ZE-no4 dec 2010 - Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland

Fundering van een groot
middeleeuws gebouw langs
de N61 bij Biervliet.
Kogelpotje (Schinveld) uit
Oud-Hontenisse, datering
twaalfde/dertiende eeuw.
Schedel van ‘Francien’,
gevonden in Oud-
Hontenisse.
afgebroken. Het baksteenformaat bedroeg 28 x 14 x 7 en
28 x 13,5 x 6,5 centimeter; deze wijzen op een middeleeuwse
datering, rond 1300. In de akker is in zuidwestelijke
richting nog geprikt om de fundering eventueel te volgen;
daaruit bleek dat die nog minimaal 20 meter in
dezelfde richting doorloopt. De oriëntatie van de fundering
is ongeveer westzuidwest-oostnoordoost. De naast de
fundering aangetroffen aardewerkfragmenten dateren uit
het begin van de veertiende eeuw.
‘Francien’ uit Oud-Hontenisse
Een Antwerpse fotograaf vond op 6 september bij toeval
in de omgeving van Kruisdorp, buitendijks in het slik,
een menselijke schedel. De vinder meldde de vondst bij
de politie in Hulst, waarna de schedel is opgehaald voor
deponering in het Zeeuws Archeologisch Depot en
eventueel verder onderzoek. De schedel is vermoedelijk
van een vrouw, en waarschijnlijk afkomstig van het in
1509 verdronken dorp Oud-Hontenisse. Op het
politiebureau kreeg de vrouw de naam Francien.
In dezelfde omgeving ontdekte de heer M. Jansen
uit Geleen in het begin van de jaren zeventig een
onbeschadigd kogelpotje van circa 12 centimeter.
Het lichtgekleurde potje had enkele rode verfstrepen
op wand en bodem, en kan in het productiecentrum
Schinveld (Zuid-Limburg) zijn vervaardigd (datering
twaalfde/dertiende eeuw). Hij meldde het voorwerp
op 12 oktober bij de SCEZ aan, waarna hij het in
bruikleen overdroeg aan mevrouw J. Meijers van
de Stichting Het Zeeuwse Landschap voor opstelling
in het bezoekerscentrum Saeftinghe te Emmadorp.
Het gave potje dateert uit de vroegste periode van
Oud-Hontenisse, dat als
Guntenesse in 1183 voor
het eerst wordt vermeld.
Nieuwe sporen
Johannieters
Zaamslag
Op 9 september
heeft de SCEZ
met hulp van
AWN-leden een
bakstenen
funderingsstuk
schoongemaakt en
ingemeten in een nieuw
gegraven sloot langs de
Groeneweg bij Zaamslag,
in opdracht van Waterschap
Zeeuws-Vlaanderen.
Zeeuws Erfgoed 18 december 2010/04 • ARCHEOLOGIE
Het nieuw gegraven slootprofiel werd eerder onderzocht
op archeologische resten. Na het blootleggen van de fundering
bleek het waarschijnlijk te gaan om een vierkante
poer van 1,60 x 1,60 meter, die als fundering van een
spaarboog diende.
In het sloottalud is met de prikstok geprikt om de
fundering eventueel te volgen, maar die liep in westelijke
richting niet verder door. In oostelijke richting was de
begrenzing al vastgesteld. De oriëntatie van het gebouw
waarvan de poer deel uitmaakte, was ongeveer westzuidwest-oostnoordoost.
Dat is dezelfde oriëntatie als die van
een funderingsstuk dat in 2009 in de wegsloot langs
de provinciale weg is aangetroffen. De afstand tussen
de twee funderingsstukken bedraagt ongeveer 30 meter.
Tempeliers, Johannieters, Franciscanen
De fundering bestond voornamelijk uit stukken baksteen;
er waren weinig gave exemplaren aanwezig. Het formaat
van de rode bakstenen bedroeg 26 x 13 x 6 centimeter.
Het binnenste gedeelte van de poer was niet dichtgemetseld,
maar volgegooid met stukken baksteen.
De poer bevond zich op 1,40 meter beneden maaiveld
en bleek nog een meter dieper door te lopen. De poer
was door het (intacte) veen gegraven en rust naar alle
waarschijnlijkheid op pleistoceen zand.
Op een iets hoger niveau in het westelijke talud van
de sloot kwam uit noord-noordwestelijke richting een
andere fundering tevoorschijn. Hoewel de bakstenen min
of meer in verband lagen was deze fundering iets meer
‘verrommeld’. Het zal een tussenmuur zijn geweest tussen
beide funderingen, die als buitenmuur van een groot
gebouw kunnen worden geïnterpreteerd.
Dit is vermoedelijk het in middeleeuwse oorkonden
genoemde hospitaal van de Hospitaalridders of
Johannieters (sinds 1540 een klooster van de derde orde
van Sint-Franciscus). Iets ten westen van het hospitaal
bevond zich vanaf het eind van de dertiende eeuw een
commanderij van de tempeliers. De complexen verdronken
in 1586 als gevolg van inundatie. Uit het profiel van
de sloot zijn enkele aardewerkfragmenten verzameld.
Deze dateren voornamelijk uit de vijftiende eeuw.
Middeleeuwse bakstenen poer in een sloot langs
de Groeneweg te Zaamslag.