DOU-Ensikliek-Ecclesia de Eucharistia.vp - Die Oratorium
DOU-Ensikliek-Ecclesia de Eucharistia.vp - Die Oratorium
DOU-Ensikliek-Ecclesia de Eucharistia.vp - Die Oratorium
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DIE ORATORIUM UITGEWERY<br />
KERK DOKUMENTE-REEKS<br />
ENSIKLIEK VAN POUS JOHANNES PAULUS II<br />
<strong>Ecclesia</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Eucharistia</strong><br />
OOR DIE VERHOUDING TUSSEN<br />
DIE EUCHARISTIE EN DIE KERK
ENSIKLIEK VAN POUS JOHANNES PAULUS II<br />
<strong>Ecclesia</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Eucharistia</strong><br />
OOR DIE VERHOUDING TUSSEN<br />
DIE EUCHARISTIE EN DIE KERK<br />
Aan die Biskoppe<br />
Priesters en Diakens<br />
Mans en Vroue in die Religieuse Staat<br />
En al die Christengelowiges
Eerste Afrikaanse Uitgawe November 2004<br />
© DIE ORATORIUM UITGEWERY<br />
‘n Af<strong>de</strong>ling van die Kongregasie van die <strong>Oratorium</strong> van St. Filip Neri<br />
‘n Geregistreer<strong>de</strong> Openbare Weldaads Organisasie, Reg no. 93/0000/036<br />
Posbus 407 / 6620 — Oudtshoorn<br />
Tel: (044) 272 4259<br />
Faks: (044) 272 6728<br />
E-pos: dieoratorium@mweb.co.za<br />
www.oratoriosanfilippo.org/oudtshoorn<br />
<strong>Die</strong> <strong>Oratorium</strong> Uitgewery Kerk Dokumente-reeks verwoord die geloof,<br />
leerstellings en die lewe van die Katolieke Kerk. Hierdie reeks bevat ‘n<br />
wye spektrum Kerklike dokumente soos uitgevaardig <strong>de</strong>ur die Heilige<br />
Stoel, die verskillen<strong>de</strong> Romeinse Kongregasies en plaaslike Biskoppe<br />
Konferensies.<br />
Ons publikasies bevat getroue Katolieke leerstelings; spreek<br />
lewenskwessies en -waarhe<strong>de</strong> aan wat op die daaglikse lewe van<br />
toepassing en van belang is. Deur ons publikasies streef ons voortdurend<br />
daarna om die volheid en rykdom van die Katolieke geloof uit te dra.<br />
Alle regte voorbehou. Geen ge<strong>de</strong>elte van hierdie boek mag son<strong>de</strong>r die<br />
skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of <strong>de</strong>ur<br />
enige elektroniese of meganiese mid<strong>de</strong>l weergegee word nie, hetsy <strong>de</strong>ur<br />
fotokopiëring, plaat– of bandopname, mikro- verfilming of enige an<strong>de</strong>r<br />
stelsel van inligtingsbewaring en –ontsluiting.<br />
Finansiering en verspreiding <strong>de</strong>ur DIE ORATORIUM UITGEWERY in<br />
samewerking met die AFRIKAANSE TAAL PASTORALE STREEK VAN DIE<br />
SUIDER-AFRIKAANSE KATOLIEKE BISKOPPE KONFERENSIE.<br />
Tipografie en setwerk <strong>de</strong>ur DIE ORATORIUM UITGEWERY.<br />
Gedruk en gebind <strong>de</strong>ur BOWLES DRUKKERS, OUDTSHOORN.<br />
ISBN 1-919962-12-3
INHOUD<br />
Inleiding 1<br />
Hoofstuk 1 9<br />
<strong>Die</strong> Geheimenis van die Geloof<br />
Hoofstuk 2 19<br />
<strong>Die</strong> Eucharistie bou die Kerk op<br />
Hoofstuk Drie 25<br />
<strong>Die</strong> Apostolisiteit van die Eucharistie en van die Kerk<br />
Hoofstuk Vier 32<br />
<strong>Die</strong> Eucharistie en Kerklike Eenheid<br />
Hoofstuk Vyf 43<br />
<strong>Die</strong> Waardigheid van die Eucharistie Viering<br />
Hoofstuk Ses 49<br />
In die Skool van Maria, die Vrou van die Eucharistie<br />
Slot 53
INLEIDING<br />
1<br />
1. <strong>Die</strong> Kerk leef van die Eucharistie. Hierdie waarheid druk nie alleen ‘n<br />
daaglikse geloofservaring uit nie, maar is ook ‘n beknopte samevatting van<br />
die kern van die geheimenis van die Kerk. Dit is met blydskap dat die Kerk<br />
op allerlei maniere die voortduren<strong>de</strong> verwerkliking van Jesus se belofte<br />
ervaar: ‘Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld.’<br />
(Matt. 28:20).<br />
Maar in die Eucharistie, <strong>de</strong>ur die veran<strong>de</strong>ring van die brood en van die<br />
wyn in die Liggaam en Bloed van die Here, geniet ons hierdie<br />
aanwesigheid van die Here met ‘n unieke intensiteit. Se<strong>de</strong>rt die Kerk, die<br />
Volk van die Nuwe Verbond, met Pinkster begin het met haar pelgrimsreis<br />
na die hemelse va<strong>de</strong>rland, het sy met vertroue haar hoop uit hierdie<br />
god<strong>de</strong>like Sakrament geput.<br />
<strong>Die</strong> Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie het tereg on<strong>de</strong>rrig dat die Eucharistiese<br />
offer ‘die oorsprong en die hoogtepunt van die hele Christelike lewe is’ 1 ‘Want<br />
in die Heilige Eucharistie lê al die geestelike besit van die Kerk vervat, naamlik<br />
Christus Self, ons Paaslam en die Lewen<strong>de</strong> Brood, wat <strong>de</strong>ur sy Vlees in die<br />
Heilige Gees die lewe van die opstanding en die lewewekken<strong>de</strong> lewe aan<br />
mense skenk.’ 2 Daarom kyk die Kerk voortdurend na die Here, wat in die<br />
Sakrament van die altaar aanwesig is; daarin ont<strong>de</strong>k die Kerk die<br />
volledige manifestasie van sy oneindige lief<strong>de</strong>.<br />
2. Ty<strong>de</strong>ns die groot Jubileum van die jaar 2000, was ek bevoorreg om die<br />
Eucharistie te kon vier in die Bovertrek in Jerusalem; daar waar, volgens<br />
oorlewering, Christus Self die eerste Eucharistie gevier het. Hierdie<br />
Bovertrek is die plek waar dié Heiligste Sakrament ingestel is. Daar het<br />
1 Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Dogmatiese Konstitusie oor die Kerk<br />
(Lumen Gentium), 11.<br />
2 Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Dekreet oor die amp en lewe van die<br />
priesters (Presbyterorum ordinis), 5.
2<br />
Christus die brood in sy han<strong>de</strong> geneem, dit gebreek en aan sy dissipels met<br />
dié woor<strong>de</strong> gegee: ‘Neem en eet almal hiervan: dit is my Ligaam, wat vir<br />
julle oorgelewer word’ (vgl. Matt. 26:26; Luk. 22:19; 1 Kor. 11:24).<br />
Daarna het Hy die kelk met die wyn in sy han<strong>de</strong> geneem en vir hulle gesê:<br />
‘Neem en drink almal hieruit: dit is die beker van die nuwe en ewige Verbond,<br />
my Bloed wat vir almal uitgegiet word tot die vergifnis van son<strong>de</strong>s’ (Mark.<br />
14:24; Luk. 22:20; 1 Kor. 11:25). Ek is die Here Jesus baie dankbaar dat<br />
ek juis op hierdie plek in gehoorsaamheid sy opdrag kon uitvoer: ‘Doen dit<br />
tot My gedagtenis’ (Luk. 22:19), dié woor<strong>de</strong> wat Hy tweeduisend jaar<br />
gele<strong>de</strong> uitgespreek het.<br />
Ons kan onsself die vraag afvra of die apostels wat aan die Laaste<br />
Avondmaal <strong>de</strong>elgeneem het die presiese betekenis van dié woor<strong>de</strong> wat<br />
Christus gespreek het ten volle begryp het. Miskien nie. <strong>Die</strong> ware<br />
betekenis van dié woor<strong>de</strong> sou eers dui<strong>de</strong>lik word na afloop van die<br />
Triduum Sacrum, dié drie gewy<strong>de</strong> dae van Christus se lyding, dood en<br />
opstanding. Hierdie dae omvat die Mysterium Paschale (die<br />
Paasgeheimenis) en ook die Mysterium Eucharisticum (die Eucharistiese<br />
Geheimenis).<br />
3. <strong>Die</strong> Kerk kom voort uit die Paasgeheimenis. Juis daarom is die<br />
Eucharistie by uitstek dié sakrament van die Paasgeheimenis en staan dit in<br />
die mid<strong>de</strong>lpunt van die Kerklike lewe. Dit sien ‘n mens reeds in die eerste<br />
beeld van die Kerk wat die Han<strong>de</strong>linge van die Apostels aan ons <strong>de</strong>urgee:<br />
‘En hulle het volhard in die leer van die apostels en in die gemeenskap en in die<br />
breking van die brood en in die gebe<strong>de</strong>’ (Hand. 2:42). Hierdie ‘breking van<br />
die brood’ verwys uiteraard na die Eucharistie. Tweeduisend jaar later is<br />
ons nog steeds besig om dié oorspronklike beeld van die Kerk ‘n<br />
werklikheid te maak. En terwyl ons dit in die Eucharistie viering doen, word<br />
ons geestelik teruggevoer na die Paasgeheimenis: na dié gebeure by die<br />
afskeidsmaal op die aand van Witte Don<strong>de</strong>rdag en alles wat daarna<br />
plaasgevind het. <strong>Die</strong> instelling van die Eucharistie loop op sakramentele<br />
wyse die gebeurtenisse vooruit wat met Jesus se doodsangs in Getsemane<br />
begin het. Opnuut sien ons Christus soos Hy die Bovertrek verlaat, waar<br />
hulle die Laaste Avondmaal gevier het, om met sy dissipels <strong>de</strong>ur die<br />
Kedronvallei te loop na die Olyfberg toe. In dié tuin van Getsemane aan<br />
die voet van die Olyfberg staan daar vandag nog enkele oeroue<br />
olyfbome. Miskien was hulle selfs getuie van die gebeure wat daardie<br />
aand in die skadu van hul takke afgespeel het, toe Christus in doodsangs<br />
gebid en sy sweet bloeddruppels geword het (vgl. Luk. 22:44). Sy Bloed
3<br />
wat Hy maar kort tevore in die Sakrament van die Eucharistie as<br />
verlossingsdrank aan die Kerk nagelaat het, word vanaf hierdie oomblik<br />
af uitgestort. Binnekort sou hierdie vergieting van sy Bloed tot voltooiing<br />
kom op Golgota om so ‘n werktuig van ons Verlossing te word: ‘Maar<br />
Christus, wat opgetree het as Hoëpriester van die toekomstige welda<strong>de</strong>, het<br />
<strong>de</strong>ur die groter en volmaakter tabernakel wat nie met han<strong>de</strong> gemaak is nie, dit<br />
wil sê, wat nie aan hierdie skepping behoort nie, ook nie met die bloed van<br />
bokke en kalwers nie, maar met sy eie bloed, een maal ingegaan in die<br />
heiligdom en ‘n ewige verlossing teweeggebring.’ (Hebr. 9:11-12).<br />
4. <strong>Die</strong> uur van ons verlossing. Ofskoon diep beangs, vlug Jesus nie weg van<br />
sy ‘uur’ af nie: ‘Nou is Ek diep ontsteld. En wat moet Ek sê? Moet Ek sê:<br />
Va<strong>de</strong>r, red My uit hierdie uur? Maar juis hiervoor het Ek gekom, vir hierdie<br />
uur.’ (Joh. 12:27, NV). Jesus wil sy dissipels by Hom hê, maar tog moes Hy<br />
eensaamheid en verlatenheid ervaar ‘So was julle dan nie in staat om een<br />
uur saam met My te waak nie? Waak en bid, dat julle nie in versoeking kom<br />
nie. <strong>Die</strong> gees is wel gewillig, maar die vlees is swak.’ (Matt. 26:40-41).<br />
Alleen Johannes sou aan die voet van die kruis oorbly, aan die sy van<br />
Maria en die an<strong>de</strong>r vroom vroue. <strong>Die</strong> doodstryd in Getsemane was die<br />
inleiding tot die doodstryd aan die kruis op Goeie Vrydag. <strong>Die</strong> Heilige Uur,<br />
die uur van die verlossing van die wêreld. Elke keer wanneer die<br />
Eucharistie gevier word by die graf van Jesus in Jerusalem keer ‘n mens<br />
byna tasbaar terug na sy ‘uur’, die uur van sy Kruis en Verheerliking. Elke<br />
priester wat die Heilige Mis vier, word saam met die Christelike gemeente<br />
wat daaraan <strong>de</strong>elneem, in die gees terugelei na daardie plek en daardie<br />
uur.<br />
‘Hy is gekruisig, gestorwe en begrawe, en het neergedaal na die do<strong>de</strong>ryk en<br />
die <strong>de</strong>r<strong>de</strong> dag weer opgestaan uit die dood.’ Dié woor<strong>de</strong> van die<br />
geloofsbely<strong>de</strong>nis weerklink die woor<strong>de</strong> van kontemplasie en verkondiging:<br />
‘Dit is die kruishout waaraan die Heiland van die wêreld gehang het, laat ons<br />
aanbid’ (Ecce lignum crucis, in quo salus mundi perpendit. Venite adoremus).<br />
Hierdie is die uitnodiging wat die Kerk in die middaguur van Goeie<br />
Vrydag aan alle mense rig. Hierdie beeld word opgeneem in die Kerk se<br />
gesang ty<strong>de</strong>ns die Paastyd: ‘<strong>Die</strong> Here het uit die graf opgestaan, om ons<br />
ontwil het Hy aan die kruis gehang, halleluja’. (Surrexit Dominus <strong>de</strong> sepulcro<br />
qui pro nobis perpendit in ligno. Alleluia).<br />
5. ‘Mysterium fi<strong>de</strong>i’ – <strong>Die</strong> Geheimenis van die Geloof!’ Wanneer die<br />
priester hierdie woor<strong>de</strong> uitspreek of sing antwoord alle aanwesiges:
4<br />
‘Christus het gesterwe, Christus is verrese, Christus sal weer kom.’ Met hierdie<br />
of soortgelyke woor<strong>de</strong> openbaar die Kerk, terwyl sy vooruit wys na<br />
Christus, ook haar eie geheimenis: <strong>Ecclesia</strong> <strong>de</strong> <strong>Eucharistia</strong> (die Kerk van die<br />
Eucharistie). Voordat die Kerk <strong>de</strong>ur die gawe van die Heilige Gees die<br />
wêreld in kon gaan, was die beslissen<strong>de</strong> oomblik in die formasie van die<br />
Kerk die instelling van die Eucharistie in die Bovertrek. <strong>Die</strong> fondament en<br />
bron van die Kerk is die Paastriduum, maar die gebeure van hierdie drie<br />
hoogheilige dae is saamgevat, vooruitgebeeld en gekonsentreerd in die<br />
geskenk van die Eucharistie. In hierdie geskenk vertrou Christus aan sy Kerk<br />
dié groot realiteit toe: dat die Kerk vir altyd die Paasgeheimenis in elke<br />
tyd ‘n werklikheid sal maak. Met hierdie gawe veroorsaak Chrstus ‘n<br />
misterieuse ‘gelyktydigheid’ tussen die Triduum en die loop van die eeue.<br />
<strong>Die</strong> gedagte hieraan roep in ons gevoelens op van groot verbystering en<br />
dankbaarheid. In die gebeurtenis van Pase en in die Eucharistie wat die<br />
Paasgebeure <strong>de</strong>ur die eeue teenwoordig maak, is daar ‘n enorme groot<br />
‘vermoë’ wat die hele geskie<strong>de</strong>nis omvat as die ontvanger van die gena<strong>de</strong><br />
van die verlossing. Elke keer as die Kerk bymekaarkom om die Eucharistie<br />
te vier moet ons vervul wees met die verbysteren<strong>de</strong> wete van dit wat ons<br />
gaan doen. In die beson<strong>de</strong>r moet die bedienaar van die Eucharistie<br />
hiermee vervul wees. Want dit is die bedienaar, wat <strong>de</strong>ur die gesag wat<br />
aan hom gegee is in die Sakrament van Priesterwyding, die konsekrasie<br />
voltrek. Dit is hy wat sê, met die mag wat tot hom kom van Christus in die<br />
Bovertrek: ‘Dit is my Liggaam wat vir julle oorgelewer sal word...dit is die<br />
beker van my Bloed wat vir julle uitgestort sal word...’ <strong>Die</strong> priester sê hierdie<br />
woor<strong>de</strong>, of liewer, hy stel sy stem tot beskikking van Hom wat hierdie<br />
woor<strong>de</strong> in die Bovertrek gespreek het en dit so bedoel het dat sy woor<strong>de</strong> in<br />
elke generasie herhaal sal word <strong>de</strong>ur almal wat in die Kerk <strong>de</strong>ur hul<br />
wyding <strong>de</strong>el het aan sy priesterskap.<br />
6. Met dié skrywe wil ek probeer om hierdie Eucharistiese ‘verwon<strong>de</strong>ring’<br />
opnuut aan te wakker. Hierdie ensikliek sluit aan by my Apostoliese Brief<br />
vir die Jubeljaar, Novo Millennio inuente en sy Mariale bekroning, Rosarium<br />
Virginis Mariae. Ons kontemplasie van Christus se gelaat, ‘n kontemplasie<br />
wat ons saam met Maria doen, maak <strong>de</strong>el uit van die ‘program’ wat ek aan<br />
die Kerk voorlê by die aanbreek van hierdie <strong>de</strong>r<strong>de</strong> millennium. Hiermee<br />
nooi ek die Kerk uit om met geesdrif uit te vaar op die see van die<br />
geskie<strong>de</strong>nis vir die nuwe evangelisasie van die mensdom. Ons<br />
kontemplasie van Christus behels die volgen<strong>de</strong>: dat ons in staat sal wees<br />
om Hom te herken in al die tallose vorme van sy aanwesigheid on<strong>de</strong>r ons -<br />
veral in die lewen<strong>de</strong> Sakrament van sy Liggaam en Bloed. <strong>Die</strong> Kerk leef
5<br />
van Christus in die Eucharistie; <strong>de</strong>ur Hom word die Kerk gevoed en <strong>de</strong>ur Hom<br />
word sy verlig. <strong>Die</strong> Eucharistie is die geheimenis van die geloof en<br />
tegelykertyd ‘die geheimenis van die lig’. 3 Elke keer wanneer die Kerk die<br />
Eucharistie vier, kan die gelowiges in ‘n sekere sin die ervaring van die<br />
twee dissipels op pad na Emmaüs opnuut beleef: ‘Toe is hulle oë geopen en<br />
hulle het Hom herken...’ (Luk. 24:31).<br />
7. Vanaf die oomblik dat ek my diens begin het as Opvolger van Petrus,<br />
het ek Witte Don<strong>de</strong>rdag, die dag van die Eucharistie en die dag van die<br />
priesterskap, altyd daarvoor bestem om ‘n brief te stuur na alle priesters<br />
van die wêreld. Hierdie jaar, die vyf-en-twintigste van my pontifikaat, wil<br />
ek die hele Kerk nog veel meer betrek by die kontemplasie van die<br />
Eucharistie. Dit is ook vir my ‘n manier om die Heer te dank vir die gawes<br />
van die Eucharistie en die priesterskap: ‘Gawe en Geheimenis’. 4 Deur<br />
hierdie vyf-en-twintigste jaar van die pontifikaat aan die Heilige<br />
Rosekrans te wy wil ek ons kontemplasie van Christus in die skool van Maria<br />
aanmoedig. Daarom kan ek hierdie Witte Don<strong>de</strong>rdag nie laat verbygaan<br />
son<strong>de</strong>r om stil te staan by die ‘Eucharistiese gelaat’ van Christus nie.<br />
Hiermee wil ek die sentrale betekenis van die Eucharistie in die lewe van<br />
die Kerk on<strong>de</strong>rstreep. <strong>Die</strong> Kerk leef werklik van die Eucharistie. Hierdie is<br />
die ‘Lewen<strong>de</strong> Brood’ waarmee die Kerk gevoed word. Hoe sou ek nie die<br />
behoefte kon voel om almal aan te moedig om opnuut hierdie ervaring te<br />
beleef nie?<br />
8. Wanneer ek aan die Eucharistie dink en na my lewe as priester en as<br />
biskop en opvolger van Petrus kyk, dink ek onmid<strong>de</strong>lik aan die baie tye en<br />
plekke waar ek die Eucharistie kon vier. Ek herinner my aan die<br />
parogiekerk van Niegowiæ waar ek my eerste pastorale aanstelling<br />
gehad het, die kollegiale kerk van Sint Floriaan in Krakau, die Wawel<br />
Katedraal, die Sint Petrus Basiliek en die vele basilieke en kerke van Rome<br />
en in die hele wêreld. Ek kon die Heilige Mis vier in kapelle langs<br />
bergpaadjies, aan die oewers van mere, aan seekuste; ek het dit gevier op<br />
3 vgl. Pous Johannes Paulus II se Apostoliese Brief, Rosarium Virginis<br />
Mariae (16 Oktober 2002) 21.<br />
4 Dit is die titel wat ek gegee het aan ‘n outobiografiese getuienis by<br />
geleentheid van die vyftigjarige her<strong>de</strong>nking van my priesterskap.
