornaamwoord is ’n persoonlike
voornaamwoord. Ons, hy, jy en hulle is ook
persoonlike voornaamwoorde. Kan jy aan enige
ander voornaamwoorde dink?
Ons gebruik ook wederkerende
voornaamwoorde. Kyk na die tabel hieronder
om te sien wat hulle is.
Datum:
Lees nou die onderstaande sinne en
onderstreep die voornaamwoorde wat in die
plek van “vrou” gebruik is.
Die vrou het gaan inkopies doen.
Sy het ’n taxi huis toe geneem.
Sy het die voordeur oopgemaak en
kombuis toe gegaan. Sy het haar
pakkies neergesit.
PERSOONLIKE VOORNAAMWOORDE WEDERKERENDE VOORNAAMWOORDE
ek my myself
ons ons onsself
jy jou jouself
hy hom homself
sy haar haarself
julle jul julleself
hulle hul hulleself

Onderstreep nou die persoonlike voornaamwoorde en die wederkerende
voornaamwoorde in die volgende sinne.
Jy moenie jouself seermaak nie, hoor.
Sy kan haarself aantrek noudat sy vier jaar oud is.
Hy het homself beseer toe hy gestruikel het.
Ek het myself geleer om hard te werk.
Ons skryf
Vul die wederkerende voornaamwoorde in hierdie sinne in.
Gebruik die tabel om jou te help.
Hy was trots op _______________________________ in sy pa se afgesnyde broek.
Hulle vermaan ____________________________ om nie te opgewonde te raak nie.
Ons het ___________________________ goed gesmeer teen muskiete by die kamp.
Jy moet na ____________________________ omsien sodat jy veilig kan wees.
Ons skryf
Môre sal ek/het ek dorp toe gaan.
Môre sal ek/het ek my kos eet.
Hierdie sinne is in die verlede, teenwoordige en toekomende tyd
geskryf. Omkring die regte werkwoord in elkeen.
Die seuns is/was by die skool op die oomblik.
Gister het die hond in die tuin grawe/gegrawe.
Verlede maand gaan dit reën/het dit gereën in die Karoo.
Toe Nelson Mandela jonk was, het hy ’n afgesnyde broek skool toe dra/gedra.
Wanneer ek die skool verlaat, gaan/het ek ’n onderwyser word.
Sal jy ’n brief aan my onderwyser geskryf/skryf?
My woordeboek
9
Nuwe woorde

Kwartaal 3 – Week 2
69
10
Ons lees
Die biblioteekmonster
“Dis Boekeweek, kinders!” sê mevrou Maharaj. Tumi en die res van die klas sit regop, in hulle skik.
Boekeweek beteken kompetisies en uitstappies na die biblioteek op die dorp en baie stories.
“Hierdie jaar se Boekeweektema is wild,” sê mevrou Maharaj. “Ons gaan dus plakkate
maak en stories skryf oor diere wat bedreigde spesies is en in gevaar verkeer om
uit te sterf. Onthou julle dat ons verlede week hieroor gepraat het?” Sy wys na
prente wat teen die muur opgesit is.
“Sommige diere verkeer in gevaar omdat mense hulle jag vir hulle pels,”
sê Tumi, wat altyd alles weet. “En soms sterf hulle uit omdat hulle nie
die regte kos kan kry om te eet nie.”
“Jy’s reg, Tumi,” sê mevrou Maharaj. “Dus, kinders,” gaan sy
voort, “begin solank dink aan plakkate en stories oor hierdie
soorte diere.”
Tumi onthou die prentjie van die monster baie goed. Hy het
twee kort voorbene en ’n kort, baie dik stert. Aan sy pote is
vyf stomp tone. Hy het vyf vingers aan elke hand en ’n kort,
horingagtige duim. Die iguanodon eet plante – en enigiets
wat van plante gemaak is.
Al die skole van die omgewing neem deel aan die
dorpsbiblioteek se Boekeweek. Die afgelope weke het
die kinders reeds plakkate geteken en geverf, en dit
sal na die biblioteek gestuur word.
Toe die dag aanbreek waarop die plakkate en stories by die
biblioteek uitgestal moet word, klim Tumi se klas in die bus en ry
biblioteek toe. Dis ’n koue wintersdag en die wind waai.
Toe hulle daar aankom, is die heel eerste ding wat die kinders doen, om na hulle plakkate te
gaan soek.
Datum:

“Hier’s myne!” sê Tumi. Op die plakkaat is ’n glimlaggende dinosourus met ’n blom in sy bek, om
te wys dat hy ’n soort dinosourus is wat plante eet.
“Hier’s my storie oor die ysbeer!” sê Anna.
“En hier is wat ek geskryf het oor die renoster!” sê Thami trots.
Toe al die kinders daar is, sê mevrou Motha, die bibliotekaresse, “Ek het ’n verrassing vir julle.”
Die kinders gaan sit op die vloer en wonder oor wat die verrassing kan wees.
Toe gaan die deur oop en ’n ysbeer met ’n pragtige laslaponderbaadjie, gevolg deur ’n leeu en
’n pandabeer, kom ingestap. “Dis regte diere!” skree een kind.
“Nee, nee,” sê ’n ander een. “Hulle is net so aangetrek. Dis mense wat soos diere aangetrek is.”
Die ysbeer doen ’n klein dansie en hardloop heen en weer. Toe doen sy ’n rondte en skud blad
met al die kinders.
Ons praat
Het julle ’n Boekeweek by julle skool of op julle dorp? Hoe werk dit?
Tumi het twee redes gegee hoekom diere uitsterf. Noem hulle.
Is die dodo en die kwagga reeds uitgesterf, of is hulle net bedreigde
spesies? Weet jy hoe hulle lyk?
Van watter aspek van Boekeweek hou Tumi die meeste?
Watter soort dinosourus het die kinders reeds geken?
Is die leeu ’n bedreigde spesie? Hoekom sê jy so?
Wat beteken die woorde in vet gedrukte letters? Bespreek hulle met ’n maat.
11

Kwartaal 3 – Week 2 70
12
Ons lees
Wie eet ons boeke?
Mevrou Motha is net besig om gereed te maak om te
begin lees, toe die deur weer oopgaan en nog ’n
figuur met ’n skubberige kop wat heen en weer swaai,
ingestap kom.
“Is dit nie wonderlik nie!” sê een van die onderwysers.
“Dis die heel beste kostuum van almal!”
“O, kyk!” sê die kinders. “Dis ’n iguanodon.”
“Wel!” sê mevrou Motha. “’n Dinosourus!” Sy is ’n bietjie verbaas, want sy kan nie
onthou dat sy ’n dinosouruskostuum bestel het nie.
Die dinosourus hop na die kinders toe asof hy na iemand soek.
Toe merk hy vir Tumi op daar heel agter. Hy hop na Tumi toe en
skud sy hand. “Hallo!” sê Tumi.
Omdat die kinders nou die dinosourus se hand wil skud, stap
hy rond en hou sy skubberige poot vir almal om te skud. Dan
gaan die dinosourus langs Tumi sit. Hy gaap, sit sy kop op sy pote
en raak aan die slaap. Tumi probeer om mevrou Motha van die
dinosourus te vertel, maar sy wil hê dat hy moet wag totdat sy die
storie van die ysbeer klaar gelees het.
Tumi kan nie die storie klaar luister nie, want die eienaardigste
geluide kom van die kreatuur langs hom. Die dinosourus snork! Die
klank word harder en harder. Almal kyk om om te sien wat aangaan.
“Ignoreer hom net,” sê mevrou Motha.
Die storie is klaar en steeds slaap die dinosourus voort. Al die kinders staan op en begin na die
boeke kyk. Mevrou Motha is besig om die kinders ’n boek te wys, toe sy ’n stem agter haar hoor.
Dis die skoolhoof.
“Jammer,” sê die skoolhoof. “Ek het gemeen om vroeër
in te loer. Het alles goed gegaan? Ek sien die
kostuums het opgedaag.”
“Maar,” sê mevrou Motha, met ’n
verbaasde uitdrukking, “as dit nie
jy is in die dinosouruskostuum nie,
wie is dit dan?”
“Ek het probeer om julle te sê,”
sê Tumi. “Ek het geweet dis nie
iemand wat soos ’n dinosourus
aangetrek is nie.”
Datum:
Die iguanodon het
ongeveer 130 miljoen jaar
gelede geleef, het plante
geëet, en het ongeveer
2 000 kg geweeg. Hy was
byna 3 meter breed by sy
heupe en 6 tot 10 meters
hoog. Sy naam kom van die
feit dat sy tong soos dié van
die iguana-akkedis lyk.

“Aardetjie!” sê iemand anders en wys na die boekrakke. Die dinosourus is
besig om ’n boek, Groot oseane en riviere van die wêreld, op te eet.
Ons skryf
Niemand wil hê dat hul biblioteek deur ’n dinosourus
opgevreet word nie. Wat kan die kinders in hierdie
storie doen om die dinosourus van hulle biblioteek af
weg te lok? Bespreek dit in groepe en voer julle groep
se idee voor die klas op.
My woordeboek
Tumi probeer verduidelik. “Dis ’n iguanodon,” sê hy aan mevrou Motha. “Hulle eet plante en
natuurlik kom papier van hout en kom hout van bome en is bome plante. Dis hoekom hy van
papier hou.”
Die kinders sien hoe die dinosourus hoofstuk ses van die boek oor oseane vreet. “O aarde,”
sê mevrou Motha, “dis glad nie goed nie.” Die dinosourus sien ’n nuwe stapel boeke. Die
helderkleurige buiteblaaie is blink en hard. “Kraak!” hap die dinosourus. “Kraak!” en die eerste
storieboek verdwyn tussen sy reusekake.
Almal probeer dink aan ’n manier om van die honger dinosourus ontslae te raak …
Ons doen
Nadat julle almal se idees gesien het, het julle die oplossing. Skryf die einde van die
storie oor die monster in die biblioteek.
13
Nuwe woorde

Kwartaal 3 – Week 2
71
14
Ons skryf
Beantwoord hierdie vrae.
Watter geleenthede is vir Boekeweek beplan?
Noem ’n paar diere wat uitgesterf het.
Boekeweek
Watter diere kan uitsterf indien ons hulle nie beskerm nie?
Hoe lyk die iguanodon? Lees Tumi se beskrywing in sy storie.
Ons doen
Lees die beskrywing van die iguanodon en teken dit dan.
Datum:

Ons skryf
Naam van die boek
Hoofkarakters
Milieu (plek)
Intrige (storielyn)
Wat omtrent die boek
my bekoor
Sou jy die boek by
jou maats aanbeveel?
Gee die redes.
Watter boeke het die kinders in die biblioteek gesien?
Skryf ’n resensie van ’n boek wat jy onlangs gelees het.
My woordeboek
Nuwe woorde
15

Kwartaal 3 – Week 2
72
16
Ons praat
16 Januarie
16 Januarie
Santjie kry waterpokkies
Jy gaan nou ’n storie oor hierdie prentjies skryf. Begin deur noukeurig na elkeen te kyk.
Dink na oor wat gebeur. Skryf ’n sin onder in elke blokkie, vertel wat in elke prentjie
gebeur en vul dan die praatborrels in om te wys wat die mense vir mekaar sê.
16 Januarie
17 Januarie
Datum:

17 Januarie
Ons skryf Teen hierdie tyd weet jy al baie van werkwoorde. Vandag
gaan jy iets leer oor woorde wat werkwoorde help.
Hierdie werkwoorde word modale werkwoorde genoem. Jy sal leer van die
vier modale werkwoorde wat ons gebruik wanneer ons toestemming vra.
Hulle is: kan, sou … kon, mag en sou … mag. Onderstreep hierdie werkwoorde
in die volgende sinne en gebruik elkeen dan in ’n sin van jou eie.
Kan die meisie speel?
17 Januarie
Mag die meisie speel? Ek het gevra of ek ’n film sou kon gaan kyk.
Kan ek ’n film gaan kyk? Mag ek na die sokker gaan kyk?
Mag ek
Sou ek kon
Ek sal dalk
Hy kan dalk
4 Februarie
“Mag” is ’n hofliker
manier van
toestemming vra
as “kan”, maar in
alledaagse taal gebruik
ons gewoonlik “kan”.
17

Kwartaal 3 – Week 3
73
18
Ons doen
Ons doen ’n taak oor ’n dier
Jy sal twee weke vir hierdie projek nodig hê, want jy gaan ’n paar ingewikkelde take uitvoer.
Jy gaan ’n verslag oor die renoster lees en dan gaan jy self ’n verslag oor die donkie of die
bok skryf.
In ’n verslag moet jy dit wat jy sê in twee afdelings verdeel en opskrifte gebruik om te wys waar elke afdeling
begin en waaroor dit handel. In hierdie verslag is die belangrikste opskrifte soos volg:
Die name van die dier (wetenskaplik en in die spreektaal) Dratyd (hoe lank die dier dragtig is)
Die fisieke eienskappe (sy grootte en gewig) Gedrag
Lewensduur (hoe lank hy lewe) Roofdiere (die vyande wat die dier sal aanval)
Habitat (waar hy gewoonlik lewe) Die nut wat hy vir mense het
Dieet (wat hy gewoonlik eet)
Ons lees
Datum:
Lees saam met jou onderwyser die projek oor die witrenoster. Lees daarna die
inligtingsblaaie oor die donkie en die bok. Ons gee vir jou inligting oor albei
diere. Jy sal moet besluit watter inligting jy gaan gebruik. Skryf dan ’n verslag
oor jou projek. Jy mag saam met ’n maat werk.
MY PROJEK OOR WITRENOSTERS
NAME: Ceratotherium simum is die witrenoster.
Diceros bicornis is die swartrenoster.
Hierdie twee renosterspesies kom in Suid-Afrika voor. Daar is drie ander spesies wat in ander
dele van die wêreld voorkom. Die witrenoster het ’n wye, vierkantige bek. Engelssprekendes het
gehoor dat mense in Afrikaans die woord “wyd” gebruik en toe gedink dit beteken “wit”. Dit is hoe
die witrenoster sy naam gekry het. Swart- en witrenosters het eintlik dieselfde kleur – hulle is grys.
FISIEKE EIENSKAPPE: Die witrenoster het ’n baie groot lyf en ’n groot kop, ’n kort nek en ’n breë
bors. Hy kan tot 3 500 kg weeg en is omtrent vier meter lank. Dit is die tweede grootste landdier
na die olifant. By die skouers staan hy omtrent twee meter hoog. Hy het twee horings op sy snoet.
Die horings bestaan nie uit been nie maar uit keratien, die stof wat in ons naels en hare voorkom.
Die voorste horing is groter as die tweede een en kan tot 150 cm lank word. Hierdie horing hou
dwarsdeur die renoster se lewe aan met groei. Renosters sien baie sleg, maar hulle kan baie
goed ruik.
LEWENSDUUR: In die bos kan die renoster tot 40 jaar oud word.

HABITAT: Suid-Afrikaanse renosters verkies grasvelde waar
daar nie te veel bome groei nie.
DIEET: Die renoster is ’n herbivoor. Hy eet gras, jong plante en
blare. Hy het nie tande voorin sy bek nie. In die plek daarvan
gebruik hy sy sterk voorkiestande en kiestande om die plantevoedsel fyn te maak.
DRATYD EN GEBOORTE : Die koei gee aan ’n enkele kalf
geboorte na ’n dratyd van 15 maande. Die kalf bly by
haar ma tot die volgende kalf se geboorte, ’n tydperk van
omtrent twee jaar. Babarenosters drink ’n jaar lank melk,
maar kan al na hulle eerste week gras eet. Renosterkoeie
kan elke 2,5 tot 4 jaar ’n kalf kry.
GEDRAG: Renosters lewe gewoonlik alleen. In dieretuine
word hulle in aparte hokke gehou. Renosters is snags en
soggens meer aktief as gedurende die res van die dag. Wanneer ’n kalf deur ’n roofdier bedreig
word, hardloop die koei in ’n kring om die kalf om haar te beskerm.
Renosters gebruik hulle horings nie net in gevegte oor ’n gebied of oor koeie nie, maar
ook om hulleself teen leeus, luiperds en hiënas te beskerm. Renosters kan ’n spoed
van 60 km per uur haal wanneer hulle hardloop. Hulle storm as hulle ’n reuk optel
waarvan hulle nie hou nie.
ROOFDIERE: Jong renosters kan deur leeus, krokodille en wildehonde aangeval
word, maar volwasse renosters is min diere se prooi, afgesien van mense.
Omdat renosters elke dag die watergate besoek, is dit maklik vir jagters om
hulle te skiet terwyl hulle water drink.
NUT VIR MENSE: Renosters is een van die Vyf Grotes onder die wilde diere en
speel dus ’n belangrike rol in die lok van toeriste na lande soos Suid-Afrika.
Ongelukkig word hulle gejag vir hulle horings. Omdat daar net ongeveer
17 500 witrenosters en omtrent 4 200 swartrenosters oor is, noem ons hulle
’n bedreigde spesie.
19

Kwartaal 3 – Week 3
74
20
Ideëbank vir projek (1): die donkie
Ons lees
Lees hierdie inligting oor die donkie.
Die wilde voorouer van die donkie is die Afrika-wilde-esel. Die donkie of
esel (Equus africanus asinus) is ’n mak gemaakte lid van die Equidae- of
perdefamilie. Die manlike donkie word ’n hings genoem en die vroulike donkie
’n merrie. ’n Babadonkie wat nog nie ’n jaar oud is nie, noem ons ’n vul.
Donkies is ongeveer 5 000 jaar gelede vir die eerste keer as huisdiere gebruik
– dit beteken hulle het saam met mense begin woon. In daardie dae was dit
baie spesiaal om ’n donkie te hê, amper soos ’n luukse motor vandag. Hulle is
as pakdiere gebruik (om goed te dra) en ook as plaas-
en melkdiere.
Daar is vandag omtrent 44 miljoen donkies op die aarde. Hulle word tussen 30
en 50 jaar oud. Hulle grootte wissel van 97 tot 147 cm by die skouer.
Donkies het nie soveel ryk gras nodig soos perde nie, daarom kan hulle ook
lewe op plekke waar daar min of swak plantegroei is. Strooi en ’n bietjie
weiding sal ’n donkie gesond hou. Wanneer ’n donkie balk, kan jy die geluid
drie kilometer ver hoor. Hierdie harde geluid help hulle wanneer hulle ver van
mekaar afdwaal om kos te soek.
Datum:

Party mense sê donkies is hardkoppig, maar dit is omdat
hulle gaan staan en dink oor wat vir hulle goed is. Hulle hou
byvoorbeeld nie daarvan om deur water te loop nie, en wanneer
hulle skrik, gaan staan hulle stil. Maar dit is waar dat
dit onmoontlik is om ’n donkie sover te kry om iets te doen
wat hy nie wil doen nie.
My woordeboek
Ander mense sê weer donkies is saggeaard en geduldig. Hulle is lief vir kinders
en help mense met gestremdhede om beter te voel. Party boere gebruik
donkies om hul diere teen roofdiere te beskerm. Donkies het baie skerp hoewe
waarmee hulle ’n jakkals of wildehond aanval as die roofdier een van die
kudde wat die donkie oppas, probeer doodmaak.
Merries is tussen 11 en 14 maande lank dragtig. Wanneer hulle geboorte
moet gee, raak hulle rusteloos. Hulle gaan herhaaldelik lê en staan weer op.
Die merrie voed die vul vier tot ses maande lank, maar vandat hy twee tot vier
weke oud is, begin hy aan sy ma se kos knibbel.
Nuwe woorde
21