6<br />
altare wat in stadions opgerig was, op stadspleine. Al hierdie verskillen<strong>de</strong><br />
plekke waar ek die Eucharistie gevier het, het my diep on<strong>de</strong>r die indruk<br />
gebring van die universele, selfs kosmiese karakter, daarvan. Selfs<br />
wanneer die Eucharistie op die ne<strong>de</strong>rige altaar van ‘n beskeie plattelandse<br />
kerkie gevier word, vind dit eintlik op die een of an<strong>de</strong>r manier plaas op die<br />
altaar van die wêreld. <strong>Die</strong> Eucharistie verbind hemel en aar<strong>de</strong> met<br />
mekaar. <strong>Die</strong> Eucharistie omvat en vervul die hele skepping. <strong>Die</strong> Seun van<br />
God het mens geword om <strong>de</strong>ur sy lewe, lyding, dood en opstanding (die<br />
hoogste aksie van lof wat daar nog ooit op aar<strong>de</strong> teenoor die Skepper<br />
bewys is) die hele skepping weer met die Skepper te versoen. En so gee<br />
Christus, die ewige Hoëpriester, wat met sy kruisbloed die ewige heiligdom<br />
betree, dié hele verloste skepping terug aan die Skepper. Dit doen Hy<br />
<strong>de</strong>ur die priesterlike amp in die Kerk, ter ere van die Allerheiligste<br />
Drie-eenheid. Dit is waarlik die Mysterium fi<strong>de</strong>i (die Geheimenis van die<br />
Geloof) wat in die Eucharistie volbring word: die wêreld wat voortgekom<br />
het uit die han<strong>de</strong> van God, die Skepper, keer na God terug – maar nou is<br />
dié wêreld, danksy Christus, ‘n verloste wêreld.<br />
9. <strong>Die</strong> Eucharistie is Christus se verlossen<strong>de</strong> aanwesigheid in die<br />
gemeenskap van die gelowiges. <strong>Die</strong> Eucharistie is die geestelike voedsel<br />
van die gemeenskap van die gelowiges en die waar<strong>de</strong>volste besitting van<br />
die Kerk om haar op haar pelgrimstog <strong>de</strong>ur die geskie<strong>de</strong>nis by te staan.<br />
Hierdie groot waarheid verklaar die sorgsame aandag wat die Kerk nog<br />
altyd gehad het vir die Eucharistiese Geheimenis: hierdie aandag en<br />
besorgdheid vind ‘n mens uitgedruk in die werk van die Kerk Konsilies en<br />
die Pouse. Hoe kan ons dan an<strong>de</strong>rs as om bewon<strong>de</strong>ring te hê vir al dié<br />
leerstellige uiteensettinge van die <strong>de</strong>krete oor die Allerheiligste Eucharistie<br />
wat <strong>de</strong>ur die Konsilie van Trente uitgevaardig is? Met die verloop van die<br />
eeue was hierdie <strong>de</strong>krete ‘n konkrete verwysingspunt vir die teologie en<br />
kategese van die Kerk. Hierdie <strong>de</strong>krete het daartoe bygedra dat die volk<br />
van God voortdurend in hul lief<strong>de</strong> en geloof in die Heilige Eucharstie<br />
gegroei het en daar<strong>de</strong>ur vernuwe is. Na<strong>de</strong>r aan ons eie tyd is daar veral<br />
drie pouslike ensiklieke wat genoem moet word: die <strong>Ensikliek</strong> Mirae<br />
Caritatis (28 Mei 1902) 5 van pous Leo XIII, die <strong>Ensikliek</strong> Mediator Dei (20<br />
5 Leonis XIII Acta, XXII (1903), 115-136.
7<br />
November 1947) 6 van Pius XII, en die <strong>Ensikliek</strong> Mysterium fi<strong>de</strong>i (3<br />
September 1965) 7 van pous Paulus VI.<br />
<strong>Die</strong> Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie het nou wel geen spesifieke dokument oor<br />
die Eucharistiese Geheimenis uitgevaardig nie, maar in die dokumente van<br />
dié konsilie word die verskillen<strong>de</strong> aspekte van dié groot Geheimenis wel<br />
belig. Dit is veral in die Dogmatiese Konstitusie oor die Kerk (Lumen<br />
gentium) en in die Konstitusie oor die Heilige Liturgie (Sacrosanctum<br />
Concilium) dat die Eucharistiese Geheimenis aan die bod kom.<br />
Self het ek in die eerste jare van my apostoliese diens op die Stoel van<br />
Petrus die Apostoliese Brief Dominicae Cenae (24 Februarie 1980) 8<br />
geskryf waarin ek enkele aspekte van die Eucharistiese Geheimenis<br />
uiteengesit het en die belang daarvan in die lewens van die bedienaars<br />
van dié Eucharistie on<strong>de</strong>rstreep het. Vandag neem ek die draad van<br />
daardie betoog weer op met selfs nog groter emosie en dankbaarheid in<br />
my hart. Graag wil ek die woor<strong>de</strong> van die Psalmskrywer laat weerklink:<br />
‘Hoe sal ek die Here kan vergoed vir al die gunste wat Hy my bewys het? <strong>Die</strong><br />
verlossingskelk van ‘n dankoffer sal ek lig en die Naam van die Here aanroep.’<br />
(Ps. 116:12-13).<br />
10. <strong>Die</strong> leergesag (magisterium) van die Kerk se toewyding tot die<br />
verkondiging van die Eucharistiese Geheimenis kan gemeet word aan die<br />
innerlike groei van die Christelike gemeenskap. <strong>Die</strong> liturgiese hervormings<br />
van die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie het ongetwyfeld tot ‘n hoë mate<br />
bygedra dat gelowiges vandag meer bewustelik, aktiewer en<br />
vrugbaar<strong>de</strong>r <strong>de</strong>elneem aan die Heilige Offer van die Altaar. Op baie<br />
plekke is die aanbidding van dié Heilige Sakrament ook ‘n belangrike<br />
daaglikse praktyk en word dit so ‘n onuitputlike bron van heiligheid vir talle<br />
mense. <strong>Die</strong> vroom <strong>de</strong>elname van die gelowiges aan die Eucharistiese<br />
Prossessie op die Fees van Corpus Christi is ‘n gena<strong>de</strong> van die Here wat<br />
elke jaar opnuut vreug<strong>de</strong> bring aan diegene wat daaraan <strong>de</strong>elneem. ‘n<br />
6 AAS 39 (1947).<br />
7 AAS 57 (1965).<br />
8 AAS 72 (1980).
8<br />
Mens sou nog talle an<strong>de</strong>r positiewe tekens van geloof in en lief<strong>de</strong> vir die<br />
Eucharistie kon opnoem.<br />
Ongelukkig lê daar naas al die ligtekens ook ‘n skaduwee. Op sommige<br />
plekke word die praktyk van Eucharistiese Aanbidding geheel en al<br />
verwaarloos. In verskillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>le van die Kerk het daar ook misbruike<br />
ontstaan, wat mense se geson<strong>de</strong> geloof en kennis met betrekking tot die<br />
Katolieke leerstellinge oor hierdie Won<strong>de</strong>rbaarlike Sakrament verwar het.<br />
By tye kom ‘n mens ‘n uiters gestroopte en afgewater<strong>de</strong> begrip ten opsigte<br />
van die Eucharistiese Geheimenis teë. Beroof van sy ware offer-betekenis<br />
word die Eucharistie in sulke gevalle gewoonweg as ‘n broe<strong>de</strong>rlike<br />
maaltyd gevier. Ver<strong>de</strong>r word die noodsaaklikheid van die priesteramp,<br />
wat gegrond is in die Apostoliese Opvolging, verduister en die<br />
sakramentele aard van die Eucharistie vermin<strong>de</strong>r tot ‘n blote vorm van<br />
verkondiging. Dit het al hier en daar gelei tot ekumeniese inisiatiewe wat,<br />
alhoewel e<strong>de</strong>l in hul motiewe, toegee aan Eucharistiese praktyke wat<br />
teenstrydig is met die dissipline waarmee die Kerk haar geloof uitdruk.<br />
Hoe kan ons dan an<strong>de</strong>rs as om ons diepe droefheid oor dit alles uit te druk?<br />
<strong>Die</strong> Eucharistie is die grootste geskenk waaroor die Kerk beskik: Ons kan<br />
nie toelaat dat enige dubbelsinnigheid en ‘n verskraling van die ware<br />
betekenis daarvan ons gebruik van dié groot gawe aantas nie. Dit is my<br />
hoopvolle vertroue dat dié <strong>Ensikliek</strong> op effektiewe wyse daartoe sal bydra<br />
dat onaanvaarbare doktrines en praktyke verdryf sal word sodat die<br />
Eucharistie voort sal gaan om die hele glans van dié Geheimenis uit te<br />
straal.
HOOFSTUK EEN<br />
9<br />
DIE GEHEIMENIS VAN DIE GELOOF<br />
11. ‘...dat die Here Jesus in die nag waarin Hy verraai is, brood geneem het’ (1<br />
Kor. 11:23) en so die Eucharistiese Offer van sy Liggaam en sy Bloed<br />
ingestel het. <strong>Die</strong> woor<strong>de</strong> van die heilige Apostel Paulus voer ons terug na<br />
die dramatiese omstandighe<strong>de</strong> waarin die Eucharistie ontstaan het. <strong>Die</strong><br />
Eucharistie is onuitwisbaar gemerk <strong>de</strong>ur die gebeurtenis van die lyding en<br />
dood van die Here. <strong>Die</strong> Eucharistie is nie net ‘n in-herinnering-roep van dié<br />
gebeure nie maar die sakramentele verteenwoordiging van dié gebeure.<br />
<strong>Die</strong> Eucharistie is die Kruis-offer wat <strong>de</strong>ur die eeue voortduur. 9 Hierdie<br />
waarheid word goed uitgedruk <strong>de</strong>ur die woor<strong>de</strong> waarmee die gemeente<br />
in die Latynse rite die verkondiging van die priester: ‘<strong>Die</strong> Geheimenis van<br />
die geloof’ beantwoord: ‘Here, ons verkondig u dood!’<br />
<strong>Die</strong> Kerk het nie maar net die Eucharistie van Christus, haar Here, ontvang<br />
as een gawe te mid<strong>de</strong> van baie an<strong>de</strong>r gawes nie, maar as dié gawe by<br />
uitstek. <strong>Die</strong> Eucharistie is die gawe van Christus Homself, van sy persoon in<br />
sy heilige mensheid, as ook die gawe van sy verlossingswerk. Hierdie<br />
gawe van die Eucharistie is nie tot die verle<strong>de</strong> beperk nie, omdat: ‘...alles<br />
wat Christus is en alles wat Hy vir ons mense gedoen en gely het, <strong>de</strong>el<br />
uitmaak van die god<strong>de</strong>like ewigheid en dus alle tyd omsluit’. 10<br />
Wanneer die Kerk die Heilige Eucharistie vier, die gedagtenis van die<br />
dood en die opstanding van haar Here, word hierdie sentrale geheimenis<br />
van ons verlossing werklik teenwoordig en ‘word die werk van ons<br />
9 vgl. Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Konstitusie oor die Heilige Liturgie<br />
(Sacrosanctum concilium) 47: Salvator noster ...Sacrificium<br />
Eucharisticum Corporis et Sanguinis sui instituit, quo Sacrificium Crucis<br />
saecula, donec veniret, perpetuaret.<br />
10 Kategismus van die Katolieke Kerk, 1085.
10<br />
verlossing voltrek’. 11 Hierdie offer is so beslissend vir die verlossing van die<br />
mensegeslag, dat Jesus eers na sy Va<strong>de</strong>r toe teruggekeer het nadat Hy ons<br />
hierdie mid<strong>de</strong>l nagelaat het om aan <strong>de</strong>el te neem, asof ons werklik daarby<br />
aanwesig was. Elke gelowige kan dus hieraan <strong>de</strong>elneem en onuitputlik van<br />
dié vrugte hiervan verkry. Hierdie is die geloof waaruit geslagte Christene<br />
in die loop van die eeue van geleef het. <strong>Die</strong> Leergesag (magisterium) van<br />
die Kerk het hierdie self<strong>de</strong> geloof onophou<strong>de</strong>lik bevestig – altyd in groot<br />
dankbaarheid vir hierdie onskatbare geskenk. 12 Ek sou my nog eenmaal<br />
aan hierdie waarheid wil herinner en my met u, my gelief<strong>de</strong> broers en<br />
susters, wil verenig in aanbidding voor hierdie geheimenis: ‘n groot<br />
geheimenis, die geheimenis van God se gena<strong>de</strong>. Wat meer kon Jesus nog<br />
vir ons doen? Waaragtig, in die Eucharistie toon Hy ons ‘n lief<strong>de</strong> wat ‘tot die<br />
uiterste toe’ (Joh. 13:1) gaan, ‘n lief<strong>de</strong> wat nie gemeet kan word nie.<br />
12. Hierdie aspek van die universele lief<strong>de</strong> van die Eucharistiese Offer is<br />
gebaseer op die eie woor<strong>de</strong> van ons Verlosser. Toe Hy die Eucharistie<br />
ingestel het, het Hy nie slegs gesê: ‘Dit is my liggaam’, en ‘dit is my bloed’ nie,<br />
maar Hy het daarby gevoeg: ‘Wat vir julle oorgelewer word’ en ‘Wat vir<br />
julle uitgestort word’ (Luk. 22:19-20). Jesus sê dus nie sommer gewoonweg<br />
dat dit wat Hy hulle gee sy liggaam en bloed is nie, Hy beklemtoon dié feit<br />
dat Hy sy liggaam en bloed as offeran<strong>de</strong> vir hulle redding (en dus die<br />
verlossing van alle mense) bring. ‘<strong>Die</strong> Heilige Mis is dus tegelyk en<br />
onskeidbaar die gedagtenis van die offer, waarin die Kruisoffer verewig word,<br />
en van die heilige maaltyd wat bestaan in ons gemeenskap met die liggaam en<br />
bloed van die Here’. 13<br />
<strong>Die</strong> Kerk leef onophou<strong>de</strong>lik van dié Offer van die Verlossing. <strong>Die</strong> Kerk<br />
na<strong>de</strong>r hierdie offer nie alleen <strong>de</strong>ur geloofsvervul<strong>de</strong> herinnering nie, maar<br />
ook <strong>de</strong>ur ‘n werklike kontak, aangesien hierdie offer telkens opnuut<br />
teenwoordig gemaak word en so op sakramentele wyse voortduur in elke<br />
11 Lumen gentium 3.<br />
12 vgl. Paulus VI, Credo van die Volk van God (30 Junie 1968), in: AAS<br />
60; Johannes PaulusII, Apostoliese Brief Domenicae Cenae (24<br />
Februarie 1980) in: AAS 72.<br />
13 Kategismus van die Katolieke Kerk, 1382.
11<br />
gemeente wat dit <strong>de</strong>ur die han<strong>de</strong> van ‘n gewy<strong>de</strong> priester opdra. Op<br />
hierdie manier gee die Eucharistie aan die mense van vandag daardie<br />
versoening met God wat Christus vir eens en altyd bewerkstellig het. ‘<strong>Die</strong><br />
offer van Christus en die offer van die Eucharistie is een enkele offer’. 14<br />
Sint Johannes Chrysostomus verwoord dit goed: ‘Ons offer altyd dieself<strong>de</strong><br />
Lam, nie een vandag en ‘n an<strong>de</strong>r môre nie. Daarom is daar altyd slegs één<br />
offer… Ook vandag offer ons dié slagoffer wat eens geoffer is en wat nooit op<br />
sal raak nie.’ 15<br />
<strong>Die</strong> Heilige Mis maak die offer van die Kruis teenwoordig: niks word<br />
daaraan bygevoeg en niks word daar<strong>de</strong>ur vermenigvuldig nie. 16 Wat<br />
herhaal word is die viering ter gedagtenis, waar dié her<strong>de</strong>nkingverteenwoordiging<br />
(memorialis <strong>de</strong>monstratio), 17 Christus se een, <strong>de</strong>finitiewe<br />
verlossen<strong>de</strong> offer, steeds aan ons teenwoordig maak. <strong>Die</strong> offernatuur van<br />
die Eucharistiese Geheimenis kan nooit apart en onafhanklik van die Kruis<br />
of slegs as indirek verwysend na Golgota, begryp word nie.<br />
13. Deur hierdie innige verhouding met die offer van Golgota is die<br />
Eucharistie ‘n offer in die volle betekenis van die woord en nie slegs in ‘n<br />
algemene sin daarvan nie, asof Christus Homself aan die gelowiges maar<br />
net aanbied as hul geestelike voedsel. Christus se gawe van sy lief<strong>de</strong> en<br />
van sy gehoorsaamheid tot die uiterste toe in die oorgawe van sy lewe (vgl.<br />
Joh. 10:17-18) is in die eerste plek ‘n geskenk aan sy Va<strong>de</strong>r. Natuurlik is<br />
dit ‘n gawe ter wille van ons, ja, van die hele mensdom (vgl. Matt. 26:28;<br />
Mark. 14:24; Luk. 22:20; Joh. 10:15), maar tog is dit eerstens en veral ‘n<br />
geskenk aan die Va<strong>de</strong>r. ‘<strong>Die</strong> Va<strong>de</strong>r het hierdie totale selfgawe van sy Seun<br />
14 Kategismus van die Katolieke Kerk, 1367.<br />
15 St. Johannes Chrysostomus, In Epistolam ad Hebraeos homilae, 17,3:<br />
PG 63, 131.<br />
16 ‘Want die offergawe is één en dieself<strong>de</strong>; die slagoffer wat Homself<br />
<strong>de</strong>styds aan die kruis opgeoffer het, offer Homself nou <strong>de</strong>ur die<br />
diens van die priester: dit is alleenlik die manier van offer wat<br />
verskillend is’: Konsilie van Trente, Sess XXII, Doctrina <strong>de</strong> Ss. Missae<br />
sacrificio, cap. 2, in DH 1743.<br />
17 vgl. Pius XII, <strong>Ensikliek</strong> Mediator Dei (20 November 1947), in AAS 39.
12<br />
wat ‘... Homself verne<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ur gehoorsaam te word tot die dood toe, ja, die<br />
dood van die kruis.’ (Fil. 2:8), aanvaar en aan sy Seun dié gawe geskenk wat<br />
eie aan die Va<strong>de</strong>r is: die nuwe en onsterflike lewe in die opstanding.’ 18<br />
Christus het sy offer aan die Kerk geskenk en daar<strong>de</strong>ur maak Christus die<br />
geestelike offer van die Kerk sy eie. <strong>Die</strong> Kerk word geroep om haarself te<br />
offer – die Kerk se offer word verenig met Christus se offer en so maak die<br />
Kerk se offer <strong>de</strong>el uit van Christus se offer. Hierdie is die leerstelling van<br />
die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie betreffen<strong>de</strong> alle gelowiges: ‘Deur <strong>de</strong>el te<br />
neem aan die Eucharistiese offer, wat die oorsprong en hoogtepunt van die<br />
hele Christelike lewe is, dra die gelowiges die god<strong>de</strong>like Offerlam en hulself<br />
met Hom op aan God.’ 19<br />
14. <strong>Die</strong> Pase van Christus omvat met sy lyding en dood ook sy opstanding.<br />
Daaraan herinner die akklamasie van die gemeente ná die konsekrasie<br />
ons: ‘Christus het gesterwe, Christus is verrese, Christus sal weer kom.’ <strong>Die</strong><br />
Eucharistiese offer maak nie alleen die geheimenis van die lyding en dood<br />
van die Verlosser teenwoordig nie, maar die geheimenis van die<br />
opstanding (verrysenis) wat sy offer bekroon. Dit is juis as die Lewen<strong>de</strong> en<br />
Verrese Christus dat Hy Homself in die Eucharistie tot die ‘brood van die<br />
lewe’ (Joh. 6:35, 48), tot die ‘lewen<strong>de</strong> brood’ (Joh. 6:51) kan maak.<br />
Sint Ambrosius het sy volwasse dopelinge dit ingeprent dat die Eucharistie<br />
die Opstanding-gebeurtenis op hul eie lewens toepas: ‘Vandag is Christus<br />
joune, en elke dag staan Hy vir jou op uit die dood’. 20 St. Cyril van<br />
Alexandrië maak dit ook dui<strong>de</strong>lik dat ons <strong>de</strong>elname aan dié Heilige<br />
Geheimenis: ‘...’n egte bely<strong>de</strong>nis en ‘n egte gedagtenis is, dat die Here gesterf<br />
het en vir ons verlossing teruggekeer het tot die lewe.’ 21<br />
18 Johannes Paulus II, <strong>Ensikliek</strong> Re<strong>de</strong>mptor hominis (4 Maart 1979),<br />
20.<br />
19 Lumen gentium, 11.<br />
20 St. Ambrosius, De Sacramentis, V, 4, 26 in: CSEL 73, 70.<br />
21 St. Cyril van Alexandrië, In Ioannis Evangelium, XII, 20, in PG 74,<br />
726.
13<br />
15. Hierdie opnuut sakramentele teenwoordigmaking van die offer van<br />
Christus in die Heilige Mis, wat bekroon word met sy Opstanding, behels ‘n<br />
beson<strong>de</strong>re aanwesigheid van Christus wat, in die woor<strong>de</strong> van Paulus VI –<br />
‘werklik’ genoem word, nie om an<strong>de</strong>r tipes van aanwesig wees uit te sluit<br />
nie, maar omdat dit ‘aanwesig’ in die volste betekenis van die woord is.<br />
Hier het ons te make met ‘n substansiële aanwesigheid waarby Christus, die<br />
Godmens geheel en al en volledig aanwesig is. 22 Hiermee word die altyd<br />
geldige leerstelling van die Konsilie van Trente weereens beklemtoon:<br />
‘Deur die konsekrasie van die brood en die wyn vind ‘n veran<strong>de</strong>ring plaas van<br />
die hele substansie van die brood in die substansie van die Liggaam van onse<br />
Here, en van die hele substansie van die wyn in sy Bloed. Hierdie veran<strong>de</strong>ring<br />
word op heel gepaste wyse <strong>de</strong>ur die Katolieke Kerk transsubstansiasie<br />
genoem.’ 23 <strong>Die</strong> Eucharistie is werklik ‘n mysterium fi<strong>de</strong>i, ‘n geheimenis wat<br />
ons begrip te bowe gaan – die Eucharistie kan net <strong>de</strong>ur geloof begryp<br />
word. Hierdie geloofsbegrip wat benodig word vir die Eucharistie vind ‘n<br />
mens telkens terug in die kategese van die Kerkva<strong>de</strong>rs oor hierdie<br />
Sakrament. St. Cyril van Jerusalem spoor ons as volg aan: ‘Sien nie in die<br />
brood en die wyn bloot gewone natuurlike elemente, aangesien die Here<br />
uitdruklik sê dat dit sy Liggaam en Bloed is: jou geloof moet jou hiervan<br />
verseker ook al sugereer jou sintuie iets an<strong>de</strong>rs.’ 24<br />
Adoro te <strong>de</strong>vote latens Deitas (ek aanbid U met oorgawe, Godheid), sing ons<br />
saam met St. Thomas van Aquino (die Engelagtige Kerkleraar). Vóór<br />
hierdie geheimenis van die lief<strong>de</strong> aanvaar die menslike verstand volledig<br />
sy beperkinge. ‘n Mens begryp hoe hierdie waarheid <strong>de</strong>ur die eeue die<br />
teologie geprikkel het om daarna te strewe om ‘n steeds dieper begrip<br />
hiervan te probeer kry. Al hierdie pogings van teoloë is prysenswaardig in<br />
soverre hulle probeer het om die mens se vermoë van kritiese <strong>de</strong>nke te<br />
verbind met die ‘geloofslewe’ van die Kerk. Hierdie uitreiking van die mens<br />
om ‘n god<strong>de</strong>like Geheimenis in menslike taal te verdui<strong>de</strong>lik word<br />
22 Paulus VI, <strong>Ensikliek</strong> Mysterium fi<strong>de</strong>i (3 September 1965), in: AAS 57.<br />
23 Konsilie van Trente, Sess. XII, Decretum <strong>de</strong> ss. <strong>Eucharistia</strong>, cap. 4,<br />
in DH 1642.<br />
24 St. Cyril van Jerusalem, Mystagogiese Kategese, IV, 6 in SCH 126,<br />
138.
14<br />
aangehelp <strong>de</strong>ur die ‘charisma van waarheid’ wat die Leergesag<br />
(magisterium) se eie is en die ‘innerlike begrip van geestelike waarhe<strong>de</strong>’<br />
waar<strong>de</strong>ur die lewens van die heiliges veral gekenmerk word. 25 <strong>Die</strong> grens<br />
wat <strong>de</strong>ur Paulus VI aangedui is bly egter steeds van krag: ‘Elke teologiese<br />
verklaring wat hierdie Geheimenis probeer begryp moet ooreen kan stem met<br />
ons geloof: dit is ons Katolieke geloof dat die brood en die wyn in die<br />
objektiewe werklikheid, ná die konsekrasie, ophou bestaan, sodat die Liggaam<br />
en Bloed van onse Here, wat ons aanbidding waardig is, vir ons teenwoordig<br />
word on<strong>de</strong>r die sakramentele gedaantes van brood en wyn.’ 26<br />
16. <strong>Die</strong> verlossen<strong>de</strong> effek van hierdie offer word ten volle gerealiseer<br />
wanneer ons in die Heilige Kommunie die Liggaam en die Bloed van die<br />
Here ontvang. <strong>Die</strong> Eucharistiese Offer is daarop gemik om die innerlike<br />
gemeenskap van ons gelowiges met Christus te bewerkstellig. So ontvang<br />
ons dus Hom, wat Homself vir ons geoffer het, sy Liggaam wat Hy vir ons<br />
aan die Kruis prysgegee het, sy Bloed wat Hy uitgestort het ‘vir die vergifnis<br />
van baie se son<strong>de</strong>s’ (Matt. 26:28). Ons word aan Christus se woor<strong>de</strong><br />
herinner: ‘Soos die lewen<strong>de</strong> Va<strong>de</strong>r My gestuur het, en Ek <strong>de</strong>ur die Va<strong>de</strong>r<br />
lewe, so sal hy wat My eet, ook <strong>de</strong>ur My lewe.’ (Joh. 6:57). Jesus Self het ons<br />
gerus gestel dat dié éénwording, wat Hy met die lewe van die<br />
Drie-eenheid vergelyk, ‘n realiteit word. <strong>Die</strong> Eucharistie is ‘n egte maaltyd<br />
waarin Christus Homself aanbied as ons voedsel. Toe Jesus vir die eerste<br />
keer oor hierdie voedsel gepraat het, was sy toehoor<strong>de</strong>rs verbysterd en<br />
verward, sodat die Meester daartoe gedwing was om die objektiewe<br />
waarheid van sy woor<strong>de</strong> te on<strong>de</strong>rstreep: ‘Voorwaar, voorwaar Ek sê vir<br />
julle, as julle nie die vlees van die Seun van die mens eet en sy bloed drink nie,<br />
het julle geen lewe in julleself nie.’ (Joh. 6:53). Dit gaan hier heel dui<strong>de</strong>lik nie<br />
om ‘n figuurlike voeding nie: ‘Want my vlees is waarlik spys, en my bloed is<br />
waarlik drank.’ (Joh. 6:55).<br />
17. Deurdat ons <strong>de</strong>el het aan sy Liggaam en Bloed, <strong>de</strong>el Christus ook sy<br />
Gees met ons. Sint Efrem skryf: ‘Hy noem die brood sy lewen<strong>de</strong> liggaam, Hy<br />
vul dit met Homself en met sy Gees...En diegene wat dit met geloof eet, eet<br />
25 Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Dogmatiese Konstitusie oor die<br />
God<strong>de</strong>like Openbaring, Dei Verbum, 8.<br />
26 Credo van die Volk van God, 25.
15<br />
Vuur en Gees...Neem daarvan, eet almal daarvan, en eet daarmee die Heilige<br />
Gees. Dit is waarlik My Liggaam en diegene wat dit eet sal tot in ewigheid<br />
lewe.’ 27 In die Eucharistiese epiklese vra die Kerk hierdie god<strong>de</strong>like Gawe,<br />
die bron van elke an<strong>de</strong>r gawe. In die God<strong>de</strong>like Liturgie van St. Johannes<br />
Chrysostomus lees ‘n mens byvoorbeeld: ‘Ons roep U aan, ons bid U en ons<br />
smeek U: stuur u Heilige Gees oor ons almal en oor hierdie gawes...sodat ons<br />
wat daaraan <strong>de</strong>elneem in ons siele gereinig sal word, en ook vergifnis vir ons<br />
son<strong>de</strong>s en die gawes van die Heilige Gees sal verkry.’ 28 In die Romeinse<br />
Missaal vra die selebrant: ‘Verkwik ons <strong>de</strong>ur die Liggaam en Bloed van u<br />
Seun, en vervul ons met sy Heilige Gees sodat ons één ligaam en gees word in<br />
Christus.’ 29 En so laat Christus <strong>de</strong>ur die gawes van sy Liggaam en sy Bloed<br />
in ons die gawe van sy Gees toeneem, dieself<strong>de</strong> Gees wat ons reeds<br />
ontvang het by ons Doop en wat in ons beseël is in die sakrament van die<br />
Vormsel.<br />
18. In die akklamasie wat die gemeente uitspreek ná die konsekrasie word<br />
die eskatologiese dimensie van die Eucharistie beklemtoon (vgl. 1Kor.<br />
11:26): ‘...totdat Hy in glorie kom’. <strong>Die</strong> Eucharistie omvat ons gespanne<br />
verwagting na die einddoel van ons lewens, <strong>de</strong>ur dié Sakrament gee<br />
Christus ons ‘n voorsmaak van die volkome vreug<strong>de</strong> wat Hy ons aanbied<br />
(vgl. Joh. 15:11). In ‘n sekere sin is die Eucharistie ‘n vooruitwysing na die<br />
Paradys, die ‘waarborg van die toekomstge heerlikheid’. 30 In die Eucharistie<br />
spreek alles van ‘n vertrouvolle afwagting: ‘terwyl ons vol hoop wag op die<br />
saligheid en die we<strong>de</strong>rkoms van ons Heiland, Jesus Christus’. 31 <strong>Die</strong>gene wat<br />
hulself laat voed met Christus in die Eucharistie hoef nie te wag tot die<br />
hiernamaals om die ewige lewe te ontvang nie: hulle besit reeds hier op<br />
aar<strong>de</strong> die eerste vrugte van ‘n toekomstige volheid wat die mens in sy<br />
27 St. Efrem, Sermo IV in Hebdomadam Sanctam, in: CSCO 413/ Syr.<br />
182, 55.<br />
28 Anafora.<br />
29 Der<strong>de</strong> Eucharistiese Gebed.<br />
30 Breviarium Romanum, Magnificat-antifoon vir die Twee<strong>de</strong><br />
Vespers op Corpus Christi.<br />
31 Romeinse Missaal, Embolisme ná die Onse Va<strong>de</strong>r.
16<br />
totaliteit sal omvat. Want in die Eucharistie ontvang ons ook die<br />
versekering van ons liggaamlike Verrysenis by die ein<strong>de</strong> van die wêreld:<br />
‘Hy wat my Vlees eet en my Bloed drink, het die ewige lewe, en Ek sal hom<br />
opwek in die laaste dag’ (Joh. 6:54). Hierdie versekering van die<br />
toekomstige opstanding kom voort uit die feit dat die vlees van die Seun<br />
van die Mens, wat aan ons as voedsel gegee word, reeds sy Liggaam is in<br />
‘n verheerlikte toestand ná die Verrysenis. Met die Eucharistie neem ons<br />
as’t ware die ‘geheimenis’ van die Opstanding in onsself op. Daarom<br />
<strong>de</strong>fineer St. Ignatius van Antiogië tereg die Eucharistiese brood as die<br />
‘medisyne van die onsterflikheid, die teengif teen die dood’. 32<br />
19. <strong>Die</strong> eskatologiese spanning wat die Eucharistie oproep druk die<br />
gemeenskap met die Hemelse Kerk uit en versterk hierdie band tussen die<br />
Kerk op aar<strong>de</strong> en die Kerk in die hemel. Dit is nie toevallig nie dat die<br />
Oosterse Anafore en in die Eucharistiese gebe<strong>de</strong> van die Latynse rite daar<br />
altyd melding gemaak word van Maria, die Altyd Maag<strong>de</strong>like Moe<strong>de</strong>r<br />
van onse Here en God, Jesus Christus, sowel as die Engele, Heilige Apostels,<br />
Roemryke Martelare en alle Heiliges. Hierdie aspek van die Eucharistie<br />
verdien om on<strong>de</strong>rstreep te word: terwyl ons die offer van die Lam vier,<br />
verenig ons onsself met die Hemelse Liturgie, en sluit ons aan by die<br />
geweldige menigte wat uitroep: ‘Ons redding kom van ons God, wat op die<br />
troon sit, en van die Lam!’ (Open. 7:10, NV). <strong>Die</strong> Eucharistie is werklik ‘n<br />
opening na die hemel wat homself oor die wêreld uitsprei. <strong>Die</strong> Eucharistie is<br />
‘n straal van die heerlikheid van die Hemelse Jerusalem, wat <strong>de</strong>ur die<br />
wolke van ons geskie<strong>de</strong>nis breek en ons lewensweg met sy lig beskyn.<br />
20. ‘n Betekenisvolle gevolg van die eskatologiese spanning binne die<br />
Eucharistie vind ons in die feit dat die Eucharistie ons weg <strong>de</strong>ur die<br />
geskie<strong>de</strong>nis ‘n impuls gee: die Eucharistie plant ‘n saadjie van lewen<strong>de</strong><br />
hoop in ons daaglikse toewyding en vervulling van ons take en<br />
verpligtinge. <strong>Die</strong> Christelike visie lei daartoe dat ons in afwagting leef op<br />
‘die nuwe hemel’ en ‘ die nuwe aar<strong>de</strong>’ (Open. 21:1) – hierdie visie verswak<br />
geensins ons gevoel van verantwoor<strong>de</strong>likheid vir die huidige wêreld nie;<br />
inteen<strong>de</strong>el dit stimuleer ons in ons pogings om van hierdie wêreld ‘n beter<br />
32 St. Ignatius van Antiogië, Brief aan die Efesiërs, 20: 2 in PG 5:<br />
661; SCH 10.
17<br />
plek te maak. 33 Hier aan die begin van die nuwe millenium wil ek dit meer<br />
as ooit beklemtoon dat Christene hul pligte as burgers van die aar<strong>de</strong><br />
getrou moet nakom. Dit is hul opdrag om met die lig van die Evangelie by<br />
te dra tot opbou van ‘n wêreld waar die mens in volkome harmonie met die<br />
plan van God leef. Daar is baie probleme wat die horison van ons tyd<br />
verdonker. Dink maar net aan die dringen<strong>de</strong> behoefte om vre<strong>de</strong> te<br />
bewerkstellig, om die verhouding tussen volke stewig op die grondslag van<br />
geregtigheid en solidariteit te plaas, om die menslike lewe vanaf sy<br />
ontvangenis in die moe<strong>de</strong>rskoot tot aan sy natuurlike ein<strong>de</strong> te ver<strong>de</strong>dig. En<br />
wat moet ‘n mens dink van die duisen<strong>de</strong> ongerymdhe<strong>de</strong> van ‘n<br />
‘globaliseren<strong>de</strong>’ wêreld, waarin die swakstes, die kleinstes en die armstes<br />
skynbaar min het om voor te hoop? Dit is juis in hierdie wêreld waar die lig<br />
van Chritelike hoop moet skyn! Ook daarom wil die Here in die Eucharistie<br />
by ons bly – sy aanwesigheid <strong>de</strong>ur dié maaltyd en offer gee ons die<br />
belofte van ‘n mensheid wat <strong>de</strong>ur sy lief<strong>de</strong> hernuwe word. Daar waar die<br />
Sinoptiese Evangelies verslag doen van die instelling van die Eucharistie,<br />
bied St. Johannes se Evangelie die verhaal van die ‘voetwassing’: hier<strong>de</strong>ur<br />
bring dié Evangelis die diepste betekenis uit van die Eucharistie - Jesus wat<br />
ons leer wat gemeenskap en diensbaarheid eintlik van ons verg (vgl. Joh.<br />
13:1-20).<br />
<strong>Die</strong> Heilige Apostel Paulus noem van sy kant die <strong>de</strong>elname van die<br />
Christelike gemeenskap aan die maaltyd van die Here ‘onwaardig’,<br />
wanneer daar ver<strong>de</strong>eldheid bestaan en die gemeenskap onverskillig<br />
staan teenoor die armes (vgl. 1Kor. 11:17-22. 27-34). 34 <strong>Die</strong> verkondiging<br />
33 vgl. Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Pastorale Konstitusie oor die Kerk<br />
in die wêreld, Gaudium et spes, 39.<br />
34 ‘Wil u die Liggaam van die Here eer? Verag Hom nie wanneer Hy<br />
naak is nie. Eer Hom nie hier in die heligdom met systowwe, net<br />
om Hom te verag daar waar Hy koud kry en gebrek het aan klere<br />
nie. Hy wat gesê het: ‘Dit is my liggaam’, is dieself<strong>de</strong> Een wat<br />
gesê het: ‘Julle het my honger gesien en niks te ete gegee nie’, en<br />
‘Wat julle aan die geringste van my broers gedoen het, het julle<br />
ook aan My gedoen’…Wat baat dit, wanneer die Eucharistiese<br />
tafel ryk belaai is met goue voorwerpe, terwyl Hy honger ly?<br />
Begin <strong>de</strong>ur die hongeres te versadig en versier dan die altaar<br />
met dit wat oorbly.’<br />
St. Johannes Chrysostomus, Homilie oor die Evangelie van Matteus,
18<br />
van die dood van die Here, ‘totdat Hy weer kom’ (1 Kor. 11:26) hou aan<br />
alle Christene, wat aan die Eucharistie <strong>de</strong>elneem, die verpligting voor om<br />
hul lewens te veran<strong>de</strong>r, sodat hul lewens in ‘n sekere sin heeltemaal<br />
‘eucharisties’ kan word. Juis hierdie vrug van die veran<strong>de</strong>ring van ons<br />
manier van lewe en ons plig om die wêreld ooreenkomstig die Evangelie<br />
om te bou laat die eskatologiese spanning van die Eucharistie viering en<br />
van die hele Christelike lewe skitter: ‘Kom, Here Jesus!’ (Open. 22:20).<br />
50:3-4, in PG 58:508-509; vgl. Pous Johannes Paulus II, <strong>Ensikliek</strong><br />
Sollicitudo rei socialis (30 Desember 1987), 31.
19<br />
HOOFSTUK TWEE<br />
DIE EUCHARISTIE BOU DIE KERK OP<br />
21. <strong>Die</strong> Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie herinner ons daaraan dat die<br />
Eucharistie die mid<strong>de</strong>lpunt van die groeiproses van die Kerk is. Ná die<br />
uitspraak: ‘<strong>Die</strong> Kerk, wat die Ryk van Christus nou reeds op misterieuse wyse<br />
teenwoordig maak, groei in hierdie wêreld <strong>de</strong>ur die krag van God op sigbare<br />
wyse’, 35 voeg die Konsilie – net asof die Konsilieva<strong>de</strong>rs ‘n antwoord wil<br />
gee op die vraag: ‘Hoe groei die Kerk? ’ – toe: ‘Elke keer wanneer ons die<br />
kruisoffer op die altaar vier, waar<strong>de</strong>ur ‘ons paaslam, Christus, geslag is’ (1 Kor.<br />
5:7), word die werk van ons verlossing voltrek. Terself<strong>de</strong>rtyd word daar <strong>de</strong>ur<br />
die Sakrament van die Eucharistiese Brood ‘n éénwording van die gelowiges,<br />
wat in Christus één liggaam vorm (vgl. 1 Kor. 10:17), uitgebeeld en<br />
bewerkstellig.’ 36<br />
‘n Oorsaaklike invloed van die Eucharistie is juis reg aan die begin van die<br />
Kerk se bestaan aanwesig. <strong>Die</strong> Evangelieskrywers beskryf uitdruklik dat<br />
dit die Twaalf Apostels was, wat saam met Jesus die Laaste Avondmaal<br />
genuttig het (vgl. Matt. 26:20; Mark. 14:17; Luk. 22:14). Hierdie is ‘n<br />
belangrike <strong>de</strong>tail, want dit was die Apostels ‘wat die saad van die nuwe<br />
Israel en tegelyk die oorsprong van die Kerk se heilige hiërargie is’. 37 Deur<br />
hulle sy Ligaam en sy Bloed as voedsel te gee, betrek Christus hulle op<br />
geheimnisvolle wyse by dié offer wat slegs enkele ure daarna op Golgota<br />
volbring sou word. Hier<strong>de</strong>ur vind daar ‘n aansluiting plaas by die Verbond<br />
35 Dogmatiese Konstitusie oor die Kerk, Lumen gentium, 3.<br />
36 Ibid.<br />
37 Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Dekreet oor die sending aktiwiteit<br />
van die Kerk, Ad gentes divinitus, 5.
20<br />
van Sinaï, wat <strong>de</strong>ur die offer en die besprinkeling met bloed beseël is, 38 en<br />
so lê die han<strong>de</strong>linge en woor<strong>de</strong> van Jesus by die Laaste Avondmaal die<br />
grondslag vir die nuwe Messiaanse gemeenskap: <strong>Die</strong> Volk van die Nuwe<br />
Verbond – die Kerk. Deur Jesus se uitnodiging van ‘Neem en eet...drink<br />
almal hieruit...’(Matt. 26:26-27) in die Bovertrek aan te neem, het die<br />
apostels vir die eerste keer ‘n sakramentele gemeenskap met Jesus<br />
gevorm. Vanaf daardie moment tot aan die ein<strong>de</strong> van die tyd word die<br />
Kerk opgebou <strong>de</strong>ur dié sakramentele gemeenskap met die Seun van God,<br />
Hy wat vir ons geoffer is: ‘...doen dit tot my gedagtenis...so dikwels as julle<br />
daaruit drink, tot my gedagtenis...’ (1 Kor. 11:24-25; Luk. 22:19).<br />
22. Ons inlywing by Christus, wat met ons Doop begin het, word<br />
voortdurend versterk en vernuwe <strong>de</strong>ur ons <strong>de</strong>elname aan die Eucharistiese<br />
Offer, veral <strong>de</strong>ur ons volle <strong>de</strong>elname daaraan, wat ons <strong>de</strong>ur die ontvangs<br />
van Heilige Kommunie bereik. Ons kan sê dat nie net ontvang elkeen van<br />
ons Christus afson<strong>de</strong>rlik nie, maar Christus ontvang ook elkeen van ons<br />
afson<strong>de</strong>rlik. Hy sluit met elkeen van ons ‘n vriendskap: ‘Julle is my vrien<strong>de</strong>...’<br />
(Joh. 15:14). Danksy Hom het ons selfs die lewe: ‘...so sal hy wat My eet, ook<br />
<strong>de</strong>ur My lewe’ (Joh. 6:57). In die Eucharistiese kommunie word die<br />
‘inwoning’ van die één in die an<strong>de</strong>r - van Christus in ons en ons in Christus –<br />
op die hoogste wyse verwerklik: ‘Bly in My, soos Ek in julle’ (Joh. 15:4).<br />
Deur hierdie éénwording met Christus word die Volk van die Nuwe<br />
Verbond – eer<strong>de</strong>r dat hulle in hulself keer – ‘n ‘sakrament’ vir die hele<br />
mensdom. 39 Dié Nuwe Verbondsvolk – die Kerk – word ‘n teken en<br />
werktuig van die verlossing van die mensdom wat <strong>de</strong>ur Christus<br />
bewerkstellig word – ‘n lig vir die wêreld en sout vir die aar<strong>de</strong> (vgl. Matt. 5:<br />
13-16). 40 <strong>Die</strong> sending van die Kerk is die regstreekse voortsetting van die<br />
werk van Christus: ‘Soos die Va<strong>de</strong>r My gestuur het, stuur Ek julle ook’ (Joh.<br />
20: 21). Daarom put die Kerk uit die altydduren<strong>de</strong> teenwoordigmaking<br />
38 ‘Toe neem Moses die bloed en gooi dit uit op die volk en sê: Dit is<br />
die bloed van die verbond wat die Here met julle gesluit het op<br />
grond van al hierdie woor<strong>de</strong>.’ (Ex. 24: 8).<br />
39 vgl. Lumen gentium, 1.<br />
40 vgl. Ibid, 9.