Kwartaal 3 – Week 3
75
22
Ideëbank vir projek (2): die bok
Ons lees
Lees hierdie inligting oor die bok deur.
Die huisbok (Capra aegagrus hircus) is ’n afstammeling van die wilde bok.
Die bok is ’n lid van die Bovidae-familie en is naby verwant aan die skaap.
Daar is meer as 300 bokrasse. Ons noem vroulike bokke ooie en manlike
bokke ramme.
Bokke was een van die vroegste diersoorte wat deur mense makgemaak is.
Hulle kom van Turkye, Iran en Pakistan, en boere het hulle al 10 000 jaar
gelede begin gebruik. In daardie jare het boere hulle hoofsaaklik vir hulle
melk en vleis aangehou. Net soos skaapwagters skape oppas, word kinders of
tieners vandag nog gebruik om bokke op te pas – en hulle word bokwagters
genoem.
Die meeste bokke het twee horings. Die horings bestaan uit been met ’n laag
keratien (die stof wat in ons naels en hare voorkom) daaroor. Hulle gebruik
hulle horings om mee te baklei en die leierbok van die trop te word.
Datum:

eteken hulle kan baie goed in alle rigtings sien. Soos koeie en skape is bokke
herkouers. Hulle eet gras en ander plantemateriaal en hulle mae bestaan uit
vier dele wat help met die vertering van kos.
Hulle hou daarvan om te wei: dit beteken hulle verkies dit om sagte
plantmateriaal soos lote, blare of jong takkies af te knabbel. Hulle kan vreet
terwyl hulle op hulle agterbene staan. Hulle kan ook boomklim as die takke
teen die regte hoek groei. ’n Bokboer het eenkeer 16 van haar bokke in ’n
boom gekry!
Bokramme en -ooie het baardjies. Party skaap- en
bokrasse lyk eners, maar jy kan hulle uitmekaarken
omdat die bok se stert kort is en opkrul, waar die
skaap se stert langer is en hang.
Bokke is baie nuuskierig en intelligent. Dit is
maklik om hulle af te rig om karretjies te trek en
met ’n leiband te loop. Hulle ondersoek alles in
hulle omgewing. Hulle knabbel aan artikels soos
knope, klere en baie ander goed en eet dit partykeer
heeltemal op.
Bokooie teel van die
herfs tot in die lente
en hulle het gewoonlik
’n tweeling. Hulle kan
2,7 liter melk per dag
produseer en gee
omtrent 305 dae
lank melk.
Bokke kan aangehou word ter wille van hulle vleis,
wat soos lamsvleis smaak. ’n Mens kan hulle ook
melk en van die melk botter en kaas maak.
Hulle word tussen 15 en 18 jaar oud.
23

Kwartaal 3 – Week 3
76
24
My projek oor _____________________
Ons skryf
Datum:
Skryf jou projek hier neer en plak prentjies in of teken hulle self. Skryf eers jou projek
op rofwerkpapier voor jy dit netjies in jou boek oorskryf.

Kwartaal 3 – Week 4
77
26
Ons skryf
Liewe Dagboek
’n Brief aan ’n maat
Skryf denkbeeldige dagboekinskrywings wat
by elkeen van hierdie prentjies pas. Jy moet
jou verbeel jy is die persoon in die prentjie
en moet sê wat gebeur het. Ons het elkeen
van die inskrywings vir jou begin.
Vandag het ’n monster in die biblioteek ingekom
en die boeke begin eet. Ek was baie dapper en ek het …
Liewe Dagboek
Toe ek vanoggend wakker word, was ek oortrek
van kolletjies. Omdat ek gedink het ek het
waterpokkies, het ek …
Datum:

Liewe Dagboek
Ek het gister by my nefie gaan kuier. Ek het in die perskeboom geklim om
die vrugte te pluk. Terwyl ek nog so op ’n tak sit, hoor ek ’n kraakgeluid …
Liewe Dagboek
Ek was gister besig om my pa se bokke en skape op te pas. Een van die
bokke het weggeraak, maar ek het hom uiteindelik opgespoor. Hy het in ’n
boom ingeklim…
27

Kwartaal 3 – Week 4
78
28
Kyk na Sipho se CV.
Naam Sipho Dladla
Geboortedatum 21 Maart 1999
Adres Tambolaan 24, Groenlaagte, Bredasdorp 9876
Telefoon 010 0000000
Skool Greenhill-laerskool
Graad Graad 6
Stokperdjies
Ons lees
Sipho skryf ’n CV
Speel sokker vir die skoolspan
Speel sokker vir die gemeenskapsklub
Lees
Swem
Rekenaarspeletjies
Getuigskrifte: Name van twee mense wat my ken
1 My juffrou
Mev A Shabalala
Graad 4-onderwyser
Greenhill-laerskool
Tambolaan
Tel: 000 1234567
2 Mnr J Smith
Sokkerafrigter
Bredasdorp-sokkerklub
Eerste laan
Bredasdorp
Tel: 000 7654321
Datum:
Wat is ’n CV?
“CV” is die afkorting vir curriculum vitae,
wat jou lewenspad beteken.
Mense sal jou dalk vra om jou CV in te lewer wanneer
jy aansoek doen om ’n werk of om toelating tot ’n
skool of universiteit. Dit verstrek persoonlike inligting
asook inligting oor jou opleiding en werkservaring.
Daar verskyn ook besonderhede van jou
stokperdjies en belangstellings daarin.

Waar woon Sipho?
Wat is sy telefoonnommer?
Na watter skool toe gaan hy?
In watter graad is hy?
Wat is sy stokperdjies?
Aan watter sokkerklub behoort Sipho?
Watter twee mense sal vir Sipho ’n
getuigskrif gee?
Volle naam
Geboortedatum
Adres
Telefoon
Skool
Graad
Stokperdjies
Name van twee mense wat my ken
1
2
Ons skryf
Ons skryf
Beantwoord die vrae noudat jy Sipho se CV gelees het.
Skryf ’n CV vir jouself. Vul jou inligting in hierdie CV in.
CV vir ______________________________
29

Kwartaal 3 – Week 4
79
30
Beplan om ’n storie of feëverhaal te skryf.
Vul jou idees eers op hierdie geheuekaart in.
Gebruik die geheuekaart dan om jou storie
op die volgende bladsy te skryf.
Wie is die karakters?
Skryf jou eie storie
Wat is die storieplan?
Wat is die titel van jou storie?
Wat gebeur eerste? Wat gebeur volgende? Wat gebeur aan
die einde?
Datum:
Waar speel die storie
hom af?

Kwartaal 3 – Week 4
80
32
Ons praat
Nog ’n kykie na die taal
Kyk na die prentjies.
Vertel jou maat wat in elke prentjie gebeur.Teenwoordige tyd
Gebruik hierdie tabel om te sê wat in elke prentjie gebeur.
Die hond
Die seuns
Die meisie
Die seun
Ons skryf
is aan die
Skryf nou ’n sin oor wat in elke prentjie gebeur.
Datum:
Ons gebruik die
teenwoordige tyd vir
dinge wat nou
op die oomblik
gebeur terwyl ons
daaroor praat.
dans werkwoord bak
spring grawe lees
eet
was
kuier kook
omhels
help
speel
slaap
Werk nou uit hoe jy hierdie sinne gaan sê as die aksie eers in die toekoms gaan plaasvind.
Hy
Sy
Ons
Hulle
gaan/sal
dans
werkwoord
grawe
lees bak
was
spring
omhels
kuier
kook
eet
slaap
help speel

Herskryf die sinne wat jy self gemaak het asof die aksies eers in die toekoms sal plaasvind.
Môre
Volgende week
Volgende maand
Volgende jaar
Ons skryf
Vul ’n in of niks.
Daar lê vurk.
Dis nou eiers.
Dis nou roomys.
Dis nou boeke.
Ons skryf
Vul ’n of die in.
Het jy agtergekom ons praat partykeer van ’n boek of ’n appel, of die boek, of die
appel? Wanneer gebruik ons ’n en wanneer die?
Dis nou hemde.
Dis nou vragmotor.
Dis nou lemoen.
Dis nou vliegtuig.
Die seun met die rooi hare het vandag laat gekom.
(’n spesifieke seun)
Ek het appel. (enige appel)
Mag ek asseblief boek terugkry wat jy by my
geleen het? (spesifieke boek)
Hy het groot sak. (enige groot sak)
Hy het groot sak waarin ons ons sokkerklere bêre.
(’n spesifieke groot sak)
Ek was in motor toe die ongeluk gebeur het. (spesifieke motor)
Ek sal graag pen wou hê. (enige pen)
Het jy selfoon? (enige selfoon)
Let daarop dat jy nooit
’n voor ’n meervoud sal
gebruik nie want dis die
sametrekking van die
woord “een” wat in ons
stamtaal, Nederlands, een
ding beteken.
Bepaalde lidwoord (die)
Ons gebruik die wanneer ons van
’n spesifieke lid van ’n groep praat.
Voorbeeld: “Gee asseblief die boek
terug wat jy gister by die biblioteek
uitgeneem het."
Onbepaalde lidwoord (’n)
Ons gebruik ’n wanneer ons nie
na ’n spesifieke ding of persoon
verwys nie.
Voorbeeld: “Ek het ’n foon by ’n
selfoonwinkel gekoop.”
33

Kwartaal 3 – Week 5
81
34
Ons lees
’n Vakansiebrief
Hallo Dan
Jong, ek was gelukkig om vir die Julie-skoolvakansie saam met my
nefies Kaapstad toe te gaan! Ons het 12 Julie vertrek en die volgende
dag daar aangekom. Dit was pret om trein te ry. Ons het in ’n
kompartement geslaap en ek het die boonste slaapbank gehad.
Die eerste ding wat ek gesien het toe ons in Kaapstad aankom, was
Tafelberg met sy watteagtige wit wolkekombers. Die berg was meer
indrukwekkend as wat ek my dit ooit kon voorstel.
Op die tweede dag is ons na Robbeneiland. Ons het per boot na die
eiland gevaar. Daar het ons gaan kyk na die sel waarin Nelson Mandela
aangehou is – 18 jaar lank! Ons het baie pikkewyne en rotse op die eiland gesien.
Op die derde dag het ons weer die pikkewyne gesien. Hierdie keer was dit op ’n strandjie
wat hulle Boulders noem. Daar het ons ook Kaapse pelsrobbe gesien. Kaapstad het ’n
projek om die robbe te beskerm want hulle is aan die uitsterf. Die projek beskerm ook die
pikkewyne.
Op die vierde dag het ons by Kaappunt by die suidelikste
punt van Afrika gestaan waar die twee oseane ontmoet.
Dit is waar die koue water van die Atlantiese Oseaan en
die warm seestrome van die Indiese Oseaan saamvloei.
Op die vyfde dag, my laaste dag, het ons gaan kyk na die
seelewe in die Twee Oseane-akwarium. Dit was so fantasties!
Ek was nog nooit tevore so naby aan ’n haai nie! Daar was net
’n glaspaneel tussen ons, en hulle was nie skaam om vir ons te
wys hoeveel rye tande hulle het nie. Ons het ook allerhande
soorte stervisse gesien– party met vyftig arms! As hulle ’n arm
verloor, groei daar ’n nuwe een in sy plek.
Môre vertrek ons weer huis toe. Ek kan nie wag om julle almal
te sien wanneer ons weer terug is by die skool nie.
Jou maat
Jabu
Datum:

Datum Wat hy gedoen het
12 Julie Vertrek na Kaapstad
13 Julie
14 Julie
15 Julie
16 Julie
17 Julie
18 Julie
19 Julie
Ons skryf
Jabu se brief beskryf sewe dae. Werk die datums uit
van Jabu se reisplan en vul in wat hy op daardie dae
gedoen het.
Skryf een sin uit die brief hier neer wat wys dat Jabu en Dan goeie maats is.
Gee een voorbeeld van ’n sin wat wys dat Jabu vir iemand skryf wat so oud soos hy is.
Gee een voorbeeld van ’n sin wat vir ons sê dat Jabu nog nie voorheen in Kaapstad was nie.
Die hele brief is in die verlede tyd geskryf, behalwe twee sinne. Skryf hulle hier neer.
Ons skryf
Ons lees
Waarom skryf Jabu hierdie brief aan Dan?
A Om hom te vertel van haaie
B Om hom te vertel van sy wonderlike vakansie
C Om hom te vertel dat hy binnekort weer by
die skool sal wees
D Om hom van die trein te vertel
Skryf nou antwoorde op hierdie vrae.
Wat bedoel hy as hy sê die haaie was nie skaam
om hulle rye tande te wys nie?
A Die haaie was vriendelik.
B Die haaie het hulle vermaak.
C Die haaie het hulle bekke oopgemaak.
D Die haaie het van die ander visse geëet.
35

Kwartaal 3 – Week 5
82
36
Briefskryf
Ons skryf Skryf ’n brief aan jou maat. Dra aan jou maat nuus oor oor die dinge waarmee jy
by die huis en skool besig is, of oor enige interessante aktiwiteit.
Ons het vir jou idees vir elke paragraaf gegee. Skryf jou brief eers op rofwerkpapier
en laat jou maat dit deurlees. Skryf dit daarna netjies op hierdie bladsy.
Liewe ________________________
Begin met ’n aanhef.
Skryf oor jou eerste nuusbrokkie.
Skryf oor jou tweede nuusbrokkie.
Sluit jou brief af.
Jou maat
Vul jou naam in.
Vul jou adres in
Datum
Datum:

Ons skryf
Verbind die woorde in die eerste kolom met hul sinonieme
in die tweede kolom. Verdeel dan elke woord in lettergrepe.
uit/ge/sterf antisipeer
verwag verdwyn
indrukwekkend weg
vertrek seediere
seelewe buitengewoon
Ons skryf
Verbind nou hierdie woorde met hulle antonieme in die tweede ry.
Verdeel dan elke woorde in aparte lettergrepe.
beeldskoon onverwagte gevind gewoon kleiner
voorspelde verlore groter lelik uitsonderlik
Ons skryf
on
nie
Vorm nou woorde met die voorvoegsels op die kaartjies.
Ons wys jou wat elke voorvoegsel beteken.
her
weer
wan
sleg
gewoon ongewoon skryf
knoop gedrag
voorstelling doen
skat eerlik
ont
teenoorgesteld
My woordeboek
oor
meer as te veel
37
Nuwe woorde

Kwartaal 3 – Week 5
83
38
Ons skryf
perske
romp
Werk met woorde
Kyk na die twintig selfstandige naamwoorde in die blokkies. Orden hulle in vier groepe
woorde wat oor dieselfde ding handel. Skryf dan elke stel van vyf woorde in die raampies
hieronder. Wanneer jy elke raampie volgemaak het, skryf ’n opskrif daarvoor boaan.
silwer peer
lemoen
appelstaal
Ons doen
hasie
muis
Verbind die modale werkwoord in die blou kolom met die res van die sin in
die groen kolom.
Mag ek elke dag jou huiswerk te doen.
Jy behoort saam speel?
Jy moet Durban toe gaan in die vakansie.
Ek sal dalk elke dag vars vrugte en groente te eet.
Mag ek nie rook nie.
Jy behoort vandag vroeg huis toe gaan?
Datum:
jasbok yster
goudhemp
sokkies
boerbok

Vul die regte lidwoord in. Vul die of ’n
in om hierdie sinne te voltooi.
_________ boek behoort aan my.
Ek woon in ______ enigste geel huis in 12de Straat.
Het jy dalk vir my ______ pen?
Ek het______ nuwe rugsak nodig.
__________ hond is siek.
Ek wil ______ roomys hê.
Mag ek ______ appel kry?
______ seun was laat vir skool.
Het jy al ooit ’n ensiklopedie gebruik? ’n Ensiklopedie is ’n boek waarin daar artikels oor verskillende onderwerpe
verskyn wat alfabeties gerangskik is. Party ensiklopedieë handel oor die hele spektrum van menslike kennis, en
ander behandel net een vakgebied. Jy kan jou voorstel dat so ’n boek baie dik sal wees, en party ensiklopedieë
is inderdaad in verskeie volumes verdeel. Een van die bekendste ensiklopedieë, die Encyclopaedia Britannica,
bestaan uit 32 volumes.
Aardvark – Brood Vol 1
Ons skryf
Ons doen
Brugbaba – Duitsland Vol 2
Duits-Wes – Geelslang Vol 3
Gevegshaan – Jaguar Vol 4
Jameson – Marais Vol 5
Mars – Pennie Vol 6
Peper – Rooi-oog Vol 7
Rooi See – Turbine Vol 8
Turkye – Walkure Vol 9
Kyk nou hoe vinnig kan jy uitwerk in watter volume jy
inligting sal kan kry oor die onderwerpe in hierdie tabel.
Skryf die korrekte volumenommer langs elke onderwerp.
Wallabie – Zulu Vol 10
As jy wonder wat “die regte
lidwoord” is, dis net ons naam
vir die of ’n. Die word die
bepaalde lidwoord genoem
(omdat dit na ’n spesifieke
ding verwys, soos “die boek
op die tafel”). ’n Word die
onbepaalde lidwoord genoem
(“’n boek” is enige boek).
Onderwerp Volume Onderwerp Volume
Botswana 2 rekenaars
aardbewing tsoenami
Egipte diesel
Maltakoors x-strale
weerlig Japan
suurstof tornado
My woordeboek
39
Nuwe woorde

Kwartaal 3 – Week 5
84
40
Hasie se aardbewingwaarskuwing
Daar was eenmaal ’n hasie wat altyd bekommerd was. “Ag tog,”
het hy heeldag gemompel, “Ag toggie, tog, tog.”
Sy grootste bekommernis was dat daar ’n aardbewing sou kom.
“Want as dit gebeur,” het hy vir homself gesê, “wat op aarde word
dan van my?”
Hy was een oggend juis besonder bekommerd hieroor toe ’n yslike
vrug skielik van ’n boom naby hom afval– KABOEM – en die hele
aarde laat skud.
“Aardbewing!” skree hy.
En toe hardloop hy oor die veld om sy neefs te gaan waarsku.
“Aardbewing! Hardloop vir die vale!”
Ons moet liewer
hier padgee!
Ons lees
Datum:
Aardbewing! Ek
moet die ander hase
gaan waarsku!
Al die hase peul uit die lande en hardloop verwoed agter hom aan.
Hulle snel oor vlaktes, deur woude en riviere tot in die heuwels en
waarsku nog neefs sover as hulle gaan.
Net toe kom hasie ’n olifant teë. “Aardbewing! Hardloop vir die
vale!” roep hy. Die olifant volg die haas en die aarde bewe van sy
swaar voetstappe.
Hulle hardloop by ’n groep kameelperde verby. “Aardbewing!
Hardloop vir die vale!” skree die hasie.
Die kameelperde volg die olifant, wat op sy beurt die hase volg.
Teen die tyd dat hulle by die berge kom, klink die tien duisend
hase, ’n olifant en verskeie kameelperde wat so hardloop soos
donderweer teen die
hange. Die voorste
haas kyk om of die aardbewing al nader kom, maar al wat hy kan
Wat gebeur?
sien, is ’n groot trop stormende diere.
Terwyl hy staan en hyg, kom daar ’n leeu aan.
“Wat gebeur?” vra die leeu.
“Aardbewing, aardbewing!” stotter die hasie.
“’n Aardbewing!?” vra die leeu. “Wie het dit gesien?
Wie het dit gehoor?”
“Nie ek nie,” sê die olifant.
“Nie ons nie,” sê die kameelperd.