21<br />
van die Kruisoffer in die Eucharistie en uit die gemeenskap met die<br />
Liggaam en die Bloed van Christus die noodsaaklike geestelike krag om<br />
haar sending te vervul. So vorm die Eucharistie bei<strong>de</strong> die bron en die<br />
hoogtepunt van die hele evangelisasie sending van die Kerk: <strong>Die</strong> doel van<br />
die Kerk is die gemeenskap van die mensdom met Christus en <strong>de</strong>ur Hom met<br />
die Va<strong>de</strong>r en die Heilige Gees. 41<br />
23. Deur die Eucharistiese kommunie word die Kerk terself<strong>de</strong>rtyd gesterk<br />
in haar eenheid as die Liggaam van Christus. St. Paulus verwys na die<br />
verenigen<strong>de</strong> krag van ons <strong>de</strong>elname aan die Eucharistiese maaltyd<br />
wanneer hy aan die Korintiërs skryf: ‘<strong>Die</strong> brood wat ons breek, is dit nie die<br />
gemeenskap met die liggaam van Christus nie? Omdat dit een brood is, is ons<br />
almal een liggaam, want ons het almal <strong>de</strong>el aan die een brood’ (1 Kor.<br />
10:16-17). St. Johannes Chrysostomus se kommentaar hierop is presies en<br />
diepsinnig: ‘Wat is hierdie brood dan? Dit is die liggaam van Christus. Wat<br />
word hulle wat dit ontvang? <strong>Die</strong> liggaam van Christus: nie verskillen<strong>de</strong><br />
liggame nie, maar één enkele liggaam. Dit is in<strong>de</strong>rdaad so dat net soos die<br />
brood heeltemaal één is, alhoewel dit uit verskillen<strong>de</strong> graankorrels saamgestel<br />
is, wat nie vir die blote oog sigbaar is nie, net so word ons on<strong>de</strong>rling verenig om<br />
almal saam in Christus één liggaam te vorm.’ 42 Dié argument is oortuigend:<br />
Ons vereniging met Christus is ‘n geskenk en ‘n gena<strong>de</strong>gawe vir elkeen van<br />
ons en dit maak dit vir ons moontlik om in Hom te <strong>de</strong>el in die eenheid van sy<br />
liggaam wat die Kerk is. <strong>Die</strong> Eucharistie versterk diegene wat opgeneem is<br />
in Christus – daardie opname begin by ons doop wanneer ons die gawe<br />
van die Gees ontvang (vgl. 1 Kor. 12:13.27).<br />
<strong>Die</strong> Seun en die Heilige Gees tree saam en onskeidbaar op – in hierdie<br />
gesamentlike han<strong>de</strong>ling lê die oorsprong van die Kerk, sowel as die Kerk se<br />
voortduren<strong>de</strong> bestaan, en dit word alles voltrek in die Eucharistie. Hierdie<br />
manier van dink was heel hel<strong>de</strong>r vir die outeur van die Liturgie van die<br />
41 vgl. Presbyterorum ordinis, 5. <strong>Die</strong>self<strong>de</strong> <strong>de</strong>kreet verklaar in nr. 6:<br />
‘Geen enkele Christelike gemeenskap kan egter opgebou word as<br />
dié gemeenskap nie sy oorsprong en mid<strong>de</strong>lpunt het in die viering<br />
van die Heilige Eucharistie nie.’<br />
42 Homilies oor die Eerste Brief aan die Korintiërs, 24: 2 in PG 61,<br />
200; vgl. Didaché, IX:4 in F.X. Funk. 1:22; SCH 248:177; St.<br />
Cyprianus, Briewe LXIII, 13 in: PL 4:384.
22<br />
Heilige Jakobus: In die epiklese van die anafora word aan God die Va<strong>de</strong>r<br />
gevra om die Heilige Gees oor die gelowiges te stuur en oor die<br />
offergawes, sodat die Liggaam en Bloed van Christus ‘ vir almal wat<br />
hieraan <strong>de</strong>elneem...sal dien tot die heiliging van van hul siele en liggame’. 43<br />
<strong>Die</strong> Kerk word versterk <strong>de</strong>ur die god<strong>de</strong>like Vertrooster <strong>de</strong>ur die heiliging<br />
van die gelowiges in die Eucharistie.<br />
24. <strong>Die</strong> gawe van Christus en van sy Gees, wat ons ontvang in die<br />
Eucharistiese kommunie, vervul met oorvloedige volheid die verlange na<br />
broe<strong>de</strong>rlike eenheid wat in elke mens se hart woon. Tegelykertyd verhef<br />
die ontvangs van ons Eucharistiese kommunie die ervaring van<br />
broe<strong>de</strong>rlikheid wat inherent is aan die gemeenskaplike <strong>de</strong>elname aan<br />
dieself<strong>de</strong> Eucharistiese tafel tot ‘n vlak ver vehewe bo dit van die blote<br />
menslike ervaring van ‘n ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> maaltyd. Deur mid<strong>de</strong>l van ons<br />
<strong>de</strong>elname (kommunie) aan die liggaam van Christus dring die Kerk steeds<br />
ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ur tot haar diepste i<strong>de</strong>ntiteit: sy is ‘in Christus as’t ware die<br />
sakrament, dit wil sê die teken en instrument, van die mens se innige vereniging<br />
met God en van die eenheid van die hele menslike geslag.’ 44 Teen die saad<br />
van ver<strong>de</strong>eldheid tussen mense, soos uit ons daaglikse ervaring van<br />
mekaar blyk, en wat voortkom uit die son<strong>de</strong> wat al so diep in ons menslike<br />
natuur gewortel is, bied die Eucharistie ons die enorme krag van eenheid<br />
wat daar in die ligaam van Christus is. <strong>Die</strong> Eucharistie, wat die Kerk opbou,<br />
skep juis gemeenskap on<strong>de</strong>r mense.<br />
25. <strong>Die</strong> aanbidding van die Eucharistie buite die Heilige Mis is van<br />
onskatbare waar<strong>de</strong> vir die lewe van die Kerk. Hierdie aanbidding is nou<br />
verbon<strong>de</strong> met die viering van die Eucharistiese offer. <strong>Die</strong> teenwoordigheid<br />
van Christus on<strong>de</strong>r die heilige gedaante van brood wat ná die Heilige Mis<br />
bewaar word – ‘n aanwesigheid wat solank voortduur as wat die<br />
gedaante van brood en wyn intak bly 45 – kom voort uit die viering van die<br />
Eucharistiese offer en is gerig op die sakramentele, sowel as die geestelike<br />
43 PO 26, 206.<br />
44 Lumen gentium, 1.<br />
45 vgl. Decretum <strong>de</strong> ss <strong>Eucharistia</strong>, canon 4, in: DS 1654.
23<br />
kommunie. 46 Dit is die taak van die Her<strong>de</strong>rs om ook met hul persoonlike<br />
getuienis daarvan die gelowiges aan te moedig om Eucharistiese<br />
aanbidding <strong>de</strong>el van hul geloofslewens te maak. In die beson<strong>de</strong>r word die<br />
uitstalling van die Allerheiligste Sakrament en die aanbidding van Christus,<br />
aanwesig on<strong>de</strong>r die Eucharistiese gedaantes, aanbeveel. 47<br />
Dit is mooi om tyd met Hom <strong>de</strong>ur te bring, om soos die Gelief<strong>de</strong> Dissipel<br />
teen sy bors te leun (vgl. Joh. 13:25) en om die oneindige lief<strong>de</strong> van sy hart<br />
aan te voel. In ons tyd moet Christene hulself veral on<strong>de</strong>rskei <strong>de</strong>ur die<br />
‘vaardigheid van gebed’. 48 Hoe sou ‘n mens dan nie opnuut begeer om ‘n<br />
lang tyd <strong>de</strong>ur te bring in geestelike gesprek, in stille aanbidding, in ‘n<br />
houding van lief<strong>de</strong>, vóór Christus, wat aanwesig is in die Allerheiligste<br />
Sakrament nie? Hoe dikwels, liewe broers en susters, het ek dit nie self<br />
ervaar nie, en hoeveel krag, troos en steun kon ek nie hieruit put nie! Hierdie<br />
gebruik word ons aanbeveel <strong>de</strong>ur talle heiliges wat ons hierin tot groot<br />
voorbeeld is. Hierdie praktyk is al dikwels <strong>de</strong>ur die Leergesag<br />
(magisterium) van die Kerk geprys en aanbeveel. 49 St. Alfonsus Maria <strong>de</strong>’<br />
Liguori het veral ‘n groot lief<strong>de</strong> vir die Allerheiligste Sakrament gehad en<br />
as volg daaroor geskryf: ‘Van al die verskillen<strong>de</strong> tipes <strong>de</strong>vosies is ons<br />
aanbidding van Jesus in die Allerheiligste Sakrament die belangrikste, ná ons<br />
ontvangs van die Sakramente. Hierdie <strong>de</strong>vosionele gebruik lê die naaste aan<br />
46 vgl. Rituale Romanum: <strong>de</strong> sacra communione et <strong>de</strong> cultu mysterii<br />
eucharistici extra Missam, 36(80).<br />
47 vgl. Ibid, 38-39 (nrs. 86-90).<br />
48 Johannes Paulus II, Apostoliese Brief Novo millennio inuente (6<br />
Januarie 2001), 32.<br />
49 ‘<strong>Die</strong> gelowiges moet nie nalaat om geduren<strong>de</strong> die dag ‘n besoek aan<br />
die Allerheiligste Sakrament te bring nie. <strong>Die</strong> Allerheiligste<br />
Sakrament moet met die grootste eerbied en volgens die voorskrifte<br />
van die liturgie op ‘n uiters waardige plek in die kerk bewaar word.<br />
Enige besoek aan die Allerheiligste Sakrament is ‘n bewys van ons<br />
dankbaarheid, dit is ‘n teken van ons lief<strong>de</strong> en ‘n gebedsverpligting<br />
teenoor Christus, onse Here, Hy wat daarin teenwoordig is.’<br />
Mysterium fi<strong>de</strong>i (3 September 1965), in AAS 57 (1965), 771.
24<br />
God se hart en is ons tot groot nut’. 50 <strong>Die</strong> Eucharistie is ‘n onmeetlike skat:<br />
nie alleenlik die viering van die Eucharistie nie, maar ook die aanbidding<br />
van die Eucharistie buite die Heilige Mis maak dit vir ons moontlik om krag<br />
te put uit dié bron van gena<strong>de</strong>. ‘n Christelike gemeenskap wat dit homself<br />
ten doel stel om die gelaat van Christus te bepeins, soos ek in my<br />
Apostoliese Briewe Novo Millennio Inuente en Rosarium Virginis Mariae<br />
voorgestel het, kan nie nalaat om hierdie belangrike aspek van<br />
Eucharistiese aanbidding te ontwikkel nie. Hier<strong>de</strong>ur sal die vrugte van die<br />
liggaam en bloed van die Here in ons lewens groter en talryker word.<br />
50 Besoeke aan die Allerheiligste Sakrament en aan die Allerheilige<br />
Maria, Inleiding, in Opere Ascetiche (Avellino 2000), 295.
25<br />
HOOFSTUK DRIE<br />
DIE APOSTOLISITEIT VAN<br />
DIE EUCHARISTIE EN VAN DIE KERK<br />
26. As, soos ek gesê het, die Eucharistie die Kerk opbou en die Kerk die<br />
Eucharistie maak, kan ‘n mens daaruit aflei dat daar tussen dié twee ‘n diep<br />
verbon<strong>de</strong>nheid bestaan. ‘n Mens kan op die Eucharistiese Geheimenis<br />
dieself<strong>de</strong> woor<strong>de</strong> toepas wat ons oor die Kerk gebruik in die<br />
Geloofsbely<strong>de</strong>nis van Nicea-Konstantinopel: ‘Één, Heilig, Katoliek en<br />
Apostolies’. <strong>Die</strong> Eucharistie is ook één en katoliek. <strong>Die</strong> Eucharistie is ook<br />
heilig, ons praat dan ook van die Allerheiligste Sakrament. Maar dit is nou<br />
veral oor die apostolisiteit van die Eucharistie waaroor ons gaan besin.<br />
27. Wanneer die Kategismus van die Katolieke Kerk uitlê hoe die Kerk<br />
apostolies is, d.w.s. gestig op die apostels, word drie betekenisse in hierdie<br />
uitdrukking on<strong>de</strong>rskei. Eerstens is die Kerk ‘gebou op die fondament van die<br />
apostels’ (Ef. 2:20), dié getuies wat <strong>de</strong>ur Christus self ‘gekies en uitgestuur<br />
is’. 51 <strong>Die</strong> Eucharistie se grondslag lê ook by die apostels omdat Christus die<br />
gawe van die Eucharistie aan sy apostels toevertrou het en so <strong>de</strong>ur hulle, en<br />
<strong>de</strong>ur hul opvolgers, aan ons oorgelewer het. Deur die eeue het die Kerk<br />
nog altyd in onafgebroke verbon<strong>de</strong>nheid met die praktyk van die apostels<br />
en gehoorsaam aan die opdrag van die Here die Eucharistie gevier. <strong>Die</strong><br />
twee<strong>de</strong> betekenis van die apostolositeit van die Kerk word as volg <strong>de</strong>ur<br />
die Kategismus aangegee: ‘<strong>Die</strong> Kerk bewaar met die hulp van die Heilige<br />
Gees, wat in haar woon, die leerstellinge, die geloofskat en die heilsame<br />
woor<strong>de</strong> wat sy van die apostels verkry het en gee hierdie <strong>de</strong>ur van geslag tot<br />
geslag.’ 52 Ook in hierdie twee<strong>de</strong> betekenis is die Eucharistie apostolies,<br />
omdat die Eucharistie nog altyd steeds gevier word ooreenkomstig die<br />
geloof van die apostels. In die loop van die tweeduisendjarige geskie<strong>de</strong>nis<br />
van die Volk van die Nuwe Verbond het die Kerklike Leergesag die<br />
51 Kategismus van die Katolieke Kerk, 857.<br />
52 Kategismus van die Katolieke Kerk, 857.
26<br />
leerstellinge oor die Eucharistie by verskillen<strong>de</strong> geleenthe<strong>de</strong> presies<br />
geformuleer, met inbegrip van die terminologie, om so die apostoliese<br />
geloof met betrekking tot die Eucharistie te beskerm. Hierdie geloof bly<br />
onveran<strong>de</strong>rd en dit is van lewensbelang vir die Kerk dat dit onveran<strong>de</strong>rd<br />
bly.<br />
28. Ten slotte is die Kerk apostolies in die sin dat ‘sy voortdurend on<strong>de</strong>rrig,<br />
geheilig en gelei word <strong>de</strong>ur die apostels tot by die we<strong>de</strong>rkoms van Christus<br />
danksy diegene wat die apostels in hul pastorale taak opvolg: die kollege van<br />
die biskoppe, wat <strong>de</strong>ur die priesters bygestaan word, in eenheid met die<br />
opvolger van Petrus, die opperher<strong>de</strong>r van die Kerk’. 53 Sodat daar manne<br />
kan wees om die apostels op te volg beskik ons oor die sakrament van<br />
priesterwyding, dit wil sê die onon<strong>de</strong>rbroke opvolging van geldige<br />
biskopswydinge, wat teruggaan tot die tyd van die apostels. 54 Hierdie<br />
apostoliese opvolging is van wesenlike belang vir die Kerk om as die regte<br />
en volle Kerk te kan bestaan. <strong>Die</strong> Eucharistie druk hierdie betekenis van<br />
apostolisiteit uit. Soos die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie ons leer: ‘neem die<br />
gelowiges <strong>de</strong>ur hul koninklike priesterskap aktief <strong>de</strong>el in die aanbieding van<br />
die Eucharistiese offergawe’, 55 maar dit is die gewy<strong>de</strong> priester wat ‘in die<br />
persoon van Christus die Eucharistiese offer voltrek en dit namens die hele<br />
gelowige volk opdra aan God’. 56 Daarom skryf die Romeinse Missaal dit<br />
dan ook voor dat dit alleenlik die priester is wat die Eucharistiese Gebed<br />
bid terwyl die gemeente in stilte en gebed daaraan <strong>de</strong>elneem. 57<br />
29. <strong>Die</strong> uitdrukking wat herhaal<strong>de</strong>lik <strong>de</strong>ur die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie<br />
gebruik word en waarvolgens die ‘amptelike priester...wat optree in die<br />
53 Kategismus van die Katolieke Kerk, 857.<br />
54 vgl. Kongregasie vir die Geloofsleer, Brief Sacerdotium<br />
ministeriale (6 Augustus1983), III. 2, in AAS 75 (1983).<br />
55 Lumen gentium, 10.<br />
56 Lumen gentium, 10.<br />
57 vgl. Institutio Generalis (Editio typica tertia), 147.
27<br />
persoon van Christus die Eucharistiese offer vier’ 58 is reeds vroeër terug te<br />
vind in talle pouslike leerstellige uitsprake. 59 Soos ek reeds by vorige<br />
geleenthe<strong>de</strong> aangedui het beteken die uitdrukking ‘in persona Christi’ meer<br />
as net ‘in die naam van Christus’ of ‘in die plek van Christus’. ‘Dat dié offer in<br />
persona Christi opgedra word, beteken in die eerste plek: in die heel spesiale,<br />
sakramentele vereenselwiging met die ‘hoëpriester in ewigheid’, Hy wat Self<br />
die eintlike bewerker en han<strong>de</strong>len<strong>de</strong> hoofpersoon by hierdie, sy eie, offer is.<br />
<strong>Die</strong> waarheid is dat niemand Christus se plek in dié offer kan inneem nie.‘ 60<br />
<strong>Die</strong> amp van die priesters wat die sakrament van priesterskap ontvang het<br />
maak dit dui<strong>de</strong>lik dat die Eucharistie wat gevier word ‘n gawe is wat op<br />
radikale wyse uitstyg bo die volmag van die gemeente. Hierdie geldige<br />
sakrament van priesterwyding is ‘n voorvereiste vir die geldige en werklike<br />
verbintenis tussen die Eucharistiese konsekrasie met dié van die Kruisoffer<br />
en met die Laaste Avondmaal. <strong>Die</strong> gemeente wat byeenkom om die<br />
Eucharistie te vier het absoluut die aanwesigheid van ‘n gewy<strong>de</strong> priester<br />
nodig om dié gawe ‘n realiteit te maak. <strong>Die</strong> gemeente is nie uit eie krag<br />
daartoe in staat om ‘n gewy<strong>de</strong> bedienaar van dié sakrament aan te stel<br />
nie. Hierdie bedienaar is ‘n gawe wat die gemeente ontvang <strong>de</strong>ur die<br />
apostoliese opvolging wat teruggaan tot die apostels. Dit is die biskop<br />
wat, <strong>de</strong>ur die sakrament van wyding, ‘n nuwe priester aanstel <strong>de</strong>ur op hom<br />
die mag oor te dra om die Eucharistie te vier. <strong>Die</strong> Vier<strong>de</strong> Lateraanse<br />
Konsilie het uitdruklik verklaar: ‘daarom kan die Eucharistiese Geheimenis op<br />
geen an<strong>de</strong>r manier as slegs <strong>de</strong>ur ‘n gewy<strong>de</strong> priester gevier word nie’. 61<br />
58 vgl. Lumen gentium, 10 en 28; Presbyterorum ordinis, 2..<br />
59 ‘<strong>Die</strong> bedienaar van die altaar tree op in die persoon van Christus in<br />
sy hoedanigheid as die hoof van die gemeente wat namens die hele<br />
gemeente hierdie offer opdra’: Mediator Dei, in AAS 39 (1947).<br />
vgl. Ook Pius X, apostolosie Eksortasie Haerunt Animo (4 Augustus<br />
1908), in Acta Pii X, IV,16; Pius XI, <strong>Ensikliek</strong> Ad Catholici Sacerdotii<br />
(20 Desember 1935) in: AAS 28 (1936).<br />
60 Dominicae Cenae, 8.<br />
61 Sacerdotium ministeriale, III. 4: vgl. Vier<strong>de</strong> Lateraanse Ekumenise<br />
Konsilie, Hoofstuk 1, Konstitusie oor die Katolieke geloof Firmiter<br />
credimus, in: DS 802..