“Vra hom, vra hom!” gil al die hase en wys na die voorste een.
Die leeu draai na die hasie.
O! Dit was nie regtig ’n
“Asseblief, Meneer,” sê die hasie skamerig, “ek het rustig by my huis
aardbewing nie.
gesit toe daar ’n vreeslike slag was. Die aarde het geskud en ek het
geweet dit moet ’n aardbewing wees, Meneer. Toe hardloop ek so vinnig
as wat my bene my kon dra om die ander te waarsku om te hardloop dat
hulle klein word.”
“My boetie, sal jy dapper genoeg kan wees om my te wys waar hierdie
vreeslike ramp hom afgespeel het?” vra die leeu.
“Oe, ek kan nooit weer soontoe teruggaan nie!” sê die hasie.
“Spring op my rug dan neem ek jou soontoe. Ek sal jou oppas,” sê die leeu.
Toe spring die hasie maar taamlik bedees op die leeu se rug en daar trek hulle,
oor die berge en heuwels, deur riviere en woude, oor grasvelde en vlaktes, tot
hulle by die hasie se huis kom.
“Dit is waar ek dit gehoor het, Meneer. En ook gevoel het. Die grond het gebewe.”
Die leeu kyk rond – en baie gou sien hy die enorme kokosneut wat met so ’n
geraas van die boom afgeval het. Hy sien ook ’n apie in die boom sit. Die leeu tel die
kokosneut op, klim op ’n rotsblok en laat die neut op die grond val. KABOEM!
Die hasie wip ’n meter hoog. “Aardbewing! Gou-gou – hardloop weg – daar gebeur
dit weer!”
En toe besef hy die leeu lag lekker, en sien hy die oopgebarste kokosneut voor sy pote.
“O,” fluister hy. “Dit was toe nie regtig ’n aardbewing nie, of hoe?”
“Nee,” sê die leeu, “dit was nie, en jy hoef nie bang te gewees
het nie.”
“Was ek nie ’n simpel hasie nie!”
Die leeu glimlag vriendelik. “Toemaar, my ou boetie. Almal van
ons – selfs ek ook – is partykeer bang vir die dinge wat ons nie
verstaan nie.”
En met daardie woorde loop hy terug na die tien duisend hase,
die olifant en die kameelperde wat nog steeds bo-op die berg
staan en wag om vir hulle te vertel dit is
Toemaar, my ou boetie. nou heeltemal veilig om huis toe te gaan.
Ons is dikwels bang vir
die dinge wat ons nie Bron: Aangepas uit Rabbit heralds the earth
verstaan nie.
quake deur Rosalind Kerven in PIRLS Reader.
The Natural World. Main Survey 2001. IEA.
41

Kwartaal 3 – Week 6
85
42
Ons dink oor die storie
Datum:
Beantwoord hierdie vrae oor die hasie en die aardbewing. As jy nie doodseker is
van die antwoorde nie, gaan terug en lees die storie weer.
Wat was die hasie se grootste bekommernis? Wat het die hele aarde laat skud?
A ’n Leeu A ’n Aardbewing
B ’n Slag B ’n Yslike kokosneut
C ’n Aardbewing C Die vlugtende hasies
D ’n Vallende boom D ’n Vallende boom
Waarom het die leeu die kokosneut op die
grond laat val?
A Om die hasie te laat weghol A Kwaad
B Om die hasie te help om die vrug te kry B Teleurgesteld
C Om die hasie te wys wat gebeur het C Verleë
D Om die hasie te laat lag D Bekommerd
Hoe het die hasie gevoel nadat die leeu die
kokosneut op die grond laat val het?
Wat is die hoofboodskap van die storie? Dinge het vinnig gebeur nadat die hasie
A Hardloop weg van moeilikheid.
B
C
D
Maak seker van feite voor jy
paniekerig word.
Hase hardloop die vinnigste.
Ons is bang vir dinge wat ons nie
verstaan nie.
“Aardbewing!” geskree het. Skryf twee woorde uit
die storie neer wat dit bewys.
Hoe het die leeu probeer om die hasie aan die einde van die storie beter te laat voel?
Skryf twee dinge neer wat hy gedoen het.
1
2
Ons skryf
Waarheen wou die leeu hê moes die hasie hom neem?

Hoe het die hasie se gevoelens tydens die storie verander?
Aan die begin van die storie het die hasie
gevoel want
Aan die einde van die storie het die hasie
gevoel want
Toe, aan die einde van die storie, was dit duidelik dat die leeu van die hasie
hou want
In die storie kan jy sien dat die leeu en die hasie van mekaar verskil.
Vul in die spinnekopdiagram adjektiewe in wat elkeen van hulle beskryf.
43

Kwartaal 3 – Week 6
86
44
Litosfeer
80 km
Mantel
2 800 km
Wat is aardbewings?
Aardbewings word veroorsaak deur bewegings langs "verskuiwingslyne"
Ons lees
onder die aarde se kors. Aardbewings word ook trillings of aardskuddings of
-skokke genoem. Wetenskaplikes noem dit seismiese aktiwiteit. Ons ervaar ’n
aardbewing as ’n skudding van die aarde of van ’n gebou. Indien dit ’n klein
aardbewing is, sal ons dit dalk nie eens agterkom nie. Aardbewings kan geboue egter inmekaar laat
stort, en partykeer verskyn daar yslike krake in die aardoppervlak.
Kern
3 500 km
Buitekern
van metaalvloeistof
2 300 km
Soliede
binnekern
1 200 km
Datum:
Die grootte van ’n aardbewing word sy omvang
genoem. Wetenskaplikes praat ook van die
intensiteit van die skudding as gevolg van ’n
aardbewing. Die omvang of grootte van ’n
aardbewing word op die Richterskaal gemeet.
Meer onlangs het wetenskaplikes begin om
die Momentumomvangskaal te gebruik om die
hoeveelheid energie wat deur ’n aardbewing
vrygestel word, te meet.
Wat beteken die syfers op die Richterskaal?
’n Aardbewing van minder as 2.0 op die Richterskaal kan gewoonlik
nie gevoel word nie.
Aardbewings van minder as 4.0 op die Richterskaal veroorsaak
gewoonlik nie skade nie.
Aardbewings van meer as 5.0 op die skaal kan skade berokken.
’n Aardbewing met ’n omvang van 6.0 op die skaal word as sterk
beskou.
’n Aardbewing van 7.0 is ’n groot aardbewing en kan baie skade
aanrig.
Die aarde is nie hol nie. Dit bestaan uit vier hooflae. Daar is die binnekern
in die middel, die buitekern daar rondom, dan die mantel en die
kors. Ons woon bo-op die aardkors. Die kors en die bokant van die
mantel vorm ’n dun lagie om die aarde. Dit lyk vir ons asof dit ’n dik,
soliede ding is, maar die laag is van baie groot stukke aanmekaargesit,
soos ’n legkaart. ’n Hele kontinent kan op een stuk sit met die see
rondom. Hierdie stukke word tektoniese plate genoem. Hulle beweeg
die hele tyd baie, baie stadig en hulle stamp teen mekaar. Die rande is
onegalig en een stuk kan aan ’n ander vashaak terwyl hy beweeg. Hulle
druk dan ’n lang ruk teen mekaar. Veronderstel jy stoot ’n swaar boks
oor die vloer. Die boks haak teen ’n bult in die vloer en jy stoot tot dit
loskom. Wanneer die boks loskom, ruk hy vorentoe. Op die aarde is dit
daardie rukbeweging van die legkaartstukke wanneer die tektoniese
plate loskom wat ’n aardbewing veroorsaak.
http://earthquake.usgs.gov/learn/kids/eqscience.php

11 Maart 2011
Ons lees
’n Massiewe
aardbewing het die
noordooste van Japan
getref en ’n kragtige
tsoenami veroorsaak.
’n Sterk aardbewing
met ’n omvang van 8.9
het Japan om 05:46 op
Vrydagoggend,
11 Maart 2011 in
Tokio getref.
Die groot aardbewing
het ’n kragtige tsoenami ontketen wat skepe teen die
strand verpletter het en motors deur die strate van
kusdorpe gespoel het. Die aardbewing het geboue en
paaie verwoes en hewige brande in die omliggende
gebiede laat uitbreek. Daar word verwag dat die dodetal
in die ramp duisende sal tel.
Daar was naskokke in die gebied sedert die aardbewing
Ons skryf Beantwoord hierdie vrae oor
die oorsake van aardbewings
en oor die 2011-aardbewing
in Japan.
Ons skryf
Wanneer het die aardbewing Japan getref?
Hoe weet ons dit was ’n baie groot aardbewing?
Noem twee dinge.
Hoe ver van die episentrum is daar naskokke
(trillings) gevoel?
JAPAN GETREF DEUR ’N
AARDBEWING VAN 8.9
vanoggend gebeur het, insluitende ’n trilling wat tot in
Beijing gevoel is, byna 2 400 myl van die episentrum
– die plek op die aardoppervlak direk bokant die
aardbewing. Daar word beweer dat dit die sterkste
aardbewing was wat Japan nog ooit getref het.
Wat het gebeur – waar en wanneer?
Wat is ’n aardbewing?
Hoe is mense geraak?
Skryf ’n kort verslag oor wat gebeur
het. Gebruik die koerantberig
en die inligting wat ons jou oor
aardbewings gegee het om jou met
jou skryfwerk te help.
45

Kwartaal 3 – Week 6
87
46
Aan: anna@school.co; dan@school.com
Van: kin@library.com 13 Maart 2012 11:56
Liewe Anna en Dan
Ek veronderstel jy het die nuus gelees oor die geweldige aardbewing in Japan. Ek het by my neef in Suid-Japan kom
woon en ek sal hier bly tot die situasie tuis in Tokio verbeter. Alhoewel ek bly was om ver van die episentrum af weg te
kom, mis ek my gesin en my maats by die Internasionale Laerskool wat ek bywoon.
park waar ons op die rondomtalie en swaaie kan speel. As dit net nie so koud was nie!
Tussen ons speeltye bestee ek tyd aan my gunstelingstokperdjies – lees en rekenaarspeletjies. Ek lees nou die
Oerwoudboek en ek wens ek kon in Afrika woon. Ek is amper halfpad deur die boek.
Jou maat
Kin Hosh
By wie kuier Kin?
Waarom het hy soontoe gegaan?
Op watter datum het hy die brief geskryf?
Naam
Ouderdom
Graad
Skool
Ons skryf
Ons skryf
Stokperdjies
Ons lees
’n E-posbrief van ’n maat
Datum:
Lees die brief vinnig deur om inligting oor Kin in te samel en vul dan hierdie
kaart vir hom in.
Stuur

Ons skryf
Liewe Kin
Begin met ’n aanhef.
Skryf nou ’n brief om Kin te antwoord.
Ons het voorstelle gedoen vir elke paragraaf. Skryf jou brief eers op rofwerkpapier
en laat jou maat dit nagaan. Skryf dit dan netjies op hierdie bladsy.
Sê hoe jammer jy is om van die aardbewing te hoor.
Sê hoe goed dit is dat hy met sy stokperdjies kan voortgaan.
Vertel jou maat van die nuus by die skool, van sport en van jou stokperdjies.
Jou maat
Vul jou naam in.
Vul jou adres in.
Datum
47

Kwartaal 3 – Week 6
88
48
Ons werk met woorde
Formuleer twee sinne vir ’n SMS wat jy aan Kin kan stuur.
Jou SMS moet die twee hoofpunte van jou brief opsom.
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
Vul nou hierdie inligtingkaart vir jouself in.
Naam
Ouderdom
Adres
Telefoon
Skool
Graad
Ons skryf
Stokperdjies
Tale wat ek praat
Handtekening
Datum:

Ons skryf
Verbind hierdie woorde met hul sinonieme.
gekose enorm halfpad opknap ysig
massief middel verbeter koud uitgesoekte
Verbind hierdie woorde nou met hul antonieme.
luid enorm haastig verswak ysig
piepklein saggies verbeter snikheet rustig
Ons skryf
Verbind hierdie sinne deur die voegwoorde (koppelwoorde) tussen
hakies te gebruik.
Ek sal hier bly. Dinge is beter by die huis. (totdat)
Ek is gelukkig hier. Ek mis my ou skool. (alhoewel)
Ek het gesê sy moet bly waar sy is. Die water het dieper geword. (want)
Ek het na albei kante gekyk. Ek het die pad oorgesteek. (voordat)
Jy kry koud. Jy moet ’n trui aantrek. (as)
Ek het gesê hy moenie laat wees nie. Hy was weer laat. (alhoewel)
49

Kwartaal 3 – Week 7
89
50
Ons praat
Datum:
Blindheid het my nie gekeer nie
Het jy al ooit gevoel dat jy moed wil opgee? Dat dinge
eenvoudig te moeilik is?
Het jy probleme wat jou aandag van jou skoolwerk aftrek?
Ons lees
Kom ons lees van ’n kind wat nie moed
opgegee het nie.
Ek is gebore in 1967 op ’n plattelandse dorpie in Venda, in die Limpopoprovinsie.
Toe ek ses was, het ek masels gekry, ’n alledaagse kindersiekte. Ek was ongelukkig
– daar was komplikasies en ek het blind geword. Ek het hopeloos, magteloos en
verlore gevoel. Hoe kon ek ooit met my lewe voortgaan?
In 1973 het ek na die Boseleskool vir Blindes gegaan, en daar het ek geleer om
Braille te lees. Ek het die goeie onderwys daar ten volle benut. Ek het geweet ek
moet goed vaar in matriek. Skoolkinders besef nie altyd hoe belangrik dit is om hard te werk op skool nie en dan kry
hulle later in hul lewens spyt.
Na skool, in 1987, het ek aan die Universiteit van die Noorde in Limpopo gaan studeer, en in 1991 het ek met
nagraadse studie aan die Universiteit van die Witwatersrand in Johannesburg begin. Ek wou studeer om ’n prokureur
te word. Ek het van baie blinde prokureurs geweet. Maar my ouma het gesê dat ek ’n onderwyser moes word. Sy was
reg, want dit is eintlik my voorliefde.
Die studentelewe is nogal ’n uitdaging vir blinde mense. Daar is van my verwag om onafhanklik te wees nadat ek ’n
baie beskermde lewe gelei het by die spesiale skool, waar daar in al my behoeftes voorsien is.
In 1997 het ek ’n Fullbright-beurs gekry. Dit het beteken dat ek Amerika toe kon gaan om ’n meestersgraad aan die
Boston College te verwerf. Ek was in die wolke. Ek, Obert Maguvhe, op ’n vliegtuig na ’n plek ver van my huis op ’n
plattelandse dorpie in Venda! Die volgende stop is Amerika! Ek kon my dit nie indink nie. Maar ek het op die vliegtuig
geklim en die reis aangepak. Ek het alleen gewoon in die Verenigde State en het die tweejaarprogram binne slegs
twaalf maande voltooi. My professore het gedink ek is ’n uitsonderlike student en ek kon ’n hele jaar vroeër huis toe
kom as wat ons almal verwag het.
Sewe jaar nadat ek van die VSA teruggekeer het, het ek my doktorsgraad aan die Universiteit van Pretoria verwerf.
Enigiets is moontlik as jy in jouself glo en bereid is om hard te werk. Niks is onmoontlik nie!
Iets wat my gehelp het om van jongs af in myself te glo, was die feit dat my pa van my verwag het om alles te doen
wat gewone kinders doen, soos om die beeste en bokke op te pas en onkruid uit te trek in ons mielieland. Snaaks
genoeg, my beste vriend by Vhufuli was ’n dowe seun. Alhoewel ons nie vingertaal gebruik het om te kommunikeer
nie, het ons mekaar verstaan en het ons saam gespeel soos alle ander kinders. Ons het diere en voëls gemaak van
klei, ons het geswem, ons het die bokke gemelk en boom geklim. Al kon ek nie sien en my vriend nie hoor nie, het
dit nooit by my opgekom dat hierdie dinge ons enigsins minder as enigiemand anders gemaak het nie.
Dit was heel waarskynlik wat my geïnspireer het om baie jare by die Suid-Afrikaanse Nasionale Raad vir Blindes te
werk, waar ek vir die regte van ander blinde mense en kinders geveg het.
In 2008 het ek by die Department van Basiese Onderwys aangesluit om ’n afdeling van die Kha Ri Gudegeletterdheidsveldtog
te lei. Die veldtog is daarop gemik om 3,5 miljoen Suid-Afrikaanse volwassenes te leer om te
lees en skryf, en my afdeling is in beheer daarvan om blindes in Braille te leer lees. Ons kan nie ons oë gebruik om te
lees nie, ons gebruik ons vingers!
My boodskap aan jongmense is om alles te leer wat jy kan terwyl jy op skool is. Moenie toelaat dat moeilike tye of
hartseer jou onderkry nie. Almal van ons verdien ons drome, en al wat dit verg om hulle te verwesenlik, is harde werk!

Jaar Wat gebeur het
1973
1987
1991
1997
2004
2008
Ons skryf
Die tabel hieronder is ’n opsomming van dr Obert Moguvhe se lewe. Voltooi die
ontbrekende inligting. Gaan terug en lees weer sy outobiografie as jy nie al die
besonderhede kan onthou nie. Jy sal dalk die aantal jare wat nie in die storie
gegee word nie, moet uitwerk.
Watter spesiale boodskap het Obert vir alle jongmense?
Ons skryf
’n Outobiografie is ’n storie wat
iemand oor sy/haar eie lewe skryf. ’n
Biografie word deur iemand anders
geskryf. Hierdie outobiografie is
deur Obert self geskryf.
Wat is Braille?
Braille is ’n stelsel wat deur blinde mense gebruik word om te kan lees en skryf deur
hul vingers te gebruik. Elke letter van die alfabet word verteenwoordig deur ’n patroon
van opgehewe kolletjies wat hulle met hul vingerpunte kan voel en herken.
Die tabel hieronder wys jou hoe die Braille-alfabet lyk.
A B C D E F G H I
J K L M N O P Q R
S T U V W X Y Z
Skryf nou jou naam in Braille. Plaas die letters van jou naam in die onderste ry en die kolletjies vir elke letter in
die boonste ry.
51

Kwartaal 3 – Week 7
90
52
Ons praat
Advertensie
Wat is jou gunsteling-TV- of radio-advertensie?
Hoekom hou jy daarvan?
Sou jy die produk wat dit adverteer, koop?
Wie dink jy sou die produk koop?
Gebruik die advertensie ’n slagspreuk oor die produk?
Koop die Woemawiele- afstandsbeheerde
renmotor. Niemand behoort daarsonder klaar te
kom nie. Hy ry op land: brrm, brrm!
Niks kan hom keer nie.
Met Woemawiele kan jy die gewildste outjie in die
heelal wees! Wow!
Datum:
Ons lees
En hy ry op water: plasss – wasssss!
Gewild, gewild! Dis wat jy sal wees!