28<br />
30. <strong>Die</strong> leerstelling van die Katolieke Kerk oor die verbintenis tussen die<br />
priesterlike bediening en die Eucharistie in die Kerk se leerstelling oor die<br />
Eucharistiese Offer is albei in die afgelope <strong>de</strong>ka<strong>de</strong>s on<strong>de</strong>rwerp aan<br />
vrugbare ekumeniese dialoog. Ons is die Heilige Drie-eenheid baie<br />
dankbaar vir die merkbare vor<strong>de</strong>ring en toena<strong>de</strong>ring wat ons al op dié<br />
vlak bereik het. Ons neem <strong>de</strong>el aan hierdie ekumeniese toena<strong>de</strong>ring met<br />
die hoop dat ons almal eendag die geloof ten volle sal kan <strong>de</strong>el. Nietemin<br />
bly die observasies van die Konsilie oor die kerklike gemeenskappe wat<br />
vanaf die sestien<strong>de</strong> eeu in die Weste ontstaan het en hulself van die<br />
Katolieke Kerk afgeskei het ten volle van krag:‘Weliswaar ontbreek dit by<br />
dié kerklike gemeenskappe wat van ons afgeskei het aan die volle eenheid<br />
met ons wat voortkom uit die Doopsakrament. Ver<strong>de</strong>r glo ons dat dié kerklike<br />
groepe, as gevolg van tekorte wat voortspruit uit die feit dat hulle nie oor die<br />
Wydingsakrament beskik nie, dus nie die werklikheid van die Eucharistiese<br />
Geheimenis kon bewaar soos oorspronklik daarmee bedoel is nie. Maar<br />
wanneer hulle die Here se dood en opstanding her<strong>de</strong>nk by die Heilige<br />
Nagmaal, bely hulle nogtans hul geloof in ‘n lewe in gemeenskap met Christus<br />
en wag hulle op sy glorievolle we<strong>de</strong>rkoms.’ 62<br />
Daarom moet die Katolieke gelowiges, terwyl hulle tog die godsdienstige<br />
oortuigings van hierdie geskei<strong>de</strong> broers respekteer, hulself daarvan<br />
weerhou om <strong>de</strong>el te neem aan die nagmaal dienste wat <strong>de</strong>ur ons geskei<strong>de</strong><br />
broers gevier word. Dit sal verhoed dat ons as Katolieke enige<br />
dubbelsinnige interpretasie aanwakker oor die aard van die Heilige<br />
Eucharistie en as gevolg daarvan ons plig versaak om getuienis te gee van<br />
die waarheid. So ‘n optre<strong>de</strong> sou ook die vooruitgang vertraag wat tot<br />
dusver op die pad na sigbare eenheid gemaak is. Dit is ingelyks<br />
on<strong>de</strong>nkbaar om die Sondagmis te vervang <strong>de</strong>ur ekumeniese woorddienste<br />
of gemeenskaplike gebedsdienste met Christene van die alreeds<br />
genoem<strong>de</strong> kerklike groeperinge of selfs <strong>de</strong>el te neem aan hul eie liturgiese<br />
dienste. Sulke vieringe en dienste, hoe prysenswaardig ook al in bepaal<strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong>, ook in hul doelstelling om die uitein<strong>de</strong>like volledige<br />
kommunie, inklusief die Eucharistiese gemeenskap tussen ons voor te berei,<br />
kan nooit ons Sondagverpligting om die Heilige Mis by te woon vervang<br />
nie. <strong>Die</strong> feit dat die volmag om die Eucharistie te konsekreer alleen aan<br />
62 Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie, Dekreet oor Katolieke <strong>de</strong>elname aan<br />
die Ekumeniese Beweging Unitatis redintegratio, 22.
29<br />
biskoppe en priesters toevertrou is, beteken hoegenaamd nie ‘n<br />
on<strong>de</strong>rwaar<strong>de</strong>ring van die res van die Volk van God nie. In die Kerk, wat<br />
die kommunie is van die een Liggaam van Christus, word hierdie gawe vir<br />
die welsyn van almal gevier.<br />
31. As die Eucharistie die mid<strong>de</strong>lpunt en die hoogtepunt is van die lewe<br />
van die Kerk, dan is dit op dieself<strong>de</strong> wyse ook die mid<strong>de</strong>lpunt en<br />
hoogtepunt van die priesterlike bediening. Daarom herhaal ek, met ‘n hart<br />
vol dankbaarheid teenoor onse Here Jesus Christus, dat in die Eucharistie<br />
‘die vernaamste en hoogste bestaansre<strong>de</strong> lê van die sakrament van die<br />
priesterskap, wat immers tegelyk met die Eucharistie en in eenheid met die<br />
Eucharistie ingestel is’. 63<br />
<strong>Die</strong> pastorale aktiwiteite van die priester is veelvoudig. As ons ook die<br />
sosiale en kulturele omstandighe<strong>de</strong> van ons huidige wêreld in ag neem, kan<br />
ons insien hoe die priester die gevaar loop om sy fokus te verloor <strong>de</strong>ur die<br />
groot aantal verskillen<strong>de</strong> take wat hom opgelê word. <strong>Die</strong> Twee<strong>de</strong><br />
Vatikaanse Konsilie het pastorale liefdadigheid as dié band gesien wat<br />
eenheid aan die lewe en werk van die priester gee. Hierdie band, voeg<br />
die Konsilie toe: ‘vloei bowenal voort uit die Eucharistiese Offer, wat daarom<br />
die mid<strong>de</strong>lpunt en oorsprong vorm van die hele priesterlike lewe’. 64 ‘Ons kan<br />
dus begryp hoe belangrik dit vir die geestelike lewe van die priester is,<br />
asook vir die welsyn van die Kerk en die wêreld, dat die priesters die<br />
aanbeveling van die Konsilie volg om daagliks die Eucharistie te vier: ‘ook<br />
selfs, as die gelowiges nie daarby teenwoordig kan wees nie, is dit nog steeds<br />
‘n daad van Christus en die Kerk’. 65 Op hierdie wyse sal die priesters in staat<br />
wees om die daaglikse spanninge te oorwin wat hulle kan aflei van hul<br />
eintlike fokus en so die geestelike energie vind wat nodig is om hul<br />
verskillen<strong>de</strong> take uit te voer. Op hierdie wyse kan hul dae werklik<br />
Eucharisties wees.<br />
63 Dominicae Cenae, 2..<br />
64 Presbyterorum ordinis,14.<br />
65 Ibid.,13; vgl. Wetboek van Kanonieke Reg (CIC), kan. 904;<br />
Wetboek van Kanons van die Oosterse Kerke (CCEO), Kan. 378.
30<br />
<strong>Die</strong> sentrale plek van die Eucharistie in die lewe en amp van die priesters<br />
kom ook voort uit die feit dat die Eucharistie die mid<strong>de</strong>lpunt vorm van die<br />
pastorale promosie van priesterroepinge. Juis in die Eucharistie word die<br />
gebed om roepinge die nouste verbind met die gebed van Christus, die<br />
Ewige Hoëpriester. Maar tegelykertyd gee die aandagtige sorg wat<br />
priesters aan hul Eucharistiese bediening gee, saam met die bewuste<br />
aktiewe en vrugbare <strong>de</strong>elname van die gelowiges aan die Eucharistie, ‘n<br />
kragtige voorbeeld en aanmoediging aan jongmanne om die roepstem<br />
van God in hul eie lewens te beantwoord. God maak dikwels gebruik van<br />
die voorbeeld van ywerige her<strong>de</strong>rlike lief<strong>de</strong> van ‘n priester om in die hart<br />
van ‘n jongman die saad van ‘n priesterroeping te saai en tot volle wasdom<br />
te bring.<br />
32. Dit alles laat ‘n mens sien hoe verdrietig en ver van normaal die situasie<br />
is van ‘n Christelike gemeenskap wat, ondanks die feit dat daar genoeg<br />
gelowiges is om ‘n gemeente te vorm, geen priester het om dié parogie te<br />
lei nie. Parogies is gemeenskappe van gedooptes wat hul i<strong>de</strong>ntiteit<br />
bowenal uitdruk en bevestig <strong>de</strong>ur die viering van die Eucharistiese Offer.<br />
Maar dit vereis die aanwesigheid van ‘n priester, wat alleen oor die<br />
vermoë beskik om die Eucharistie in persona Christi op te dra. Wanneer ‘n<br />
gemeenskap son<strong>de</strong>r ‘n priester sit, soek ‘n mens tereg, op allerlei maniere,<br />
‘n oplossing vir dié situasie, sodat die gemeente se Sondagvieringe kan<br />
voortgaan. Hier dink ‘n mens met lof aan dié religeuse en leke wat <strong>de</strong>ur hul<br />
gebedsleiding hul broers en susters bystaan om die gemeenskaplike<br />
priesterskap van alle gelowiges, wat gebaseer is op die gena<strong>de</strong> van die<br />
Doopsakrament, uit te leef. ‘n Mens moet sulke oplossings egter altyd as<br />
ty<strong>de</strong>lik van aard beskou, terwyl die betrokke parogie op ‘n priester wag.<br />
<strong>Die</strong> sakramentele onvolledigheid van hierdie vieringe moet veral die hele<br />
gemeenskap daartoe aanspoor om vuriglik te bid dat die Here arbei<strong>de</strong>rs<br />
sal stuur om sy oes te in (vgl. Matt. 9:38). Dit moet ook ‘n aansporing vir ‘n<br />
gemeenskap wees om alle an<strong>de</strong>r elemente wat priesterroepinge sal<br />
aanmoedig te gebruik, son<strong>de</strong>r om in die verleiding te verval om<br />
kitsoplossings te probeer soek wat afbreuk sal doen aan die morele<br />
kriteria en gehalte van opleiding vir voorgenome kandidate tot die<br />
priesterskap.<br />
33. Wanneer daar as gevolg van die tekort aan priesters aan<br />
nie-gewy<strong>de</strong> gelowiges ‘n <strong>de</strong>el van die sielesorg in ‘n parogie toevertrou<br />
word, moet hulle altyd die woor<strong>de</strong> van die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie in
31<br />
gedagte hou: ‘geen enkele Christelike gemeenskap kan opgebou word, as dié<br />
gemeenskap nie sy oorsprong en mid<strong>de</strong>lpunt in die viering van die Heilige<br />
Eucharistie vind nie’. 66 Sulke nie-gewy<strong>de</strong> sielesorgers het dus die<br />
verantwoor<strong>de</strong>likheid om in die gemeente ‘n egte ‘honger’ na die Eucharistie<br />
lewend te hou, sodat geen enkele geleentheid om die Heilige Mis te kan<br />
vier ooit verby sal gaan nie, en dat waar die geleentheid hom voordoen<br />
daar gebruik gemaak sal word van ‘n priester wat nie <strong>de</strong>ur die Kerkreg<br />
verhin<strong>de</strong>r is om die Heilige Eucharistie te vier nie.<br />
66 Presbyterorum ordinis, 6.
32<br />
HOOFSTUK VIER<br />
DIE EUCHARISTIE EN KERKLIKE EENHEID<br />
34. <strong>Die</strong> Buitengewone Verga<strong>de</strong>ring van die Biskoppesino<strong>de</strong> in 1985 het in<br />
die ‘ekklesologie van kerklike eenheid’ dié sentrale en fundamentele i<strong>de</strong>e<br />
van die dokumente van die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie gesien. 67 Ty<strong>de</strong>ns<br />
haar aardse pelgrimstog, word die Kerk daartoe geroep om haar<br />
gemeenskap met die Drie-enige God te behou en te koester, sowel as die<br />
gemeenskap on<strong>de</strong>r die gelowiges. Hiervoor beskik die Kerk oor die<br />
Woord en die Sakramente, veral die Eucharistie, waar<strong>de</strong>ur sy<br />
‘onophou<strong>de</strong>lik leef en groei.’ 68 <strong>Die</strong> Kerk druk ook tegelykertyd haarself uit<br />
<strong>de</strong>ur die Woord en die Sakramente. Dit is nie toevallig dat die begrip<br />
kommunie (d.w.s. eenheid) een van die spesifieke name van hierdie<br />
verhewe Sakrament geword het nie.<br />
Van al die sakramente beklee die Eucharistie dus die eerste plek, omdat<br />
hierdie Sakrament die gemeenskap met God die Va<strong>de</strong>r <strong>de</strong>ur mid<strong>de</strong>l van<br />
die vereenselwiging met die ééngebore Seun <strong>de</strong>ur die werking van die<br />
Heilige Gees tot volmaaktheid bring. Met die skerpsinnigheid van die<br />
geloof verwoord ‘n belangrike skrywer uit die Bisantynse tradisie hierdie<br />
waarheid: in die Eucharistie ‘meer as in enige an<strong>de</strong>r sakrament word die<br />
geheimenis van kommunie/eenheid so ‘n volmaakte realiteit dat dit ons bring<br />
tot die hoogte van alles wat goed is: hier vind ‘n mens die hoogste doel van<br />
alles wat ons as mense nastreef, aangesien ons in hierdie sakrament God bereik<br />
en God Homself hier met ons in volmaakte eenheid verbind’. 69 Presies om<br />
hierdie re<strong>de</strong> is dit goed om in ons harte ‘n voortduren<strong>de</strong> verlange na die<br />
Sakrament van die Eucharistie te koester. Hierdie was die oorsprong van<br />
67 vgl. Eindrapport, II.C.1, in: L’Osservatore Romano (10 Desember<br />
1985), 7.<br />
68 Lumen gentium, 26.<br />
69 Nikolas Cabasilas, Lewe in Christus, IV, in SCH 355, 270.
33<br />
die praktyk van ‘geestelike kommunie’, wat met die verloop van die eeue in<br />
die Kerk gevestig geraak het en hoog <strong>de</strong>ur die heiliges en meesters van die<br />
geestelike lewe aanbeveel is. <strong>Die</strong> Heilige Teresa van Jesus skryf: ‘Wanneer<br />
jy nie Kommunie ontvang nie en nie die Heilige Mis kan bywoon nie, kan jy nog<br />
steeds geestelike Kommunie ontvang. Hierdie oefening hou baie voor<strong>de</strong>le in;<br />
so sal jy ‘n diepe lief<strong>de</strong> vir onse Here in jouself vestig.’ 70<br />
35. <strong>Die</strong> viering van die Eucharistie kan egter nie die beginpunt van ‘n<br />
gemeenskap wees nie; dit veron<strong>de</strong>rstel dat so ‘n gemeenskap alreeds<br />
bestaan, ‘n gemeenskap wat <strong>de</strong>ur die viering van die Eucharistie bestendig<br />
en tot volmaaktheid gebring sal word. <strong>Die</strong> sakrament is ‘n uitdrukking van<br />
die gemeenskapsband, sowel in sy onsigbare dimensie wat ons in Christus<br />
<strong>de</strong>ur die werking van die Heilige Gees met die Va<strong>de</strong>r en on<strong>de</strong>rling met<br />
mekaar verbind, as in sy sigbare dimensie wat die gemeenskaplike geloof<br />
in die leerstellinge van die apostels, in die sakramente en in die hiërargiese<br />
or<strong>de</strong>ning van die Kerk betref. Dié intieme verhouding wat daar bestaan<br />
tussen die onsigbare elemente en die sigbare elemente van die Kerklike<br />
gemeenskap bou as’t ware die Kerk op as die Sakrament van Verlossing. 71<br />
‘n Geldige viering van en <strong>de</strong>elname aan die Eucharistie kan slegs in hierdie<br />
konteks plaasvind. Daaruit volg dat dit ‘n intrinsieke vereiste van die<br />
Eucharistieviering is dat dit in kommunie (gemeenskap) gevier word en wel<br />
op so ‘n manier dat die verskillen<strong>de</strong> ban<strong>de</strong> van gemeenskap intak bly.<br />
36. <strong>Die</strong> onsigare kommunie, wat onsigbaar aan die groei is, veron<strong>de</strong>rstel<br />
die lewe van gena<strong>de</strong>, waar<strong>de</strong>ur ons ‘<strong>de</strong>elgenote kan word van die<br />
god<strong>de</strong>like natuur’ (2 Pet. 1:4). Hierdie lewe van gena<strong>de</strong> gaan gepaard<br />
met die <strong>de</strong>ug<strong>de</strong> van geloof, hoop en lief<strong>de</strong>. Slegs so het ons waaragtig<br />
gemeenskap met die Va<strong>de</strong>r, die Seun en die Heilige Gees. Geloof op sy<br />
eie is nie voldoen<strong>de</strong> nie, ons moet volhard in die heiligmaken<strong>de</strong> gena<strong>de</strong> en<br />
in die lief<strong>de</strong>, terwyl ons sowel ‘liggaamlik’ as ‘in ons hart’ binne die Kerk<br />
70 Camino <strong>de</strong> perfección, 35.<br />
71 vgl. Kongregasie vir die Geloofsleer, Brief aan die biskoppe van<br />
die Katolieke Kerk oor enkele aspekte van die Kerk as kommunie<br />
[Communionis notio] (28 Mei 1992), 4.
34<br />
bly. 72 Wat vereis word, in die woor<strong>de</strong> van die Heilige Paulus is: ‘...die<br />
geloof wat <strong>de</strong>ur die lief<strong>de</strong> werk’. (Gal. 5:6).<br />
Om hierdie onsigbare ban<strong>de</strong> intak te laat is ‘n spesifieke morele plig van<br />
die Christen wat volledig wil <strong>de</strong>elneem aan die Eucharistie <strong>de</strong>ur die<br />
Liggaam en Bloed van Christus te ontvang. Tot hierdie plig roep die<br />
Apostel Paulus die gelowige op met dié aansporing: ‘Maar elkeen moet<br />
eers homself on<strong>de</strong>rsoek voor hy van die brood eet en uit die beker drink...’<br />
(1Kor. 11:28). <strong>Die</strong> Heilige Johannes Chrysostomus vermaan met sy gewone<br />
kragtige welsprekendheid: ‘Ook ek verhef my stem, smeek, vra en versoek<br />
julle om nie hierdie heilige tafel te na<strong>de</strong>r met ‘n bevlekte en verdorwe gewete<br />
nie. Om so in ‘n toestand van son<strong>de</strong> die Heilige Kommunie te ontvang is geen<br />
gemeenskap met die Here nie, selfs al sou jy so die Liggaam van die Here ‘n<br />
duisend keer ontvang – dit is ‘n duisend maal se verdoemenis, pyn en straf wat<br />
jy oor jouself bring.’ 73 Langs dieself<strong>de</strong> lyne stel die Kategismus van die<br />
Katolieke Kerk die volgen<strong>de</strong> vas: ‘’n Persoon wat bewus is dat hy in ‘n<br />
toestand van ernstige son<strong>de</strong> verkeer moet eers die Sakrament van Versoening<br />
ontvang alvorens hy opgaan om <strong>de</strong>el te neem aan die Heilige Kommunie van<br />
die Here.’ 74 Daarom wil ek dit graag opnuut beklemtoon dat dié reël<br />
waarmee die Konsilie van Trente ‘n konkrete uitdrukking gegee het aan die<br />
ernstige vermaning van die Apostel Paulus om die Eucharistie op ‘n<br />
waardige wyse te ontvang nog steeds in die Kerk van krag is: ‘...sodra ‘n<br />
mens bewus word van ‘n doodson<strong>de</strong> in jou lewe moet jy eerstens jou son<strong>de</strong><br />
gaan bely alvorens jy die tafel van die Here mag na<strong>de</strong>r...’. 75<br />
37. <strong>Die</strong> twee Sakramente van die Eucharistie en die Bieg is nou met<br />
mekaar verbon<strong>de</strong>. Omdat die Eucharistie die verlossen<strong>de</strong> offer van die<br />
Kruis teenwoordig maak en dit op sakramentele wyse laat voortduur,<br />
72 vgl. Lumen gentium, 14.<br />
73 Homiliae in Isaiam, 6, 3, in PG 56, 139.<br />
74 Kategismus van die Katolieke Kerk, 1385; vgl. CIC, Kan. 916;<br />
CCEO, Kan. 711.<br />
75 Toespraak van die pous: <strong>Die</strong> Sakrament van Versoening vorm die<br />
Christelike gewete, gelewer voor die boetelinge van die vier<br />
Patriargale Basilieke (30 Januarie 1981).
35<br />
beteken dit dat dié Sakrament ons voortdurend tot bekering oproep en tot<br />
‘n persoonlike antwoord op die vermaning van die Apostel Paulus aan die<br />
Christene van Korinte: ‘Ons bid julle om Christus wil: Laat julle met God<br />
versoen’ (2 Kor. 5:20). As die gewete van ‘n Christen met ‘n ernstige son<strong>de</strong><br />
belas is, word die weg van boete <strong>de</strong>ur die Sakrament van Versoening<br />
noodsaaklik vir ‘n volledige <strong>de</strong>elname aan die Eucharistiese Offer. <strong>Die</strong><br />
betrokke persoon moet uiteraard self ‘n oor<strong>de</strong>el fel oor sy of haar staat<br />
van gena<strong>de</strong>. Hierdie saak berus op ‘n mens se eie gewetenson<strong>de</strong>rsoek.<br />
Nietemin kan die Kerk, waar dit oor opsigtelike en openbare gedrag gaan<br />
wat op ernstige en hardnekkige wyse ingaan teen die se<strong>de</strong>like norme, soos<br />
voorgehou <strong>de</strong>ur die Kerk, uit eerbied vir dié Sakrament, ‘n persoon wat<br />
aan hierdie gedrag skuldig is, die ontvangs van Heilige Kommunie verbied.<br />
<strong>Die</strong> Wetboek van Kanonieke Reg verwys na so ‘n situasie waar daar dui<strong>de</strong>lik<br />
by die betrokke persoon ‘n totale gebrek aan ‘n gepaste se<strong>de</strong>like<br />
ingesteldheid bestaan en verklaar dat so ‘n persoon ‘wat halstarrig en in die<br />
openbaar volhard in ‘n ernstige son<strong>de</strong>’ nie toegelaat mag word tot die<br />
‘Eucharistiese Kommunie’ nie. 76<br />
38. Soos ek alreeds gemeld het is die Kerklike eenheid/kommunie iets wat<br />
sigbaar is. <strong>Die</strong> eenheid word uitgedruk in die volgen<strong>de</strong> ban<strong>de</strong> wat <strong>de</strong>ur<br />
dieself<strong>de</strong> Konsilie on<strong>de</strong>rrig word: ‘<strong>Die</strong>gene wat ten volle ingelyf is in die<br />
Kerklike gemeenskap is in besit van die Gees van Christus en aanvaar die hele<br />
sigbare organisasie en al die ingestel<strong>de</strong> heilsmid<strong>de</strong>le van dié organisasie wat<br />
<strong>de</strong>ur Christus gevestig is en <strong>de</strong>ur sy Opperher<strong>de</strong>r en Biskoppe bestuur word.<br />
So ‘n ingelyf<strong>de</strong> persoon aanvaar die gemeenskaplike ban<strong>de</strong> van die één<br />
geloofsbely<strong>de</strong>nis, die sakramente, Kerklike bestuur en gemeenskap wat<br />
onlosmaaklik met mekaar verbind is en <strong>de</strong>el uitmaak van Christus se Kerk op<br />
aar<strong>de</strong>.’ 77 Aangesien die Eucharistie die hoogste sakramentele manifestasie<br />
van die gemeenskap/kommunie van die Kerk is moet dit gevier word in ‘n<br />
konteks van eerbied vir die uitwendige gemeenskapsban<strong>de</strong>. Op ‘n heel<br />
beson<strong>de</strong>re wyse is die Eucharistie ‘die hoogtepunt van die geestelike lewe en<br />
die doel van al die sakramente’. 78 Vandaar die vereiste dat die<br />
76 CIC, Kan. 915; CCEO, Kan. 712.<br />
77 Lumen gentium, 14.<br />
78 St. Thomas van Aquino, Summa Theologiae, III, q. 73, a. 3c.
36<br />
gemeenskapsban<strong>de</strong> in die sakramente, in die beson<strong>de</strong>r in die Doop en<br />
Priesterwyding, eg moet wees. Dit is net nie moontlik om Kommunie aan<br />
iemand te gee wat nie gedoop is nie of aan iemand wat die volle<br />
geloofswaarheid met betrekking tot die Eucharistiese Geheimenis verwerp.<br />
Christus is die waarheid en Hy getuig van die waarheid (vgl. Joh. 14:6;<br />
18:37) – die Sakrament van sy Liggaam en Bloed duld geen valsheid of<br />
geveinsdheid nie.<br />
39. Ver<strong>de</strong>r moet ons onsself daaraan herinner dat die spesifieke karakter<br />
van kerklike eenheid en van die verhouding wat die Sakrament van die<br />
Eucharistie daaraan gee daartoe lei dat ‘die Eucharistiese Offer, wat altyd<br />
opgedra word in ‘n spesifieke gemeenskap, nooit net die viering van daardie<br />
betrokke gemeenskap alleen is nie. <strong>Die</strong> gemeenskap ontvang die Eucharistiese<br />
Aanwesigheid van die Here en daarmee die volledige gawe van die verlossing<br />
en is – selfs as spesifieke en sigbare gemeenskap – die beeld en ware<br />
aanwesigheid van die een, heilige, katolieke en apostoliese Kerk’. 79<br />
Hieruit volg dit dus dat ‘n egte Eucharistiese gemeenskap nooit op homself<br />
ingekeer kan wees nie. ‘n Eucharistiese gemeenskap is nooit iets ekslusief<br />
en selfgenoegsaam nie – elke Eucharistiese gemeenskap moet volhard in<br />
harmonie met elke an<strong>de</strong>r katolieke gemeenskap.<br />
<strong>Die</strong> kerklike gemeenskap van die Eucharistiese samekoms is ‘n gemeenskap<br />
met ‘n eie Biskop en met die Pous, die Biskop van Rome. <strong>Die</strong> Biskop is die<br />
sigbare beginsel en fondament van die eenheid van sy beson<strong>de</strong>re Kerk. 80<br />
Dit sou dus net nie sin maak om hierdie sakrament, wat by uitstek dié<br />
sakrament van eenheid is, te vier son<strong>de</strong>r dat daar ‘n werklike eenheid met<br />
die Kerk bestaan nie. St. Ignatius van Antiogië het geskryf: ‘<strong>Die</strong> Eucharistie<br />
mag slegs as geldig beskou word as dit gevier word on<strong>de</strong>r die biskop of on<strong>de</strong>r<br />
hom aan wie die biskop hierdie opdrag gegee het’. 81 Insgelyks, aangesien<br />
‘die Pous van Rome, as opvolger van Petrus, die blywen<strong>de</strong> en sigbare beginsel<br />
en fondament is van die eenheid van sowel die biskoppe as van die<br />
79 Communionis notio, 11.<br />
80 vgl. Lumen gentium, 23.<br />
81 Ad Smyrnaeos, 8, in: PG 5, 713.
37<br />
gelowiges’, 82 is eenheid/gemeenskap met die Pous ‘n intrinsieke vereiste<br />
vir die viering van die Eucharistiese Offer. Daaruit kom die diep waarheid<br />
voort wat op verskillen<strong>de</strong> maniere <strong>de</strong>ur die liturgie uitgedruk word: ’elke<br />
viering van die Eucharistie vind nie alleen plaas in eenheid met die eie<br />
(plaaslike) biskop nie, maar ook in eenheid met die Pous en met alle biskoppe,<br />
met alle geestelikes en met alle gelowiges. Elke geldige Eucharistiese viering<br />
gee uitdrukking aan die universele gemeenskap/eenheid met Petrus en met<br />
die hele Kerk. In die geval van dié Christelike kerke, wat van Rome geskei is,<br />
vra die Eucharistie objektief na dié gemeenskap/eenheid/kommunie.’ 83<br />
40. <strong>Die</strong> Eucharistie skep gemeenskap en koester gemeenskap. St. Paulus<br />
skryf aan die gelowiges in Korinte en verdui<strong>de</strong>lik aan hulle hoe hul<br />
on<strong>de</strong>rlinge ver<strong>de</strong>eldheid wat juis in hul Eucharistiese byeenkomste sigbaar<br />
was, teenstrydig was met dit wat hulle daar aan die vier was, naamlik die<br />
maaltyd van die Here. <strong>Die</strong> apostel vra hulle om die ware werklikheid van<br />
die Eucharistie te oorpeins en terug te keer tot ‘n gees van broe<strong>de</strong>rlike<br />
gemeenskap (vgl. 1Kor. 11:17-34). Op sy gewone treffen<strong>de</strong> manier<br />
verwys St. Augustinus na dié woor<strong>de</strong> van St. Paulus: ‘Julle is die liggaam van<br />
Christus, en afson<strong>de</strong>rlik is elkeen ‘n lid daarvan...’ (1Kor. 12:27, NV), as volg:<br />
‘As julle dus Christus se liggaam is en le<strong>de</strong>mate van Hom is, dan sal julle op die<br />
tafel van die Here julle eie geheimenis voor jul oë vind. Ja, julle ontvang dus<br />
eintlik die geheimenis van wie julle eintlik is, die geheimenis van jul eie<br />
bestaan.’ 84 Op grond van hierdie waarneming besluit St. Augustinus:<br />
‘Christus die Here...heilig aan hierdie tafel die geheimenis van ons vre<strong>de</strong> en<br />
eenheid. Almal wat die geheimenis van die eenheid ontvang son<strong>de</strong>r om die<br />
vre<strong>de</strong> te bewaar ontvang gevolglik geen geheimenis vir sy eie welsyn nie,<br />
maar ‘n bewys teen homself.’ 85<br />
41. <strong>Die</strong> beson<strong>de</strong>re doeltreffendheid van die Eucharistie vir die<br />
bevor<strong>de</strong>ring van eenheid/kommunie, is een van die re<strong>de</strong>s vir die<br />
82 Lumen gentium, 23.<br />
83 Communionis notio, 4.<br />
84 Sermo 272, in: PL 38, 1247.<br />
85 Ibid, 1248.
38<br />
belangrikheid van die Sondagmis. In my Apostoliese Brief <strong>Die</strong>s Domini 86<br />
het ek al uitvoerig hierdie en an<strong>de</strong>r re<strong>de</strong>s vir die heiliging van die Sondag<br />
on<strong>de</strong>rsoek. Ek het die feit on<strong>de</strong>rstreep dat die bywoning van die<br />
Sondagmis ‘n verpligting vir gelowiges is, tensy hulle as gevolg van<br />
ernstige sake daarvan weerhou word. Daarom rus die verpligting op alle<br />
sieleher<strong>de</strong>rs om aan almal die moontlikheid te bied om dié voorskrif van<br />
die Kerk na te kom. 87 In die Apostoliese Brief Novo millennio inuente,<br />
waarin ek nog nie so lank gele<strong>de</strong> nie die pastorale roete van die Kerk aan<br />
die begin van die <strong>de</strong>r<strong>de</strong> millennium uiteengesit het, wil ek die beson<strong>de</strong>re<br />
betekenis van die Sondag Eucharistie beklemtoon, <strong>de</strong>ur die Eucharistie se<br />
gemeenskapsvormen<strong>de</strong> werking te benadruk: ‘<strong>Die</strong> Eucharistie is by uitstek<br />
dié plek waar on<strong>de</strong>rlinge eenheid steeds opnuut verkondig en gevoed<br />
word. Juis <strong>de</strong>ur ons gesamentlike viering van die Eucharistie word die dag<br />
van die Here ook die dag van die Kerk en kan die Kerk op hierdie wyse dus<br />
ook haar rol as sakrament van die eenheid vervul. 88<br />
42. <strong>Die</strong> bewaring en bevor<strong>de</strong>ring van kerklike eenheid/kommunie is ‘n<br />
taak vir elke gelowige, wat in die Eucharistie, in die sakrament van<br />
Kerkeenheid, ‘n plek vind om sy besorgdheid daaroor te oorpeins. Meer<br />
konkreet rus hierdie taak op die skouers van die her<strong>de</strong>rs van die Kerk, wat<br />
na gelang hul posisie en kerklike amp dié eenheid behoort te bevor<strong>de</strong>r.<br />
Daarom het die Kerk norme vasgestel, wat sowel bedoel is om ‘n<br />
veelvuldige en vrugbare na<strong>de</strong>ring van die gelowiges tot die tafel van die<br />
Here aan te moedig, as ook om objektiewe voorwaar<strong>de</strong>s vas te lê,<br />
waaron<strong>de</strong>r Heilige Kommunie nie bedien mag word nie. <strong>Die</strong> sorg<br />
waarmee ons hierdie norme getrou toepas word ‘n praktiese mid<strong>de</strong>l om ons<br />
lief<strong>de</strong> vir die Euchariste en die Kerk te toon.<br />
43. By ons oorpeinsing van die Eucharistie as die sakrament van<br />
Kerkeenheid is daar een aspek daarvan wat nie nagelaat mag word nie:<br />
hiermee bedoel ek die rol of verhouding van die Eucharistie met betrekking<br />
86 vgl. Johannes Paulus II, Apostoliese Brief <strong>Die</strong>s Domini (31 Mei 1998),<br />
31-51.<br />
87 vgl. Ibid, 48-49.<br />
88 Novo millennio inuente, 36.
39<br />
tot ekumeniese aktiwiteite. Ons moet almal die Heilige Drie-eenheid dank<br />
vir die baie gelowiges regoor die wêreld wat die afgelope paar <strong>de</strong>ka<strong>de</strong>s<br />
so ‘n bran<strong>de</strong>n<strong>de</strong> verlange koester na eenheid on<strong>de</strong>r alle Christene. <strong>Die</strong><br />
Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie beskryf hierdie begeerte om eenheid in sy<br />
aanhef tot die Dekreet oor Ekumenisme as ‘n beson<strong>de</strong>re gawe van God. 89<br />
Dit is God se gena<strong>de</strong> wat ons, die seuns en dogters van die Katolieke Kerk,<br />
en ons broers en susters van an<strong>de</strong>r kerke en kerklike groeperinge, daartoe<br />
geïnspireer het om die weg van ekumenisme te betree. Ons verlange om<br />
eenheid te bereik maak dat ons onsself na die Eucharistie wend, want dit is<br />
die Eucharistie wat by uitstek dié sakrament van eenheid/gemeenskap/kommunie<br />
is. In die Eucharistie verkeer die volk van God waarlik in<br />
gemeenskap met mekaar. <strong>Die</strong> Eucharistie is die mees volmaakte<br />
uitdrukking van hierdie gemeenskap en ook die bron van eenheid. 90 In die<br />
viering van die Eucharistiese Offer bid die Kerk dat God, die Va<strong>de</strong>r van<br />
alle gena<strong>de</strong>, aan sy kin<strong>de</strong>rs die volheid van die Heilige Gees mag skenk<br />
sodat ons één liggaam en gees word in Christus. 91 Wanneer die Kerk<br />
hierdie gebed aanbied aan die Va<strong>de</strong>r van lig, van wie ‘elke goeie gawe en<br />
elke volmaakte geskenk kom...’(Jak. 1:17, NV), glo die Kerk dat God haar<br />
sal verhoor, want sy bid in en met Christus, haar Hoof en Brui<strong>de</strong>gom –<br />
Christus neem dié smeekgebed van sy Bruid en verenig dit met sy eie<br />
verlossen<strong>de</strong> offer.<br />
44. <strong>Die</strong> eenheid van die Kerk word <strong>de</strong>ur die Eucharistie verwesenlik <strong>de</strong>ur<br />
die offer van Christus en <strong>de</strong>ur ons ontvangs van sy Liggaam en Bloed.<br />
Hierdie eenheid vereis dus ‘n absolute gemeenskap wat <strong>de</strong>ur die ban<strong>de</strong><br />
van die geloofsbely<strong>de</strong>nis, die sakramente en Kerklike leiding verseker<br />
word. Gevolglik is dit dus nie moontlik om die Eucharistiese liturgie<br />
gesamentlik te vier alvorens hierdie ban<strong>de</strong> volledig herstel is nie. Enige<br />
ekumeniese konselebrasie sou op hierdie tydstip nie geldig wees nie en ‘n<br />
hin<strong>de</strong>rnis word vir die strewe na die volle gemeenskap. So ‘n ongeldige<br />
89 vgl. Unitatis redintegratio, 1.<br />
90 vgl. Lumen gentium, 11.<br />
91 ‘Verleen dat ons, wat dié een brood en dié een kelk <strong>de</strong>el, on<strong>de</strong>rling<br />
verenig mag word in die gemeenskap van die Heilige Gees’:<br />
Anafora van die Liturgie van St. Basilius.
40<br />
konselebrasie sou nie net ons begrip verswak vir die afstand wat nog<br />
voorlê voor ons ware Kerkeenheid kan bereik nie, maar ook<br />
dubbelsinnigheid oor belangrike geloofswaarhe<strong>de</strong> veroorsaak. <strong>Die</strong> weg<br />
na volle eenheid kan slegs in die waarheid afgelê word. Op hierdie<br />
gebied laat die prohibisies van die Kerkreg geen ruimte vir onsekerheid<br />
nie. 92<br />
Hierdie prohibisies is trou aan die morele norm wat <strong>de</strong>ur die Twee<strong>de</strong><br />
Vatikaanse Konsilie m.b.t. ekumenisme vasgestel is. 93 Noudat ons vasgestel<br />
het dat dit op hierdie tydstip onmoontlik is om gesamentlik die Eucharistie te<br />
vier, wil ek nietemin dit wat ek in my <strong>Ensikliek</strong> Ut unum sint gesê het graag<br />
herbevestig: ‘En tog verlang ons vurig daarna om saam die één Eucharistie<br />
van die Here te vier. Hierdie verlange van ons word nou ‘n<br />
gemeenskaplike lofsang en smeekbe<strong>de</strong>. Saam keer ons onsself tot die<br />
Va<strong>de</strong>r en ons doen dit al hoe meer ‘één van hart’. 94<br />
45. Terwyl dit nooit geoorloof is om by die afwesigheid van volledige<br />
kommunie/eenheid die Eucharistie te konselebreer nie, geld dieself<strong>de</strong><br />
prohibisie nie met betrekking tot die toediening van die Eucharistie on<strong>de</strong>r<br />
spesiale omstandighe<strong>de</strong> aan individue wat aan kerke of kerklike<br />
gemeenskappe behoort wat nie in volle kommunie met die Katolieke kerk is<br />
nie. <strong>Die</strong> feit is dat daar in hierdie geval gepoog word om ‘n ernstige<br />
geestelike behoefte tegemoet te kom wat die ewige heil van dié spesifieke<br />
gelowige wil bevor<strong>de</strong>r – dit is geensins die bedoeling dat dit hier gaan om<br />
die beoefening van interkommunie nie, iets wat onmoontlik is solank as wat<br />
92 vgl. CIC, Kan. 908; CCEO, Kan. 702; Pouslike Raad vir die<br />
Bevor<strong>de</strong>ring van die Eenheid van die Christene, Ekumeniese<br />
Direktorium (25 Maart 1993) 122-125, 129-131; Kongregasie<br />
vir die Geloofsleer, Brief Ad exsequendam (18 Mei 2001), in AAS<br />
93 (2001), 786.<br />
93 ‘Deelname aan mekaar se erediens op ‘n wyse wat inbraak maak op<br />
die eenheid van die Kerk, of ‘n formele instemming met dwaling of<br />
enige aksies wat op geloofsafvalligheid dui of ‘n ergernis vir die Kerk<br />
inhou of onverskilligheid teenoor die Kerk aandui, word <strong>de</strong>ur die<br />
god<strong>de</strong>like wet verbied’. Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie Dekreet oor<br />
die Oosterse Katolieke Kerke Orientalium <strong>Ecclesia</strong>rum, 26.<br />
94 Johannes Paulus II, <strong>Ensikliek</strong> Ut unum sint (25 Mei 1995), 45.
41<br />
dit aan die sigbare ban<strong>de</strong> van Kerkeenheid ontbreek. Hierdie bena<strong>de</strong>ring<br />
is <strong>de</strong>ur die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie geneem toe hulle die riglyne<br />
bepaal het waarby Oosterse Christene, wat in goe<strong>de</strong>r trou geskei lewe<br />
van die Katolieke Kerk, en wat spontaan en met die regte ingesteldheid<br />
vra om die Eucharistie uit die han<strong>de</strong> van ‘n gewy<strong>de</strong> Katolieke bedienaar te<br />
ontvang, dit mag doen. 95 Hierdie han<strong>de</strong>lswyse is vervolgens <strong>de</strong>ur bei<strong>de</strong><br />
Wetboeke (Latynse Rite en Oosterse Rites) bekragtig. Noodsaaklike<br />
aanpassings is ook gemaak waarby an<strong>de</strong>r, nie-Oosterse Christene, wat nie<br />
in volledige gemeenskap met die Katolieke staan nie, ook on<strong>de</strong>r baie<br />
spesifieke omstandighe<strong>de</strong> en by wyse van uitson<strong>de</strong>ring, Heilige Kommunie<br />
in ‘n Katolieke kerk mag ontvang. 96<br />
46. In my <strong>Ensikliek</strong> Ut unum sint het ek my eie waar<strong>de</strong>ring vir hierdie norme<br />
uitgespreek. Dié norme maak dit moontlik om met die korrekte<br />
on<strong>de</strong>rskeiding sorg te dra vir die heil van siele: ‘Dit is re<strong>de</strong> tot vreug<strong>de</strong> dat<br />
Katolieke bedienaars in bepaal<strong>de</strong> spesifieke gevalle die Sakramente van die<br />
Eucharistie, Bieg en Siekesalwing mag toedien aan an<strong>de</strong>r Christene, wat nie in<br />
volledige kommunie met die Rooms-Katolieke Kerk verkeer nie, maar wat<br />
vurig verlang om dié sakramente te ontvang en uit eie wil daarom vra en<br />
diesef<strong>de</strong> geloof bely wat die Rooms-Katolieke Kerk oor dié sakramente bely.<br />
Omgekeerd kan Katolieke ook in bepaal<strong>de</strong> gevalle en vanweë spesifieke<br />
omstandighe<strong>de</strong> hierdie sakramente ontvang uit die han<strong>de</strong> van bedienaars van<br />
Kerke wat oor geldige sakramente beskik.’ 97 Hierdie voorwaar<strong>de</strong>s –<br />
waarvan ‘n mens nie vrygestel kan word nie – moet <strong>de</strong>eglik in ag geneem<br />
word en geld slegs vir sekere baie spesifieke gevalle. Enige persoon wat<br />
om dié sakramente vra, maar nie die geloofswaarhe<strong>de</strong> van die Katolieke<br />
geloof aanvaar of die geldigheid van die noodsaaklike vereiste van ‘n<br />
gewy<strong>de</strong> priesterskap betwyfel, beskik nie oor die regte ingesteldheid nie<br />
en kan dus nie dié sakramente in ‘n Katolieke konteks toegedien word nie.<br />
<strong>Die</strong>self<strong>de</strong> geld vir Katolieke gelowiges: ‘n Katolieke gelowige kan nie<br />
95 Orientalium <strong>Ecclesia</strong>rum, 27.<br />
96 vgl. CIC, Kan. 844; CCEO, Kan. 671, 3-4.<br />
97 Ut unum sint, 46.
42<br />
Heilige Kommunie in ‘n Kerklike gemeenskap ontvang waarin die geldige<br />
wydingsakrament nie aanwesig is nie. 98<br />
<strong>Die</strong> getroue nakoming van al hierdie norme 99 is ‘n uitdrukking van lief<strong>de</strong> en<br />
tegelykertyd ‘n waarborg van daardie lief<strong>de</strong>, sowel teenoor Jesus Christus<br />
in die Allerheiligste Sakrament, asook teenoor ons broers en susters in<br />
an<strong>de</strong>r Christelike <strong>de</strong>nominasies, aan wie ons dit verskuldig is om getuienis<br />
te lewer van die waarheid – so word die saak van eenheid bevor<strong>de</strong>r.<br />
98 vgl. Unitatis redintegratio, 22.<br />
99 vgl. CIC, Kan. 844; CCEO, Kan. 671.