Hallo aan al julle pragtige meisies. Wil julle
deur almal in die skool
beny word?
Selfs Mej Heelal het haar eie spesiale
Prinsespop gekoop.
Koop die nuutste prettige, pragtige
Prinsespop. Sy is pragtig!
Koop my asseblief. Ek wil saam met
jou huis toe gaan.
Koop vir jouself hierdie prettige, pragtige
Prinsespop.
53

Kwartaal 3 – Week 7
91
54
Ons skryf
Wat probeer elke advertensie jou oorreed om te doen?
Oordryf die advertensie enigsins of maak dit enige beloftes? Verduidelik hoekom jy so sê.
Is die advertensie eerlik en opreg? Waarom? Waarom nie?
Op wie is hierdie advertensie gemik? Is dit gemik op oud of jonk, seuns of meisies?
Hoe dink jy stereotipeer die advertensies seuns en meisies? Soek twee dinge in elke advertensie wat
voorgee dat alle seuns en meisies dieselfde is. Skryf dit hier neer.
Het mense hierdie produkte nodig? Hoekom of hoekom nie?
Ons skryf
Belowe die advertensie jou hope maats of baie gewildheid as jy die produk koop?
Vertel enigeen van die advertensies jou dat suksesvolle mense hierdie
produk het?
Vertel die advertensies jou dat ander jou sal bewonder as jy die produk besit?
Kyk nou na die woorde wat in die advertensies gebruik word.
Gebruik die advertensies enige spesiale klanke?
Gebruik die advertensies alliterasie – herhaling van dieselfde klanke?
Kan jy spesiale afslag kry as jy die produk koop?
Is die advertensies op seuns en meisies spesifiek gemik?
Laat die advertensies enigsins blyk dat seuns en meisies baie verskillend is?
Stereotipeer dit seuns en meisies?
Advertensie
Datum:
Kyk na die advertensies op die vorige werksvel en beantwoord dan die vrae.
Bestudeer in jou groep nou die advertensies voordat jy die vrae hieronder
beantwoord. Antwoord ja of nee by elke produk deur ’n of ’n in die kolom
daarvoor te maak.
Woemawiele Prinsespop

Watter woorde word gebruik om jou te oorreed om die produkte te koop?
Hoe verskil die klanke in die motoradvertensie van dié in die popadvertensie?
Hoekom dink jy word dit gebruik?
Wat is die agtergrond vir die motoradvertensie?
Ons praat
Bespreek elkeen van die produkte in die tabel met ’n maat.
Besluit of mense die produk nodig het of net geniet.
Sal eienaarskap van die produk iets oor hulle sê?
Hoe kan jy mense oortuig dat hulle die produk graag wil hê, of om meer
daarvan te koop, of om jou spesifieke produk te koop?
Skryf ’n slagspreuk of boodskap vir elke produk.
Ons skryf
Tandepasta Rekenaarspeletjie
Selfoon Pizza
My woordeboek
55
Nuwe woorde

Kwartaal 3 – Week 7
92
56
Ons praat
Wat is die produk?
Hoe sou julle mense oorreed om dit te koop?
Watter spesiale klankeffekte sou julle gebruik?
Wie is julle teikengroep?
Ons doen
Skryf jou eie advertensie
Kies in jou groep ’n produk wat julle op TV gaan adverteer.
Vul julle notas daaroor in hierdie tabel in.
Teken nou ’n plakkaat om jul produk te adverteer.
Onthou om treffende woorde en slagspreuke uit te dink wat julle kan gebruik om mense te
oorreed om jul produk te koop.
Datum:

Ons skryf
Ons doen
Nou gaan jy die plakkaat gebruik om die teks vir jou eie TV-advertensie te skryf!
Begin deur te besluit hoe jy aksie in jou advertensie gaan gebruik.
Gaan jy een of meer persone gebruik?
Breek die advertensie nou in vier tonele op.
Teken of plak ’n prent in om elke toneel te illustreer.
Skryf teks wat presies wys wat elkeen gaan sê.
Wanneer jy die hele teks vir jou TV-advertensie geskryf het, kry die lede van jou
groep om dit op te voer om te wys hoe dit op TV gaan lyk.
Skryf dit op rofwerkpapier
voordat jy dit in jou
boek skryf.
57

Kwartaal 3 – Week 8
93
58
Ons lees
Ja, advertensiespeurders
kyk na die beloftes, die
advertensieslenters, die
produk en die prys.
Ons praat
Ons redeneer
Datum:
Lees die strokiesprent en kyk of jy met die blou of die geel span saamstem.
Advertensie op TV is ’n
slegte ding. Dit oorreed
kinders om dinge te
koop wat hulle nie
nodig het nie.
Ek stem saam. Hulle behoort
TV-advertensies te staak.
Advertensies is nie sleg vir kinders nie.
Kinders behoort te leer watter slenters die
adverteerders gebruik.
Ek het eenmaal ’n modelmotortjie
gekoop en dit kon nie doen wat hulle
gesê het dit sou kon doen nie. En die
battery was pap na tien minute.
Los die advertensies. Kinders moet advertensiespeurders word.
Hulle moet verstaan wat die advertensies hulle werklik vertel.
Bespreek in jou groep wat die blou en die geel span sê. Wat is hul verskillende opinies?

Titel
Inleiding
Liggaam
Gevolgtrekking
Ons skryf
Ons skryf
Skryf die verskillende argumente neer. Voeg jou eie argumente by.
Met watter span stem jy saam? Hoekom?
Advertensies is sleg Kinders moet leer om advertensies te verstaan
Kom ons skryf jou redenasies nou in opstelformaat.
Advertensies Now op TV let’s is write ________________________ up your argument as an vir essay. kinders.
Inleiding
Begin met jou hoofargument (dat advertensies óf goed óf sleg is).
1ste paragraaf
Stel nou jou hoofargument in een sin. Skryf dan een sin wat die teenoorgestelde opinie
weergee.
2de paragraaf
Skryf nou twee sinne wat jou opinie verduidelik.
Gevolgtrekking
Eindig deur jou argument saam te vat.
59

Kwartaal 3 – Week 8
94
60
Kom ons skryf ’n resensie oor ’n goeie boek
Ons skryf
Titel van die boek
Outeur
Intrige
Wat gebeur in die storie?
Agtergrond
Waar en wanneer vind die storie plaas?
Karakters
Wie is die mense in die storie?
Tema
Waaroor handel die storie? Wat is die
boodskap van die storie?
Verteller
Wie vertel die storie?
Waarvan ek gehou het
Wat was die beste deel van die storie?
Aanbeveling
Waarom sou jy die boek vir ’n maat
aanbeveel?
Ons skryf
loos
sonder enige
Datum:
Voltooi die tabel hieronder met inligting oor 'n boek wat jy gelees en geniet het.
Oorreed jou maats om die boek te lees.
Vorm nuwe woorde deur die agtervoegsels hieronder
by te voeg.
waarts
in die rigting van
ig
manier
lik
vol van
vol
baie van

skande skandalig wonder
speel betekenis
moed huis
hoop sukses
geluk voor
Woord Voorvoegsel Stam Agtervoegsel
kragtig -- krag tig
ontlont
smaaklik
ooswaarts
ondervoed onder voed --
herken
meesterlik
oordoen
Hoe dikwels Wat ek doen
altyd
gewoonlik
dikwels
somtyds
nooit
selde
Ons praat
nooit
Hierdie woorde het óf ’n
voorvoegsel óf ’n agtervoegsel.
Breek nou elke woord in sy twee
dele op: ’n voorvoegsel plus ’n stam
(die oorspronklike woord), of die
stam plus ’n agtervoegsel.
Die twee voorbeelde wys jou wat
om te doen.
Bespreek hierdie bywoorde van tyd met ’n maat. Hulle vertel ons hoe dikwels ons
dinge doen. Maak sinne op wat wys presies wat elkeen beteken. Skryf jou sinne dan
in die tabel hieronder.
selde
somtyds
dikwels
0 2 4 6 8 10
gewoonlik
altyd
61

Kwartaal 3 – Week 8
95
62
Ons skryf
Werk met werkwoorde
Datum:
Las voorvoegsels aan die volgende werkwoorde en gebruik hulle in sinne om die
betekenis te laat blyk. (Onthou dit moet werkwoorde wees!)
help Hy kon dit nie verhelp nie, hy moes dit so doen.
lont Hulle moes hul wapens neerlê om die situasie te ontlont.
bou
lag
breek
wonder
neem
haal
gaan
laat
brou
speel
haal
dra
spring
eet
soek
neem

Ons doen
Soek hierdie werkwoorde in die blokraaisel:
d a n s e x b i b g
i x s p a a r o e n
g w q o q w a s g h
l e m o e n a s i f
a t e k e n i i n g
n e r i r k h n t p
t r k k o m u g r o
e g m a a a g b a e
r o e p i a w s n t
n a s h i k g z t s
Kies nou vier werkwoorde uit die blokraaisel en gebruik hulle in vier sinne in die verlede tyd
en vier sinne in die teenwoordige tyd.
Verlede tyd
Teenwoordige tyd
spook
terg
teken
kom
spaar
dans
kap
begin
poets
braai
roep
was
maak
63

Kwartaal 3 – Week 8
96
64
Ons doen
Die lelike eendjie
Datum:
Lees die storie en vul dan die leë spraakborrels in om te wys wat elke karakter sê.
Moeder Eend woon met haar gesin op ’n plaas. Moeder
Eend sit op sewe eiers en wag dat hulle uitbroei. Eendag
begin die eiers een vir een oop te kraak – almal behalwe
een baie groot, gespikkelde eier.
Moeder Eend neem al haar baba-eendjies plaas toe
om in die dam te swem. Die diere is naar met die
lelike eendjie. Hulle lag vir hom en maak ongeskikte
aanmerkings oor hom.
Uiteindelik kraak die laaste eier oop. Die laaste
baba-eendjie spring uit. Dis ’n baie lelike eendjie.
Een nag besluit die lelike eendjie om weg te loop.

Hy gaan na die rivier toe. Hy sien baie pragtige
swane. Hulle vere is so glad. Hulle het sulke lang,
slanke nekke. Hulle vlerke is so pragtig.
Die lelike eendjie is baie alleen. Hy wens hy kon
soos ’n swaan lyk.
Ons praat
Wie is die hoofkarakters in hierdie storie?
Watter karakters is gemeen?
Wat is die hoofboodskap van hierdie storie?
En toe word dit lente. Die son skyn weer en die
bome is vars en groen.
Een oggend sien die lelike eendjie weer die pragtige
swane.
Terwyl hy huil, kyk hy af, so tussen sy trane deur.
Hy sien sy weerkaatsing. Hy is sowaar ’n pragtige
swaan! Die ander swane roep hom om saam met
hulle te swem.
65

Kwartaal 4 – Week 1
97
66
Ons lees
Jabu en die leeu
Vandag gaan jy ’n Zulu-volksverhaal lees. Volksverhale word mondeling oorgedra van een
generasie na die volgende. Mense vertel hierdie verhale vir hulle kinders en kleinkinders
– hulle skryf nie die stories neer nie. Volksverhale bevat gewoonlik ’n sedeles en dien as
vermaak. Hulle verenig ook mense. Die kinders van ’n bepaalde kultuurgroep hoor almal
dieselfde volksverhale, en dit laat hulle voel dat hulle saamhoort. Zulu-volksverhale vertel hoe
God die wêreld geskape het en hoekom dinge is soos hulle is.
In die meeste volksverhale kom ons diere teë wat kan praat.
Jabu was ’n 14-jarige veewagter. Hy was baie trots op die manier waarop hy sy pa se groot
veekudde versorg. Een warm herfsdag, terwyl Jabu die diere op die koppie sit en dophou, kom sy
maat Sipho na hom toe aangehardloop.
“Het jy die nuus gehoor, Jabu?” vra Sipho uitasem. “Bhubesi, die leeu, is verlede nag hier
in die omgewing gesien. Hy het ’n koei doodgemaak. Die mans is al besig om vir
hom valstrikke te stel. Gaan sit jou vee terug in die kraal en dan gaan kyk
ons hoe hulle die valstrikke stel."
Datum:
Jabu is geskok. “Ek kan nie die vee in die kraal terugsit nie, Sipho,”
sê hy. “Dis te vroeg in die dag. Hulle moet eers klaar wei, en dan
moet ek hulle rivier toe neem om water te drink voor ek hulle
terugneem huis toe.”
Sipho is teleurgestel, maar hy weet dit help nie om met Jabu te
redeneer nie. “Oukei,” sê hy. “Ek sien jou later, miskien vanaand by
die vuur. Ek gaan kyk wat die mans doen.” En daar trek hy weer.
Jabu begin toe die koeie bymekaar jaag en lei hulle na die rivier
toe. Terwyl hulle drink, sit hy met sy voete in die water.
Toe hoor Jabu ’n geluid wat hom laat wip. "Rrrrrwaa!" Die koeie
versteen in hul spore. Dit is Bhubesi, en hy is baie naby! Jabu
kyk versigtig rond. Met bewende knieë jaag hy die vee bymekaar
in ’n digte kring. “Maar daardie brul het nie geklink soos ‘Ek gaan jou
opvreet' nie,” dink hy. “Bhubesi klink asof hy in die moeilikheid is.
Ek dink daardie brul was ’n geroep om hulp.” Toe begin Jabu na die
leeu toe loop.
Bhubesi is vasgevang in een van die valstrikke wat die mans gestel het.
Sy kop sit in die valstrik vas, en hoe meer hy stoei, hoe stywer trek die
strik. Jabu staan en staar. Nog nooit het hy die koning van die diere van so

digby gesien nie. Hy is regtig ’n indrukwekkende dier. Terwyl Jabu kyk hoe Bhubesi
om sy lewe worstel, begin hy vir hom jammer voel. Toe sien die leeu die seun en
praat met hom.
Leeu: Ai! Oemfaan (seun)! Help my, asseblief. Ek kan nie self loskom nie. Sal
jy nie asseblief hierdie valstrik kom oplig wat my kop afdruk nie?
Asseblief!
Jabu kyk in Bhubesi se oë. Hy hoor die desperate klank in die leeu se stem.
Leeu: Asseblief, oemfaan! Asseblief! Voor die jagter my hier kom
doodmaak. Bevry my asseblief!
Jabu: Ek sou jou graag wil bevry, Bhubesi. Maar ek is bang dat, sodra
ek dit doen, jy my gaan opeet.
Leeu: O, nee, oemfaan, ek sal nooit iemand kan opeet wat my gered
het nie! Ek belowe jou ek sal nie ’n haar van jou hoof raak nie!
Ek belowe dit!
Ons praat
Bespreek hierdie vrae met jou maat.
Wie is die hoofkarakters in hierdie storie?
Waarom was Sipho so opgewonde toe hy by Jabu
aangehardloop kom?
Waar was Jabu toe Sipho hom gekry het?
Kyk na die prentjies en beskryf die plek waar die storie
plaasgevind het.
Verskil hierdie plek van die plek waar jy woon? In watter opsig?
Dink jy Jabu was ’n verantwoordelike mens? Hoekom sê jy so?
Ons doen
Hoe dink jy gaan die storie eindig?
Dink jy Jabu gaan die leeu bevry?
Beplan in jou groep ’n einde vir hierdie storie. Maak dan ’n
rolspel op en bied dit voor die klas aan. Iemand sal die rol moet speel van
Jabu, Sipho en Bhubesi, die leeu. Julle sal ook ’n paar koeie nodig hê.
Besluit watter groep het die beste einde.
67

Kwartaal 4 – Week 1
98
68
Ons skryf
1 Jabu wou nie na die valstrikke gaan kyk
nie want
A dit was te ver om te loop.
B hy was te moeg.
C hy moes die vee rivier toe neem.
D hy het geweet hoe lyk valstrikke.
3 Waarom het Jabu se knieë gebewe?
A Hy het koud gekry.
B Hy was bang vir die leeu.
C Hy kon nie die vee bymekaar kry nie.
D Hy het sy knieë seergemaak.
Ons doen
Jabu hoor die leeu se gebrul
Kyk weer na die storie en beantwoord die vrae.
Nommer die prentjies in die
korrekte volgorde volgens die
storie.
Datum:
2 Wat bedoel die storieverteller met “Die koeie
versteen in hul spore”?
A Hulle het koud gekry.
B Hulle was bang en kon nie beweeg nie.
C Hulle wou nie na die rivier toe gaan nie.
D Hulle het in klip verander.

1
2
3
4
Ons skryf
Skryf nou ’n sin om te beskryf wat in elkeen van die prente gebeur.
Lees die teks weer en onderstreep al die werkwoorde (doenwoorde) wat jy kan opspoor.
Kies vyf om sinne mee te maak.
Kyk na die werkwoorde in die tabel en kies ’n sinoniem vir elkeen uit hierdie blokkies:
pleit
wil hê
praat ontdek
verwyder
Skryf die sinonieme vir hierdie werkwoorde in die ruimtes.
wandel
losmaak
bevry smeek loop begeer
gesels wegneem kry volg
Omkring nou die regte vorm van die werkwoord in hierdie sinne.
Jabu het gedink/dink aan ’n plan om die leeu te help.
Ons kan nooit die leeu se ware aard ken/geken nie.
Die leeu maak ’n belofte/het ’n belofte gemaak.
Jabu se ma berei/het berei aandete vir haar gesin.
Daardie aand sit/het gesit die manne by die vuur en praat/gepraat oor wat gebeur het.
naloop
69

Kwartaal 4 – Week 1 99
70
Wat het met die leeu gebeur?
Ons lees
Kom ons vind uit wat Jabu besluit het om omtrent die
leeu te doen.
Bhubesi smeek en pleit so jammerlik dat Jabu uiteindelik besluit om hom te
vertrou en hom vry te laat. Hy lig die valstrik wat die leeu se kop vashou.
Die leeu spring los en skud sy maanhaar.
Leeu: O dankie, oemfaan! Ek skuld jou regtig iets. My nek was besig om
so styf te word in daardie valstrik, en ek was bang die jagters sou
my doodmaak. Maar nou is ek so dors, asseblief oemfaan – kan jy
my wys waar die rivier is?
Jabu: Dis net hier anderkant. Kom saam met my.
Leeu: Dis ’n skande om so ’n uitstekende maaltyd te mors!
Jabu: O nee! Ek het jou van die jagters gered en jy het belowe om my nie op
te vreet nie.
Leeu: Ja, jy is reg. Ek het belowe. Maar noudat ek vry is, voel dit nie meer so belangrik om daardie
belofte na te kom nie. Ek is baie honger!
Jabu: Jy maak ’n groot fout. Jy moet nooit ’n belofte verbreek nie.
Leeu: Ag, watse onsin! Ek gaan jou nou opeet, seun. Al hierdie gepraat maak my net hongerder.
Jabu: Maar jy het belowe, en as jy ’n belofte verbreek, sal dit terugkom om jou te straf.
’n Slim ou jakkals wat hulle afgeluister het, kom toe nader om meer oor die
belofte te hoor.
Jakkals: Watter belofte is dit? Waarom het jy ’n belofte gemaak, Nkosi
(groot kaptein)?
Jabu: Ek het die leeu uit die valstrik gered en hy het belowe om
my nie te eet nie, maar nou wil hy my vreet.
Jakkals: Ag, wat ’n lawwe storie.
Wil jy vir my sê my Nkosi,
die groot koning van die diere, is
gevang in ’n valstrik wat mense
gemaak het? Onmoontlik! Ek
glo dit nie.
Leeu: Dit is waar, dit was ’n sterk en
verskriklike valstrik!
Jakkals: Ai, ek kan nie glo enigiets is sterker as my koning nie. Ek
moet daardie valstrik sien. Voor jy jou ete eet, wys my
asseblief die strik waarvan jy praat. Dan kan jy jou kos
geniet.
Die leeu, die jakkals en Jabu gaan toe terug na die valstrik toe.
Datum:

Jakkals: Jy gaan my nie vertel dat hierdie ou dingetjie regtig jou kop kon vashou nie! Nooit!
Ek kan my dit regtig nie voorstel nie. Nkosi, as jy nie omgee nie, steek jou kop hier in
sodat ek kan sien hoe jy gelyk het toe die seun op jou afkom?
Leeu: Ai tog. Jy maak my moeg met jou vrae. Ek sal hierdie laaste ding vir jou doen, en
dan moet jy weggaan en my met rus laat sodat ek my ete kan geniet.
Toe steek Bhubesi sy kop tussen die klampe in net soos dit was toe Jabu hom
gekry het. Vinniger as ’n weerligstraal klap die jakkals die valstrik toe. Bhubesi
sit weer vasgevang!
Jakkals: Nou sien ek hoe jy gevang is. Dis jammer dat jy weer op
dieselfde manier verstrik is. Maar die seun is reg, Nkosi.
Verbreekte beloftes haal jou altyd in!
Bhubesi brul van woede, maar die sterk valstrik hou hom goed
vas. Jabu bedank die jakkals. Hy hardloop terug na sy koeie
en jaag hulle aan huis toe en in die kraal. Wat ’n dag het hy
beleef!
Sipho sien hom en roep uit. “Jabu, Jabu! Die leeu is
gevang in die valstrik naby die rivier! Jy het die hele
avontuur gemis!”
Jabu glimlag net en sê vir homself: “Ek het genoeg
avontuur vir een dag gehad.”
Sipho gaan toe weer terug na die jagters om die
storie te hoor van die magtige leeu wat in die
valstrik gevang is, en Jabu gaan huis toe. Hy
groet sy ma, gaan sit en gee ’n groot sug.
Daardie aand luister Jabu by die vuur na die
mans terwyl hulle gesels en die storie vertel van
die leeu se vangs, van die stryd wat dit gekos het,
en van hoe vernuftig hulle was om hom te vang.
Ons praat
Nou weet jy hoe die storie geëindig het.
Dink na oor die volgende vrae:
Het die storie geëindig soos jy verwag het?
Hoe het jy gevoel oor die leeu se verbreking van sy belofte?
Watter les leer ons uit die storie?
Dink jy die jakkals was slim? Waarom sê jy so?
Sipho het vir Jabu gesê hy het die hele avontuur gemis. Stem jy saam met Sipho? Waarom?
71

Kwartaal 4 – Week 1
100
72
Ons skryf
Skryf hoe die
storie begin het.
Wat het in die
middel van die
storie gebeur?
Beskryf hoe
die storie
geëindig het.
Ons praat
slu
naar
Hoe die storie eindig
Dink oor die hele storie na en beskryf dan wat gebeur het. Verduidelik hoe die storielyn
ontwikkel het. Jy sal moet nadink oor die gebeure in elke stadium.
Datum:
Praat oor elkeen van die karakters. Besluit watter van hierdie woorde elke karakter
die beste beskryf. Vul hulle in die korrekte spasies in.
verantwoordelik
betroubaar
oneerlik
wys
sterk
gulsig
Jabu Die leeu Die jakkals
slim
vreesloos
jonk
goed

Ons skryf
Jabu was ’n baie verantwoordelike mens.
Hy het sy pa se vee opgepas toe Sipho hom van die leeuaanval vertel het.
Die bome het lang takke gehad.
Jabu het nie saam met Sipho gegaan nie want hy moes die vee rivier toe neem.
Die vee was moeg.
Kyk mooi na hierdie prentjies.
Skryf nou ’n sin oor die plek wat in elke prentjie uitgebeeld word.
1
2
3
Ons skryf
Jabu het geweet hy moet sy vee besonder goed oppas.
My woordeboek
Kyk na hierdie sinne en trek dié dood wat nie oor die onderwerp handel nie. Plaas die
oorblywende sinne in die regte volgorde en nommer hulle dan.
73
Nuwe woorde

Kwartaal 4 – Week 2
101
74
Die seun wat sy talent wou ontdek
Ons lees
Die skoolvakansie het pas begin.
Charl, wat in Limpopo woon, is
besig om groente te plant in die
gemeenskapstuin oorkant hulle huis.
Toe hy opkyk, sien hy sy maat
Dingani verbydraf.
Die lesse oor hierdie stories
strek oor drie werksvellle.
“Haai, Dingani. Wat gaan jy in die
skoolvakansie doen?” vra Charl.
“Ek is kaptein van die skool se sokkerspan,
en ons gaan elke dag oefen vir die groot
toernooi,” antwoord Dingani. "Ek dink ons
kan hierdie jaar wen!”
“Sjoe, dis koel!” antwoord Charl.
Terwyl Dingani wegdraf, mompel Charl vir homself:
"Ek wens ek was in ’n sokkerspan.
Ek gaan begin oefen.”
Die volgende week sluit Charl vir die sokkeroefening
by Dingani aan. Hy speel saam met die span, maar
dit gaan nie so goed met hom nie. Hy val oor sy eie
voete en teken selfs vir die ander span ’n doel aan.
Aan die einde van die oefensessie besef Charl sokker
is nie reg vir hom nie. Hy slenter huis toe en is gou
weer terug in die tuin.
Net toe sien hy Jan verbystap. “Haai, Jan!” roep hy.
“Wat gaan jy in die vakansie doen?”
“Ek is in die kerkkoor,” antwoord Jan, “en ek gaan elke
dag sangoefening hê. Ons oefen vir ’n groot konsert.”
Charl sug. “Ag, ek wens ek kon sing,” dink hy. Al die
ander is besig met sulke lekker dinge terwyl hy die
hele somer lank in die tuin werk.
(Bron: Sample prePIRLS questions and scoring guides)
Datum:

Ons skryf
Waar was Charl toe die storie begin?
A in die gemeenskapstuin
B by die skool
C in die straat
D in hulle huis
Beantwoord die vraag deur die regte
boksie te merk.
Waarmee was Charl besig toe die storie begin?
Ons skryf Skryf twee simpel goed neer wat Charl gedoen het toe hy probeer sokker
speel het.
Wat was Jan se planne vir die skoolvakansie?
Hoe het Charl oor tuinmaak gevoel nadat hy met Jan gepraat het?
In die storie staan Charl het “huis toe geslenter.”
Wat vertel dit jou oor hoe Charl gevoel het?
A Hy wou dans.
B Hy was treurig.
C Hy was senuweeagtig.
D Hy wou in die tuin gaan werk.
My woordeboek
Nuwe woorde
75

Kwartaal 4 – Week 2
102
76
Ons lees
Charl soek verder
’n Paar weke later sien Charl ’n pamflet wat jongmense uitnooi om
by ’n nuwe sanggroep aan te sluit. Wat dink jy het hy gedoen? Hy
het gaan uitvind of hy goed genoeg is. Maar terwyl hy sing, begin
sy stem te kraak en te piep. Een van die beoordelaars trek ’n skewe
gesig, en toe weet Charl hy sal nie gekies word nie.
Charl het huis toe geslof en tuin toe gegaan. “Al my maats het
spesiale talente,” dink hy. “Ek wens ek het iets gehad waarin ek
regtig uitblink.”
Charl het die res van die skoolvakansie aanhou soek na sy talent,
en elke keer het hy met hangskouers teruggestap huis toe en ’n
ruk in sy tuin gewerk.
Ons skryf
Waaroor het Charl in die pamflet gelees?
A ’n Sokkerwedstryd
B ’n Tuinmaakgroep
C ’n Somerkonsert
D ’n Sanggroep
Waarom het die beoordelaar ’n skewe gesig getrek?
Wat het Charl gedoen nadat hy elke nuwe aktiwiteit probeer het?
Ons lees
Toe die vakansie amper verby was, sien Charl sy maats, Dingani en Jan, weer.
“Hoe het dit met die groot sokkertoernooi gegaan?” vra hy vir Dingani.
“Ons het gewen!” antwoord Dingani.
Datum:

“En hoe was die konsert?” vra Charl vir Jan.
“Dis môre. Maar ons koor het regtig hard gewerk en ek gaan ’n
solo sing!”
“Veels geluk,” sê Charl vir hulle. “Ek wens ek het iets gehad om
op trots te wees.”
“Jy maak seker ’n grap?” vra Jan. “Kyk hoe groot is die groente
in jou tuin! Dit lyk so smaaklik en gesond! Elke keer as ek iets
probeer kweek, word dit bruin en gaan dit dood. Ek wens ek
het jou talent met plante gehad.”
“Regtig?" antwoord Charl. "Ek het seker nooit gedink tuinmaak
is iets spesiaals nie.” Hy glimlag. “Hoekom kom julle nie albei
môre by my Dingani se sokkeroorwinning vier nie? Kom
sommer vir aandete. Ons sal vars groente uit my tuin eet, en
dan kan ons Jan se konsert bywoon!”
Ons skryf
Hoe weet jy Dingani se span speel goed sokker?
Beantwoord hierdie vrae deur die regte antwoord te merk.
Wie se groente het bruin geword en doodgegaan? Waarom het Charl sy maats oorgenooi?
A Charl s’n
B Dingani s’n
C Jan s’n
D Charl se ma s’n
Wat het Jan vir Charl aan die einde van die
storie laat besef?
A Dat daar reeds iets is wat hy goed doen.
B Dat hy goed sokker speel.
C Dat tuinmaak harde werk is.
D Dat sy maats meer talentvol as hy is.
A Om die einde van die somer te vier
B Om sy talent asook hulle s’n te vier
C Om sokker te speel
D Om hulle van tuinmaak te leer
Wat het Charl die hele somer deur
gesoek?
A Meer tyd om in sy tuin te werk
B Verskillende maats om mee te speel
C ’n Nuwe plek om te gaan besoek
D Iets waarin hy regtig uitblink
77

Kwartaal 4 – Week 2
103
78
Ons praat
Die skryf van ’n storie
Kyk weer na die storie en gesels oor hierdie vrae:
Wie is die hoofkarakters?
Waar speel die storie hom af? Beskryf die milieu.
Wat is die probleem?
Watter dinge gebeur daarin?
Ons skryf Beplan nou om jou eie storie te skryf.
Datum:
Wie is die karakters? Waar vind jou storie plaas?
Waaroor handel die storie? (Wat is die situasie of probleem?)
Watter gebeure vind plaas?
Hoe eindig die storie? Is die probleem opgelos?

Skryf nou jou storie. Gebruik die idees in jou storieplan.
79

Kwartaal 4 – Week 2
104
80
’n Kykie na taal
Ons lees
Aan die begin van die vorige kwartaal het jy geleer van werkwoorde wat ander
werkwoorde help. Onthou jy nog wat ons hulle noem?
Ons noem hulle modale werkwoorde. Hier is ’n lys van die modale werkwoorde in Afrikaans.
Naweek
kan kon sal sou kon gaan
My naweekplan
wil wou sou wou mag behoort te
Ons skryf Soek en onderstreep die modale werkwoorde in hierdie sinne.
Jabu behoort die leeu in die valstrik
te los.
Ek dink dit gaan môre reën.
Dinge kon beter beplan gewees het.
Niemand mag ’n dier so verstrik nie.
Die leeu sou dalk vannag kon terugkom.
Stel ’n naweekplan vir jouself op deur die volgende sinne te voltooi.
Ek gaan dalk
Ek sou kon
Ek behoort
Ek moet
Ek kan
Ek sal
Ek behoort
Voorsien die volgende sinne van leestekens:
selfone het ons lewens verander
ons gebruik selfone om nommers te bêre sms boodskappe te stuur en as wekkers
het jy ’n selfoon
Datum:
Hulle sal dalk laat wees.
Hulle behoort te weet hoe om groente te kweek.
Hulle kan goed sokker speel.
Sy wou die oggend vir Tom bel
maar toe het sy verslaap.

Alarm
Battery amper leeg
Kalender
Duur van oproep
Tik PIN-nommer in
Stemboodskappe
Kieslys
Gemiste oproep
Kontakte
SMS
Ons skryf
Ontsluit
Skep boodskap
Kyk na die modale werkwoorde wat die werkwoorde in hierdie sinne help.
Sê of hulle na vermoë, sekerheid, toestemming of raadgewing verwys.
Sy kan ses tale praat. vermoë
Charl sou goed kon sokker speel.
Ek kan nie bestuur nie.
Dit is net 7 grade, daarom moet dit baie koud wees buite.
Ek weet nie waar John is nie. Ek kan hom nêrens kry nie.
Kinders moet hul huiswerk doen.
Ons moet by die werk ’n uniform dra.
Hy kan baie goed swem.
Jy behoort op te hou om so laat te gaan slaap.
Sou ek vandag vroeg huis toe kon gaan, asseblief?
Ons skryf Die meeste selfone gebruik frases soos die volgende. Wat beteken hulle?
81

Kwartaal 4 – Week 3
105
82
Ons lees
Onderhoud met ’n popster
Welkom by ons program,
Justin Bieber!
Dit is Rocky Baloi van Tienertyd en vandag voer ons
’n onderhoud met die beroemde popster, Justin Bieber.
Justin, daar is baie jong bewonderaars wat meer oor jou
lewe wil weet. Jy is nou 16 jaar oud. Waar en wanneer is
jy gebore?
Ek is in Stratford, Ontario in Kanada gebore op die
1ste Maart 1994.
Hoe het jou lewe daar uitgesien voor jy met jou musiekloopbaan begin het?
Ek het alleen grootgeword by my ma. My pa het in ’n ander dorp gewoon. Toe ek klein was,
het ek nie soveel besit soos my skoolmaats nie, maar dit het my ’n sterker mens gemaak. Ek
het vroeg in my lewe besef dat besittings nie die belangrikste ding is nie. Ek weet ook dat
geleerdheid belangrik is, en ek wil aanhou leer en universiteit toe gaan. Ek wil aanhou om ’n
beter mens te word.
Van watter sportsoorte en ander ontspanningsaktiwiteite hou jy?
Ek het altyd daarvan gehou om hokkie en sokker te speel. En ek speel skaak. Vandat ek kan
onthou, wou ek meer van musiek leer. My pa het my ’n paar liedjies op die kitaar leer speel.
En ek het myself geleer om klavier, tromme en trompet te speel.
Hoe het jou loopbaan begin?
Ek het byna per ongeluk begin sing. Toe ek 12 was, het ek vir ’n sangkompetisie, Stratford Idol,
ingeskryf. Die ander deelnemers het sanglesse geneem en sangafrigters gehad. Ek het net by
die huis gesing. En daar wen ek toe tweede prys.
Ons het ’n video van my sang op You Tube op die Internet geplaas vir my familie en vriende
om te sien, en toe sien soveel mense die video dat ek taamlik bekend geword het. Een van die
mense wat die video gesien het, was ’n regisseur wat beïndruk was met my sang en die manier
waarop ek die tromme, kitaar, klavier en trompet gespeel het. Hy het my gekontak en my
Datum:

estuurder geword. Ek was toe 13. Sedertdien tree ek oral op en reis
ek die wêreld vol. My ma reis saam met my na ander lande toe.
Watter deel van jou vroeëre lewe mis jy?
Ek woon nou in Atlanta in die VSA en is lang tye op reis. Ek kom baie
selde in my geboortestad in Ontario. Ek mis my huis. Bowenal mis ek
my vriende en familie, en my hond Sam.
Vertel ons van jou besoek aan Suid-Afrika.
Ek was in September 2010 in Suid-Afrika. Ek het dit verskriklik baie
geniet. Ek het olifante, renosters en luiperdwelpies in die Idubewildtuin
en in die Krugerwildtuin gesien, asook ’n paar jagluiperdwelpies wat ek
toegelaat is om te streel.
Wat is jou boodskap aan ander jongmense?
Ek wil ’n positiewe invloed op jongmense uitoefen. Ek wil vir hulle sê jy kan enigiets doen as jy
jou daarop toelê.
Ons praat
Bespreek hierdie vrae met jou maat.
Wie dink jy sal na hierdie radioprogram luister? Dink jy die gehoor sal hoofsaaklik ouer
mense of jongmense wees? Dink jy hulle sal in stede of in plattelandse gebiede woon?
Is daar enige sulke programme op die Suid-Afrikaanse radio of TV? Wat is hulle name?
Hou jy van Justin Bieber? Sê waarom. Is daar ander sterre van wie jy hou?
Ons doen
Trek ’n streep van elke woord in die linkerkolom na sy sinoniem
in die regterkolom.
deelnemer oorreed
positief werk
loopbaan mededinger
beïndruk verwonderd
beïnvloed optimisties
83

Kwartaal 4 – Week 3
106
84
Ons skryf
Ons dink oor Justin
Wie het die onderhoud met Bieber gevoer en vir watter program?
Hoe oud is Bieber nou?
Beskryf sy lewe voor hy beroemd geword het.
Wat het sy lewe laat verander?
Beskryf sy huidige lewe.
Wat mis hy die meeste omtrent sy vroeëre lewe?
Verbeel jou jy is Justin Bieber. Stuur vir ’n maat ’n poskaart waarin jy jou besoek aan die Krugerwildtuin
beskryf. Onthou om die maat se naam en adres op die poskaart te skryf.
Datum:
Lees die onderhoud met Justin Bieber en beantwoord dan hierdie vrae.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
___________________________________

Ons skryf
Skryf hierdie sinne in die passiewe vorm. Ons
het vir jou die begin van elke sin geskryf.
Die venst er is _______________________________
deur die meisie gebreek.
Die meisie _______________________________
Die seun _________________________________
’n Sin is in die aktiewe
vorm as die onderwerp van
die sin die aksie uitvoer.
Byvoorbeeld: Die hond
kou die been. ’n Sin is in
die passiewe vorm indien
die onderwerp van die
sin die aksie ondergaan.
Byvoorbeeld: Die been word
deur die hond gekou.
Die beer is ____________________________
Die bal _________________________________
Die posman ____________________________
85

Kwartaal 4 – Week 3
107
86
1
3
Ons skryf
Ons doen
Voer jou eie onderhoud
Datum:
Vandag is jy ’n radio-omroeper. Dink met wie jy ’n onderhoud wil voer. Vul die
persoon se naam in die blokkie in die middel van die spinnekopdiagram in.
Dink nou oor die vier belangrikste vrae wat jy oor sy of haar lewe en loopbaan
wil vra. Vul hulle op hierdie geheuekaart in.
My vier belangrikste vrae vir
Indien moontlik kan jy nou ’n werklike onderhoud voer met die persoon wat jy gekies het,
en kan jy aan hom of haar jou vier vrae stel. Indien dit nie moontlik is nie, vra ’n maat om
voor te gee om daardie persoon te wees, en doen dan ’n rolspel van die onderhoud.
2
4