43<br />
HOOFSTUK VYF<br />
DIE WAARDIGHEID VAN<br />
DIE EUCHARISTIE VIERING<br />
47. Wie in die Sinoptiese Evangelies die verslag lees oor die instelling van<br />
die Eucharistie word getref <strong>de</strong>ur die eenvoud en ook <strong>de</strong>ur die ‘plegtigheid’<br />
waarmee Jesus, op die aand van die Laaste Avondmaal, hierdie grootse<br />
sakrament ingestel het. Daar is ‘n episo<strong>de</strong> wat in ‘n sekere sin ‘n<br />
vooruitwysing is op die instelling van die Eucharistie: <strong>Die</strong> salwing in Betanië.<br />
‘n Vrou, wat die Evangelis Johannes i<strong>de</strong>ntifiseer as Maria, die suster van<br />
Lasarus, giet ‘n flessie met kosbare balsem uit oor die hoof van Jesus.<br />
Hierdie gebaar lok by die dissipels, in die beson<strong>de</strong>r by Judas (vgl. Matt.<br />
26:8; Mark. 14:4, Joh. 12:4), verontwaardiging uit, asof hierdie han<strong>de</strong>ling,<br />
in die lig van die armes se behoeftes, ‘n onduldbare ‘verspilling/verkwisting’<br />
inhou. <strong>Die</strong> reaksie van Jesus Self is egter heel an<strong>de</strong>rs. Terwyl Hy geensins<br />
afbreuk doen aan ons verpligting om die armes te help nie – ‘die armes het<br />
julle altyd by julle..’ (Matt. 26:11; Mark. 14:7; vgl. Joh. 2:8) – sien Hy hierdie<br />
gebeurtenis in die lig van sy na<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> dood en begrafnis. Vir Jesus is die<br />
salwing wat Hy van hierdie vrou ontvang ‘n bewys van respek teenoor sy<br />
liggaam – ‘n eerbetoning wat sy liggaam selfs ná sy dood sal ontvang<br />
omdat sy liggaam onlosmaaklik verbon<strong>de</strong> bly met die Geheimenis van sy<br />
Persoon.<br />
<strong>Die</strong> Sinoptiese Evangelies gaan vervolgens ver<strong>de</strong>r met Jesus se opdrag<br />
aan sy dissipels om sorgvuldig die ‘…groot Bovertrek…’ gereed te maak<br />
vir die Paasmaaltyd (vgl. Mark. 14:15; Luk.22:2) waarty<strong>de</strong>ns Hy die<br />
Eucharistie instel. Dit blyk dat Jesus en sy dissipels die tradisionele Joodse<br />
rites ten minste tot die sing van die Hallel (vgl. Matt. 26:30; Mark. 14:26)<br />
gevolg het. Selfs met die verskillen<strong>de</strong> weergawes waaroor ons beskik is<br />
die sober en plegtige eenvoud van dié maaltyd dui<strong>de</strong>lik, veral van Christus<br />
se woor<strong>de</strong> oor die brood en wyn wat Hy gebruik as ‘n konkrete uitdrukking<br />
van sy liggaam en bloed wat Hy prysgee. <strong>Die</strong> Evangeliste herinner ons aan<br />
al dié <strong>de</strong>tail in die lig van die gevestig<strong>de</strong> praktyk van die ‘breking van die<br />
brood’ wat <strong>de</strong>el uitgemaak het van die vroeë Kerk se geloofservaring. Dit<br />
is dui<strong>de</strong>lik dat dié gebeure van Witte Don<strong>de</strong>rdag, reeds van Jesus se tyd
44<br />
af, sigbare spore dra van ‘n liturgiese ‘gevoeligheid’. Hierdie vroeë vorm<br />
van die liturgie was dus gegrond op die Ou Testamentiese tradisie wat nou<br />
nuwe lewe gekry het om by dit wat die vroeë Christene geweet en geglo<br />
het in te pas – die Paasgebeure (Christus se opstanding uit die dood) was<br />
die nuwe konteks waarin hierdie vieringe plaasgevind het.<br />
48. Soos die vrou wat vir Jesus in Betanië gesalf het, was die Kerk nog<br />
nooit bang om net haar beste vir die Here te gee nie: om die Kerk se<br />
verwon<strong>de</strong>ring en aanbidding van dié onmeetlike geskenk van die<br />
Eucharistie uit te druk was en is net die beste goed genoeg. Net soos die<br />
Here se eerste dissipels opdrag gegee is om die ‘Bovertrek’ gereed te<br />
maak, het die Kerk dit nog altyd as haar plig geag om <strong>de</strong>ur die eeue heen<br />
en <strong>de</strong>ur haar ontmoeting met verskillen<strong>de</strong> kulture, die Eucharistie te vier op<br />
‘n wyse wat dié groot Geheimenis waardig is. <strong>Die</strong> Christelike liturgie is<br />
gebore uit Jesus se eie woor<strong>de</strong> en gebare en rus op die rituele erfenis van<br />
die Joodse geloof. Sou ons mense egter ooit ‘n waarlik gepaste mid<strong>de</strong>l kon<br />
ontwerp om uitdrukking te gee aan ons ontvangs van die gawe van<br />
Homself wat die god<strong>de</strong>like Brui<strong>de</strong>gom voortdurend aanbied aan sy Bruid,<br />
die Kerk – dié offer wat vir eens en altyd aan die kruis volbring is en <strong>de</strong>ur<br />
die Kerk as Voedsel aan opeenvolgen<strong>de</strong> generasies van gelowiges gegee<br />
word? Alhoewel die i<strong>de</strong>e van ‘n ‘feesmaal’ ‘n sekere familiariteit suggereer<br />
het die Kerk nog nooit aan die verleiding toegegee om hierdie ‘intimiteit’<br />
met haar Brui<strong>de</strong>gom op banale wyse uit te druk nie – dit sou so wees as ons<br />
sou vergeet dat Hy ook die Here van die Kerk is en dat dié feesmaal altyd<br />
‘n offermaal is wat geteken word <strong>de</strong>ur sy bloed wat op Golgota uitgestort<br />
is. <strong>Die</strong> Eucharistiese Feesmaal is waarlik ‘n ‘heilige’ maaltyd waarin die<br />
eenvoud van die tekens die onpeilbare diepte van die heiligheid van God<br />
verberg: O sacrum convivium, in quo Christus sumitur! <strong>Die</strong> brood wat op ons<br />
altare gebreek word, hierdie panis angelorum – die brood van die engele -<br />
word ons aangebied; ons wat eintlik maar pelgrims op die paaie van<br />
hierdie wêreld is. Ons durf nie hierdie brood van die engele na<strong>de</strong>r tensy<br />
ons nie dieself<strong>de</strong> ne<strong>de</strong>righeid het wat die hoofman oor hon<strong>de</strong>rd in die<br />
Evangelie gehad het nie: ‘Here, ek is nie waardig dat U on<strong>de</strong>r my dak inkom<br />
nie’ (Matt. 8:8; Luk. 7:6).<br />
49. <strong>Die</strong>p on<strong>de</strong>r die indruk van hierdie verhewe Geheimenis begryp ons<br />
hoe die Kerk se geloof in die Eucharistiese Geheimenis <strong>de</strong>ur die geskie<strong>de</strong>nis<br />
uitdrukking gevind het nie alleen in die vereiste dat ons innerlike<br />
ingesteldheid eerbiedig moet wees nie, maar ook in die uiterlike vorme van<br />
ons erediens, wat bedoel is om die grootsheid van die gebeurtenis wat ons
45<br />
vier, te on<strong>de</strong>rstreep en te beklemtoon. Stap vir stap het daar <strong>de</strong>ur die<br />
eeue ‘n raamwerk van voorskrifte en reëls ontwikkel wat betrekking het op<br />
die Eucharistiese Liturgie. Hierdie reëls neem die verskillen<strong>de</strong> wettige<br />
Kerklike tradisies in ag. Op dieself<strong>de</strong> wyse het die Kerk ‘n ryk erfenis van<br />
kuns rondom die Eucharistiese Liturgie ontwikkel. Argitektuur,<br />
beeldhoukuns, skil<strong>de</strong>rkuns en musiek het, geraak <strong>de</strong>ur hierdie Christelike<br />
Geheimenis, in die Eucharistie ‘n direkte en indirekte bron van inspirasie<br />
gevind.<br />
<strong>Die</strong> boukuns/argitektuur was byvoorbeeld getuie van die oorgang – toe<br />
die historiese situasie dit moontlik gemaak het – van die eerste plekke waar<br />
die Eucharistie in die domus (huise) van Christelike families gevier is tot die<br />
plegtige basilieke van die vroeë eeue, tot die indrukwekken<strong>de</strong> katedrale<br />
van die Mid<strong>de</strong>leeue en tot die kerke, groot en klein, wat gelei<strong>de</strong>lik regoor<br />
die wêreld gebou is. <strong>Die</strong> ontwerp van die altare en tabernakels in die<br />
kerkinterieurs was dikwels nie bloot as gevolg van kunssinnige inspirasie nie<br />
maar <strong>de</strong>ur ‘n hel<strong>de</strong>r begrip van die Geheimenis wat daar gevier word.<br />
<strong>Die</strong>self<strong>de</strong> sou ‘n mens van gewy<strong>de</strong> musiek kon sê – hier hoef ‘n mens maar<br />
net aan die geïnspireer<strong>de</strong> Gregoriaanse melodieë te dink en die magdom<br />
groot komponiste wat probeer het om reg te laat geskied aan die<br />
liturgiese tekste van die Heilige Mis. En sien ‘n mens nie op die gebied van<br />
Kerklike voorwerpe en liturgiese gewa<strong>de</strong> ‘n geweldige hoeveelheid<br />
kunstige werke nie, vanaf die produkte van ‘n goeie vakman tot ware<br />
kunswerke?<br />
Dit is in<strong>de</strong>rdaad so dat net soos die Eucharstie vorm gee aan die Kerk en<br />
spiritualiteit, die Eucharistie ook ‘n kragtige invloed uitoefen op die gebied<br />
van ‘kultuur’, veral op estetiese vlak.<br />
50. In hul aanbidding van hierdie grootse Geheimenis het daar op rituele<br />
en estetiese vlak nog altyd ‘n tipe geson<strong>de</strong> ‘wedywering’ bestaan tussen<br />
die Christene van die Weste en van die Ooste. Hoe sou ons die Here nie<br />
dankbaar kan wees nie vir die beson<strong>de</strong>rse bydrae tot die Christelike kuns<br />
wat die Grieks-Bisantynse tradisie en Slawoniese kulture op die gebied<br />
van die bou- en skil<strong>de</strong>rkuns gelewer het? In die Ooste het die gewy<strong>de</strong> kuns<br />
‘n opmerklike sterk gevoel vir die Geheimenis behou. Hier het kunstenaars<br />
die gewy<strong>de</strong> kunswerke wat hulle geskep het nie as ‘n uitdrukking van hul<br />
eie talente gesien nie maar as ‘n geloofsdiens. <strong>Die</strong> gewy<strong>de</strong> kuns van<br />
hierdie mense lewer dan ook bewys dat dit vir hulle nie om blote tegniese
46<br />
vaardigheid gegaan het nie maar om ‘n leergierige ontvanklikheid vir die<br />
inspirasie van die Heilige Gees.<br />
<strong>Die</strong> skitteren<strong>de</strong> argitektuur en mosaïekwerk van die Christelike Ooste en<br />
Weste vorm ‘n erfenis wat aan alle gelowiges behoort; hierdie gewy<strong>de</strong><br />
kunswerke dra in hulself ‘n hoop, selfs ‘n belofte van Kerkeenheid - daardie<br />
gewenste volheid van gemeenskap in geloof en viering. Hierdie<br />
veron<strong>de</strong>rstel en vereis, soos in Roebljev se beroem<strong>de</strong> ikoon van die<br />
Drie-eenheid, ‘n Kerk wat ten diepste Eucharisties is en waarin die<br />
aanwesigheid van die Geheimenis van Christus in die gebroke brood as’t<br />
ware on<strong>de</strong>rdompel word in die uitspreeklike eenheid van die Drie<br />
God<strong>de</strong>like Persone, om so van die Kerk self ‘n ‘ikoon’ van die Drie-eenheid<br />
te maak.<br />
Binne hierdie konteks van ‘n kuns wat in al sy elemente gerig is op die<br />
uitdrukking van die betekenis van die Eucharistie soos omskryf is <strong>de</strong>ur die<br />
Kerk se leerstellinge, moet daar aandag gegee word aan die norme wat<br />
die bou en versiering van gewy<strong>de</strong> geboue reguleer. Soos die geskie<strong>de</strong>nis<br />
laat sien en ek benadruk het in my Brief aan kunstenaars, 100 het die Kerk<br />
nog altyd baie ruimte gelaat vir die kreatiwiteit van kunstenaars. Gewy<strong>de</strong><br />
kuns moet homself egter altyd on<strong>de</strong>rskei <strong>de</strong>ur sy vermoë om op gepaste<br />
wyse uitdrukking te gee aan die Geheimenis van ons Christelike geloof,<br />
soos vervat in die leerstellinge van die Kerk en in ooreenstemming met die<br />
pastorale riglyne wat <strong>de</strong>ur die bevoeg<strong>de</strong> Kerklike gesag uitgevaardig is.<br />
Hierdie norm geld sowel vir die beel<strong>de</strong>n<strong>de</strong> kunste as vir gewy<strong>de</strong> musiek.<br />
51. <strong>Die</strong> ontwikkeling van gewy<strong>de</strong> kuns en van liturgiese beginsels wat in<br />
die lan<strong>de</strong> met ‘n ou Christelike erfenis plaasgevind het vind nou ook plaas in<br />
wêreld<strong>de</strong>le waar die Christendom jonger is. Hierdie bena<strong>de</strong>ring is juis<br />
gekies <strong>de</strong>ur die Twee<strong>de</strong> Vatikaanse Konsilie om gepaste en geson<strong>de</strong><br />
‘inkulturasie’ aan te moedig. By my talle pastorale besoeke oor die hele<br />
wêreld het ek die groot lewenskrag gesien waarmee die Eucharistie gevier<br />
kan word en waartoe die vorme, style en intuìsies van die verskillen<strong>de</strong><br />
kulture ‘n bydrae gelewer het. Deur aanpassing aan die veran<strong>de</strong>ren<strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong> van tyd en plek bied die Eucharistie voedsel, nie alleenlik<br />
100 vgl. Johannes Paulus II, Brief aan kunstenaars (4 April 1999).
47<br />
aan individue nie, maar aan hele volke, en so omvorm die Eucharistie<br />
kulture wat <strong>de</strong>ur die Christendom geïnspireer word.<br />
Dit is egter nodig dat dié belangrike aanpassingswerk gedoen word met ‘n<br />
voortduren<strong>de</strong> besef van die onuitspreeklike Geheimenis van ons geloof:<br />
elke generasie word uitgedaag om homself teen hierdie Geheimenis te<br />
meet. Hierdie ‘skat’ is te belangrik en kosbaar om <strong>de</strong>ur eksperimentasie of<br />
praktyke wat ingevoer word son<strong>de</strong>r die nodige goedkeuring <strong>de</strong>ur die<br />
bevoeg<strong>de</strong> Kerklike outoriteite verarm of <strong>de</strong>ur kompromisse afgewater te<br />
word. <strong>Die</strong> sentrale plek wat die Eucharistiese Geheimenis inneem vereis<br />
bowendien dat enige hersiening slegs met die nodige goedkeuring van en<br />
in noue samewerking met die Heilige Stoel <strong>de</strong>urgevoer mag word. Soos ek<br />
geskryf het in my postsinodale Eksortasie <strong>Ecclesia</strong> in Asia: ‘samewerking met<br />
die Heilige Stoel is van wesenlike belang, want die Heilige Liturgie is die<br />
uitdrukking en viering van één geloof wat <strong>de</strong>ur almal bely word, die Liturgie is<br />
die erfgoed van die hele Kerk en dus nie iets wat <strong>de</strong>ur plaaslike Kerke, apart<br />
van en buite die Universele Kerk, vasgestel word nie.’ 101<br />
52. Dit alles behoort dit dui<strong>de</strong>lik te maak hoe groot die<br />
verantwoor<strong>de</strong>likheid is wat priesters dra vir die viering van die Eucharistie.<br />
Dit is die verantwoor<strong>de</strong>likheid van priesters om in persona Christi die<br />
Eucharistieviering te lei en getuienis te gee en ‘n diens van<br />
kommunie/eenheid te lewer, nie alleen vir die gemeente wat direk<br />
<strong>de</strong>elneem aan die betrokke viering nie, maar ook vir die hele Kerk wat<br />
<strong>de</strong>el uitmaak van elke Eucharistie. ‘n Mens betreur die feit dat daar, veral<br />
in die jare wat gevolg het, op die postkonsiliêre liturgiese hervorming, as<br />
gevolg van ‘n mislei<strong>de</strong> gevoel van kreatiwiteit en aanpassing, ‘n aantal<br />
misbruike was wat vir baie gelowiges groot verdriet veroorsaak het. ‘n<br />
Sekere reaksie teen ‘formalisme’ het sommiges, veral in bepaal<strong>de</strong> streke,<br />
daartoe gebring om die ‘vorme’ wat die Kerk se groot liturgiese tradisie en<br />
haar Leergesag (magisterium) gekies het, as nie-bin<strong>de</strong>nd te beskou en om<br />
nie-goedgekeur<strong>de</strong> vernuwinge in te voer wat soms heeltemaal onvanpas<br />
was.<br />
101 Johannes Paulus II, Postsinodale Eksortasie <strong>Ecclesia</strong> in Asia (6<br />
November 1999), 22.
48<br />
Ek ag dit daarom my plig om u dringend daarop te wys dat al die<br />
liturgiese norme vir die viering van die Eucharistie getrou nagekom moet<br />
word. Hierdie norme vorm ‘n konkrete uitdrukking van die outentieke<br />
Kerklike natuur van die Eucharistie: dit is die diepste betekenis van dié<br />
norme. Liturgie is nooit die persoonlike eiendom van enigiemand nie – dit is<br />
nie die persoonlike eiendom van die selebrant of van die gemeente waarin<br />
dié Geheimenis gevier word nie. <strong>Die</strong> Apostel Paulus moes skerp woor<strong>de</strong> rig<br />
aan die gemeente in Korinte vanweë die ernstige tekortkominge in hul<br />
viering van die Eucharistie – hierdie tekortkominge het gelei tot afskeidings<br />
(schismata) en die totstandkoming van faksies (haereseis) binne die<br />
gemeente (vgl. 1 Kor. 11:17-34). Ons tyd vra na ‘n hernu<strong>de</strong> besef van en<br />
waar<strong>de</strong>ring vir die liturgiese norme as ‘n weerspieëling en ‘n getuienis van<br />
die een Universele Kerk wat teenwoordig gemaak word in elke viering van<br />
die Eucharistie. Priesters wat trou die Heilige Mis vier volgens die liturgiese<br />
norme en gemeentes wat hulself berus by dié norme toon daar<strong>de</strong>ur hul<br />
lief<strong>de</strong> vir die Kerk. Juis om hierdie diepere betekenis van die liturgiese<br />
norme beter te verdui<strong>de</strong>lik het ek die bevoeg<strong>de</strong> instansies binne die<br />
Romeinse Kurie gevra om ‘n dokument hieroor voor te berei, met inbegrip<br />
van juridiese voorskrifte. Niemand mag die Geheimenis wat in ons han<strong>de</strong><br />
gegee is geringskat nie: hierdie Geheimenis is te groot om <strong>de</strong>ur mense op<br />
‘n ligsinnige wyse behan<strong>de</strong>l te word, son<strong>de</strong>r eerbied vir Heiligheid en<br />
Universaliteit hiervan.
49<br />
H OOFSTUK SES<br />
IN DIE SKOOL VAN MARIA,<br />
DIE VROU VAN DIE EUCHARISTIE<br />
53. Wanneer ons die intieme verhouding, wat die Kerk met die Eucharistie<br />
verbind, in sy volle rykdom wil heront<strong>de</strong>k, kan ons nie Maria, Moe<strong>de</strong>r en<br />
mo<strong>de</strong>l van die Kerk, vergeet nie. In my Apostoliese Brief Rosarium Virginis<br />
Mariae het ek na die Heilige Maagd verwys as ons Lerares by ons<br />
kontemplasie van die gelaat van Christus. On<strong>de</strong>r die Ligryke Geheimenisse<br />
van die Rosekransgebed het ek die instelling van die Eucharistie ingesluit. 102<br />
Maria kan ons na hierdie Allerheiligste Sakrament lei omdat sy ‘n diep<br />
verhouding daarmee het.<br />
Dit mag met die eerste oogopslag lyk asof hierdie tema nie in die<br />
Evangelie teruggevind kan word nie. In die verslag oor die instelling van<br />
die Eucharistie op die aand van Witte Don<strong>de</strong>rdag word Maria nêrens<br />
vermeld nie. Tog weet ons dat sy by die apostels wie wat ‘één van hart’<br />
(vgl. Hand. 1:14) gebid het in daardie eerste Christen gemeenskap wat ná<br />
die Hemelvaart in afwagting op Pinkster bymekaar gekom het. Maria<br />
moes sekerlik aanwesig gewees het by die Eucharistie vieringe van die<br />
eerste generasie Christene, wie trou was aan die ‘breking van die brood<br />
(Hand. 2:42). Naas haar <strong>de</strong>elname aan die Eucharistiese maaltyd kan die<br />
verhoudig van Maria tot die Eucharistie wel indirek afgelei word uit haar<br />
innerlike houding. Met haar hele lewe is Maria ‘n vrou van die Eucharistie.<br />
<strong>Die</strong> Kerk, wat na Maria opsien as haar oerbeeld (unieke mo<strong>de</strong>l), word<br />
daartoe geroep om haar in haar verhouding tot hierdie Heiligste<br />
Geheimenis na te volg.<br />
54. Mysterium fi<strong>de</strong>i’ <strong>Die</strong> Eucharistie is ‘n Geheimenis van die geloof, iets<br />
wat ons begrip te bowe gaan, en iets wat ons slegs kan leer verstaan <strong>de</strong>ur<br />
ons totale oorgawe aan die woord van God. Wie beter as Maria om ons<br />
102 vgl. Rosarium Virginis Mariae, 21.