Ons skryf
Vul die antwoorde op jou vier vrae in die ruimtes in wat
daarvoor voorsien is.
’n Onderhoud met ______________________________________________
Antwoord op vraag 1
Antwoord op vraag 2
Antwoord op vraag 3
Antwoord op vraag 4
Ons doen
Doen die rolspel van jou onderhoud voor die klas.
87

Kwartaal 4 – Week 3
108
88
Gebruik ’n onderhoudvraelys
Hoe vind ons uit of mense van iemand of iets hou, al dan nie? Een manier om uit te vind,
Ons doen
is om met hulle ’n onderhoud te voer en te vra wat hulle van die persoon of ding dink. So
’n onderhoud moet voorberei word, anders vergeet ons dalk watter vrae om te vra of vra
ons die verkeerde vrae. Daarom stel ons ’n vraelys op wat ons tydens die onderhoud kan
gebruik. Gebruik hierdie vraelys om uit te vind wat jou maats van die skoolstelsel dink en wat hulle graag
sou wil verander. By die laaste vraag staan “Ander”. Daar kan jy enige vraag invul van jou keuse, solank dit oor
dieselfde onderwerp handel. Vra tien maats om ja of nee op hierdie vrae te antwoord.
Opname oor die verandering van die skoolstelsel
Maak ’n regmerkie vir ja of ’n
kruisie vir nee in die kolomme
langs die vrae.
1. Ons behoort toegelaat
te word om enige klere
skool toe te dra, nie net
skooldrag nie.
2. Ons behoort voor skool
sport te doen, wanneer dit
koeler is, eerder as in die
middag.
3. Die skooldag moet langer
gemaak word sodat daar
nie huiswerk gedoen hoef
te word nie.
4. Aparte skole vir seuns
en meisies is beter as
gemengde skole.
5. Kinders behoort oor
skoolreëls geraadpleeg
te word.
6. Ander
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Vul jou afleidings van die onderhoude in hierdie tabel in:
Tabel 1: Bevindinge van die opname oor die verandering van die skoolstelsel
Aantal wat
saamstem met
Skooldrag Oggendsport
Verlengde
skooldag
Seun- en
meisieskole
Datum:
Vul die total aantal merkies in.
Totaal
ja's
Raadpleging
oor reëls
Totaal
nees
Ander

Ons skryf
Skryf nou ’n verslag oor jou bevindinge. Jy moet ten minste twee
sinne oor elkeen van die vrae skryf.
Vraag 1: Het jou maats saamgestem dat hulle enige klere waarvan hulle hou, skool
toe behoort te kan dra?
Vraag 2: Wat het jou maats gedink van sportbeoefening voor skool?
Vraag 3: Het jou maats saamgestem dat die skooldag verleng behoort te word sodat hulle
nie huiswerk hoef te doen nie?
Vraag 4: Verkies jou maats gemengde skole (albei geslagte) of aparte skole vir seuns
en meisies?
Vraag 5: Het jou maats saamgestem dat leerders oor skoolreëls geraadpleeg behoort te word?
Vraag 6: Watter “ander” vraag het jy gevra?
Wat het jou maats daarvan gedink?
Noudat jy uitgevind het hoe mense oor hierdie sake voel, hoe dink jy behoort die skoolstelsel
verander te word?
89

Kwartaal 4 – Week 4
109
90
Ons doen
Om ’n toespraak te maak
Berei ’n toespraak voor oor een van die volgende onderwerpe:
’n Beroemde persoon
Veranderinge vir julle skool
Enige ander onderwerp waarin jou maats belang sal stel
Vul die onderwerp van jou toespraak in die middel van die spinnekopdiagram
in en vul dan die vier dinge in waaroor jy wil praat. Jy kan die spinnekopdiagram
as jou gids gebruik wanneer jy praat. Kyk na die kontrolelys met wenke vir die maak
van ’n goeie toespraak.
1
3
Ons skryf
Merk elkeen van die punte op die kontrolelys met ’n ja of nee.
Spreker se kontrolelys Ja Nee
Vooraf: Het jou toespraak ’n interessante inleiding?
Is jou toespraak geskik vir die gehoor se ouderdom?
Na die tyd: Het jy na jou gehoor gekyk (en nie na jou voete nie)?
Het jy met ’n luide, duidelike stem gepraat?
My toespraakonderwerp is:
2
45
Datum:

Ons skryf
maar
dus
Verbind hierdie pare eenvoudige
sinne deur een van die
voegwoorde te gebruik wat ons
verskaf. Die nuwe sinne word
komplekse sinne genoem.
Ons wou sokker speel. Die reën het ons plan bederf.
’n Eenvoudige sin het
net een onderwerp
en een werkwoord.
’n Komplekse sin
het meer as een
werkwoord en
kan meer as een
onderwerp hê.
Anna het my gevra om haar met haar huiswerk te help. Ek het haar gehelp.
Ons het ons sambrele gebruik. Dit het gereën.
Anna het laat gekom. Bongi het met haar fiets gekom.
Herskryf elkeen van hierdie sinne in die passiewe vorm.
Ons het elkeen vir jou begin.
Die seun het die bal geskop.
Die bal is
Die meisie het die appel geëet.
Die appel
Die hond het die man gebyt.
Die man
en
omdat
My woordeboek
Nuwe woorde
91

Kwartaal 4 – Week 4
110
92
Ons woon almal op die planeet Aarde
Ons lees
Ons is almal aardbewoners. Ons woon orals, in oorbevolkte stede en op klein dorpies.
Ons woon op wit ysvelde en in warm groen woude. Ons lewe in woestyne, teen
berghange en op eilande in die see.
Ons het vele verskillende kleure. Party van ons het warm, ligbruin velle soos sonlig op sand.
Party van ons het donkerbruin velle soos ryk sjokolade. Andere het rosige pienk velle soos
die hemel met dagbreek. En party van ons se velle wys ’n tikkie rooi. Ons oë en hare het ook
verskillende kleure. Ons het blou oë, bruin oë, grou oë of groen oë. Ons hare is blond of bruin of
rooi of swart. Dit kan reguit wees of krullerig.
Ons het allerhande vorms en groottes. Party van ons is lank en ander is kort. Daar is dié wat
maer is en ander wat mollig is. Ons het verskillende lewenswyses en baie uiteenlopende
oortuigings en gewoontes. Ons hou van verskillende soorte kos. Ons bou ons huise op
verskillende maniere. Ons behoort aan baie verskillende families, groepe, stamme en nasies.
Maar ons toon ook in baie opsigte sterk ooreenkomste. Ons het almal kos nodig om te lewe.
Ons wil almal veilig, gemaklik en gelukkig wees. Ons het almal liefde en vriendskap nodig. Ons
hou almal van mooi goed.
En ons behoort almal aan een groot familie – die menslike familie van byna
7 biljoen mense. Ons het almal dieselfde voorouers. Ja, ons is almal
inwoners van die planeet Aarde, en ons het ons oorsprong hier, in
Suid-Afrika. (Bron: World book: childcraft, vol 8:7)
Ons skryf
Die outeur noem sewe verskillende soorte plekke waar mense woon. Maak ’n lys daarvan.
Noem die vier opsigte waarin mense volgens die skrywer verskil.
In watter opsigte is ons almal dieselfde?
Datum:

Ons lees
Alle mense het kos, klere en skuiling nodig om aan die lewe te bly. Maar ons eet
nie dieselfde soorte kos nie. Ons dra nie dieselfde klere nie, en ons woon ook nie in
dieselfde soort huise nie. Ons gesinne is ook verskillend.
Chloe is ’n Eskimo. Sy is 8 jaar oud. Sy lewe in die noorde van Kanada. Sy en haar gesin
woon in die koudste deel van die wêreld en hulle dra klere wat van dierevelle gemaak
is om warm te bly. Hulle eet walvisvet en die vleis van bere en robbe. Die ryk vet in
hierdie kosse help hulle om hul liggaamshitte te behou. In die verlede het Eskimo’s in
sneeu-igloes of tente van dierevelle gewoon. Vandag woon hulle in verhitte huise.
John woon in Engeland. Hy is ook 8 jaar oud. Hy gaan al skool toe vandat
hy 3 is. Hy hou van vis en skyfies. Hy dra skooldrag en gaan in die somer
per fiets skool toe. Hy is mal oor sokker.
Ruth woon Israel, op ’n kibboets, ’n soort plaas. Ruth is 7 jaar oud. Op ’n
kibboets woon die ouers en kinders nie saam nie. Die ouers woon in ’n
huis vir volwassenes en die kinders bly in ’n kinderhuis. Ruth gaan op
die plaas skool en eet middagete by die skool.
Adel woon op ’n dorp in Maleisië. Die dorp het net een huis. Hulle
noem dit ’n lang huis, wat aan tot 50 gesinne ’n tuiste bied. Die
gesinne kies ’n hoof vir hulle groot huis.
Kwi is 7 jaar oud. Hy woon in die woestyn in Botswana. Hy is ’n lid van die Sanmense. Sy pa
jag wilde diere vir voedsel. Kwi sal na ’n koshuis toe gaan wanneer hy ouer is. Op die oomblik
leer hy sy geskiedenis deur die liedjies en stories wat sy familielede hom vertel.
Kofi kom van ’n dorpie in Ghana. Hy woon in ’n Asjanti-huis saam met
sy ma en sy ma se ma. In hierdie huis noem Kofi al die vroue “ma”, en is al
die kinders sy broers en susters.
Ons skryf Vul hierdie tabel in deur die inligting wat jy so pas gelees het te gebruik.
Naam en ouderdom Land Sy of haar kultuur
93

Kwartaal 4 – Week 4
111
94
W
Ons doen
N
S
Die sewe kontinente
Kyk na die kaart agter in hierdie werkboek en vul die name van die sewe kontinente en die
belangrikste oseane hier in.
Die lengte- en breedtelyne wat op die kaart aangedui is, is denkbeeldige lyne
wat ons gebruik om plekke op die aarde te kry. Die breedtelyne loop van oos
Ons lees na wes (of van links na regs), en die lengtelyne loop van die noordpool na die
suidpool (van bo na onder). Hulle kruis mekaar dus.
E
Datum:

Ons doen
Voorsien die kaart van byskrifte deur die volgende
inligting te gebruik:
Die ewenaar is ’n denkbeeldige lyn wat om die aarde se middellyn loop.
Die Kreefskeerkring is 23° noord van die ewenaar.
Die Steenbokskeerkring loop 23° suid van die ewenaar.
Die Noordpoolsirkel is ongeveer 66° noord van die ewenaar.
Die Suidpoolsirkel loop 66° suid van die ewenaar.
66° N
23° N
0°
23° S
66° S
95

Kwartaal 4 – Week 4
112
96
Ons doen
Soveel kulture
Jy gaan nou nog navorsing op jou eie doen.
In Suid-Afrika het ons vele verskillende kulture en godsdienste. Voer ’n onderhoud met iemand
wie se godsdiens van joune verskil. Vra die persoon die vrae in die tabel hieronder en vul dan die
antwoorde in die regterkantste kolom in.
Wie word in hierdie godsdiens aanbid?
Waar vind die aanbidding plaas?
Hoe dikwels aanbid die mense?
Watter godsdienstige seremonies,
feeste of dienste het hulle?
Hoe trek die mense aan vir hierdie
geleenthede?
Aanbid die mans en vroue saam?
Kies een land en leer meer daaroor deur antwoorde op die volgende vrae te kry.
Waar is die land – op watter kontinent?
Merk die land op die kaart.
Wat is party van hulle gewoontes?
Watter ander interessante inligting kon
jy nog opspoor?
Datum:

Ons skryf Skryf ’n boekresensie oor ’n boek wat jy onlangs gelees het.
Naam van die boek
Hoofkarakters
Milieu
Storieplan
Aspek van die boek waarvan ek hou.
Sou jy die boek vir ’n maat
aanbeveel? Sê hoekom.
My woordeboek
Nuwe woorde
97

Kwartaal 4 – Week 5
113
98
Ons praat
Pret met poësie
Het jy al ooit ’n iguana gesien?
Hoe lyk hulle?
Watter soort diere is hulle?
Datum:
I’m walking Ons lees
with my iguana
When the temperature rises to above eighty-five,
my iguana is looking Ek gaan like stap he’s coming alive.
So we make it to met the my beach, iguana my iguana and me,
then he sits Wanneer on my die shoulder temperatuur as we stroll begin by the sea …
styg bo tagtig en nog vyf,
Well if anyone kry sees my iguana us we’re lewea
big surprise,
in sy skubbelyf.
my iguana and me on our daily exercise,
Dan gaan ek gou-gou see toe,
till somebody my iguana phones aan sy the band, local police
says I’ve daar got klim an hy alligator op my tied skouer to a leash.
terwyl ons wandel langs die strand …
It’s the spines on his back that make him look grim,
As iemand op ons afkom
but he just kry loves ons to ’n verbaasde be tickled kyk, under his chin.
ek en my iguana wat
And I know oor that die my sand iguana aanstryk, is ready for bed
when he puts Tot on mense his pyjamas die polisie and bel lays down his
sleepy head. And om I’m ’n klag walking te lêwith
my iguana
want mag mens ’n alligator
With my iguana… and my piranha
aan ’n leiband hê?
and my Dis chihuahua oor die stekels and op sy my rug chinchilla,
with my dat mense gorilla, dink hy’s my kwaai, caterpillar…
maar kielie hom onder die ken
and I’m dan walking lag hy dat with hy kraai. my iguana…
I’m walking En ek weet with my ou iguana my iguana
wil beslis gaan slaap
When the temperature rises to above eighty-five,
as hy sy nagklere aantrek
my iguana is en looking begin te like gaap. he’s coming alive.
So we make it to En the ek beach, gaan stap my iguana and me,
met my iguana…
then he sits on my shoulder as we stroll by the sea …
Met my iguana …
Well if anyone en sees my us piranha we’re a big surprise,
en my chihuahua
my iguana and en my me chinchilla, on our daily exercise,
till somebody met phones my gorilla, the local police
my skoenlapperlarwe …
It’s the spines on en his ek back gaan that stap make him look grim,
met my iguana…
but he just loves to be tickled under his chin.
Brian Moses (verwerk)
And I know that my iguana is ready for bed

Ons skryf
Verbind hierdie woorde met die regte beskrywing.
Spreek die dierename uit en luister na die klanke.
piranha klein knaagdier met ’n welige stert
chinchilla klein soort hond
chihuahua vis met skerp tande
gorilla groot aap
skoenlapperlarwe
alligator
Ons skryf
soos ’n krokodil maar met ’n korter
snoet
sagte lyf, baie bene, lyk soos ’n
wurm en kan helderkleurig wees
Lees die gedig deeglik en beantwoord dan die vrae.
Dink jy die skrywer gaan regtig met sy iguana stap of is dit net ’n prettige gedig? Waarom sê jy so?
Die skrywer noem dat die temperatuur bo 85 °F styg. Hoeveel is dit in grade Celsius?
Waarom dink jy sou mense dalk dink die iguana is ’n alligator?
Sou jy verbaas wees as jy ’n man sien wat met sy troetel-iguana gaan stap?
Sou jy die polisie bel as jy so iets sien? Waarom?
Watter ander woorde rym ook in hierdie gedig? Noem vier pare rymwoorde.
99

Kwartaal 4 – Week 5
114
100
Ons praat
Die kinders gaan kamp
Datum:
Wat is die groot verskil tussen soogdiere en reptiele?
Hoeveel reptiele kan jy opnoem?
Vertel die klas van ’n ontmoeting wat jy dalk met ’n reptiel gehad het.
Ons lees
Vusi loop reg agter sy maat Morné, wat besig is om die tentflap se rits af te trek. Vusi wip soos hy skrik
toe sy maat ’n bloedstollende gil laat hoor, en hy bots met Bongi, wat agter hom stap.
“S...s...slang!” skree Morné.
Vusi se pa, mnr Mosoma, kom van die kampvuur af aangehardloop. “Hoe seker is jy dis ’n slang?” vra
hy met ’n onderdrukte glimlag terwyl hy na die drie bewende kinders kyk.
“Sy tong flits in en uit, Pa, en hy lyk soos ’n yslike akkedis!” hyg Vusi.
“Wag julle almal asseblief net hier terwyl ek die flits uit die Jeep gaan haal. Dalk is dit nie ’n slang nie.”
Bongi raak aan Morné se skouer. “Hoe kan dit nie ’n slang wees nie? Weet julle van enige ander dier
wie se tong uit sy mond uitskiet?” vra sy.
Morné en Vusi skud hul koppe. Hulle het nie ’n verduideliking nie.
Mnr Mosoma keer terug met ’n flits in die een hand en ’n graaf in die ander. Hy roep vir Vusi na hom
toe.
“Vusi, hou die flits vir my sodat ek die graaf deeglik kan vasvat,” sê hy.
“Hoekom ek, Pa?” vra Vusi met ’n klein stemmetjie.
“Moenie bekommerd wees nie; ek sal eerste ingaan om die reptiel te soek.”

skree
beweeg agteruit
kom terug
bekoor
Mnr Mosoma lig die tentflap met een hand op, en Vusi lig met die flits in die tent in. Die drie kinders
kom ’n bietjie nader, maar hulle sorg dat hulle op ’n veilige afstand van die tent bly.
“Ja, dis soos ek gedink het,” mompel mnr Mosoma terwyl hy na die kinders draai. “’n Veldlikkewaan.
Maar hoe het hy hier ingekom? Het ek nie gesê julle moet die tentvloer aan die sykante vasmaak nie?”
Vusi kyk na sy tekkies en die ander twee kyk met ’n skouerophaling na mekaar. Vusi besluit dit is tyd
om die onderwerp te verander. “Wat is ’n veldlikkewaan, Pa? Kan hy byt of spoeg?”
Bongi is gefassineer deur die voorkoms van die reuseakkedis. In die flits se lig bestaan wit blokkies in
’n blink patroon op sy skubberige swart vel uit. Hy het lang, swart naels aan al vier beplooide pote. Sy
wip toe die dier ’n harde sisgeluid maak.
“Wees versigtig, kinders, dit is ’n nare gedierte hierdie. As hy jou byt, sal ons daardie kake met ’n koevoet
moet oopbeur,” sê mnr Mosoma.
“Jek!” brom Morné terwyl hy uit die ligkring retireer.
Ons skryf
onaangenaam
Lees die storie weer en kry sinonieme vir die volgende woorde.
101

Kwartaal 4 – Week 5
115
102
Ons skryf
Ons skryf
’n Veldavontuur
Datum:
Lees die storie oor die veldlikkewaan weer en bespreek hierdie vrae met jou maat.
Vul die antwoorde dan in die ruimtes hieronder in.
1ste
In watter volgorde loop die kinders na die tent toe?
2de 3de
Dink jy Vusi het al ooit ’n veldlikkewaan gesien? Waarom sê jy so?
Waarom bots Vusi met Bongi?
Is mnr Mosoma bang vir reptiele? Gee redes vir jou antwoord.
Hoe weet ons die kinders is bang vir reptiele?
Hoe het die likkewaan in die tent ingekom?
Ons wil dikwels die oorsaak of gevolg van iets beskryf. Om dit te doen, gebruik ons
omdat of daarom. Verbind die sin in die groen kolom met die oorsaak of gevolg in
die blou kolom.
Die likkewaan het in die tent ingekom. Hy wou ’n flits gaan haal.
Die likkewaan het gevoel die
kinders keer hom vas.
Hy het met Bongi gebots.
Mnr Mosoma het na die jeep gegaan. Hy dink hy kyk na ’n slang.
Vusi het ’n tree agteruit gegee. Die kinders het nie die tentvloer vasgemaak nie.
Vusi het nog nooit ’n likkewaan gesien nie.
Hy het gesis en sy tong het by sy mond
in- en uitgeflits.
Gebruik omdat of daarom om die sinne te verbind en skryf hulle in die tabel hieronder.

Ons skryf
Skryf twee paragrawe oor ’n besoek aan die bosveld. (As jy nog nooit gaan kamp het
nie, skryf hoe jy jou dit voorstel.) Gebruik die volgende woorde om jou te help.
Skryf hoe jy gevoel het, wat jy geruik het, die tekstuur van die gras en bome.
My bosveldervaring
tent graaf emmer water hout vuur driebeenpot muskiete
boom rooibok reptiel hiëna alleen bang krieke grondpaaie
wildpark plaas band vars lug voëls kwetter
103

Kwartaal 4 – Week 5
116
104
Ons praat
Die likkewaan
Wat is ’n likkewaan?
Watter ooreenkomste het hy met ’n slang?
Datum:
DIE VELDLIKKEWAAN
’n Volwasse veldlikkewaan (Varanus exanthematicus albigularis) word tussen 120 cm en 150
cm lank. Hy lyk soos ’n reuseakkedis met kort bene en ’n sterk stert. Jy sou hom selfs met
’n babakrokodil kon vergelyk, behalwe dat sy snoet korter is. Hy is bruinerig van kleur met
donker patrone. Sy gevurkte tong flits by sy bek in en uit, net soos dié van ’n slang. Die
wyfielikkewaan lê tussen 30 en 40 eiers in ’n gat in die grond. Babalikkewane broei op hul
eie uit.
Habitat
Die veldlikkewaan woon in grasvelde of oop bosveld en kan boomklim. Hy slaap tydens
die wintermaande (ons sê hy hiberneer). Hy gebruik gate in die grond, rotsskeure en hol
boomstamme om in te oorwinter. In wildparke bring likkewane die winter dikwels in
die plafon van ’n chalet of hut deur. Veldlikkewane eet eiers, voëls, insekte, slakke, klein
soogdiere en selfs ander reptiele, soos slange. Wanneer hulle bedreig voel, probeer hulle
hul vyand bang maak deur met ’n geboë nek te sis. Hulle gebruik hulle stert om te slaan
na enigiets wat hulle skrik maak, en hulle kan baie seer byt. Indien hul vyand baie groot is,
maak likkewane asof hulle dood is om te verhoed dat hulle doodgemaak word.
Ons skryf
Ons lees
Skryf antwoorde op hierdie vrae in die ruimtes wat voorsien is.
As jy onseker is van ’n antwoord, lees weer die beskrywing hierbo.
Wat eet die veldlikkewaan?
Wat is ’n habitat?
Hoe probeer die veldlikkewaan sy vyande skrik maak?

Ons skryf
Gaan lees weer die beskrywing en onderstreep al die selfstandige naamwoorde (of
noemwoorde). Soek nou selfstandige naamwoorde wat deur byvoeglike naamwoorde
(adjektiewe) beskryf word en trek ’n kring om die adjektiewe. Maak ’n lys van ses
adjektiewe wat jy in hierdie teks opspoor.
Kies vier van hierdie adjektiewe en skryf ’n sin met elkeen waarin jy wys wat die woord beteken.
Trappe van vergelyking.
’n Rotsakkedis is ’n
groot akkedis, maar ’n
likkewaan is groter en ’n
krokodil is die grootste.
Hierdie adjektiewe is
voorbeelde van die drie
trappe van vergelyking.
Werk met
woorde
Kyk of jy die ontbrekende woorde in die
volgende tabel met trappe van vergelyking
kan invul.
kort kortste
donkerder
venynig venynigste
lelik leliker
koud koudste
Kyk nou na die volgende onreëlmatige trappe van vergelyking. Kyk ongeveer ’n minuut lank na hulle en
bedek dan die tweede kolom. Kyk of jy daardie woorde kan onthou.
goed beter beste
vroeg vroeër vroegste
breed breër breedste
’n paar meer meeste
105

Kwartaal 4 – Week 6
117
106
Ons doen
Werk met woorde
Datum:
Lees die sinne wat die veldlikkewaan beskryf. Probeer dan ’n prentjie teken wat
by elke sin pas.
Hy lyk soos ’n reuseakkedis met kort bene
en ’n sterk stert. Hy het ’n gevurkte tong en
is grys-bruin.
Hy woon in grasveld of oop bosveld
en kan boomklim.
In wildparke bring veldlikkewane
die winter dikwels in die plafon
van ’n chalet of hut deur.
Die veldlikkewaan eet eiers, voëls, insekte,
slakke en klein soogdiere.

enigiemand
’n Skrik in die nag
Toe ons verlede week gaan kamp het,
het ek ’n ding naby my tent sien roer.
Ek kon nie mooi sien wat dit is nie,
maar daar staan almal toe en loer.
Vasgenael aan die grond weet hulle nie
of dit ’n slang, ’n krokodil of altwee is nie.
Niemand kon mooi sien nie, want dit was donker.
En elkeen weet: ’n reptiel in die
donker – dis nag!
Ons skryf
Ons lees
1. Almal hou daarvan om lekker kos te eet.
2. Weet enigiemand dalk hoe laat dit is?
3. Die een het met die flits gelig terwyl die ander die tent toegemaak het.
4. Niemand weet hoe om by die skool terug te kom nie.
5. Daar is min wat die geheim ken.
6. Almal hou van diere, maar min hou van reptiele.
7. Iemand het my selfoon gesteel.
8. Is daar enigiets waarmee ek kan help?
Soek nou en onderstreep die volgende onbepaalde voornaamwoorde in die
gedig en dan in die sinne hieronder.
almal
baie elkeen
Lees die onderstaande gedig wat ’n leerder in graad 6 geskryf het. As jy
mooi na die gedig kyk, sal jy sien dat die digter geen persoon of ding in die
besonder noem nie. Hy gebruik woorde soos enigiemand, niemand, ’n paar,
niks. Ons noem hierdie woorde onbepaalde voornaamwoorde. Onderstreep
hierdie soort woorde in die gedig.
’n Onbepaalde voornaamwoord dui nie vir
ons enige spesifieke persoon of ding aan nie.
iemand
enige
enigiets
die een
die ander een
niemand
min
iets
107

Kwartaal 4 – Week 6
118
108
Ons lees
15 Augustus 2008
Die ontdekking van Sediba
WIEG VAN DIE MENSDOM, Suid-Afrika -
Die negejarige Matthew Berger het een sonnige
oggend hier by Maropeng saam met sy hond, Tau,
deur die hoë gras gehardloop. Hy het oor ’n stomp
geval en toevallig ’n belangrike argeologiese
vonds gedoen. “Pa, ek het ’n fossiel gekry!” het
Matthew vir sy pa, dr Lee Berger, geskree.
Dr Berger was al 20 jaar lank besig om geraamtes
van ons antieke menslike voorsate te soek.
In sy hand het die jonge Matthew die oorblyfsel
gehou van ’n seun wat 1,27 meter lank was en
net ’n paar jaar ouer as Matthew toe hy dood
is. Toe dr Berger nader kom om te kyk waarom
Matthew hom roep, was hy verstom om te
sien sy seun staan met die sleutelbeen van ’n
hominied in sy hand. “Ek kon dit nie glo nie! Ek
was skoon duiselig,” het dr Berger later gesê.
“Ek was byna dood [van verbasing].”
KINDERNUUS
Skoolseun (9) ontdek per toeval die eerste mens
Ons gebruik
blokhakies [soos
dié] wanneer ons
iets byvoeg by
iemand se woorde
om die sin te
voltooi.
Dr Berger en sy
medenavorsers van
die Universiteit van
die Witwatersrand
in Johannesburg het
sedertdien nog dele
van die seun se skelet
gekry, insluitende sy
skedel. Hulle dink dit
is moontlik dat hy en
sy gesin water gesoek het en dat diere wat op
jag was hulle tot op ’n nou lysie gedwing het,
van waar hulle hulle in ’n skag van tussen 30 en
45 meter diep dood geval het.
Dr Berger en ’n span wetenskaplikes sê die
fossiel wys dat die seun aan ’n hominiede spesie
Datum:
behoort het. Hominiede is die voorsate van
menslike wesens en ander nabye verwante van
die menslike ras.
Die wetenskaplikes het die spesie Sediba
gedoop (dit is ’n Sotho-woord wat fontein of
fonteinwater beteken). Die spesie het regop
op hulle lang bene geloop, maar nog in bome
gelewe. Hulle het dieselfde kleinerige tande en
gesigsvorm as die moderne mens gehad, maar
die voete was primitief en die brein baie klein.
Wetenskaplike studies het getoon die Sedibaspesie
het tussen 1,78 miljoen en 1,95 miljoen
jaar gelede gelewe.

Ons skryf
Wat het die seun en sy hond ontdek?
Hoe weet ons sy pa was verras? Waarom was hy verras?
Wat is fossiele?
Wat beteken sediba? Waarom dink jy het hulle die fossiele Sediba genoem?
In watter opsigte was die Sediba-spesie soos mense?
In watter opsigte was die spesie anders as mense?
Verbeel jou jy is die negejarige Matthew Berger. Skryf ’n dagboekstukkie oor wat daardie dag gebeur het.
Liewe Dagboek Datum:
Terwyl ek vandag met my hond Tau gaan stap het,
109

Kwartaal 4 – Week 6
119
110
Mev Ples en Little Foot
Ons woon op ’n planeet wat gedurig besig is om te verander. Partykeer word die veranderinge deur natuurlike
kragte soos aardbewings en die beweging van die oseane veroorsaak. Maar soms word die skade deur mense
aangerig deur die besoedeling van riviere en oseane en die vernietiging van die reënwoude. Al hierdie
veranderinge veroorsaak dat ons iets verloor wat jou kinders dalk nooit sal sien nie, soos die reënwoude of
koninklike diere soos die Bengaalse tier, wat byna uitgesterf het. Ons moet ons erfenis vir toekomstige generasies
bewaar – vir jou kinders en kleinkinders.
+ http://en.workbookpedia.org.work.sterkfontein
Yahoo! Google Maps YouTube Wikipedia News (585) Popular
Tel: +1-615-668-5422 E-pos ons
workbookpedia
Vinnige skakels Ander erfenisgebiede Wat is ’n erfenisgebied? Die mensdom het sy oorsprong in Suid-Afrika Robbeneiland is ook ’n erfenisgebied
Wat is ’n erfenisgebied?
Waarom is hierdie gebied belangrik?
Datum:
Die Verenigde Nasies se Organisasie vir
Wetenskap en Kultuur (UNESCO) vra dat
regerings hulle moet laat weet watter gebiede
in hulle lande belangrik is, sodat die gebiede
bewaar kan word. Dan evalueer UNESCO
die gebiede en indien die areas belangrik
genoeg is, verklaar hulle die gebiede tot
Wêrelderfenisgebiede. Suid-Afrika het agt
Wêrelderfenisgebiede, waarvan Robbeneiland
een is. Nog ’n belangrike gebied is die Wieg
van die Mensdom, wat wetenskaplikes as die
oorsprong van die mens beskou.
Daar is in ’n grot wat aan Gauteng en Noordwes grens, naby
Krugersdorp, fossiele ontdek. Daar word geglo dat hierdie
geraamtes behoort het aan party van die vroegste ampermense wat
op die aarde geleef het.
Hoe is die fossiele ontdek?
Wetenskaplikes het in 1890 begin om die oorblyfsels van
prehistoriese liggame op te grawe toe goudmyners berig het dat
hulle baie fossiele ondergronds gekry het. Die wetenskaplikes het
die fossiele van ampermense se skelette gevind wat die aarde miljoene jare gelede bewandel het.

Beskerm ons
erfenis
google
Wat is ’n erfenisgebied?
Soek +
In 1947 het dr Robert Broom die skedel van ’n volwasse vrou,
’n prehistoriese ampermens wat Plesianthropus transvaalensis
genoem is, in die Sterkfontein-grotte gevind. Hierdie naam was
moeilik vir mense om te onthou, daarom het die skedel ’n bynaam
gekry, naamlik mev Ples.
Wanneer het sy gelewe?
Mev Ples het miljoene jare gelede gelewe, voor vuur ontdek of die
eerste ystergereedskap gemaak is. Wetenskaplikes glo dat die eerste hominiede die voorsate van
die moderne mens was, en dat die menslike ras in hierdie omgewing ontstaan het. Dit is waarom dit
die Wieg van die Mensdom genoem word.
Watter ander bewyse het ons dat die eerste
mense uit Afrika gekom het?
In 1995 het ’n ander wetenskaplike,
Ronald Clarke, die oorblyfsels van nog
’n hominied in dieselfde gebied ontdek.
Hierdie skelet is Little Foot genoem, omdat
voetbeentjies die eerste dele van die skelet was
wat die navorsers ontdek het.
As gevolg van die belangrikheid van hierdie ontdekkings
het UNESCO die gebied rondom
die grotte in 2000 tot Wêrelderfenisgebied verklaar.
My woordeboek
Nuwe woorde
111

Kwartaal 4 – Week 6
120
112
Ons skryf
Ons skryf
Ons erfenis
Datum:
Bespreek hierdie vrae met jou maat en skryf dan die antwoorde in die ruimtes wat
voorsien is.
Wat is ’n erfenisgebied?
Hoekom is die Wieg van die Mensdom so belangrik vir ons as Suid-Afrikaners?
Lees weer ’n keer die koerantartikel oor Matthew Berger en die internetverslag oor die
Wieg van die Mensdom, en maak dan ’n plakkaat om die Wieg van die Mensdom as
Wêrelderfenisgebied te adverteer.
Jou plakkaat behoort mense lus te maak om die Wieg van die Mensdom te besoek. Gebruik dus oorredende
woorde en prentjies.

Byvoeglike naamwoorde word gebruik om selfstandige naamwoorde te beskryf.
Dink nou aan byvoeglike naamwoorde om die volgende twee prente te beskryf.
Sokkerspeler Ballerina
Skryf jou byvoeglike naamwoorde in die linkerkantste kolom van elke tabel. Skryf dan die teenoorgesteldes
van elkeen in die regterkantste kolom langsaan.
Byvoeglike
naamwoord
Werk met
woorde
Sokkerspeler Ballerina
Teenoorgestelde
sterk swak
Byvoeglike
naamwoord
Kies twee byvoeglike naamwoorde van elke prentjie en gebruik elkeen in ’n sin.
Onderstreep in elke sin die selfstandige naamwoord wat dit beskryf.
Teenoorgestelde
113

Kwartaal 4 – Week 7
121
114
Ons skryf
Ons lees
’n Reis in die sonnestelsel
Ek seil die ruimte in
Ek droom ek seil die ruimte in,
Op ’n sterbesaaide jag.
Met patryspoorte al teen die kant,
Staar ek verruk na Mars en lag.
Met maste deur spinneweb versterk
En seile, soos wolke, sag.
Sien ek die aarde swiep verby,
Terwyl ek voortploeg die ruimte in.
Die digter droom van ’n reis in die ruimte. Beskryf sy ruimtetuig.
Na watter groot, rooi storm op Jupiter verwys die digter?
Datum:
1 Mercurius is die naaste planeet aan die
son. Dis een van die kleinstes van die agt
planete. Dit is vol kraters en het geen
atmosfeer nie. Mercurius het 88 dae nodig
om een maal om die son te wentel.
2 Venus is die tweede naaste planeet aan die
son. Dit is die helderste van alle sterre. Dit het
’n atmosfeer wat soos wolke lyk. Die wolke
bestaan meestal uit swawelsuur en vang die son
se hitte op die oppervlak van die planeet vas.
Gevolglik is dit die warmste van al die planete.
Met sterre voor en sterre agter my,
En planete, oraloor.
Met ’n jubelkreet seil ek my jag
Om elk Saturnusring – bekoor.
En voort, by Jupiter verby,
Om sy groot, rooi stormwolk te sien.
Dan wyd, rondom sy buitenste mane,
Regdeur die asteroïdereën.
Ek droom ek seil die ruimte in,
Om ’n ster of twee te vang –
Ondersoek die ganse heelal,
Bewonderend, die uitsig van daarbo.
Gareth Lancaster (verwerk)

3 Die aarde is die derde planeet van die
son af. Die aarde het 365 dae nodig om
rondom die son te wentel. Die aarde het
slegs een maan.
6 Saturnus is die tweede
grootste planeet naas Jupiter.
Saturnus is bekend weens sy
twee plat ringe. Die ringe word
gevorm deur biljoene stukkies
ys wat die planeet omring.
Saturnus het 29,5 aardjare
nodig om die son te omwentel.
Saturnus het 31 mane.
4 Mars is die vierde planeet van die
son af. Dit staan bekend as die rooi
planeet, want die woestynagtige,
sanderige landskap het ’n rooi
voorkoms. Daar word geglo dat
daar moontlik 4 biljoen jaar gelede
lewe op Mars was. Mars het twee
mane en verg 68 698 aarddae om
om die son te wentel.
Hoeveel mane sal hy om Jupiter sien?
Watter planeet is die warmste? Hoekom?
Watter planeet het ringe rondom hom? Wat is die ringe eintlik?
Watter planete het die meeste mane?
Watter planeet staan as die rooi planeet bekend? Hoekom?
Watter planeet het byna 70 000 aarddae nodig om om die son te wentel?
5 Jupiter is die vyfde
planeet van die son
af. Dit is die grootste
planeet in die
sonnestelsel. Dit is 318
keer die grootte van die
aarde en is gemaak van
gasse wat ’n rooi en oranje skynsel daaraan
verskaf. Jupiter het ’n baie groot rooi kol
daarop. Dit is eintlik ’n yslike orkaan wat
honderde jare lank reeds daar voortwoed.
Jupiter het bykans twaalf jaar nodig om om
die son te wentel. Jupiter het 63 mane.
7 Uranus is die sewende planeet van die son af. Dit word
geheel en al bedek deur ’n ysige laag wolke. Uranus het
84 aardjare nodig om om die son te wentel. Hy het 27 mane.
8 Die laaste belangrike planeet is Neptunus. Neptunus se
blou kleur is te wyte aan die metaangas in sy atmosfeer.
Daar is ’n storm wat gedurig oor Neptunus woed. Hierdie
planeet het 165 aardjare nodig om om die son te wentel.
Hy het slegs 8 mane.
115

Kwartaal 4 – Week 7
122
116
Ons praat
’n Ruimtewandeling
Kyk weer na die gedig oor ’n seiljagvaart in die ruimte.
Bespreek hierdie vrae dan met ’n maat.
Hoe kom mense in die ruimte?
Wat word hierdie mense genoem?
3 Die ruimtewandelaars
sweef in die lugleë
ruimte en glip in die
boonste helftes van hul
pakke in. Die boonste
helfte is ’n harde dop
met buigsame arms. Die
ruimteman se kop steek
nou uit by ’n metaalring
by die nek, waaraan
die helm vasgekoppel
gaan word, en sy hande
steek uit by metaalringe
waaraan handskoene
vasgemaak gaan word.
Hierdie gedeelte van die
ruimtepak weeg baie
swaar op aarde, want dit
bevat die suurstoftoevoer,
die water, die waaiers en
die batterye.
1 Heel eerste trek die ruimtereisigers
iets aan wat lyk soos lang
onderklere. Dis van rek gemaak en het
rubberbuise daarin vasgewerk. Water
vloei gedurig deur hierdie buise sodat dit
die ruimtereisigers help om koel te bly,
omdat hul liggaamshitte geen manier
het om te ontsnap wanneer hulle eers in
die ruimtepakke verseël is nie.
Datum:
Wat trek ruimtereisigers aan wanneer hulle in die
ruimte loop?
Weet jy hoekom hulle spesiale klere aantrek?
2 Volgende trek die
ruimtewandelaars
die onderste helfte
van hul ruimtepakke,
wat alles in een stuk
gemaak is, aan – groot,
stywe stewels vasgemaak
aan ’n groot, buigsame,
geïsoleerde broek. Op aarde
sou die ruimtemanne op
die vloer moet lê om in die
broeke in te wurm, maar in
die ruimte kan hulle sommer
in die broeke inglip terwyl
hulle in die lugleë ruimte
ronddryf.
4 Wanneer die
ruimtewandelaars
hul pakke aanhet, help ’n
ander ruimteman (die een
wat in die tuig gaan agterbly)
hulle om die verskillende
dele van die pakke aan
mekaar vas te sluit. Voordat
hulle die helms opsit, sit
die ruimtemanne pette
op wat radioluidsprekers
in die oorklappe het sowel
as mikrofone wat voor hul
monde uitsteek sodat hulle
met hulle maats sowel as die
res van die span kan praat.