50<br />
hierin by te staan? Wanneer ons Christus se han<strong>de</strong>ling by die Laaste<br />
Avondmaal herhaal gehoorsaam ons sy opdrag: ‘Doen dit tot my<br />
gedagtenis’ (Luk. 22:19). Terself<strong>de</strong>rtyd aanvaar ons ook die uitnodiging<br />
van Maria om Hom son<strong>de</strong>r aarseling te gehoorsaam: ‘Net wat Hy vir julle<br />
sê, moet julle doen’ (Joh. 2:5). Met dieself<strong>de</strong> moe<strong>de</strong>rlike sorg, wat sy by die<br />
huwelik van Kana openbaar het, sê Maria as’t ware ook vir ons: ‘Aarsel nie,<br />
vertrou op die woor<strong>de</strong> van my Seun. As Hy in staat was om water in wyn te<br />
veran<strong>de</strong>r, kan Hy ook uit brood en wyn sy Liggaam en Bloed maak, en <strong>de</strong>ur<br />
hierdie Geheimenis aan ons gelowiges die lewen<strong>de</strong> gedagtenis van sy Pase<br />
skenk, om so vir ons die ‘Brood van die Lewe’ te word.’<br />
55. In ‘n sekere sin het Maria haar Eucharistiese geloof reeds voor die<br />
instelling daarvan beleef en dit <strong>de</strong>ur die feit dat sy haar maag<strong>de</strong>like skoot<br />
vir die Menswording van die Woord van God aangebied het. Terwyl die<br />
Eucharistie vooruitwys na die Lyding en Opstanding van Christus staan die<br />
Eucharistie ook in kontinuïteit met die Menswording. Maria ontvang by die<br />
Aankondiging die Seun van God in die liggaamlike werklikheid van sy<br />
Liggaam en Bloed. Op hierdie wyse antisipeer sy in ‘n sekere sin dit wat<br />
sakramenteel met elke gelowige gebeur, wanneer ons on<strong>de</strong>r die<br />
tekens/gedaantes van brood en wyn die Liggaam en Bloed van die Here<br />
ontvang.<br />
Gevolglik is daar ‘n diep ooreenkoms tussen Maria se Fiat (…laat dit met<br />
my gebeur…) op die engel se boodskap en die Amen (dit is so) wat elke<br />
gelowige uitspreek wanneer hy of sy die Liggaam van die Here ontvang.<br />
Maria is gevra om te glo dat Hy, wat sy ontvang het ‘<strong>de</strong>ur die werking van<br />
die Heilige Gees die Seun van God’ is (vgl. Luk. 1:30-35). In kontinuïteit met<br />
die geloof van die Maagd word ons in die Eucharistiese Geheimenis gevra<br />
om te glo dat Jesus Christus, die Seun van God en die Seun van Maria, met<br />
sy hele god<strong>de</strong>like en menslike wese, teenwoordig is on<strong>de</strong>r die tekens van<br />
brood en wyn.<br />
‘Salig is sy wat geglo het…’ (Luk. 1:45): in die Geheimenis van die<br />
Menswording loop Maria ons vooruit in die Eucharistiese geloof van die<br />
Kerk. By haar besoek aan Elisabet het sy die Vleesgewor<strong>de</strong> Woord in<br />
haar skoot gedra en was sy in ‘n sekere sin ‘n ‘tabernakel’ – die eerste<br />
‘tabernakel’ in die geskie<strong>de</strong>nis – waarin die Seun van God, nog onsigbaar<br />
vir die oë van die mense, Hom laat aanbid het <strong>de</strong>ur Elisabet. Christus se lig<br />
is toe ‘uitgestraal’ <strong>de</strong>ur die oë en stem van Maria. <strong>Die</strong> ekstase van Maria se<br />
gesig toe sy vir die eerste keer die pasgebore Jesus aanskou het en
51<br />
waarmee sy Hom in haar arms vasgehou het is dié ongeëwenaar<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>l<br />
van lief<strong>de</strong>, waar<strong>de</strong>ur ons onsself moet laat inspireer, elke keer as ons<br />
Heilige Kommunie gaan ontvang.<br />
56. Deur haar hele lewe, nie net op Golgota nie, het Maria aan Christus se<br />
sy die offerdimensie van die Eucharistie haar eie gemaak. Toe sy haar<br />
Kind Jesus na die Tempel in Jerusalem gebring het om Hom ‘tot beskikking<br />
van die Here te stel’ (Luk. 2:22, NV), het sy gehoor hoe die bejaar<strong>de</strong> Simeon<br />
profeteer dat hierdie kind ‘n ‘teken wat weerspreek sal word’ sou wees, en<br />
dat ‘n swaard haar eie hart sou <strong>de</strong>urboor (vgl. Luk. 2:34-35). Reeds hier<br />
word die tragedie van die kruisiging van haar Seun aangekondig en gooi<br />
die Stabat Mater van Maria aan die voet van die kruis in ‘n sekere sin sy<br />
lang skaduwee vooruit. In haar daaglikse voorbereiding op Golgota kon<br />
Maria iets van ‘n ‘geantisipeer<strong>de</strong> Eucharistie’ ervaar, wat ‘n mens moontlik ‘n<br />
‘geestelike Kommunie’ sou kon noem. ‘n Geestelike Kommunie van verlange<br />
en opoffering, wat sy hoogtepunt sou vind in Maria se eenheid met haar<br />
Seun in sy lyding. Hierdie geestelike Kommunie van Maria sou ná Pase tot<br />
uitdrukking kom in haar <strong>de</strong>elname aan die Eucharistie wat die apostels sou<br />
vier as gedagtenis aan daardie lyding. Wat moes Maria gevoel het, toe<br />
sy uit die mond van Petrus, Johannes en Jakobus en die an<strong>de</strong>r apostels die<br />
woor<strong>de</strong> hoor wat by die Laaste Avondmaal gespreek is: ‘Dit is my liggaam<br />
wat vir julle gegee word…’ (Luk. 22:19)? <strong>Die</strong> Liggaam wat vir ons<br />
oorgelewer is en werklik aanwesig gemaak word on<strong>de</strong>r die sakramentele<br />
tekens was dieself<strong>de</strong> Liggaam wat sy in haar skoot ontvang het! Vir Maria<br />
moes die ontvangs van die Eucharistie in ‘n sekere sin ‘n hernu<strong>de</strong><br />
verwelkoming in haar skoot gewees het van daardie hart wat saam met<br />
haar hart geklop het en ook ‘n nuwe belewenis van dit wat sy aan die voet<br />
van die Kruis <strong>de</strong>urgemaak het.<br />
57. ‘Doen dit tot my gedagtenis’ (Luk. 22:19). In die ‘gedagtenis’ van<br />
Golgota is alles aanwesig wat Christus met sy lyding en dood bewerkstellig<br />
het. Dit beteken, dat alles wat Christus teenoor sy Moe<strong>de</strong>r vir ons heil<br />
gedoen het ook aanwesig is. Hy vertrou haar toe aan sy gelief<strong>de</strong> dissipel<br />
en, in hom, gee Hy haar aan elkeen van ons: ‘Vrou, dáár is u seun!’. Aan<br />
elkeen van ons sê Hy ook: ‘Dáár is jou moe<strong>de</strong>r!’ (vgl. Joh. 19:26-27).<br />
<strong>Die</strong> gedagtenis van Christus se dood wat ons in die Eucharistie beleef,<br />
beteken ook dat Hy ons voortdurend aan sy Moe<strong>de</strong>r gee. Dit beteken dat<br />
ons telkens opnuut – soos die gelief<strong>de</strong> dissipel Johannes – dié een moet<br />
aanvaar wat Christus ons as Moe<strong>de</strong>r gee. Dit beteken ook dat ons onsself
52<br />
daartoe verbind om gelykvormig aan Christus te word en om dit te doen<br />
moet ons onsself inskryf in die skool van Maria sodat sy ons kan begelei.<br />
Maria is met die Kerk en as Moe<strong>de</strong>r van die Kerk in elke Eucharistieviering<br />
aanwesig. Soos die Kerk en die Eucharistie ‘n onskeibare eenheid vorm, so<br />
vorm Maria en die Eucharistie ook ‘n onskeibare eenheid. Daarom was die<br />
gedagtenis aan Maria, vanaf die vroegste tyd af altyd ‘n on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el<br />
gewees van die Eucharistievieringe in die Kerke van die Ooste en die<br />
Weste.<br />
58. In die Eucharistie word die Kerk volledig verenig met Christus en sy<br />
Offer – die Kerk maak dié waarheid in die gees van Maria haar eie.<br />
Hierdie waarheid kan dan dieper verstaan word wanneer ons die Lofsang<br />
van Maria (die Magnificat) in sy Eucharistiese sin herlees. Net soos die<br />
Lofsang van Maria is die Eucharistie in die eerste plek ‘n lof- en<br />
danksegging. Toe Maria uitroep: ‘My hart besing die grootheid van die<br />
Here, my gees het hom in God, my Red<strong>de</strong>r, verbly’, (Luk. 1:46-47) het sy<br />
alreeds Jesus in haar skoot gedra. Sy loof die Va<strong>de</strong>r ‘<strong>de</strong>ur’ Jesus, maar sy<br />
loof Hom ook ‘in’ Jesus en ‘met’ Jesus. Hierdie is presies die ware<br />
‘Eucharistiese houding’.<br />
Tegelykertyd ge<strong>de</strong>nk Maria die won<strong>de</strong>rbare da<strong>de</strong> van God in die<br />
heilsgeskie<strong>de</strong>nis, ooreenkomstig sy belofte aan ons voorouers (vgl. Luk.<br />
1:55), en verkondig sy die alles-oortreffen<strong>de</strong> won<strong>de</strong>r van die verlossen<strong>de</strong><br />
Menswording. In die Magnificat vind ‘n mens ook uitein<strong>de</strong>lik die<br />
eskatologiese spanning wat in die Eucharistie aanwesig is. Telkens<br />
wanneer die Seun van God Homself in die ‘armoedige’ sakramentele tekens<br />
van brood en wyn aan ons toon, ontkiem daar in ons wêreld die sa<strong>de</strong> van<br />
die nuwe geskie<strong>de</strong>nis, waarin ‘maghebbers onttroon’ word en ‘geringes<br />
verhoog’ word (vgl. Luk. 1:52). 103 Maria besing hierdie ‘nuwe hemel’ en<br />
‘nuwe aar<strong>de</strong>’, waarna die Eucharistie ons vooruitwys. In die Eucharistie vind<br />
‘n mens in ‘n sekere sin die program vir hierdie nuwe hemel en aar<strong>de</strong>. <strong>Die</strong><br />
Magnificat druk die spiritualiteit van Maria uit en hierdie spiritualiteit is vir<br />
ons ‘n groot en nuttige hulpmid<strong>de</strong>l om die Eucharistiese Geheimenis te<br />
beleef. <strong>Die</strong> Eucharistie is aan ons gegee sodat ons lewe, net soos dié van<br />
Maria, geheel en al ‘n Magnificat kan word.<br />
103 Alle aanhalings uit die Magnificat is geneem uit Psalms en<br />
Lofgesange <strong>de</strong>ur Bonaventure Hinwood, OFM (1993).
53<br />
S LOT<br />
59. Ave, verum corpis natum <strong>de</strong> Maria Virgine! ‘n Paar jaar gele<strong>de</strong> het ek<br />
die vyftigste her<strong>de</strong>nking van my priesterwyding gevier. Vandag ervaar<br />
ek die gena<strong>de</strong> om aan die Kerk hierdie <strong>Ensikliek</strong> aan te bied oor die<br />
Eucharistie en dit op die Witte Don<strong>de</strong>rdag wat in die vyf-en-twintigste jaar<br />
van my Petrynse diens val. Soos ek dit doen is my hart gevul met<br />
dankbaarheid. Vir meer as ‘n halwe eeu lank, van die 2<strong>de</strong> November<br />
1946 toe ek my eerste Heilige Mis opgedra het in die kriptus van St.<br />
Leonardus in die Wawel-katedraal van Krakau, was my oë elke dag gerig<br />
op die hostie en die kelk, waarin tyd en ruimte in ‘n sekere sin ‘ineenkrimp’<br />
en die drama van Golgota weer lewendig voorgestel word en sy<br />
geheimvolle ‘gelyktydige’ teenwoordigheid gemanifesteer word. Elke dag<br />
was my geloof in staat gewees om in die gekonsekreer<strong>de</strong> brood en<br />
gekonsekreer<strong>de</strong> wyn die God<strong>de</strong>like Pelgrim te herken wat Homself<br />
aangesluit het by sy twee dissipels op pad na Emmaüs en hul oë geopen het<br />
vir sy lig en hul harte geopen het vir sy nuwe hoop (vgl. Luk. 24:13-35).<br />
Veroorloof my, liewe broers en susters, om met diep emosie my eie<br />
getuienis te gee van my geloof in die Allerheiligste Eucharistie, sodat ek my<br />
by u geloof kan voeg en dit versterk. Ave, verum corpus natum <strong>de</strong> Maria<br />
Virgine, vere passum, immolatum, in cruce pro homine! Hier is die skat van die<br />
Kerk, die hart van die wêreld, die belofte van ‘n vervulling waarna elke<br />
mens, selfs onbewustelik, hunker. Hierdie is waarlik ‘n groot Geheimenis<br />
wat alles oortref en die vermoë van ons gees op die proef stel om ver<strong>de</strong>r te<br />
gaan as wat die oë kan sien. Hier skiet ons sintuie te kort: visus, tactus,<br />
gustus in te fallitur, in die woor<strong>de</strong> van die gesang Adoro te <strong>de</strong>vote; maar<br />
alleen die geloof, gewortel in die woord van Christus wat <strong>de</strong>ur die apostels<br />
aan ons oorgelewer is, is vir ons voldoen<strong>de</strong>. Laat my toe, om soos Petrus<br />
aan die ein<strong>de</strong> van die Eucharistiese uiteensetting in die Evangelie van<br />
Johannes, nog eenmaal aan Christus te vra, namens die hele Kerk en<br />
namens elkeen van u: ‘Here, na wie toe sal ons gaan? U het die woor<strong>de</strong> van<br />
die ewige lewe.’ (Joh. 6:68).<br />
60. By die daeraad van hierdie <strong>de</strong>r<strong>de</strong> millenium, word ons, die kin<strong>de</strong>rs van<br />
die Kerk, daartoe opgeroep om met hernu<strong>de</strong> geesdrif die reis van die<br />
Christelike lewe te on<strong>de</strong>rneem. Soos ek geskryf het in my Apostoliese Brief
54<br />
Novo millennio inuente: ‘gaan dit nie daarom om ‘n ‘nuwe program’ uit te dink<br />
nie. <strong>Die</strong> program bestaan alreeds van die begin af en dit is te vin<strong>de</strong> in die<br />
Evangelie en in die lewen<strong>de</strong> Tradisie. Uitein<strong>de</strong>lik lê die kern van dié program in<br />
Christus Self – Hy wat geken, bemin en nagevolg moet word sodat ons in Hom<br />
die lewe van die Drie-enige God mag leef, en met Hom die geskie<strong>de</strong>nis kan<br />
omvorm en tot voleinding kan bring in die hemelse Jerusalem.’ 104 <strong>Die</strong><br />
verwerkliking van dié program van hernu<strong>de</strong> impetus in die Christelike lewe<br />
loop <strong>de</strong>ur die Eucharistie.<br />
Elke strewe na heiligheid, elke aksie wat gerig is op die vervulling van die<br />
sending van die Kerk, elke uitvoering van pastorale planne moet die<br />
noodsaaklike krag put uit die Eucharistiese Geheimenis en daarop gerig<br />
wees as die hoogtepunt van alle han<strong>de</strong>ling. In die Eucharistie vind ons<br />
Jesus. In die Eucharistie is Jesus se offer van verlossing vir ons ‘n realiteit. In<br />
die Eucharistie ontmoet ons Jesus se Opstanding, ontvang ons die gawe van<br />
die Heilige Gees, en kan ons in gehoorsaamheid en lief<strong>de</strong> teenoor die<br />
Va<strong>de</strong>r aanbid. As ons die Eucharistie verwaarloos, hoe sou ons ooit ons eie<br />
tekortkominge oorkom?<br />
61. <strong>Die</strong> Eucharistiese Geheimenis – offer, teenwoordigheid, maaltyd –<br />
verdra nie reduksie of eksploitasie nie. Hierdie Geheimenis moet in sy<br />
geheel ervaar word: in sy viering as fees, in dié intieme tweegesprek met<br />
Jesus, wat plaasvind nadat ‘n mens Hom in die Heilige Kommunie ontvang<br />
het; ook in ‘n mens se bid<strong>de</strong>n<strong>de</strong> bepeinsing by die Eucharistiese<br />
Aanbidding buite die Heilige Mis. So word die Kerk stewig opgebou en<br />
word sy wat sy werklik is: één, heilig, katoliek en apostolies: volk, tempel<br />
en familie van God; liggaam en Bruid van Christus, besiel <strong>de</strong>ur die Heilige<br />
Gees; die universele heilsakrament en hiërargies geor<strong>de</strong>n<strong>de</strong> gemeenskap.<br />
<strong>Die</strong> weg wat die Kerk aflê in hierdie eerste jare van die <strong>de</strong>r<strong>de</strong> millennium is<br />
ook ‘n weg van hernu<strong>de</strong> ekumeniese inset. <strong>Die</strong> laaste jare van die twee<strong>de</strong><br />
millennium, wat hul hoogtepunt gehad het in die groot Jubileum, het ons in<br />
dié rigting gedryf, <strong>de</strong>urdat alle gedooptes aangespoor is om die gebed<br />
van Jesus te beantwoord ‘ut unum sint’ (sodat hulle een kan wees) (Joh.<br />
17:11). Hierdie weg is lank en vol hin<strong>de</strong>rnisse wat ons menslike kragte te<br />
bowe gaan, maar ons het die Eucharistie, en in die Eucharistiese<br />
104 Novo millennio inuente, 29.
55<br />
teenwoordigheid kan ons in die diepte van ons hart dieself<strong>de</strong> woor<strong>de</strong> hoor<br />
wat die profeet Elia gehoor het: ‘Staan op, eet; an<strong>de</strong>rs is die pad vir jou te<br />
veel’. (1 Kon. 19:7). Dit is werklik asof hierdie woor<strong>de</strong> aan ons gerig is.<br />
<strong>Die</strong> Eucharistiese skat, wat die Here tot ons beskikking gestel het, gee ons<br />
vleuels op pad na ons einddoel: volle <strong>de</strong>elname aan hierdie skat met alle<br />
broers en susters met wie ons in ons gemeenskaplike doop verbind is. Om<br />
hierdie skat egter nie te verkwis nie, is dit noodsaaklik dat ons dié vereistes<br />
eerbiedig wat voortkom uit dié feit dat hierdie die Sakrament van die<br />
gemeenskap in die geloof en in die apostoliese suksessie is.<br />
Deur aan die Eucharistie al die eer te gee wat dit toekom en <strong>de</strong>ur met groot<br />
aandag oor die Eucharistie te waak sodat niks die dimensie of aanspraak<br />
daarvan sal vermin<strong>de</strong>r nie is ‘n bewys dat ons werklik bewus is van die<br />
grootheid van hierdie gawe. Vanaf die eerste eeue af getuig die<br />
onon<strong>de</strong>rbroke waaksaamheid van die Christelik gemeenskap met<br />
betrekking tot die bewaring van hierdie ‘skat’ van die waar<strong>de</strong> daarvan.<br />
Gedrewe <strong>de</strong>ur die lief<strong>de</strong> bekommer die Kerk haar daaroor om, son<strong>de</strong>r om<br />
maar een fragment van ons geloof in die Geheimenis van die Eucharistie en<br />
die leerstelling daaroor prys te gee, dié geloof aan die volgen<strong>de</strong><br />
Christelike generasies <strong>de</strong>ur te gee. Daar bestaan geensins enige gevaar<br />
dat ons sorg oor dié Geheimenis oordryf kan word nie, aangesien ‘hierdie<br />
Sakrament die hele Geheimenis van ons verlossing saamvat’ 105<br />
62. <strong>Die</strong>rbare broers en susters, laat ons <strong>de</strong>el word van die die skool van<br />
die heiliges, die groot verkondigers van ware Eucharistiese <strong>de</strong>vosie. Deur<br />
die heiliges bereik die teologie van die Eucharistie die volle glans van ‘n<br />
geleef<strong>de</strong> werklikheid. <strong>Die</strong> heiliges ‘steek ons aan’ en ‘verwarm’ ons harte.<br />
Laat ons veral luister na die Allerheilige Maagd Maria, in wie die<br />
Eucharistiese Geheimenis Homself meer as in enige an<strong>de</strong>r mens openbaar<br />
het as ‘n Geheimenis van lig. Deur na Maria te kyk herken ons die<br />
veran<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> krag van die Eucharistie. In haar sien ons die wêreld wat in<br />
lief<strong>de</strong> vernuwe is. Wanneer ons Maria beskou as iemand wat met liggaam<br />
en siel in die hemel opgeneem is, sien ons die ‘nuwe hemel’ en ‘nuwe aar<strong>de</strong>’<br />
oopbreek soos ons dit by die twee<strong>de</strong> koms van Christus sal aanskou. <strong>Die</strong><br />
Eucharistie is hier op aar<strong>de</strong> die waarborg daarvan en wys vooruit na dié<br />
gebeure: ‘Veni, Domine Iesu!’ (Kom, Here Jesus), (Open. 22:20).<br />
105 Summa Theologiae, III, q. 83, a. 4c.
56<br />
On<strong>de</strong>r die ne<strong>de</strong>rige gedaantes van brood en wyn, wat substansieël in sy<br />
liggaam en bloed veran<strong>de</strong>r is, gaan Christus saam met ons as ons krag en<br />
ons voedsel op ons lewenspad en maak Hy van ons getuies van hoop vir<br />
an<strong>de</strong>r. Wanneer ons verstand voor dié Geheimenis sy grense ervaar, tree<br />
ons hart in met begrip, want verlig <strong>de</strong>ur die Heilige Gees, weet ons hart hoe<br />
sy houding moet wees en versink hy in aanbidding en grenslose lief<strong>de</strong> voor<br />
dié Geheimenis.<br />
Laat ons die gevoelens van St. Thomas van Aquino ons eie maak – hy was ‘n<br />
uitmunten<strong>de</strong> teoloog en tegelykertyd ‘n passievolle digter oor Christus in<br />
die Eucharistie. Kom ons maak ons siel oop om dié beloof<strong>de</strong> einddoel van<br />
ons bestaan te oorweeg, dit waarna ons hart hunker in sy dors na vreug<strong>de</strong><br />
en vre<strong>de</strong>:<br />
Bone pastor, panis vere,<br />
Iesu, nostri miserere…<br />
Goeie Her<strong>de</strong>r, ware brood,<br />
Jesus, toon ons u ontferming:<br />
voed ons en lei ons daartoe<br />
om U in die land van die lewen<strong>de</strong>s te aanskou.<br />
U, wat alwetend en almagtig is,<br />
word hier die voedsel van sterflinge,<br />
maak van ons u tafelgaste,<br />
me<strong>de</strong>-erfgename en me<strong>de</strong>burgers<br />
van u ewige Ryk.<br />
Gegee te Rome by Sint Petrus, 17 April 2003, Witte Don<strong>de</strong>rdag, in die<br />
vyf-en-twintigste jaar van my pontifikaat, in die Jaar van die Rosekrans.<br />
* Alle aanhalings uit die Heilige Skrif is geneem vanuit die 1953-Vertaling van die Bybel, tensy<br />
an<strong>de</strong>rs aangedui.
D · O · U ISBN 1-919962-12 -3<br />
DIE ORATORIUM UITGEWERY