5 Uiteindelik is hulle nou gereed om die helms en groot, ongemaklike handskoene
aan te trek. Hulle trek hul pette reg en krap vir oulaas hul neuse. Hulle sal nie in
staat wees om hierdie dinge te doen voordat hulle werk in die ruimte klaar is nie.
6 Die ruimteman wat hulle gehelp het, verlaat nou die
lugleë ruimte en maak die luik toe. In hulle groot, lomp
pakke vul die twee ruimtemanne feitlik die hele klein
spasie. Hulle wag nou ’n hele paar minute lank in die
lugleë ruimte terwyl die laaste bietjie lug (wat ingekom
het toe hul helper uit is) uitgepomp word. Hulle kan voel
hoe hul ore toeslaan terwyl hulle wag vir die drukmeter om
aan te toon dat al die lug uit is.
7 Uiteindelik kan hulle nou die luik oopmaak
en in die ruimte uitreik. Voordat hulle uit
die lugleë ruimte uitbeweeg, moet hulle dun
drade tussen hul pakke en die ruimtetuig koppel.
Hierdie drade verhoed dat hulle wegdryf van die
ruimtetuig af.
8
Wanneer hulle in die lugruim indryf, word hulle menslike satelliete. Hulle
omwentel nou die aarde! Ten minste ’n tyd lank het hulle nie die ruimtetuig nodig
nie, want hul ruimtepakke het genoeg batterykrag en suurstof om hulle om en by
sewe uur lank aan die lewe te hou. Daar is selfs ’n voedselstafie en ’n sak met water
in elke helm. Hulle beweeg nou in die ruimtetuig se bagasieruim in. Dit is die ruimte
waar die gereedskap wat hulle vir hul ruimtewerk nodig het, in ’n groot gereedskapkis
gehou word. Hulle haal die gereedskap wat hulle wil hê, uit en haak dit aan hul
gewrigte of hul lyfbande vas. Om in ’n ruimtepak te werk, is nie maklik nie. Hul
vingers, hande en arms word baie moeg, want elke beweging wat
hulle maak, beteken hulle moet van binne af teen die kante van die
ruimtepak druk. Wanneer dit na ’n hele paar uur buite tyd word om by
die res van die span in die ruimtetuig aan te sluit, dryf hulle in die lugleë
ruimte van die ruimtetuig terug. Maar al is hulle baie moeg, vertoef
hulle tog om vir oulaas na die uitsig van die ruimte en die aarde te kyk
voordat hulle die deur na die buitenste ruimte sluit.
(Bron: PIRLS 2006 Assessment framework and Specifications – artikel geneem van Risem, S & Okie, S. 1991.)
117

Kwartaal 4 – Week 7
123
118
Ons verstaan
1 Waaroor handel die artikel hoofsaaklik? 2 Wat is een rede waarom die ruimtemanne die
A Hoekom ruimtewandelaars in pare werk
ruimtetuig verlaat?
B Hoe ’n ruimtetuig lyk
A Om herstelwerk te doen
C Hoekom ruimtemanne ruimtemissies
B Om ’n beter uitsig op die aarde te hê
onderneem
C Om afgekoel te bly
D Hoe dit is om in die ruimte te werk
D Vir ’n avontuur
3 Hoekom verlaat ruimtewandelaars die tuig
altyd in pare?
A Sodat hulle mekaar kan help
B Sodat hulle langer buite kan bly
C Sodat hulle nie sal wegdryf nie
D Sodat hulle meer pret kan hê
5 Wat voorkom dat die ruimtewandelaars
wegsweef van die tuig af wanneer hulle buite
die tuig is?
A Batterypakke
B Ruimtestewels
C Dun drade
D Handevashou
Datum:
4 Hoe help die rubberbuise onder hul
ruimtepakke hulle?
A Dit hou hulle aan die tuig vasgebind
B Dit voorsien hulle van suurstof
C Dit hou hulle koel
D Dit help hulle om met mekaar te kan praat
6 Nommer die verskillende dele van die
ruimtepakke in die volgorde waarin die
ruimtewandelaars dit aantrek. Nommer hulle
van 1 tot 4.
Boonste helfte van die pak
Helm
Onderste helfte
Elastiese onderklere
Wat is volgens die artikel die hoofverskil tussen om in die ruimtetuig te wees en om op aarde te wees?
Hoekom moet ruimtemanne ruimtepakke dra wanneer hulle buite die ruimtetuig is?
Verskaf twee redes volgens die artikel.
Waarom het die ruimtemanne etlike ure nodig om gereed te maak om die ruimtetuig te verlaat?

Hoekom is die harde bolyf van die ruimtepak die belangrikste deel van die pak?
Waarom meld die skrywer dat die ruimtemanne “vir oulaas hulle neuse krap” voordat
hulle in die ruimte uitgaan?
Verbeel jou dat jy graag ’n astronout wil word. Noem een ding waarvan jy miskien sou hou en een ding
waarvan jy miskien nie sou hou as jy ’n ruimtevaarder was nie. Verduidelik waarom.
Waarvan ek miskien sou hou en hoekom:
Ons skryf
Waarvan ek miskien nie sou hou nie en hoekom:
Stuur vir jou gesin en vriende ’n poskaart vanuit die ruimte en
vertel hulle hoe jy dit beleef.
119

Kwartaal 4 – Week 7
124
120
My reis in die ruimte
Verbeel jou jy was op die ruimtetuig waarvan jy die ander dag gelees het. Jy gaan ’n
Ons praat
storie skryf oor hoe dit in die ruimte is en wat tydens ’n ruimtewandeling gebeur. Jy sal
die hoofkarakter in die storie wees.
Gesels met jou groep en vul alles oor jou ervaring op die storiekaart hieronder in. Beskryf wat jy gesien het en
hoe jy gevoel het. Vertel wie saam met jou was. Beskryf ’n gebeurtenis wat op die reis plaasgevind het.
Ons skryf
Beplan nou jou eie storie. Skryf jou antwoorde op hierdie vrae neer.
Hoekom was jy op die ruimtetuig?
Wat het op die reis gebeur?
Hoe het jy gevoel?
Hoe het dit geëindig?
Datum:
Wie was saam met jou?

Gebruik jou storiekaart nou om jou storie te skryf.
121

Kwartaal 4 – Week 8
125
122
Ons lees Lees die gedig.
Hoera! Hoera!
Dis Nuwejaar!
Hoera! Hoera! Dis Nuwejaar!
Die dag vir ’n nuwe begin.
Hierdie jaar het ek in my gees
Besluit om ’n kangaroe te wees.
Of miskien sal ek leer vlieg,
Probeer om deur mure te loop.
Miskien om onsigbaar te wees,
Of op die kruin van watervalle te ry.
Ek sal myself elasties maak
En leer hoe om te krimp
Of myself in water verander,
In die wasbak se drein af te sink.
’n Gelukkige einde
Datum:
Ek sal ander planete besoek,
Die vreemdste wesens ontmoet
Of na verre verlede toe reis
Op ’n dinosourus se snoet.
Ek het soveel wonderlike planne –
Sal sommer dadelik begin.
Ja, hierdie is die beste jaar ooit
Hoera, want dis Nuwejaar!
Kenn Nesbitt (verwerk)

Watter planne het die digter vir die nuwe jaar? Noem ses van sy planne.
1 3 5
2 4 6
Hoe voel jy oor die afgelope jaar? Voltooi die tabel.
Ek het geleer dat
Ek het gelees dat
Ek het daarin geslaag om
Ek moet harder werk
Januarie
Februarie
Maart
April
Mei
Junie
Ons skryf
Is enige van hierdie planne moontlik?
Watter planne het jy vir die nuwe jaar?
In watse bui dink jy is die digter?
My planne vir volgende jaar
Julie
Augustus
September
Oktober
November
Desember
123

Kwartaal 4 – Week 8
126
124
Ons skryf
Titel van die boek
Skrywer
Storielyn
Wat gebeur in die
storie?
Agtergrond
’n Boek wat ek geniet het
Skryf nou ’n boekverslag oor ’n boek wat jy gelees en geniet het.
Waar en wanneer vind
die storie plaas?
Karakters
Wie is die mense in die
storie?
Tema
Waaroor handel die
storie? Wat is die
boodskap van die
storie?
Datum:

Verteller
Wie vertel die storie?
Waarvan ek gehou het.
Wat was die beste deel
van die storie?
Aanbeveling
Hoekom sou jy hierdie
storie vir ’n maat
aanbeveel?
125

28
27
26
25
126
Hoeveel lande
is daar
in Afrika?
Waar ontmoet die
Atlantiese en die
Indiese Oseane
in die suide?
Hoekom vries
pikkewyne nie?
Watter geldeenheid
gebruik hulle in
Europa?
Kyk na die igloe in
24Groenland.
Waarvan
is dit gemaak?
23
22
29 30 31
Hoeveel lande
is daar in
Suid-Amerika?
Hoekom vries die
ysbeer nie?
Kan jy wys watter
olifante die
kleinste ore het:
die Indiese of die
Afrika-olifant?
Kan jy wys
waar wes is?
Wat dink jy –
is daar net in
Antarktika
pikkewyne?
Noordelike
Stille
Oseaan
noordamerika
Wes
Noord
Suid
Kan jy wys waar
suid is?
21 20
alaska
Waar is die tuiste van
“Mickey Mouse”?
Meksiko
guatamala
el salvador
honduras
costa rico
equador
Kanada
panama
V.s.a
belize
Oos
nicaragua
colombië
peru
Kan jy wys
waar oos is?
Brasilië
chile
Suidelike
Stille
Oseaan
haiti
bolivia
Argentinië
EINDE
32
Noem ’n
land in
Suider-Afrika.
Kan jy wys waar
noord op die
kaart is?
Groenland
Noord-Atlantiese
Oseaan
guana
suriname
french guiana
Suid-Amerika
paraguay
uruguay
falkland
islands
Rio de Janeiro
western sahara
Noem een
land in
Afrika.
19 18 17
Ysland
Verenigde Koninkryk
iErland
senekal
Frankryk
portugal
mauritania
guinea
sierra leone
liberië
cote d'ivore
ghana
Suid-Atlantiese
Oseaan
Arktiese
See
Duitsland
Parys
Morocco
Spanje
algerië
Nigerië
cameroon
gabon
niger
congo
Angola
Namibië
t

norway
sweden
finland
Europa
poland
Italië
tunisië
lybië
Tsjaad
Central
african republic
ukraine
romania
belarus
Sudan
Ethiopië
Etiopia
botswana
Suid-Afrika
turkey
syria
israel iraK
Egipte
Kenya
Somalië
Tanzanië
iran
Mosambiek
Madagaskar
In watter
land
woon jy?
16
WÊRELDKAART VASVRAE
BEGIN
Watter taal praat
hulle in China?
kahzakhstan
uzbekhistan
uzbekhistan
Midde-
Ooste
afrika
pakistan
united
arab
emirates
omar
yemen
Saoedi-Arabië
1 2 3 4
indië
Indiese
Oseaan
Antarktika
china
Oor watter oseaan
moet jy vaar om
by Suid-Amerika te
kom?
buthan
Noem een
Australiese dier.
mongolia
burma
bangladesh
Thailand
Rusland
Verre Ooste
Asië
Singapoer
Beijing
laos
vietnam
cambodia
malaysië
Indonesië
south
korea
north
korea
thaiwan
Australië
Oseanië
Oor watter oseaan
moet jy vaar om van
Suid-Afrika af by
Australië te kom?
japan
Phillipines
Watter taal praat
hulle in Australië?
Nieu-Seeland
Noordelike
Stille
Oseaan
papua new guinea
Suidelike
Stille
Oseaan
Watter land het die
grootste bevolking?
Waar sal jy die
Eiffel-toring kry?
Noem een van
Afrika se
Vyf Grotes.
Waar kom die
piramides voor?
Watter geldeenheid
gebruik die
Amerikaners?
Wat is Suid-Afrika
se nasionale voël?
Watter stad is die
hoofstad van die
VSA?
Noem die hoofstad
van Brasilië.
Noem die hoofstad
van Namibië.
Watter land het
die grootste
oppervlakte in die
wêreld?
15 14 13 12
Tokyo
5
6
7
8
9
10
11
127

Kwartaal 4 – Week 8
128
128
My brief aan die Minister van Basiese Onderwys
Ons skryf
Beplan jou brief. Skryf notas oor elkeen van hierdie onderwerpe.
Waar jy skoolgaan:
Kort beskrywing van jouself (byvoorbeeld ouderdom, geslag, taal):
Datum:
Wat spesiaal is omtrent jou skool:
Wat jy geleer het deur die Rainbow-werkboek te gebruik:
Jou toekomsplanne:

Die Minister van Basiese Onderwys
Privaatsak X895
Pretoria 0001
Geagte Minister Motshekga
Terugvoering oor die gebruik van die Rainbow-werkboekreeks
Die uwe
Vul adres hier in
129

Mev Angie Motshekga,
Minister van Basiese
Onderwys
Mnr Enver Surty,
Adjunkminister van Basiese
Onderwys
AFRIKAANS HOME LANGUAGE
GRADE 6 - TERMS 3&4
ISBN 978-1-4315-0115-1
THIS BOOK MAY
NOT BE SOLD.
Hierdie werkboeke is vir Suid-Afrika se kinders ontwikkel onder
leiding van die Minister van Basiese Onderwys, mev Angie
Motshekga, en die Adjunkminister van Basiese Onderwys, mnr Enver
Surty.
Die Reënboog-werkboeke maak deel uit van ‘n reeks intervensies
deur die Departement van Basiese Onderwys met die doel om die
prestasie van Suid-Afrikaanse leerders in die eerste ses grade te
verbeter. Hierdie projek is ‘n prioriteit van die Regering se
Plan-van-Aksie en moontlik gemaak deur die ruim befondsing van
die Nasionale Tesourie. Die Departement is hierdeur in staat gestel
om hierdie werkboeke gratis in al die amptelike tale te voorsien.
Ons hoop dat u as onderwyser hierdie werkboeke in u daaglikse
onderrig nuttig sal vind en ook te verseker dat u leerders die
kurrikulum sal dek.
Al die aktiwiteite in die werkboeke het ikone om aan te dui wat die
leerders moet doen.
Ons hoop van harte dat die leerders dit gaan geniet om deur die
boeke te werk terwyl hulle leer en groei en dat u as onderwyser
dit saam met hulle sal geniet.
Ons wens u en u leerders alle sukses in die gebruik van hierdie
werkboeke toe.
b
AFRIKAANS HUISTAAL - Graad 6 Boek 2
ISBN 978-1-4315-0115-1
Naam:
Klas:
Graad6
AFRIKAANS HUISTAAL
Kwartaal 3&4

Noord-Kaap
Kaapstad
Wes-Kaap
Suid-Afrika
Noordwes
Upington
Kimberley
Knysna
Published by the Department of Basic Education
222 Struben Street
Pretoria
South Africa
© Department of Basic Education
First published in 2011
Gauteng
Mmabatho
Bloemfontein
Oos London
Port Elizabeth
Oos-Kaap
Pretoria
Johannesburg
ISBN 978-1-4315-0115-1
Limpopo
Polokwane
Vrystaat
Mphumalanga
Mbombela
Durban
KwaZulu-Natal
The Department of Basic Education has made every effort to trace copyright holders but if any have been
opportunity.
This book may not be sold.
VERANTWOORDELIKHEDE VAN DIE JEUG VAN
Behandel elke
persoon met
gelykheid en
billikheid.
Moenie
diskrimineer nie.
Gelykheid
Gesin en familie
Eer en respekteer jou
ouers. Wees vriendelik
en lojaal teenoor
jou gesin
en familie.
Menswaardigheid
Respekteer
almal. Wees
vriendelik en gee
om vir ander.
Woon die
skool by, leer
en werk hard.
Gehoorsaam
die skool se
reëls.
Onderwys
Respekteer die
eiendom van ander.
Moenie eiendom
beskadig nie, en
moenie steel nie.
Alle lewe is
kosbaar.
Behandel alle
lewe met
respek.
Vryheid en sekuriteit Eiendom
Religie, oortuiging en
menings
Moenie ander mense
seermaak, boelie of
intimideer nie, en
moenie toelaat dat ander
dit doen nie. Besleg
geskille op `n vreedsame
manier.
Respekteer die
oortuigings en
menings van
ander.
Lewe
Werk
Help jou gesin
met werk in die
huis. Kinders mag
nie gedwing word
om buite die huis
te werk nie.
Veiligheid Burgerskap Vryheid van uitdrukking
Sorg vir die aarde. Moenie
water of elektrisiteit vermors
nie. Sorg vir diere en plante.
Hou jou huis en
gemeenskap
skoon en veilig.
Wees `n goeie,
getroue burger
van Suid-Afrika.
Gehoorsaam
die wette, en
maak seker dat
ander dit ook
doen.
Moenie leuens en haat
versprei nie.
Moenie ander beledig of
krenk nie.

Planet Mobile:
1. Cut out
the blue circle
and paste this
on to a paper
plate or a
stiff piece of
cardboard.
9
9
8
7
5
8
4
2. Cut out the planets. Attach a thin
piece of string to each and hang them
according to the correct number on the
blue circle.
2
1
6
3
7
10
3
2
6
1
10
4
3. Hang
your planet
mobile from
the roof.
5

Mars
Sun
Earth
Mercury
Pluto
Venus
Jupiter
Uranus
Saturn
Neptune

Step 1: Cut all around on the black line
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
Step 3: Fold on the dotted line
Step 5: Cut off on the yellow line
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
Step 4: staple your book in the middle
Step 2: Fold on the dotted line
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________

My
Telephone
and Address
Book
This book belongs to:
My
Telephone
and Address
Book
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
____________________________________________